Ts 279/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZP 6/06 IV Ca 171/13 P 39/06 SK 10/01 SK 21/05 SK 43/01 Ts 221/09 C 545/45 I C 310/99 I Ns 238/11 I Ns 513/60 II CZ 87/04 IV CZ 105/76 Oz 67/47 Sp 5/48
Pełny tekst orzeczenia
231/3/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 25 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 279/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej L. E.-K. w sprawie zgodności:
art. 407 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 października 2013 r. (data nadania), L. E.-K. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 407 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), „w części dotyczącej sposobu obliczania 3-miesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w przypadku, gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, tj. w części tego przepisu stanowiącej, że termin ten biegnie »od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy«”, z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.
2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą:
2.1. Skarżąca wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60) oraz wniosła o uchylenie tego orzeczenia w całości i odrzucenie wniosku Skarbu Państwa o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5), stanowiącej uprzednio własność B.E., dla której Sąd Rejonowy w Mławie prowadzi księgę wieczystą KW nr PL1M/00003773/2.
2.2. Sąd Rejonowy w Mławie postanowieniem z 31 grudnia 2012 r. (sygn. akt I Ns 238/11) zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. przez oddalenie wniosku Skarbu Państwa o zasiedzenie opisanej wyżej nieruchomości.
2.2.1. Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Nieruchomość położona w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) stanowiła w dniu 1 września 1939 r. własność B.E. Zmarł on 30 listopada 1943 r. w Oświęcimiu, co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 28 grudnia 1946 r. oraz postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 27 marca 1947 r. (sygn. akt Oz 67/47). Spadek po B.E. z mocy ustawy nabyła jego córka – S.E. w całości na podstawie postanowienia Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. (sygn. akt Sp 5/48).
Na wniosek S.E. o wprowadzenie w posiadanie nieruchomości, Sąd Grodzki z Mławie postanowieniem z 11 marca 1946 r. (sygn. akt C 545/45) wprowadził ją w posiadanie domu w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) – pozostałego po B.E. – oraz domu przy ul. Niborskiej 28 – pozostałego po E.Z. Orzeczenie to stało się prawomocne.
5 czerwca 1958 r. S.E. złożyła do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie wniosek o wydanie nieruchomości położonych w Mławie przy Starym Rynku 11 i ul. Niborskiej 28, który został uwzględniony decyzją tego organu z 22 stycznia 1960 r. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazano, że zostało ono oparte na: prawomocnym postanowieniu Sądu Grodzkiego w Mławie z 11 marca 1946 r. o wprowadzeniu S.E. w posiadanie nieruchomości, zaświadczeniu Urzędu Skarbowego w Mławie z 4 lutego 1948 r. o przyjęciu podatku spadkowego i wydaniu zezwoleń na przepisanie tytułu własności w stosunku do nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 oraz postanowieniu Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. Zdaniem organu S.E. wykazała swoje następstwo prawne po B.E. oraz przerwała bieg zasiedzenia wskazanych nieruchomości, o którym mowa w art. 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87, ze zm.; dalej: dekret z 1946 r.), wobec czego nie mogły one zostać uznane za majątek opuszczony.
Wnioskiem z 12 września 1960 r. Skarb Państwa – Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie wystąpił do Sądu Powiatowego w Mławie o wydanie postanowienia stwierdzającego, że nieruchomość położona w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) przeszła na własność Skarbu Państwa w drodze zasiedzenia jako majątek opuszczony na podstawie art. 1 dekretu z 1946 r., gdyż z dniem 31 grudnia 1955 r. upłynął dziesięcioletni termin przewidziany w art. 34 tego dekretu, który nie został przerwany ani przez złożenie wniosku o przywrócenie posiadania w trybie art. 19 lub art. 20 dekretu z 1946 r., ani przez skierowanie do organu likwidacyjnego (finansowego) wniosku właściciela tego majątku albo wytoczenie powództwa. Jako uczestnika postępowania i dotychczasowego właściciela nieruchomości wskazano „nieznanego z miejsca pobytu” B.E., reprezentowanego w toku postępowania przez ustanowionego przez sąd kuratora.
Postanowieniem z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60) Sąd Powiatowy w Mławie stwierdził, że Skarb Państwa nabył przedmiotową nieruchomość przez zasiedzenie na zasadzie art. 1 w związku z art. 34 dekretu z 1946 r. Orzeczenie to uprawomocniło się wobec jego niezaskarżenia
9 października 1961 r. została założona księga wieczysta KW nr 3773 (obecnie: KW nr PL1M/00003773/2) na rzecz Skarbu Państwa dla przedmiotowej nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5).
Decyzją Wojewody Ciechanowskiego z 6 sierpnia 1991 r. (znak: Gnn8229-37-5-1165/91) gmina miejska Mława z mocy prawa nabyła nieodpłatnie własność przedmiotowej nieruchomości na podstawie art. 10 ust. 1 w związku z art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.).
S.E. zmarła 18 listopada 1993 r. w Kanadzie. Jej jedyną spadkobierczynią – na mocy testamentu – jest skarżąca, co zostało potwierdzone przez Sąd Najwyższy Prowincji Kolumbia Brytyjska orzeczeniem z 25 sierpnia 1994 r. (nr 209912).
26 listopada 1999 r. skarżąca złożyła do Sądu Rejonowego w Mławie pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej KW nr 3773 z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu II jako właściciela gminy miejskiej Mława, a wpisanie w to miejsce S.E. do całości nieruchomości. W uzasadnieniu wskazała, że przy zakładaniu księgi wieczystej pominięto decyzję Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z 22 stycznia 1960 r. oraz zaświadczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie – Referatu Finansowego w Mławie z 20 października 1961 r. potwierdzające wobec S.E. tytuł własności do przedmiotowej nieruchomości. Skarżąca nie brała udziału osobiście w postępowaniu, a była reprezentowana przez ustanowionych przez nią profesjonalnych pełnomocników procesowych. W toku postępowania pełnomocnik skarżącej otrzymał odpis pisma procesowego pozwanej gminy z 15 listopada 2000 r., w którym powołała się na prawomocne postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. Ostatecznie sprawa została przez Sąd Rejonowy w Mławie przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, który wyrokiem z 25 października 2001 r. (sygn. akt I C 310/99) oddalił powództwo skarżącej. Orzeczenie to zostało podtrzymane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 6 grudnia 2002 r., oddalającym apelację skarżącej.
2.2.2. W ocenie Sądu Rejonowego w Mławie skarżąca, jako następca prawny S.E., była legitymowana do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 513/60, a postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. „zapadło z naruszeniem przepisów prawa”, gdyż spadkodawczyni skarżącej postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 11 marca 1946 r. (sygn. akt C 545/45) wprowadzona została w posiadanie domu w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5), co – na zasadzie przepisów ustawy z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach porzuconych i poniemieckich (Dz. U. Nr 17, poz. 97, ze zm.), poprzedzającej dekret z 1946 r. – skutecznie przerwało bieg terminu do zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa. Ponadto, Sąd Powiatowy w Mławie pozbawił S.E. możności wykazania, że przedmiotowa nieruchomość nie była majątkiem opuszczonym w rozumieniu art. 1 dekretu z 1946 r.
2.3. W wyniku rozpatrzenia apelacji pozwanej gminy, Sąd Okręgowy w Płocku postanowieniem z 13 czerwca 2013 r. (sygn. akt IV Ca 171/13) zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Mławie z 31 grudnia 2012 r. i odrzucił skargę skarżącej o wznowienie postępowania. W ocenie sądu drugiej instancji skarga o wznowienie postępowania została wniesiona przez skarżącą z naruszeniem art. 407 § 1 k.p.c. (tj. po terminie). Skarżąca miała bowiem świadomość wydania przez Sąd Powiatowy w Mławie postanowienia z 23 listopada 1960 r. w momencie wytaczania powództwa o uzgodnienie treści działu II księgi wieczystej (czyli 26 listopada 1999 r.), gdyż na karcie 2 akt księgi wieczystej nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 5 (poprzednio: Starym Rynku 11) znajduje się to orzeczenie; ponadto, w toku postępowania pełnomocnik skarżącej otrzymał 24 listopada 2000 r. odpis pisma procesowego pozwanej gminy, do którego załączona była kopia tego postanowienia Sądu Powiatowego w Mławie.
3. Skarżąca upatruje niezgodność art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji „poprzez niezgodne z Konstytucją pozbawienie prawnie skutecznej ochrony praw na drodze sądowej w sytuacji, gdy moment dowiedzenia się o samym fakcie wydania orzeczenia nie jest tożsamy z powzięciem informacji o podstawie wznowienia w postaci pozbawienia możności działania lub braku należytej reprezentacji, a tym samym w sposób abstrahujący od realiów danej sprawy powiązanie momentu rozpoczęcia biegu terminu na wniesienie skargi o wznowienie postępowania ze zdarzeniem (dowiedzeniem się o fakcie wydania orzeczenia) nie dającym faktycznej podstawy do ustalenia, że w danej sprawie istnieją rzeczywiste postawy do wznowienia postępowania”. Zdaniem skarżącej, zakwestionowany przepis jest także niezgodny z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej „poprzez niezgodne z Konstytucją zróżnicowanie sytuacji prawnej osób składających skargę o wznowienie postępowania cywilnego na podstawie tego, że zostały pozbawione możności działania lub należytej reprezentacji i sytuacji prawnej osób składających skargę o wznowienie postępowania cywilnego na innych podstawach wznowienia postępowania cywilnego, a mianowicie uzależnienie w pierwszym przypadku początku biegu terminu na wniesienie skargi o wznowienie ze sztywno określonym terminem początkowym – moment dowiedzenia się o wydaniu orzeczenia, zaś w drugim przypadku z elastycznie określanym, zgodnie z okolicznościami danego stanu faktycznego terminem początkowym – moment dowiedzenia się o istnieniu podstaw do wznowienia postępowania”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.
2. Przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca uczyniła art. 407 § 1 k.p.c., który stanowi: „Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy”. Z kolei wzorcami kontroli są art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Oba przepisy ustawy zasadniczej, co wynika zarówno z petitum, jak i uzasadnienia skargi zostały powołane przez skarżącą jako wzorce samoistne.
3. W pierwszej kolejności Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
3.1. Wywodzona z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej zasada równości, nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego. Zgodnie z powszechnie przyjętym założeniem nie oznacza ona identyczności (tożsamości) praw wszystkich jednostek. Prawo do równego traktowania i niedyskryminacji funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym; odniesione musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup). Konstytucja nie formułuje założenia równości i zakazu dyskryminacji w rozumieniu uniwersalnego egalitaryzmu jednostek, ale jako równą możliwość realizacji wolności i praw. W postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01 Trybunał Konstytucyjny, uznając prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki, podkreślił, że „ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Oznacza to, że art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego winien być odnoszony – jako tzw. wzorzec związkowy – do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa lub wolności jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. Tym samym w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną dopuszczalność czynienia z konstytucyjnej zasady równości wzorca kontroli kwestionowanych przepisów byłaby możliwa wyłącznie w sytuacji doprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego konstytucyjnego prawa lub wolności upatruje on naruszenie zasady równości wobec prawa oraz niedyskryminacji. Brak takiego odniesienia wyłącza zaś możliwość oparcia skargi konstytucyjnej samoistnie na zarzucie naruszenia konstytucyjnej zasady równości.
3.2. W związku z powyższym należało odmówić nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej – w zakresie badania zgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 32 ust. 1 Konstytucji – z powodu niedopuszczalności orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).
4. Następnie Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
4.1. Termin z art. 407 § 1 k.p.c. obejmuje przyczyny wznowienia, o których mowa w art. 401 i art. 403 § 1 k.p.c., i liczy się od chwili dowiedzenia się o podstawie wznowienia. W przypadku, gdy podstawą wznowienia postępowania są fakty ujawnione w toku postępowania dowodowego (w dalszym postępowaniu w tej sprawie lub w sprawie innej) przewidziany w art. 407 § 1 k.p.c. termin skargi o wznowienie postępowania liczy się nie od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie, w którym te fakty zostały ujawnione, lecz od zapoznania się z nimi przez stronę żądającą wznowienia (zob. np. postanowienie SN z 14 października 1976 r., sygn. akt IV CZ 105/76, OSNCP 1977, nr 5-6, poz. 96).
Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, gdy podstawą jej jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, liczy się od dnia, w którym o prawomocnym orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub przedstawiciel ustawowy (art. 407 § 1 k.p.c.). Dla początku biegu tego terminu nie ma znaczenia, w jakiej chwili strona uświadomiła sobie, że zachodzi podstawa do wznowienia (zob. postanowienie SN z 11 sierpnia 2004 r., sygn. akt II CZ 87/04, niepubl.).
4.2. W stanie faktycznym poprzedzającym wniesienie analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca (spadkobierczyni S.E.) w 1999 r. wystąpiła z powództwem o uzgodnienie treści działu II księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dla nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 5. Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy w Mławie w sprawie I Ns 238/11 oraz Sąd Okręgowy w Płocku w sprawie IV Ca 171/13 wynika, że skarżąca – najpóźniej po otwarciu spadku po S.E. – wiedziała, iż wymieniona wyżej nieruchomość stanowiła własność jej spadkodawczyni zgodnie z postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. (sygn. akt Sp 5/48) w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po B.E. przez S.E. oraz w związku z decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z 22 stycznia 1960 r. w sprawie wydania nieruchomości spadkodawczyni skarżącej. Wystąpienie przez skarżącą z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej wiązało się zatem z uzyskaniem informacji o postanowieniu Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60), na podstawie którego to Skarb Państwa, a nie S.E., figurował w księdze wieczystej jako właściciel przedmiotowej nieruchomości. Istotna jest przy tym także okoliczność, że skarżąca podczas całego postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej reprezentowana była przez profesjonalnych pełnomocników procesowych. Jak wynika z przedstawionych przez skarżącą dokumentów, dopiero w 2011 r. (a więc dziewięć lat po prawomocnym – niekorzystnym dla niej – zakończeniu postępowania sądowego) zdecydowała się na wystąpienie ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 513/60.
4.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ocena zasadności analizowanej skargi konstytucyjnej nie może odbywać się bez uwzględnienia okoliczności stanu faktycznego poprzedzającego jej wniesienie. Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest bowiem możliwe jedynie po wykazaniu przez skarżącego (działającego w sprawie samodzielnie albo przez pełnomocnika) minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie swoich interesów prawnych. Skarga konstytucyjna – co wymaga szczególnego podkreślenia – nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie – ani przez skarżącego, ani przez działającego w jego imieniu profesjonalnego pełnomocnika (podobnie: postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77).
W niniejszej sprawie należy mieć na uwadze, że – po pierwsze – skarżąca w toku postępowania sądowego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie działała samodzielnie, ale za pośrednictwem profesjonalnych pełnomocników procesowych (działających w jej imieniu i na jej rzecz). Po drugie – na zasadzie art. 91 pkt 1 k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych (jak np. zapoznanie się z aktami innej sprawy, mającej wpływ na tok prowadzonego postępowania, czy wniesienie w imieniu mandanta skargi o wznowienie postępowania). Po trzecie – pomimo uzyskania w 1999 r. informacji o wydaniu przez Sąd Powiatowy w Mławie postanowienia z 23 listopada 1960 r. oraz treści tego orzeczenia (nabycie prawa własności nieruchomości przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia), skarżąca (zastępowana przez pełnomocnika) nie skorzystała wówczas ze skargi o wznowienie postępowania, która pozwoliłaby na usunięcie z obrotu prawnego wskazanego judykatu, co z kolei wywarłoby skutek w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej. Po czwarte – skarżąca (zastępowana przez pełnomocnika) podjęła decyzję o wystąpieniu ze skargą o wznowienie postępowania dopiero w 2011 r. (czyli po niekorzystnym dla niej zakończeniu w 2002 r. postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej), a zatem z wyraźnym przekroczeniem terminu z art. 407 § 1 k.p.c. (obojętnie, czy początek tego terminu obliczany byłby od wytoczenia przez skarżącą powództwa – 26 listopada 1999 r. – czy doręczenia jej pełnomocnikowi pisma procesowego pozwanej gminy, do którego załączona została kopia postanowienia Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. – 24 listopada 2000 r.).
Tym samym, to nie zakwestionowany przepis ipso iure ac in abstracto umożliwił odrzucenie skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r., ale wyłącznie niezachowanie należytej staranności przez skarżącą zastępowaną przez jej profesjonalnych pełnomocników procesowych.
W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał przyjmował, że nie można mówić o nadmiernym rygoryzmie regulacji proceduralnych, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego albo rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością (zob. np. postanowienie TK z 13 kwietnia 2010 r., Ts 221/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 232; uchwała SN z 22 lutego 2006 r., sygn. akt III CZP 6/06, OSNC 2007, nr 1, poz. 5). Ponadto, dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych obarczonych uchybieniami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami, została potwierdzona również w orzecznictwie Trybunału (zob. np. wyroki TK z: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103 oraz 20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161).
4.4. Powyższe okoliczności przemawiają przeciwko nadaniu dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej – w zakresie badania zgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji – z powodu oczywistej bezzasadności zarzutu (art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).
Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 25 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 279/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej L. E.-K. w sprawie zgodności:
art. 407 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 października 2013 r. (data nadania), L. E.-K. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 407 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), „w części dotyczącej sposobu obliczania 3-miesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w przypadku, gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, tj. w części tego przepisu stanowiącej, że termin ten biegnie »od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy«”, z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.
2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą:
2.1. Skarżąca wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60) oraz wniosła o uchylenie tego orzeczenia w całości i odrzucenie wniosku Skarbu Państwa o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5), stanowiącej uprzednio własność B.E., dla której Sąd Rejonowy w Mławie prowadzi księgę wieczystą KW nr PL1M/00003773/2.
2.2. Sąd Rejonowy w Mławie postanowieniem z 31 grudnia 2012 r. (sygn. akt I Ns 238/11) zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. przez oddalenie wniosku Skarbu Państwa o zasiedzenie opisanej wyżej nieruchomości.
2.2.1. Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Nieruchomość położona w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) stanowiła w dniu 1 września 1939 r. własność B.E. Zmarł on 30 listopada 1943 r. w Oświęcimiu, co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 28 grudnia 1946 r. oraz postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 27 marca 1947 r. (sygn. akt Oz 67/47). Spadek po B.E. z mocy ustawy nabyła jego córka – S.E. w całości na podstawie postanowienia Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. (sygn. akt Sp 5/48).
Na wniosek S.E. o wprowadzenie w posiadanie nieruchomości, Sąd Grodzki z Mławie postanowieniem z 11 marca 1946 r. (sygn. akt C 545/45) wprowadził ją w posiadanie domu w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) – pozostałego po B.E. – oraz domu przy ul. Niborskiej 28 – pozostałego po E.Z. Orzeczenie to stało się prawomocne.
5 czerwca 1958 r. S.E. złożyła do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie wniosek o wydanie nieruchomości położonych w Mławie przy Starym Rynku 11 i ul. Niborskiej 28, który został uwzględniony decyzją tego organu z 22 stycznia 1960 r. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazano, że zostało ono oparte na: prawomocnym postanowieniu Sądu Grodzkiego w Mławie z 11 marca 1946 r. o wprowadzeniu S.E. w posiadanie nieruchomości, zaświadczeniu Urzędu Skarbowego w Mławie z 4 lutego 1948 r. o przyjęciu podatku spadkowego i wydaniu zezwoleń na przepisanie tytułu własności w stosunku do nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 oraz postanowieniu Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. Zdaniem organu S.E. wykazała swoje następstwo prawne po B.E. oraz przerwała bieg zasiedzenia wskazanych nieruchomości, o którym mowa w art. 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87, ze zm.; dalej: dekret z 1946 r.), wobec czego nie mogły one zostać uznane za majątek opuszczony.
Wnioskiem z 12 września 1960 r. Skarb Państwa – Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie wystąpił do Sądu Powiatowego w Mławie o wydanie postanowienia stwierdzającego, że nieruchomość położona w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5) przeszła na własność Skarbu Państwa w drodze zasiedzenia jako majątek opuszczony na podstawie art. 1 dekretu z 1946 r., gdyż z dniem 31 grudnia 1955 r. upłynął dziesięcioletni termin przewidziany w art. 34 tego dekretu, który nie został przerwany ani przez złożenie wniosku o przywrócenie posiadania w trybie art. 19 lub art. 20 dekretu z 1946 r., ani przez skierowanie do organu likwidacyjnego (finansowego) wniosku właściciela tego majątku albo wytoczenie powództwa. Jako uczestnika postępowania i dotychczasowego właściciela nieruchomości wskazano „nieznanego z miejsca pobytu” B.E., reprezentowanego w toku postępowania przez ustanowionego przez sąd kuratora.
Postanowieniem z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60) Sąd Powiatowy w Mławie stwierdził, że Skarb Państwa nabył przedmiotową nieruchomość przez zasiedzenie na zasadzie art. 1 w związku z art. 34 dekretu z 1946 r. Orzeczenie to uprawomocniło się wobec jego niezaskarżenia
9 października 1961 r. została założona księga wieczysta KW nr 3773 (obecnie: KW nr PL1M/00003773/2) na rzecz Skarbu Państwa dla przedmiotowej nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5).
Decyzją Wojewody Ciechanowskiego z 6 sierpnia 1991 r. (znak: Gnn8229-37-5-1165/91) gmina miejska Mława z mocy prawa nabyła nieodpłatnie własność przedmiotowej nieruchomości na podstawie art. 10 ust. 1 w związku z art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.).
S.E. zmarła 18 listopada 1993 r. w Kanadzie. Jej jedyną spadkobierczynią – na mocy testamentu – jest skarżąca, co zostało potwierdzone przez Sąd Najwyższy Prowincji Kolumbia Brytyjska orzeczeniem z 25 sierpnia 1994 r. (nr 209912).
26 listopada 1999 r. skarżąca złożyła do Sądu Rejonowego w Mławie pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej KW nr 3773 z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu II jako właściciela gminy miejskiej Mława, a wpisanie w to miejsce S.E. do całości nieruchomości. W uzasadnieniu wskazała, że przy zakładaniu księgi wieczystej pominięto decyzję Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z 22 stycznia 1960 r. oraz zaświadczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie – Referatu Finansowego w Mławie z 20 października 1961 r. potwierdzające wobec S.E. tytuł własności do przedmiotowej nieruchomości. Skarżąca nie brała udziału osobiście w postępowaniu, a była reprezentowana przez ustanowionych przez nią profesjonalnych pełnomocników procesowych. W toku postępowania pełnomocnik skarżącej otrzymał odpis pisma procesowego pozwanej gminy z 15 listopada 2000 r., w którym powołała się na prawomocne postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. Ostatecznie sprawa została przez Sąd Rejonowy w Mławie przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, który wyrokiem z 25 października 2001 r. (sygn. akt I C 310/99) oddalił powództwo skarżącej. Orzeczenie to zostało podtrzymane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 6 grudnia 2002 r., oddalającym apelację skarżącej.
2.2.2. W ocenie Sądu Rejonowego w Mławie skarżąca, jako następca prawny S.E., była legitymowana do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 513/60, a postanowienie Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. „zapadło z naruszeniem przepisów prawa”, gdyż spadkodawczyni skarżącej postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 11 marca 1946 r. (sygn. akt C 545/45) wprowadzona została w posiadanie domu w Mławie przy Starym Rynku 11 (obecnie: Starym Rynku 5), co – na zasadzie przepisów ustawy z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach porzuconych i poniemieckich (Dz. U. Nr 17, poz. 97, ze zm.), poprzedzającej dekret z 1946 r. – skutecznie przerwało bieg terminu do zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa. Ponadto, Sąd Powiatowy w Mławie pozbawił S.E. możności wykazania, że przedmiotowa nieruchomość nie była majątkiem opuszczonym w rozumieniu art. 1 dekretu z 1946 r.
2.3. W wyniku rozpatrzenia apelacji pozwanej gminy, Sąd Okręgowy w Płocku postanowieniem z 13 czerwca 2013 r. (sygn. akt IV Ca 171/13) zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Mławie z 31 grudnia 2012 r. i odrzucił skargę skarżącej o wznowienie postępowania. W ocenie sądu drugiej instancji skarga o wznowienie postępowania została wniesiona przez skarżącą z naruszeniem art. 407 § 1 k.p.c. (tj. po terminie). Skarżąca miała bowiem świadomość wydania przez Sąd Powiatowy w Mławie postanowienia z 23 listopada 1960 r. w momencie wytaczania powództwa o uzgodnienie treści działu II księgi wieczystej (czyli 26 listopada 1999 r.), gdyż na karcie 2 akt księgi wieczystej nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 5 (poprzednio: Starym Rynku 11) znajduje się to orzeczenie; ponadto, w toku postępowania pełnomocnik skarżącej otrzymał 24 listopada 2000 r. odpis pisma procesowego pozwanej gminy, do którego załączona była kopia tego postanowienia Sądu Powiatowego w Mławie.
3. Skarżąca upatruje niezgodność art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji „poprzez niezgodne z Konstytucją pozbawienie prawnie skutecznej ochrony praw na drodze sądowej w sytuacji, gdy moment dowiedzenia się o samym fakcie wydania orzeczenia nie jest tożsamy z powzięciem informacji o podstawie wznowienia w postaci pozbawienia możności działania lub braku należytej reprezentacji, a tym samym w sposób abstrahujący od realiów danej sprawy powiązanie momentu rozpoczęcia biegu terminu na wniesienie skargi o wznowienie postępowania ze zdarzeniem (dowiedzeniem się o fakcie wydania orzeczenia) nie dającym faktycznej podstawy do ustalenia, że w danej sprawie istnieją rzeczywiste postawy do wznowienia postępowania”. Zdaniem skarżącej, zakwestionowany przepis jest także niezgodny z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej „poprzez niezgodne z Konstytucją zróżnicowanie sytuacji prawnej osób składających skargę o wznowienie postępowania cywilnego na podstawie tego, że zostały pozbawione możności działania lub należytej reprezentacji i sytuacji prawnej osób składających skargę o wznowienie postępowania cywilnego na innych podstawach wznowienia postępowania cywilnego, a mianowicie uzależnienie w pierwszym przypadku początku biegu terminu na wniesienie skargi o wznowienie ze sztywno określonym terminem początkowym – moment dowiedzenia się o wydaniu orzeczenia, zaś w drugim przypadku z elastycznie określanym, zgodnie z okolicznościami danego stanu faktycznego terminem początkowym – moment dowiedzenia się o istnieniu podstaw do wznowienia postępowania”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.
2. Przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca uczyniła art. 407 § 1 k.p.c., który stanowi: „Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy”. Z kolei wzorcami kontroli są art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Oba przepisy ustawy zasadniczej, co wynika zarówno z petitum, jak i uzasadnienia skargi zostały powołane przez skarżącą jako wzorce samoistne.
3. W pierwszej kolejności Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
3.1. Wywodzona z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej zasada równości, nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego. Zgodnie z powszechnie przyjętym założeniem nie oznacza ona identyczności (tożsamości) praw wszystkich jednostek. Prawo do równego traktowania i niedyskryminacji funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym; odniesione musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup). Konstytucja nie formułuje założenia równości i zakazu dyskryminacji w rozumieniu uniwersalnego egalitaryzmu jednostek, ale jako równą możliwość realizacji wolności i praw. W postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01 Trybunał Konstytucyjny, uznając prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki, podkreślił, że „ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Oznacza to, że art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego winien być odnoszony – jako tzw. wzorzec związkowy – do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa lub wolności jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. Tym samym w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną dopuszczalność czynienia z konstytucyjnej zasady równości wzorca kontroli kwestionowanych przepisów byłaby możliwa wyłącznie w sytuacji doprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego konstytucyjnego prawa lub wolności upatruje on naruszenie zasady równości wobec prawa oraz niedyskryminacji. Brak takiego odniesienia wyłącza zaś możliwość oparcia skargi konstytucyjnej samoistnie na zarzucie naruszenia konstytucyjnej zasady równości.
3.2. W związku z powyższym należało odmówić nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej – w zakresie badania zgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 32 ust. 1 Konstytucji – z powodu niedopuszczalności orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).
4. Następnie Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
4.1. Termin z art. 407 § 1 k.p.c. obejmuje przyczyny wznowienia, o których mowa w art. 401 i art. 403 § 1 k.p.c., i liczy się od chwili dowiedzenia się o podstawie wznowienia. W przypadku, gdy podstawą wznowienia postępowania są fakty ujawnione w toku postępowania dowodowego (w dalszym postępowaniu w tej sprawie lub w sprawie innej) przewidziany w art. 407 § 1 k.p.c. termin skargi o wznowienie postępowania liczy się nie od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie, w którym te fakty zostały ujawnione, lecz od zapoznania się z nimi przez stronę żądającą wznowienia (zob. np. postanowienie SN z 14 października 1976 r., sygn. akt IV CZ 105/76, OSNCP 1977, nr 5-6, poz. 96).
Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, gdy podstawą jej jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, liczy się od dnia, w którym o prawomocnym orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub przedstawiciel ustawowy (art. 407 § 1 k.p.c.). Dla początku biegu tego terminu nie ma znaczenia, w jakiej chwili strona uświadomiła sobie, że zachodzi podstawa do wznowienia (zob. postanowienie SN z 11 sierpnia 2004 r., sygn. akt II CZ 87/04, niepubl.).
4.2. W stanie faktycznym poprzedzającym wniesienie analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca (spadkobierczyni S.E.) w 1999 r. wystąpiła z powództwem o uzgodnienie treści działu II księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dla nieruchomości położonej w Mławie przy Starym Rynku 5. Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy w Mławie w sprawie I Ns 238/11 oraz Sąd Okręgowy w Płocku w sprawie IV Ca 171/13 wynika, że skarżąca – najpóźniej po otwarciu spadku po S.E. – wiedziała, iż wymieniona wyżej nieruchomość stanowiła własność jej spadkodawczyni zgodnie z postanowieniem Sądu Grodzkiego w Mławie z 10 czerwca 1948 r. (sygn. akt Sp 5/48) w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po B.E. przez S.E. oraz w związku z decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z 22 stycznia 1960 r. w sprawie wydania nieruchomości spadkodawczyni skarżącej. Wystąpienie przez skarżącą z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej wiązało się zatem z uzyskaniem informacji o postanowieniu Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. (sygn. akt I Ns 513/60), na podstawie którego to Skarb Państwa, a nie S.E., figurował w księdze wieczystej jako właściciel przedmiotowej nieruchomości. Istotna jest przy tym także okoliczność, że skarżąca podczas całego postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej reprezentowana była przez profesjonalnych pełnomocników procesowych. Jak wynika z przedstawionych przez skarżącą dokumentów, dopiero w 2011 r. (a więc dziewięć lat po prawomocnym – niekorzystnym dla niej – zakończeniu postępowania sądowego) zdecydowała się na wystąpienie ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 513/60.
4.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ocena zasadności analizowanej skargi konstytucyjnej nie może odbywać się bez uwzględnienia okoliczności stanu faktycznego poprzedzającego jej wniesienie. Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest bowiem możliwe jedynie po wykazaniu przez skarżącego (działającego w sprawie samodzielnie albo przez pełnomocnika) minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie swoich interesów prawnych. Skarga konstytucyjna – co wymaga szczególnego podkreślenia – nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie – ani przez skarżącego, ani przez działającego w jego imieniu profesjonalnego pełnomocnika (podobnie: postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77).
W niniejszej sprawie należy mieć na uwadze, że – po pierwsze – skarżąca w toku postępowania sądowego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie działała samodzielnie, ale za pośrednictwem profesjonalnych pełnomocników procesowych (działających w jej imieniu i na jej rzecz). Po drugie – na zasadzie art. 91 pkt 1 k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych (jak np. zapoznanie się z aktami innej sprawy, mającej wpływ na tok prowadzonego postępowania, czy wniesienie w imieniu mandanta skargi o wznowienie postępowania). Po trzecie – pomimo uzyskania w 1999 r. informacji o wydaniu przez Sąd Powiatowy w Mławie postanowienia z 23 listopada 1960 r. oraz treści tego orzeczenia (nabycie prawa własności nieruchomości przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia), skarżąca (zastępowana przez pełnomocnika) nie skorzystała wówczas ze skargi o wznowienie postępowania, która pozwoliłaby na usunięcie z obrotu prawnego wskazanego judykatu, co z kolei wywarłoby skutek w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej. Po czwarte – skarżąca (zastępowana przez pełnomocnika) podjęła decyzję o wystąpieniu ze skargą o wznowienie postępowania dopiero w 2011 r. (czyli po niekorzystnym dla niej zakończeniu w 2002 r. postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej), a zatem z wyraźnym przekroczeniem terminu z art. 407 § 1 k.p.c. (obojętnie, czy początek tego terminu obliczany byłby od wytoczenia przez skarżącą powództwa – 26 listopada 1999 r. – czy doręczenia jej pełnomocnikowi pisma procesowego pozwanej gminy, do którego załączona została kopia postanowienia Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r. – 24 listopada 2000 r.).
Tym samym, to nie zakwestionowany przepis ipso iure ac in abstracto umożliwił odrzucenie skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Mławie z 23 listopada 1960 r., ale wyłącznie niezachowanie należytej staranności przez skarżącą zastępowaną przez jej profesjonalnych pełnomocników procesowych.
W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał przyjmował, że nie można mówić o nadmiernym rygoryzmie regulacji proceduralnych, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego albo rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością (zob. np. postanowienie TK z 13 kwietnia 2010 r., Ts 221/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 232; uchwała SN z 22 lutego 2006 r., sygn. akt III CZP 6/06, OSNC 2007, nr 1, poz. 5). Ponadto, dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych obarczonych uchybieniami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami, została potwierdzona również w orzecznictwie Trybunału (zob. np. wyroki TK z: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103 oraz 20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161).
4.4. Powyższe okoliczności przemawiają przeciwko nadaniu dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej – w zakresie badania zgodności art. 407 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji – z powodu oczywistej bezzasadności zarzutu (art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).
Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał postanowił jak w sentencji.