Pełny tekst orzeczenia

21/1/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 27 maja 2014 r.
Sygn. akt Ts 124/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej RCI Banque S.A. z siedzibą w Noisy-Le-Grand – Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie w sprawie zgodności:
art. 841 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), dodanego przez art. 1 pkt 133 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), z:
1) art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 77 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 64, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez radcę prawnego skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 kwietnia 2013 r. (data nadania), RCI Banque Spółka Akcyjna z siedzibą w Noisy-Le-Grand – Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: art. 841 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), dodanego przez art. 1 pkt 133 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), z: po pierwsze – art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji; po drugie – art. 77 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 64, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

2. Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą:

2.1. Skarżąca wniosła powództwo przeciwko „Asekuracja” Sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie, w którym zażądała zwolnienia spod egzekucji samochodu osobowego, stanowiącego jej własność, a zajętego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kępnie w sprawie o sygn. akt KM 1229/11. Zdaniem skarżącej przedmiotowy samochód stał się jej własnością w wyniku niewywiązania się przez kredytobiorcę z warunków udzielonego mu przez skarżącą kredytu na zakup samochodu. W umowie kredytowej strony uzgodniły przewłaszczenie tego samochodu na rzecz skarżącej na zabezpieczenie jej wierzytelności, wynikającej z zawartej umowy, pod warunkiem zawieszającym, umożliwiającym skarżącej wypowiedzenie tejże umowy w przypadku naruszenia przez kredytobiorcę jej postanowień. Ponieważ doszło do wypowiedzenia umowy kredytu, przedmiotowy samochód stał się z tą chwilą własnością skarżącej. Zdaniem skarżącej, dowiedziała się ona o zajęciu pojazdu 11 kwietnia 2012 r., zaś pozew złożony został 11 maja 2012 r., a więc w terminie określonym w art. 841 § 3 k.p.c.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując na uchybienie przez skarżącą terminowi do wniesienia pozwu. O zajęciu samochodu skarżąca dowiedziała się z pisma strony pozwanej z 27 marca 2012 r., doręczonego skarżącej 4 kwietnia 2012 r.

2.2. Wyrokiem z 12 października 2012 r. (sygn. akt I C 86/12) Sąd Rejonowy w Kępnie – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącej. W ocenie sądu skarżąca uchybiła miesięcznemu terminowi do wniesienia powództwa o zwolnienie spod egzekucji, przewidzianemu w art. 841 § 3 k.p.c., gdyż dowiedziała się o zajęciu przedmiotowego samochodu przez komornika już 4 kwietnia 2012 r., tj. z chwilą doręczenia jej kopii pisma strony pozwanej, skierowanego do komornika. Co więcej, w toku postępowania dowodowego skarżąca przyznała, że okoliczność ta miała miejsce.

2.3. Apelacja skarżącej od wyroku z 12 października 2012 r. została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z 7 lutego 2013 r. (sygn. akt II Ca 37/13). Sąd ten uznał za niesporne – zwłaszcza, że w toku postępowania pierwszoinstancyjnego przyznała to skarżąca – iż o zajęciu komorniczym samochodu skarżąca dowiedziała się z pisma strony pozwanej, które doręczono skarżącej 4 kwietnia 2012 r. Tym samym termin do wniesienia powództwa, o którym mowa w art. 841 § 1 k.p.c., upływał 4 maja 2012 r.

3. Zdaniem skarżącej kwestionowany przepis – „przez wyznaczenie zbyt krótkiego terminu do wytoczenia powództwa interwencyjnego” – narusza zasadę ochrony własności i innych praw majątkowych oraz prawo do sądu w powiązaniu z zasadami proporcjonalności, demokratycznego państwa prawnego i zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

4. Do skargi konstytucyjnej skarżąca dołączyła wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego w sprawie zawieszenia wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z 7 lutego 2013 r. „ze względu na grożący skarżącemu nieodwracalny skutek w postaci utraty prawa własności samochodu osobowego (…), co narusza ważny interes skarżącego”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom, a także czy postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

2. Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie skarżąca uczyniła art. 841 § 3 k.p.c., który stanowi: „Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych”.

3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ocena dopuszczalności merytorycznego rozpoznania analizowanej skargi konstytucyjnej nie może odbywać się bez uwzględnienia okoliczności stanu faktycznego poprzedzającego jej wniesienie. Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest bowiem możliwe jedynie po wykazaniu przez skarżącego minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie swoich interesów prawnych. Skarga konstytucyjna – co wymaga szczególnego podkreślenia – nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (podobnie: postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77). Trybunał podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego, że „winą strony (jej przedstawiciela lub pełnomocnika procesowego) w znaczeniu procesowym jest nieprzykładanie staranności i troskliwości w tym wysokim stopniu, jakiego wymaga z natury rzeczy prowadzenie procesu, oraz nieprzestrzeganie wszelkich potrzebnych i możliwych środków ostrożności dla dopełnienia w terminie czynności procesowej, jeżeli wskutek tego czynności procesowej nie dokonano w terminie, a z okoliczności przypadku wynika, że przy zachowaniu tej staranności i ostrożności strona dopełniłaby tej czynności w terminie” (zob. postanowienie SN z 16 stycznia 2013 r., sygn. akt II CZ 150/12, „Legalis”).

3.1. W stanie faktycznym poprzedzającym wniesienie analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca wystąpiła z powództwem o zwolnienie od egzekucji w dniu 11 maja 2012 r., wskazując, że dowiedziała się o egzekucji komorniczej z doręczonego jej 11 kwietnia 2012 r. pisma Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kępnie, w którym poinformował on skarżącą o zajęciu samochodu, podlegającego przewłaszczeniu na zabezpieczenie na rzecz skarżącej, oraz o możliwości złożenia przez skarżącą powództwa przewidzianego przez art. 841 § 1 k.p.c. W odpowiedzi na pozew strona pozwana wskazała, że skarżąca już 4 kwietnia 2012 r. uzyskała wiedzę o egzekucji – w związku z doręczeniem jej kopii pisma strony pozwanej skierowanego do komornika. Okoliczność ta została potwierdzona przez skarżącą w toku postępowania sądowego (vide s. 2 uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Kępnie z 12 października 2012 r. oraz s. 3 uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z 7 lutego 2013 r.). W związku z powyższym powództwo skarżącej zostało oddalone jako wniesione z przekroczeniem ustawowego terminu.

3.2. Z art. 841 § 3 k.p.c. w sposób jednoznaczny wynika, że dniem, od którego należy liczyć początek biegu terminu do wytoczenia powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji, jest dzień, w którym strona faktycznie dowiedziała się o zajęciu przedmiotu (zob. np. uchwała SN z 17 lipca 2007 r., sygn. akt III CZP 57/07, OSNC 2008, nr 9, poz. 97, a także wyroki SN z 12 grudnia 2007 r., sygn. akt V CSK 275/07, „Legalis” i 24 listopada 2010 r., sygn. akt II CSK 274/10, „Legalis” oraz wyrok SA w Szczecinie z 7 marca 2013 r., sygn. akt I ACa 838/12, „Legalis”).
Jak wynika ze stanu faktycznego poprzedzającego wniesienie analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca – co sama przyznała w toku postępowania w sprawach I C 86/12 oraz II Ca 37/13 – dowiedziała się o egzekucji komorniczej w dniu doręczenia jej kopii pisma strony pozwanej do komornika, czyli 4 kwietnia 2012 r. Tym samym to nie zakwestionowany przepis ipso iure ac in abstracto uniemożliwił merytoryczne rozpoznanie powództwa skarżącej, ale wyłącznie niezachowanie przez nią należytej staranności przy wnoszeniu pozwu.

3.3. W związku z powyższym należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

4. Ponadto, Trybunał zwraca uwagę skarżącej, że sformułowane w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej uwagi dotyczące niekonstytucyjności obowiązującego terminu do wniesienia powództwa o zwolnienie od egzekucji stanowią w istocie postulat legislacyjny, którego adresatem może być wyłącznie ustawodawca pozytywny – jako jedyny podmiot władny rozstrzygać, czy i jaki termin do wniesienia powództwa, o którym mowa w art. 841 § 1 k.p.c. powinien stać się obowiązującym prawem. Rolą Trybunału Konstytucyjnego jako tzw. ustawodawcy negatywnego jest natomiast wyłącznie eliminowanie norm niezgodnych z przepisami wyższego rzędu, nie zaś tworzenie prawa.

5. Odnosząc się natomiast do wniosku skarżącej w sprawie zawieszenia w trybie art. 50 ust. 1 ustawy o TK wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z 7 lutego 2013 r. (sygn. akt II Ca 37/13), Trybunał Konstytucyjny zauważa, że zgodnie z powołanym przepisem postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania wyroku, decyzji lub innego orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, może zostać wydane, jeżeli wykonanie tego orzeczenia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny albo inny ważny interes skarżącego. Podkreślić przy tym należy, że postanowienie tymczasowe jest instytucją ściśle związaną ze skargą konstytucyjną. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skoro skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony praw i wolności o charakterze subsydiarnym i nadzwyczajnym, to taki charakter nadany został tym bardziej postanowieniu tymczasowemu. Dlatego też środek ten na etapie poprzedzającym merytoryczne rozpoznanie sprawy powinien być wykorzystywany jedynie wyjątkowo (zob. postanowienia TK z: 26 września 2001 r., SK 28/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 7 oraz 14 grudnia 2004 r., SK 26/04, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 50). Postanowienie tymczasowe jest rozstrzygnięciem formalnym, akcesoryjnym i o ograniczonym zasięgu czasowym. Określone ustawowo przesłanki wydania postanowienia tymczasowego, ze względu na wyjątkowy charakter tego środka prawnego, muszą być interpretowane ściśle.
Wydanie w niniejszej sprawie postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności orzekania w związku z przyczynieniem się skarżącej do jej położenia prawnego uniemożliwia zastosowanie art. 50 ust. 1 ustawy o TK. Tym samym wniosek skarżącej nie podlega uwzględnieniu.

Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał postanowił jak w sentencji.