Pełny tekst orzeczenia

108/9/A/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 15 października 2014 r.
Sygn. akt U 11/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka – przewodniczący
Piotr Tuleja – sprawozdawca
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 października 2014 r., wniosku grupy senatorów o zbadanie zgodności:
1) zarządzenia nr 26 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie zasad udzielania, rozliczania i kontroli wykonania dotacji celowych (Dz. Urz. MSZ Nr 8, poz. 54) z art. 2 i art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) § 2-13 zarządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim określają tryb i zasady udzielania dotacji celowych, z art. 2 i art. 93 Konstytucji, a także z art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885),
3) § 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10, § 15 ust. 11 i 12 zarządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim adresowane są do podmiotów zewnętrznych, z art. 2 i art. 93 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

UZASADNIENIE

I

1. Grupa senatorów Senatu RP VIII kadencji (dalej: wnioskodawca) 8 października 2013 r. wniosła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności:
1) zarządzenia nr 26 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie zasad udzielania, rozliczania i kontroli wykonania dotacji celowych (Dz. Urz. MSZ nr 8, poz. 54; dalej: zarządzenie nr 26) z art. 2 i art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji;
2) § 2-13 zarządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim określają tryb i zasady udzielania dotacji celowych, z art. 2 i art. 93 Konstytucji, a także art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.; dalej: u.f.p.);
3) § 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10, § 15 ust. 11 i 12 zarządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim adresowane są do podmiotów zewnętrznych, tj. niefunkcjonujących w ramach struktury organizacyjnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, i w konsekwencji mogą stanowić podstawę określonych rozstrzygnięć względem nich, z art. 2 i art. 93 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie Konstytucji.

1.1. Wnioskodawca zarzucił, że zarządzenie nr 26 narusza szereg wymogów dotyczących wydawania aktów wewnętrznych, przez co narusza art. 2 i art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji.
Po pierwsze, zarządzenie nr 26 zostało „wprowadzone do obrotu prawnego bez wyraźnej podstawy prawnej”. Przepisy konstytucyjne wymagają wskazania w ustawie nie tylko organu uprawnionego do wydania aktu prawnego i materii podlegającej uregulowaniu, ale również doprecyzowania formy (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie). Art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 u.f.p., stanowiący podstawę zarządzenia nr 26, określa wyłącznie zakres działania organu i powierzone mu zadania. Nie wskazuje natomiast formy aktu prawnego, w którym zagadnienia te miałyby zostać uregulowane.
Po drugie, zarządzenie nr 26 reguluje tryb i zasady udzielania dotacji celowych Ministra Spraw Zagranicznych dla określonych podmiotów, a zatem kwestie niemieszczące się w pojęciach nadzoru i kontroli, o których mowa w art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 u.f.p., na podstawie którego zostało wydane zarządzenie.
Po trzecie, niektóre postanowienia zarządzenia nr 26 ingerują w sferę praw i obowiązków podmiotów ubiegających się o dotacje celowe, nienależących do struktury organizacyjnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Zdaniem wnioskodawcy, zarządzenie nr 26 pozostaje w sprzeczności z art. 2 Konstytucji, a w szczególności z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Pewność prawa pozwala obywatelom decydować o swoim postępowaniu w oparciu o znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, które ich działania mogą pociągnąć za sobą. W świetle art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p., podmioty ubiegające się o dotacje celowe nie mogły przewidzieć, że zostanie wydany przez Ministra Spraw Zagranicznych akt prawa wewnętrznego mający wpływ na zakres ich praw i obowiązków, podczas gdy powinien dotyczyć tylko jednostek mu podległych.
Uzasadnione wątpliwości, co do zgodności z Konstytucją budzą również, zdaniem wnioskodawcy, poszczególne przepisy zarządzenia nr 26.

1.2. Wnioskodawca zarzucił niezgodność § 2-13 zarządzenia nr 26 „w zakresie, w jakim określają tryb i zasady udzielania dotacji celowych, podczas gdy powołane przepisy ustawy o finansach publicznych upoważniają Ministra Spraw Zagranicznych jako dysponenta części budżetowych wyłącznie do sprawowania kontroli i nadzoru nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych, w tym nad dokonywaniem przez te jednostki wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków oraz realizacją właściwych procedur, a także nadzoru i kontroli wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa; konsekwencją czego było wykroczenie poza zakres materii podlegającej uregulowaniu”, z art. 2 i art. 93 ust. 1, 2 i 3 Konstytucji, a także z art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p..
W ocenie wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, że § 2-13 zarządzenia nr 26 odnoszą się do zagadnień niemieszczących się w pojęciach kontroli i nadzoru. Doszło zatem do przekroczenia uprawnień Ministra Spraw Zagranicznych określonych w art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p.

1.3. Wnioskodawca zakwestionował ponadto zgodność § 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10, § 15 ust. 11 i 12 zarządzenia nr 26 w zakresie, w jakim adresowane są do podmiotów zewnętrznych, tj. niefunkcjonujących w ramach struktury organizacyjnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, i w konsekwencji mogą stanowić podstawę określonych rozstrzygnięć względem nich, „co pozbawia przedmiotowe Zarządzenie cech aktu wewnętrznego w tej części”, z art. 2 oraz art. 93 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie Konstytucji.
Mając na uwadze treść zakwestionowanych przepisów, stanowisko doktryny prawnej i orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, wnioskodawca wskazał, że niedopuszczalne jest bezpośrednie oddziaływanie za pośrednictwem aktów wewnętrznych na zachowanie podmiotów innych niż jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu akt wewnętrzny. W ocenie wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, że adresatami norm prawnych zawartych w zarządzeniu nr 26 są samodzielne podmioty, posiadające osobowość prawną i samodzielnie prowadzące gospodarkę finansową. Podmioty te nie są jednostkami podległymi Ministrowi Spraw Zewnętrznych. Na podstawie zakwestionowanych przepisów zapadają decyzje o odmowie przyznania dotacji celowych, o ich udzieleniu bądź o obowiązku zwrotu dotacji wraz z odsetkami ustawowymi. Tego rodzaju wkroczenie w sferę praw i obowiązków podmiotów dopuszczalne jest jedynie na podstawie aktów prawnych zaliczanych do zamkniętej kategorii źródeł prawa powszechnie obowiązującego.

2. Minister Spraw Zagranicznych zajął stanowisko w piśmie z 13 grudnia 2013 r.

2.1. Odnosząc się do zarzutu braku podstawy prawnej zarządzenia nr 26, Minister Spraw Zagranicznych poinformował, że „w celu uzupełnienia uchybień formalnych” dokonał uzupełnienia podstawy prawnej zarządzenia nr 26, wskazując jako podstawę zarządzenia – obok art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p. – także art. 34 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392; dalej: ustawa o RM) w związku z art. 151 ust. 1 u.f.p. Art. 34 ust. 1 ustawy o RM przewiduje, że minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek; tym samym stanowi podstawę do wydania przepisów wewnętrznych. Zarządzenie nr 26 ma na celu zapewnienie jednakowego prowadzenia postępowań konkursowych oraz weryfikowania procedur dotacyjnych w różnych departamentach MSZ. Brak jednolitych wytycznych wewnętrznych mógłby prowadzić w niektórych przypadkach do różnego rozumienia przepisów, a w konsekwencji do różnego traktowania wnioskodawców.
Minister, jako kierownik jednostki sektora finansów publicznych, jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki, także za sposób udzielania i rozliczania dotacji celowych. Wydając omawiane zarządzenie, Minister Spraw Zagranicznych uwzględnił szereg przepisów ustawy o finansach publicznych: art. 44, art. 127, art. 150, art. 151, art. 152 i art. 169. Ponadto art. 53, art. 68 i art. 69 u.f.p., dotyczące kontroli zarządczej, nakładają obowiązek szczególnej dbałości o zapewnienie zgodności działań podejmowanych przez urząd obsługujący Ministra Spraw Zagranicznych z przepisami prawa.
Zdaniem Ministra Spraw Zagranicznych, zarządzenie nr 26 zostało wydane z uwzględnieniem obowiązującego prawa i nie narusza przepisów Konstytucji.

2.2. Odnosząc się do zarzutu niezgodności przepisów § 2-13 zarządzenia nr 26 z art. 2 i art. 93 Konstytucji, a także z art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 u.f.p., Minister Spraw Zagranicznych stwierdził, że określając procedurę postępowania przez jej uszczegółowienie w kolejnych rozdziałach zarządzenia nr 26, wypełnił dyspozycję art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 u.f.p. Prawidłowe wykonywanie ustawy o finansach publicznych wymagało stworzenia odpowiednich narzędzi; takim narzędziem są właśnie przepisy wewnętrzne, które usprawniają wykonywanie obowiązków ustawowych, w tym sprawowanie nadzoru i kontroli nad oceną celowości poniesionych wydatków.
Minister Spraw Zagranicznych, wydając zarządzenie nr 26, kierował się regulacjami dotyczącymi przeprowadzania konkursów, wynikającymi z ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.; dalej: ustawa o wolontariacie), które m.in. określają sposób procedowania. Doprecyzowanie w zarządzeniu czynności, które mają być podejmowane przez pracowników urzędu, ma na celu usprawnienie procedur i zapewnienie jednakowego traktowania podmiotów ubiegających się o dotacje, a nie jak twierdzi wnioskodawca, narzucanie tym podmiotom obowiązków prawnych. Zdaniem Ministra Spraw Zagranicznych, właśnie wydanie zarządzenia nr 26 powoduje, że postępowanie dotacyjne jest w pełni przewidywalne i nie stanowi dla podmiotów zewnętrznych zaskoczenia.

2.3. Odnosząc się do zarzutu niezgodności § 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10, § 15 ust. 11 i 12 zarządzenia nr 26 z art. 2 oraz art. 93 ust. 1 i 2 Konstytucji, Minister Spraw Zagranicznych podkreślił, że wydany akt jest kierowany do pracowników ministerstwa odpowiedzialnych za przygotowanie, przeprowadzenie konkursu udzielania dotacji oraz kontrolę ich rozliczenia. Zarzut, że zarządzenie nr 26 wpływa na relacje z podmiotami zewnętrznymi nie jest zrozumiały. Relacje te są kształtowane zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o wolontariacie.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 18 grudnia 2013 r. zajął następujące stanowisko:
1) zarządzenie nr 26 jest zgodne z art. 2 i art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji;
2) przepisy § 2-13 zarządzenia nr 26 w zakresie, w jakim określają tryb i zasady udzielania dotacji celowych, są zgodne z art. 2 i art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji, a także z art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p.;
3) § 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10 oraz § 15 ust. 11 i 12 zarządzenia nr 26 w zakresie, w jakim ustanawiają zasady obowiązujące podmioty zewnętrzne, tj. niefunkcjonujące w ramach struktury organizacyjnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w toku postępowania dotacyjnego i podczas rozliczania dotacji, są zgodne z art. 2 i art. 93 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie Konstytucji;
4) w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) z powodu niedopuszczalności orzekania.

3.1. Prokurator Generalny wyraził pogląd, że zarządzenie nr 26 spełnia konstytucyjne kryteria legalności aktu wewnętrznie obowiązującego, gdyż jego przepisy służą realizacji zadań i kompetencji Ministra Spraw Zagranicznych wynikających z ustawy o finansach publicznych, wiążą jedynie jednostki mu podległe oraz są zgodne z powszechnie obowiązującym prawem.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, art. 93 ust. 2 Konstytucji zezwala na oparcie zarządzeń ministra na niesformułowanej szczegółowo normie ustawowej, wyznaczającej zadania lub kompetencje zobowiązujące do kierowania określonymi sprawami. W odniesieniu do zarządzeń, zasady formułowania ustawowego upoważnienia do ich wydawania nie zostały sprecyzowane w Konstytucji; nie został sformułowany żaden wymóg, a więc i nie zostały one objęte wymogiem szczegółowości, bezwzględnie odnoszonym do rozporządzeń.
Zróżnicowanie w sposobie określenia wymogów podstawy prawnej do wydawania aktów powszechnie i wewnętrznie obowiązujących wynika z różnej ich funkcji. Można wyrazić zatem pogląd, że art. 93 ust. 2 Konstytucji dopuszcza posługiwanie się wewnętrznymi, podustawowymi legislacyjnymi środkami realizacji ustawy, a ich ustawową podstawą – ogólnie sformułowaną – może być zarówno norma kompetencyjna, nakazująca danemu organowi określony sposób działania (kierowanie, zarządzanie, wykonywanie), czy też w inny sposób określająca charakter przewidzianych w ustawie działań, jak i normy, z których wynika konieczność wykonywania zadań i kompetencji ustanowionych dla danego organu w Konstytucji i ustawach.
W ocenie Prokuratora Generalnego, z treści zaskarżonego zarządzenia jednoznacznie wynika związek z realizacją określonych przepisów ustawowych, wskazanych jako podstawa prawna jego wydania, a zatem zarządzenie nr 26 zostało wydane „na podstawie ustawy”, w rozumieniu art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji.

3.2. Prokurator Generalny nie podzieli również poglądu wnioskodawcy, że w § 2- 13 zarządzenia nr 26 w zakresie, w jakim określają tryb i zasady udzielania dotacji celowych, uregulowano materię wykraczającą poza pojęcie kontroli oraz nadzoru i tym samym został naruszony art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji oraz art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z ust. 2 u.f.p.
Art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 u.f.p. nakłada na dysponentów części budżetowych obowiązek sprawowania nadzoru i kontroli nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych, w tym nad dokonywaniem przez te jednostki wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków oraz realizacją właściwych procedur, a także wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa.
W ocenie Prokuratora Generalnego, uregulowanie w zarządzeniu trybu i zasad udzielania dotacji celowych mieści się w sprawowaniu nadzoru nad całością gospodarki finansowej jednostki podległej Ministrowi Spraw Zagranicznych. Nadzór łączy czynności kontrolne z czynnościami kierowania i zarządzania. Czynności te, wykonywane przez dysponentów części budżetowych, mają służyć zapewnieniu realizacji budżetu zgodnie z określonymi w ustawie o finansach publicznych zasadami gospodarki finansowej. Realizacja zadań w zakresie nadzoru i kontroli obejmuje również wydawanie wewnętrznych aktów prawnych.

3.3. Prokurator Generalny, odnosząc się do zarzutu, że zarządzenie nr 26 zawiera przepisy adresowane do podmiotów zewnętrznych, mogące stanowić podstawę określonych rozstrzygnięć względem nich, wyraził odmienny pogląd. Uznał, że wszystkie te przepisy (§ 3 ust. 2 i 3, § 7 ust. 2, § 10 oraz § 15 ust. 11 i 12) adresowane są do podlegających Ministrowi Spraw Zagranicznych organów organizujących postępowanie dotacyjne. Szczegółowa analiza zakwestionowanych przepisów doprowadziła Prokuratora Generalnego do wniosku, że mają one pomocniczy charakter wobec przepisów ustawy o finansach publicznych oraz ustaw szczegółowych, w tym zwłaszcza ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz ustawy o wolontariacie, i aktów wykonawczych stanowiących właściwe tytuły dotacyjne. Minister Spraw Zagranicznych w zarządzeniu nr 26 nie zawarł żadnej treści, która by nie wynikała z przepisów rangi ustawowej.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, wydanie analizowanego zarządzenia mieści się w autonomii organizacyjnej Ministra Spraw Zagranicznych, uzasadniającej możliwość samodzielnego regulowania kryteriów rozdysponowania przyznanych mu środków publicznych oraz ustalania zasad działań własnych i podległego mu aparatu pomocniczego. Tym samym, przepisy zarządzenia nr 26 nie pozostają w kolizji z art. 93 ust. 1 i 2 zdanie drugie Konstytucji.

3.4. W końcowej części stanowiska Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że zarzut naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (odnoszący się do wszystkich punktów petitum wniosku) nie ma charakteru samoistnego, lecz jest wyraźnie traktowany przez wnioskodawcę jako konsekwencja sprzeczności badanej regulacji z art. 93 Konstytucji i art. 175 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 u.f.p. Wobec stwierdzenia, że zaskarżona regulacja nie narusza norm konstytucyjnych o większym stopniu szczegółowości, zasadne jest, zdaniem Prokuratora Generalnego, przyjęcie, iż nie narusza ona również wzorców formułujących zasady ogólne, w tym przypadku zawarte w art. 2 Konstytucji.

4. Zarządzeniem Przewodniczącego składu orzekającego z 17 czerwca 2014 r. wnioskodawca – wobec wygaśnięcia mandatów trzech senatorów – został wezwany, do usunięcia braków formalnych wniosku grupy senatorów z 8 października 2013 r., w terminie 14 dni od daty otrzymania zarządzenia, pod rygorem umorzenia postępowania, poprzez uzupełnienie listy podpisów senatorów popierających ww. wniosek do liczby podpisów pozwalającej na spełnienie warunku, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji.
W uzasadnieniu zarządzenia Trybunał wskazał, że do wniosku z 8 października 2013 r. została załączona lista zawierająca 32 podpisy senatorów popierających wniosek. Na skutek wygaśnięcia mandatów trzech senatorów podpisanych pod wnioskiem do TK, liczba senatorów popierających ww. wniosek uległa zmniejszeniu do 29.
Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji „z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: (…) 30 senatorów (…)”.
Konstytucyjny wymóg poparcia wniosku przez co najmniej 30 senatorów jest jednym z warunków formalnych jakie spełniać muszą wnioski kierowane przez senatorów do Trybunału Konstytucyjnego. W celu dalszego prowadzenia postępowania konieczne było uzupełnienie poparcia dla ww. wniosku przez co najmniej jednego senatora.
Wnioskodawca nie uzupełnił braku formalnego wniosku.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Trybunał Konstytucyjny na każdym etapie postępowania ustala, czy nie zachodzi jakaś z ujemnych przesłanek wydania rozstrzygnięcia. Następstwem stwierdzenia,, że taka przesłanka wystąpiła jest umorzenie postępowania w całości lub w części (zob. postanowienia TK z: 5 grudnia 2001 r., sygn. K 31/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 269; 20 marca 2002 r., sygn. K 42/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 21; 13 listopada 2003 r., sygn. SK 33/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 92 oraz wyrok z 26 października 2004 r., sygn. SK 7/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 95).

2. Jak zaznaczono wcześniej, zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego może wystąpić grupa 30 senatorów. Liczebność tej grupy może być większa. Jeżeli jednak na skutek wygaśnięcia mandatu jednego lub kilku sygnatariuszy wniosku, a także wskutek wycofania podpisu, liczba senatorów popierających wniosek spadnie poniżej wymaganego minimum, wniosek przestaje być dopuszczalny.
W wyroku z 8 czerwca 2011 r., sygn. K 3/09, OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 39, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego polega nie tylko na złożeniu wniosku, ale też na popieraniu go do momentu wydania przez Trybunał orzeczenia w sprawie. Brak poparcia dla wniosku przez wymaganą liczbę osób sprawia, że dany wniosek przestaje być skuteczny, a podmiot, którym jest grupa osób, traci legitymację do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (zob. pkt 10.1 w części I uzasadnienia tego wyroku).
Przytoczone stanowisko odnosiło się do wniosku złożonego przez grupę posłów, jednak pogląd ten mutatis mutandis należy odnieść do wniosku senatorów. Trybunał w niniejszym składzie podziela pogląd, że nie można różnicować skutków wygaśnięcia mandatu posła (senatora) na takie, które będą miały wpływ na skuteczność wniosku grupy posłów (senatorów) do Trybunału Konstytucyjnego oraz na takie, które nie będą wywierały wpływu na raz złożony wniosek. Wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego polega nie tylko na złożeniu wniosku, ale też na popieraniu go do momentu wydania przez Trybunał orzeczenia w sprawie. Brak poparcia dla wniosku przez wymaganą liczbę osób sprawia, że dany wniosek przestaje być skuteczny, a podmiot, którym jest grupa osób, traci legitymację do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tamże).
Zgodnie z art. 279 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.): „Wygaśnięcie mandatu senatora następuje w przypadku:
1) śmierci senatora;
2) utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;
3) pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
4) zrzeczenia się mandatu;
5) zajmowania w dniu wyborów stanowiska lub funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć z mandatem senatora, z zastrzeżeniem przepisu § 3;
6) powołania w toku kadencji na stanowisko lub powierzenia funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu senatora;
7) wyboru w toku kadencji na posła do Parlamentu Europejskiego”.

3. Złożony 8 października 2013 r. do Trybunału Konstytucyjnego wniosek grupy senatorów Senatu VIII kadencji został podpisany przez 32 senatorów. Na skutek wygaśnięcia mandatów trzech senatorów (na podstawie art. 279 § 1 pkt 1 kodeksu wyborczego – w wypadku jednej osoby oraz na podstawie art. 279 § 1 pkt 7 kodeksu wyborczego – w wypadku dwóch osób), liczba senatorów popierających ww. wniosek uległa zmniejszeniu do 29.
Wnioskodawca, wezwany do uzupełnienia wniosku pod rygorem umorzenia postępowania, nie dokonał uzupełnienia listy podpisów senatorów popierających wniosek do liczby podpisów pozwalającej na spełnienie warunku, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji. Tym samym podmiot inicjujący postępowanie (grupa senatorów) utracił legitymację do występowania przed Trybunałem.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.