Pełny tekst orzeczenia

898/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 27 maja 2014 r.

Sygn. akt Ts 213/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński – przewodniczący

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 listopada 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M. i K. W.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2013 r. (data nadania) M. i K.W. (dalej: skarżący) zakwestionowali zgodność art. 133 § 3 zdanie pierwsze i art. 471 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).

Zdaniem skarżących art. 133 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. ogranicza prawo do sądu osobom reprezentowanym przez pełnomocników z urzędu. Przykład skarżących dowodzi, że osoby te nie są informowane przez sąd o dokonanych w ich sprawie rozstrzygnięciach i jednocześnie nie mają wpływu na działania podejmowane przez ich pełnomocników. Skarżący twierdzą, że zakwestionowany przepis pozbawił ich wpływu na przebieg postępowania i możliwości ochrony swych praw przed sądem. Artykuł 471 zdanie drugie k.p.c. jest – według nich – niekonstytucyjny dlatego, że powierza kompetencje sądu urzędnikowi administracyjnemu, który nie ma statusu sędziego, a w związku z tym – atrybutu niezawisłości.

Zarządzeniem z 11 września 2013 r. (doręczonym 16 września 2013 r.) sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej.

Pismem procesowym z 23 września 2013 r. (data nadania) pełnomocnik złożył wniosek o przedłużenie terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi. Z kolei pismem procesowym z 8 października 2013 r. (data nadania) odniósł się zaś do zarządzenia. Do tego pisma dołączył kopię zwolnienia lekarskiego, nie załączył natomiast wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej.

Postanowieniem z 20 listopada 2013 r., doręczonym pełnomocnikowi 26 listopada 2013 r., Trybunał odrzucił wniosek pełnomocnika skarżących o przedłużenie terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej z powodu jego niedopuszczalności (art. 199 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niewykonania w terminie zarządzenia sędziego Trybunału wzywającego do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Niezależnie od powyższego Trybunał wskazał pozostałe uchybienia skargi, tj. niewyczerpanie drogi prawnej, wniesienie skargi z przekroczeniem ustawowego terminu i przywołanie niewłaściwych wzorców kontroli.

Za takim rozstrzygnięciem przemawiały następujące argumenty:

Po pierwsze – termin do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej jest terminem ustawowym, określonym w art. 36 ust. 2 ustawy o TK. W związku z tym instytucja przedłużenia terminu do dokonania czynności procesowej, określona w art. 166 k.p.c., nie ma zastosowania w sytuacji skarżących, ponieważ dotyczy wyłącznie terminów sądowych (zob. postanowienie TK z 9 lutego 1999 r., Ts 148/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 55, a także J. Bodio, komentarz do art. 166, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, wyd. 3, Warszawa 2008, s. 241; M. Jędrzejewska, K. Weitz, komentarz do art. 166, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1: Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, wyd. 3, Warszawa 2009, s. 465; J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, wyd. 6, Warszawa 2009, s. 296; E. Marszałkowska-Krześ (red.), Postępowanie cywilne, Warszawa 2008, s. 242; M. Uliasz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2008, s. 238; A. Zieliński, komentarz do art. 166, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, wyd. 4, Warszawa 2010, s. 308).

Po drugie – braki analizowanej skargi konstytucyjnej nie zostały uzupełnione w terminie określonym w zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 11 września 2013 r., czyli do 23 września 2013 r. Uzupełnienie braków formalnych skargi po terminie nie może spowodować uchylenia rygoru, o którym mowa w art. 36 ust. 3 ustawy o TK (zob. postanowienie TK z 4 kwietnia 2001 r., Ts 137/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 69), zwłaszcza że w rozpatrywanej sprawie do pisma procesowego z 8 października 2013 r. pełnomocnik skarżących nie załączył wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej na zasadzie art. 168 § 1 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o TK. Trybunał nadmienił również, że nawet gdyby pełnomocnik taki wniosek dołączył, nie można byłoby go uwzględnić, ponieważ zostałby złożony z przekroczeniem terminu, o którym mowa w art. 169 § 1 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o TK.

Po trzecie – skarżący nie wyczerpali drogi prawnej, gdyż nie wnieśli zażalenia na zarządzenie o zwrocie pozwu. Jednocześnie – zdaniem Trybunału – nawet gdyby przyjąć, że ostatecznym orzeczeniem w ich sprawie jest zarządzenie o zwrocie pozwu, trzeba byłoby stwierdzić, że skarga została wniesiona po terminie wskazanym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

W zażaleniu z 3 grudnia 2013 r. skarżący zakwestionowali postanowienie Trybunału w całości. Wnieśli o jego uchylenie i nadanie skardze dalszego biegu. Zarzucili naruszenie art. 20 ustawy o TK przez zastosowanie art. 166 k.p.c. wprost (zgodnie z jego literalnym brzmieniem), a nie odpowiednio. Zdaniem skarżących „wszelkie przepisy dotyczące wymogów formalnych i terminów powinny być interpretowane w taki sposób, aby ich rygorystyczne stosowanie nie stanowiło przeszkody w ochronie konstytucyjnych praw i wolności”. Podkreślili przy tym, że „w chwili wydania zaskarżonego postanowienia wszystkie braki formalne były już uzupełnione i nic nie stało na przeszkodzie, aby nadać skardze dalszy bieg”. W odniesieniu do pozostałych podstaw odmowy skarżący zarzucili Trybunałowi nieuzasadniony formalizm.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:





1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



3. W myśl art. 36 ust. 2 w związku z art. 49 ustawy o TK w przypadku gdy skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych, sędzia Trybunału wzywa do uzupełnienia jej braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia. Konsekwencją niewykonania zarządzenia w ustawowo określonym terminie jest wydanie postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu.



3.1. Postanowieniem z 20 listopada 2013 r. Trybunał stwierdził, że skarżący nie uzupełnili w terminie braków formalnych skargi konstytucyjnej. Podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu były zatem przepisy ustawy o TK, tj. art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, a nie – jak przyjęli skarżący – przepisy k.p.c.



3.2. W związku z tym podstawowe znaczenie dla oceny prawidłowości postanowienia Trybunału z 20 listopada 2013 r. ma określenie prawnego charakteru terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, nie zaś ustalenie, czy w sprawie został naruszony art. 20 ustawy o TK.



3.3. Trybunał w pełni podtrzymuje stanowisko wyrażone w postanowieniu Trybunału z 20 listopada 2013 r., zgodnie z którym termin do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej ma charakter terminu ustawowego, w związku z czym prawnie niedopuszczalne jest jego przedłużanie bądź skracanie, jak to jest w przypadku terminów o charakterze sądowym. Jedynym sposobem uzupełniania braków formalnych skargi po upływie terminu wskazanego w art. 36 ust. 2 ustawy o TK jest jego przywrócenie na zasadach określonych w art. 168 k.p.c. Ponieważ pełnomocnik skarżących nie wystąpił do Trybunału z wnioskiem w tej sprawie, więc Trybunał był zobligowany do uznania, że braki formalne skargi nie zostały uzupełnione w terminie przewidzianym dla tej czynności procesowej, i na tej podstawie – do odmówienia nadania dalszego biegu skardze.



3.4. Niezależnie od powyższego Trybunał podkreśla, że ze względu na charakter prawny terminu, o którym mowa w art. 36 ust. 2 ustawy o TK, jak również ze względu na wynikający z art. 20 tej ustawy nakaz, by w postępowaniu przed Trybunałem przepisy k.p.c. stosować odpowiednio, nie można było uwzględnić wniosku pełnomocnika skarżących o przedłużenie terminu wyznaczonego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z: 10 marca 1999 r., Ts 95/99, OTK ZU nr 4/1999, poz. 85; 14 września 2010 r., Ts 46/10, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 470; Ts 78/10, OTK ZU 1/B/2011, poz. 96; Ts 80/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 98; Ts 87/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 100; 10 listopada 2010 r., Ts 30/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 360 oraz 15 marca 2012 r., Ts 118/10, OTK ZU nr 2/B/2013, poz. 135.).



4. Trybunał nie podziela także zarzutu skarżących, jakoby zaskarżone postanowienie było przykładem „uchylania się od wydania orzeczenia z powołaniem się na czysto formalne argumenty”. Należy bowiem zauważyć, że formalizm postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ma zakotwiczenie w samej Konstytucji. W myśl jej art. 79 ust. 1 każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną na zasadach określonych w ustawie. Zasady te ustawodawca sprecyzował w art. 32, art. 36 oraz art. 46-48 ustawy o TK.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarżący może wnieść skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana. W związku z tym wymóg wyczerpania drogi prawnej nie może być przez skarżących rozumiany jako nadmierny formalizm procesowy, lecz jako warunek skorzystania z tego nadzwyczajnego środka prawnego.



Wziąwszy pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – orzekł jak w sentencji.