Pełny tekst orzeczenia

121/2/B/2015



POSTANOWIENIE

z dnia 29 kwietnia 2015 r.

Sygn. akt Ts 129/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz – przewodnicząca

Marek Zubik – sprawozdawca

Andrzej Wróbel,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Volvo Auto Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W petitum sporządzonej przez radcę prawnego skargi konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 maja 2013 r. (data prezentaty), Volvo Auto Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: po pierwsze – art. 14 ust. 1-4 ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, ze zm.; dalej: u.r.p.w.e.), w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 176, poz. 1236; dalej: ustawa z 2007 r.), z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; po drugie – art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Ponadto, w uzasadnieniu skargi skarżąca postawiła zarzut niezgodności: po pierwsze – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e., w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r., z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji; po drugie – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e., w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r., w związku z art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 20 i art. 22, art. 32 i art. 64 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji; po trzecie – art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżąca zarzuciła kwestionowanym przepisom naruszenie: zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady prawidłowej legislacji oraz zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), zasady swobody gospodarczej (art. 20 i art. 22 Konstytucji), zasady równości i niedyskryminacji (art. 32 Konstytucji), a także zasady ochrony prawa własności (art. 64 ust. 1 Konstytucji) w powiązaniu z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).



2. Postanowieniem z 9 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



2.1. Na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) Trybunał odmówił nadania skardze dalszego biegu – ze względu na niedopuszczalność orzekania – w zakresie badania zgodności: po pierwsze – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia wżycie art. 1 ustawy z 2007 r.) oraz art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 2 Konstytucji; po drugie – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.), art. 2 ustawy z 2007 r. oraz art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) w związku z art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 20 Konstytucji; po trzecie – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) oraz art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 32 ust. 1 Konstytucji, a także art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) w związku z art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 32 Konstytucji. Wskazane art. 2 oraz art. 32 Konstytucji jako wzorce „samodzielne” nie mogą stanowić dla Trybunału punktu odniesienia w ramach postępowania inicjowanego skargą konstytucyjną, gdyż nie wyrażają w sposób samoistny wolności lub praw konstytucyjnych. Z kolei art. 20 Konstytucji ma charakter ustrojowy, nie jest więc podstawą wolności ani prawa podmiotowego jednostki.

Ponadto Trybunał przypomniał, że wyroku z 9 lipca 2012 r. o sygn. P 8/10 (OTK ZU nr 7/A/2012, poz. 75) orzekł, iż art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z 2007 r., w zakresie, w jakim nie różnicuje wysokości opłaty za brak sieci z uwagi na stopień pokrycia siecią terytorium kraju) oraz art. 2 ustawy z 2007 r. (w zakresie, w jakim nakazuje stosować do obliczania opłaty za brak sieci w 2006 r. art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. w pierwotnym brzmieniu) są zgodne z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą adekwatności (proporcjonalności) rozwiązań ustawodawczych do zakładanego celu regulacji.



2.2. Na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze – ze względu na oczywistą bezzasadność zarzutu – w zakresie badania zgodności: po pierwsze – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia wżycie art. 1 ustawy z 2007 r.), art. 2 ustawy z 2007 r. oraz art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) w związku z art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 22 Konstytucji; po drugie – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) oraz art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; po trzecie – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji; po czwarte – art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) w związku z art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 64 ust. 2 Konstytucji; po piąte – art. 2 ustawy z 2007 r. z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

Jak wskazał Trybunał, ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych (do których zalicza się opłata za brak sieci zbierania pojazdów) jest powszechnym obowiązkiem konstytucyjnym wyrażonym w art. 84 Konstytucji. Swoboda ustawodawcy w kształtowaniu treści ustaw określających obowiązki podatkowe znajduje potwierdzenie w rozdziale X Konstytucji („Finanse publiczne”). Ten szeroki zakres swobody koresponduje z rozbudowanym katalogiem konstytucyjnych wymogów o charakterze formalnym, które musi respektować ustawodawca przy określaniu treści obowiązków podatkowych. Podstawą tych wymogów jest przede wszystkim art. 217 Konstytucji. Z przepisu tego wynika, że w odniesieniu do ustaw określających obowiązek daninowy Konstytucja ustanawia wyższe wymagania co do stopnia określoności i zakresu przedmiotowego niż wymogi stosowane w tzw. przyzwoitej legislacji. Nałożenie obowiązków daninowych znajduje bezpośrednią podstawę w art. 84 Konstytucji, nie może być ono zatem rozpatrywane w kategoriach koniecznego ograniczania praw jednostki, o którym mowa w art. 31 ust. 3 czy art. 22 Konstytucji. Obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych przez jednostkę może być kontrolowany z punktu widzenia jego zgodności z Konstytucją, jednak podstawą tej kontroli nie może być zasada wolności gospodarczej. Samo zobowiązanie odpowiednich podmiotów do ponoszenia określonych ciężarów finansowych na cele publiczne (in casu: uiszczenia przez zobowiązany podmiot opłaty za brak sieci zbierania pojazdów) nie stanowi niedopuszczalnej ingerencji w ich sferę majątkową, w szczególności w konstytucyjnie chronione prawo własności. Zdaniem Trybunału nie zasługuje na aprobatę argument (wyrażony także w analizowanej skardze konstytucyjnej) utożsamiający naruszenie art. 64 Konstytucji z koniecznością uiszczenia podatku lub innej daniny publicznej i doznanym w ten sposób uszczerbkiem majątkowym. W tym zakresie Trybunał Konstytucyjny zwracał już uwagę na bezpodstawność stanowiska, zgodnie z którym każde ograniczenie majątkowe spowodowane nałożeniem podatku lub innej daniny publicznej jest zawsze niedopuszczalnym ograniczeniem własności. Podkreślał w związku z tym, że mogłoby ono prowadzić do fałszywego wniosku, że każda niekorzystna zmiana w sytuacji majątkowej jednostki stanowi ograniczenie jej własności. Tak daleko idąca (absolutna) ochrona własności i innych praw majątkowych nie znajduje uzasadnienia w świetle przepisów Konstytucji.



2.3. Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 13 października 2014 r.



3. W piśmie procesowym sporządzonym przez radcę prawnego i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 30 października 2014 r. (data nadania) skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z 9 października 2014 r., w którym wniosła o uchylenie tego orzeczenia oraz nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Skarżąca zarzuciła Trybunałowi naruszenie: po pierwsze – art. 64 ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w związku z art. 2 Konstytucji i w związku z art. 19 ustawy o TK przez uznanie, że art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 1 ustawy z 2007 r.) „mieści się w sferze swobody legislacyjnej”; po drugie – art. 64 ust. 2 oraz art. 64 ust. 2 w związku z art. 2 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 i w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK „przez uznanie, że z tego przepisu nie wynika konstytucyjne prawo podmiotowe, które może być podstawą oceny przepisów arbitralnie różnicujących podmioty należące do tej samej klasy, pomimo że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że konstytucyjne prawo do równej ochrony praw majątkowych może być podstawą kontroli konkretnej konstytucyjności przepisów różnicujących obciążenia sankcjami administracyjnymi”; po trzecie – art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i art. 2 Konstytucji w związku z art. 36 ustawy o TK „przez nieprawdziwe przypisanie skarżącej twierdzenia o utożsamieniu naruszenia obowiązku zapłaty daniny publicznej z naruszeniem praw majątkowych, pomimo że skarżąca nie upatrywała naruszenia jej konstytucyjnego prawa w samym fakcie nałożenia obowiązku daniny publicznej przewidzianej w ustawie, a z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że badanie w trybie skargi konstytucyjnej przepisów nakładających obowiązki i sankcje administracyjne w świetle przepisów art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji jest w pełni dopuszczalne i uzasadnione”; po czwarte – art. 20 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK „przez uznanie, że rozpatrzenie zarzutu naruszenia art. 20 Konstytucji jest niedopuszczalne z uwagi na fakt, iż art. 20 Konstytucji stanowi przepis ustrojowy, z którego nie można wywodzić wolności i praw”; po piąte – art. 22 Konstytucji w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK „przez uznanie, iż obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych nie może być kontrolowany z punktu widzenia wolności działalności gospodarczej, pomimo że skarżąca nie powiązała powołanego zarzutu z samym faktem nałożenia na nią sankcji administracyjnej”; po szóste – art. 2 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK „przez przyjęcie, że skarżąca określiła w przedmiotowej skardze konstytucyjnej art. 2 Konstytucji jako samodzielny wzorzec kontroli, pomimo że skarżąca wskazała w uzasadnieniu skargi, że art. 2 Konstytucji traktuje jako przepis związkowy powołany w związku z naruszeniem praw i wolności skarżącej”; po siódme – art. 32 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK „przez przyjecie, że skarżąca nie wskazała, w zakresie jakiego konstytucyjnego prawa i wolności skarżąca upatruje naruszenia zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji, pomimo że skarżąca w oczywisty sposób wskazała, że wiąże naruszenie zasady równości z arbitralnym różnicowaniem sytuacji podmiotów, do których adresowane są zaskarżone przepisy w kontekście konstytucyjnego prawa do równej ochrony praw majątkowych, wynikającego z art. 64 ust. 2 Konstytucji oraz wolności działalności gospodarczej wynikającej z art. 20 i art. 22 Konstytucji”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Przedmiotem kontroli dokonywanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyniku wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest przede wszystkim prawidłowość dokonanego w nim rozstrzygnięcia (por. postanowienia TK z: 16 kwietnia 2006 r., Ts 80/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 101; 23 stycznia 2007 r., Ts 50/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 42; 11 czerwca 2010 r., Ts 291/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 192; 22 czerwca 2010 r., Ts 258/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 178 oraz 30 czerwca 2010 r., Ts 270/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 183; 22 czerwca 2010 r., Ts 160/08, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 260 oraz 15 września 2011 r., Ts 256/09, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 539).



2. W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.



3. Odnośnie do sformułowanych w zażaleniu zarzutów pierwszego, drugiego i trzeciego – względem zaskarżonego postanowienia – Trybunał stwierdza, że w stosunku do postawionego w skardze konstytucyjnej zarzutu niezgodności zakwestionowanych przepisów z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji i argumentów podniesionych na jego poparcie, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalone jest stanowisko, iż samo zobowiązanie podmiotu do ponoszenia określonych ciężarów finansowych na cele publiczne nie stanowi niedopuszczalnej ingerencji w jego sferę majątkową, w szczególności w konstytucyjnie prawo do ochrony własności (zob. np. wyroki TK z: 30 stycznia 2001 r., K 17/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 4; 22 maja 2002 r., K 6/02, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 33 oraz 29 listopada 2006 r., SK 51/06, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 156).

Obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym w szczególności podatków, ma charakter powszechny i uregulowany został na poziomie konstytucyjnym w art. 84 Konstytucji oraz w przepisach zamieszczonych w rozdziale X Konstytucji. Wynika stąd, że przepisy prawa daninowego mają swoją własną, odrębną podstawę konstytucyjną, upoważniającą do stanowienia przepisów ustawowych, konkretyzujących ten obowiązek (zob. przywołany wyrok TK w sprawie K 6/02). Obowiązek uiszczania danin publicznych oznacza zatem ustawowo określoną ingerencję w prawo dysponowania środkami pieniężnymi należącymi do majątku osoby obciążonej tym obowiązkiem. Prowadzi ona do umniejszenia substancji tego majątku. Realizacja obowiązków daninowych łączy się więc nieuchronnie z ingerencją w prawa majątkowe (por. wyrok TK z 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153). Nie znaczy to jednak, że przepisy dotyczące obowiązków finansowych jednostki wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego można traktować jako funkcjonujące równolegle i bez związku z konstytucyjnymi przepisami o wolnościach i prawach człowieka i obywatela, całkowicie niezależnie od treści tych przepisów (zob. wyrok TK w sprawie K 6/02).

Zakres i treść tego obowiązku mogą być kontrolowane pod względem ich zgodności z Konstytucją. Dotyczy to w szczególności zachowania właściwej formy nakładania obowiązków daninowych, w tym przestrzegania reguł uchwalania ustaw wprowadzających obciążenia publiczne (podatki i inne daniny), zachowania precyzji norm (przepisów) daninowych oraz respektowania odpowiedniej vacatio legis. Zarzut naruszenia przez ustawodawstwo daninowe art. 64 Konstytucji może zatem dotyczyć nie samej okoliczności nałożenia daniny, ale formy i sposobu nakładania powinności podatkowych (zob. wyrok TK w sprawie SK 79/06). W orzecznictwie Trybunału wielokrotnie podkreślano również, że przepisy regulujące problematykę danin publicznych nie mogą kształtować obowiązku daninowego w taki sposób, który czyniłby z nich instrument konfiskaty mienia (zob. np. wyroki TK z: 25 listopada 1997 r., K 26/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 64; 5 stycznia 1999 r., K 27/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 1 oraz 7 czerwca 1999 r., K 18/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 95).

Ponadto, oceniając legislację daninową, Trybunał zwracał uwagę na względną swobodę ustawodawcy w kształtowaniu dochodów i wydatków państwa. Podkreślał jednocześnie, że swoboda kształtowania materialnych treści prawa podatkowego jest jednak w swoisty sposób równoważona istnieniem obowiązku ustawodawcy szanowania proceduralnych aspektów zasady demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności szanowania zasad poprawnej legislacji (zob. wyrok TK z 14 września 2001 r., SK 11/00, OTK ZU nr 6/2001, poz. 166).

Choć w skardze konstytucyjnej została spełniona powinność wskazania wzorców kontroli przewidujących konstytucyjne prawa podmiotowe (in casu: art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji jako wzorzec „podstawowy”), to nie można mówić o zrealizowaniu obowiązku wyjaśnienia sposobu naruszenia tych praw. Nie można uznać za takie wyjaśnienie wskazania, iż brak możliwości skorzystania przez skarżącą z mechanizmu miarkowania opłaty z tytułu braku sieci zbierania pojazdów (art. 14 ust. 1, 5 i 6 u.r.p.w.e. w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 2007 r.) za 2006 r. – w przeciwieństwie do 2007 r. (art. 2 ustawy z 2007 r.) oraz lat następnych – prowadzi do naruszenia zasady równości w zakresie prawa do ochrony własności. Tym bardziej że ustawodawca w ustawie z 2007 r. nie dokonał – z mocą wsteczną – żadnego rozróżnienia podmiotowego lub przedmiotowego w zakresie naliczania opłaty za 2006 r., które mogłoby przełożyć się w sposób dyskryminujący na pozycję skarżącej w stosunku do innych podmiotów objętych regulacją u.r.p.w.e. Należy w tym miejscu przypomnieć też, że Konstytucja nie wyraża publicznego prawa podmiotowego do sprawiedliwego obciążania obowiązkiem podatkowym, rozumianego jako prawo do korzystania z ulg i zwolnień podatkowych (por. postanowienie TK z 29 stycznia 2014 r., SK 9/12, OTK ZU nr 1/A/2014, poz. 8), do których należy zaliczyć regulacje art. 14 ust. 1, 5 i 6 u.r.p.w.e. (w brzmieniu obowiązującym) czy art. 2 ustawy z 2007 r., uzależniające wysokość opłaty z tytułu braku sieci zbierania pojazdów od procentowego objęcia przez tę sieć powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał bierze też pod uwagę, że swoboda władzy ustawodawczej jest ograniczona zasadami i przepisami konstytucyjnymi. Jednak domniemanie powinno przemawiać na rzecz zgodności rozstrzygnięć ustawowych z Konstytucją, a jego obalenie wymaga bezspornego wykazania sprzeczności zachodzącej między ustawą a Konstytucją (zob. np. orzeczenie TK z 24 maja 1994 r., K 1/94, OTK w 1994 r., cz. I, poz. 10).

Skarżąca nie uprawdopodobniła zarzutu niezgodności zakwestionowanych przepisów ani z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, ani z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

Trybunał zwraca uwagę na to, że do obowiązku wniesienia opłaty z tytułu braku sieci zbierania pojazdów (samonaliczanej lub stwierdzanej w decyzji Głównego Inspektora Ochrony Środowiska; dalej: GIOŚ) – zarówno przed nowelizacją u.r.p.w.e. dokonaną ustawą z 2007 r., jak i po nowelizacji – mają zastosowanie m.in. przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, ze zm.; dalej: Ordynacja podatkowa) o ulgach w spłacie zobowiązań podatkowych (odpowiednio we wnoszeniu opłaty za brak sieci). Przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące ulg podatkowych obowiązują od 1 września 2005 r., a zatem mają zastosowanie także do ulg w spłacie zobowiązania z tytułu opłaty za brak sieci za 2006 r. Mający uprawnienia organu podatkowego GIOŚ może więc, na wniosek zobowiązanego, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, odroczyć termin płatności zobowiązania lub rozłożyć je na raty, może również umorzyć w całości lub w części zaległości z tytułu opłaty za brak sieci, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną (art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej). Co więcej, w pierwotnej wersji art. 14 u.r.p.w.e. wprowadzono dwa mechanizmy miarkowania należnej opłaty za brak sieci, mające zastosowanie także do opłaty za 2006 r., a nawet całkowitego z niej zwolnienia. Wysokość należnej opłaty stanowi nie tylko iloczyn stawki 500,00 zł i liczby pojazdów wprowadzonych na terytorium kraju, ale również ujętej procentowo liczby dni w roku, w których nie zapewniono sieci. W konsekwencji wysokość opłaty może wynosić np. połowę maksymalnej wysokości opłaty należnej za wprowadzenie danej liczby pojazdów, jeśli sieć zapewniono na terytorium kraju przez sześć miesięcy zgodnie z treścią obowiązku z art. 11 ust. 1 u.r.p.w.e. Możliwe jest również całkowite zwolnienie z opłaty, nawet jeśli podmiot wprowadzający nie zapewnił sieci przez łączną liczbę dziewięćdziesięciu dni w danym roku, jeżeli brak utworzenia sieci był następstwem sytuacji określonych w ustawie, a kompletną sieć przywrócono w terminie trzech miesięcy od ich ustąpienia. Nie ma przeszkód, by owe dziewięćdziesiąt dni przypadały na 2006 r.

Twierdzenie skarżącej o nadmiernej dolegliwości opłaty z tytułu braku sieci zbierania pojazdów za 2006 r. osłabia kwalifikacja prawno-podatkowa tej opłaty (zarówno przed wejściem w życie ustawy z 2007 r., jak i po jej wejściu). Zgodnie bowiem z art. 55 u.r.p.w.e., poniesione opłaty, o których mowa w art. 14 u.r.p.w.e., stanowią koszt uzyskania przychodu w rozumieniu i na potrzeby ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.). Zgodnie zaś z art. 56 u.r.p.w.e., poniesione opłaty, o których mowa w art. 14 u.r.p.w.e., stanowią także koszt uzyskania przychodu w rozumieniu i na potrzeby ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 poz. 851, ze zm.). Poniesione opłaty mogą zostać wliczone w koszty uzyskania przychodu i pomniejszyć zysk podlegający opodatkowaniu, co jest korzystnym rozwiązaniem dla podmiotów wprowadzających pojazdy. Również dysfunkcje, które ujawniły się w związku ze stosowaniem art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e. (w pierwotnym brzmieniu), nie mają bezpośredniego przełożenia na zarzut niekonstytucyjności wskazanego przepisu. Sam fakt nowelizacji tego przepisu przez ustawę w 2007 r. nie potwierdza jeszcze zarzutu niezgodności jego pierwotnego brzmienia z Konstytucją. Powody zmiany prawa mają różne przesłanki, w tym także przesłanki całkowicie irrelewantne konstytucyjnie. Dysfunkcje stosowania art. 14 ust. 1-4 u.r.p.w.e., ujawnione w toku prac parlamentarnych nad nowelizacją tej ustawy w 2007 r., uzasadniają zmianę prawa w przyszłości, ale nie mogą stanowić wystarczającego argumentu za niekonstytucyjnością dotychczasowych regulacji.

Ponadto, zdaniem Trybunał, stanowisko skarżącej sformułowane w zażaleniu, jakoby opłata z tytułu braku sieci zbierania pojazdów nie miała charakteru zbliżonego do podatku, a stanowiła jedynie sankcję administracyjną, jest nieprawidłowe. Po pierwsze bowiem – stanowisko takie nie zostało zajęte w przywołanym w zażaleniu wyroku TK w sprawie P 8/10, zaś w orzecznictwie sądowoadministracyjnym opłatę tę uznaje się za daninę publiczną (zob. np. wyrok WSA w Warszawie z 5 lutego 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 2430/13, niepubl.). Po drugie zaś – o charakterze daninowym opłaty świadczy sposób jej wyliczenia oraz możliwość jej wliczenia w koszty uzyskania przychodu, pomniejszające zysk podlegający opodatkowaniu, o czym – w niniejszym uzasadnieniu – była mowa wyżej.

W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.



4. W odniesieniu do zarzutu czwartego i piątego zażalenia Trybunał zwraca uwagę na to, że wprawdzie zajmował stanowisko, iż art. 20 ustawy zasadniczej nie jest podstawą wolności ani praw podmiotowych jednostki (zob. np. postanowienia TK z 3 listopada 2004 r., SK 24/01, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 111 oraz 27 grudnia 2004 r., Ts 186/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 137), jednakże nie jest ono utrwalone i nie przyjęło charakteru dominującego. W wyroku z 29 kwietnia 2003 r. o sygn. SK 24/02 (OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33) Trybunał uznał, że „[u]życie w art. 20 i art. 22 Konstytucji zwrotu »wolność działalności gospodarczej« świadczy wyraźnie o tym, że przepisy te można uważać także za podstawę prawa podmiotowego o randze konstytucyjnej, a nie tylko i wyłącznie za normę prawa w znaczeniu przedmiotowym i zasadę ustroju państwa. Wolność działalności gospodarczej – choć niewątpliwie ma charakter szczególny, inny niż wolności i prawa wskazane w rozdziale II Konstytucji – może stanowić podstawę uprawnień jednostek wobec państwa i organów władzy publicznej, które winny i mogą być chronione w trybie skargi konstytucyjnej”. W kolejnych orzeczeniach (wyroki z 14 czerwca 2004 r., SK 21/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 56 oraz 27 lipca 2004 r., SK 9/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 71) Trybunał potwierdził pogląd wyrażony w wyroku w sprawie SK 24/02 i uznał, że z art. 20 i art. 22 Konstytucji można zrekonstruować normę prawną gwarantującą prawo podmiotowe o randze konstytucyjnej, a nie tylko normę prawa w znaczeniu przedmiotowym i podstawę ustroju państwa (por. wyrok TK z 19 stycznia 2010 r., SK 35/08, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 2). Przy czym, jak wskazywał Trybunał w wyroku w sprawie SK 24/02, art. 22 Konstytucji dotyczy prawa podmiotowego o randze konstytucyjnej, jednakże to nie ten przepis ustanawia wolność działalności gospodarczej. Czyni to bowiem przede wszystkim art. 20 Konstytucji. Artykuł 22 Konstytucji reguluje formalne i materialne przesłanki ograniczenia wolności prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczy zatem wyłącznie kwestii dopuszczalności ograniczenia tej wolności. Sam ten przepis nie określa jednak, jaka jest treść wolności prowadzenia działalności gospodarczej i sfera działań, które są jej realizacją.

Jak wskazał Trybunał: „Powszechnie przyjmuje się, że – najogólniej rzecz ujmując – wolność działalności gospodarczej (wolność gospodarcza) obejmuje możliwość podejmowania i prowadzenia działalności, której zasadniczym celem jest osiągnięcie zysku. Chodzi tu więc o działalność, która ma z założenia zarobkowy charakter. Dodatkowym elementem jest pewna ciągłość czynności, działalność gospodarcza nie polega tylko na jednorazowej, ściśle ograniczonej w czasie aktywności. Wolność działalności gospodarczej polega na możliwości samodzielnego podejmowania decyzji gospodarczych, w tym przede wszystkim wyboru rodzaju (przedmiotu) działalności, i wyboru prawnych form ich realizacji” (wyrok TK w sprawie SK 24/02). Natomiast ograniczenia wolności prowadzenia działalności gospodarczej to takie regulacje prawne, które formułują bezwzględne lub względne zakazy podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej (zob. wyrok TK w sprawie SK 35/08). Do ograniczeń tych nie należy obowiązek ponoszenia danin publicznoprawnych (zob. wyrok TK w sprawie SK 9/12).

W świetle powyższego Trybunał stwierdza, że – choć w zaskarżonym postanowieniu uznał niedopuszczalność wskazania art. 20 Konstytucji jako wzorca kontroli w sprawie skargowej, czego skład orzekający nie podziela – odmowa nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 20 i art. 22 ustawy zasadniczej (odnośnie tego drugiego wzorca – w oparciu o przesłankę oczywistej bezzasadności) miała podstawę w art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK. Skarżąca nie wykazała bowiem, czy i w jakim stopniu brak możliwości skorzystania z mechanizmu wprowadzonego do art. 14 u.r.p.w.e. przez ustawę z 2007 r. w sprawie obliczania wysokości opłaty z tytułu braku sieci zbierania pojazdów za 2006 r. utrudnia lub skutkuje niemożnością prowadzenia działalności gospodarczej. Nie wskazała także, który z elementów składających się na wolność działalności gospodarczej doznał uszczerbku na skutek konieczności poniesienia ciężaru tego podatku. Tym samym nie wykazała, że zaskarżone przepisy godziły w jej wolność prowadzenia działalności gospodarczej.

Lakonicznych stwierdzeń skarżącej, jakoby nierówne – jej zdaniem – traktowanie podmiotów zobowiązanych do zapewnienia sieci zbierania pojazdów doprowadziło do naruszenia zasady swobody prowadzenia działalności gospodarczej, nie można uznać za uprawdopodobnienie naruszenia konstytucyjnej wolności i prawa. Nie świadczą one o niedozwolonym ograniczeniu konstytucyjnych praw podmiotowych. Ponadto, ustawa z 2007 r. – wbrew temu, co podnosi skarżąca w zażaleniu – nie stanowiła podstawy do naliczenia niższej opłaty za 2006 r. dla podmiotów, które – w przeciwieństwie do skarżącej – nie uiściły opłaty przed wejściem tejże ustawy.



5. Szósty zarzut zażalenia Trybunał uznaje za niezasadny. Z petitum oraz uzasadnienia skargi wynika, że skarżąca przywołała art. 2 Konstytucji zarówno jako wzorzec „samodzielny” (s. 3, 4, 5, 6, 20, 21, 22, 2425), jak i „związkowy” (powiązany z art. 64 ust. 1 ustawy zasadniczej; s. 19). Rozważania Trybunału w zaskarżonym postanowieniu odnosiły się do obu ujęć tego przepisu konstytucyjnego przez skarżącą (pkt 3.1 i 3.6 uzasadnienia). Tym samym – w świetle stanowiska zajętego w postanowieniu pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r. o sygn. Ts 105/00 (OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60) – odmowa nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania zgodności zaskarżonego przepisu z art. 2 Konstytucji (jako wzorcem „samodzielnym”) z powodu niedopuszczalności orzekania była prawidłowa.



6. Także siódmy zarzut zażalenia należy uznać za niezasadny. W skardze konstytucyjnej skarżąca przywołała art. 32 ust. 1 Konstytucji jako wzorzec „samodzielny”, o czym świadczy petitum i uzasadnienie skargi (s. 3, 6, 20, 21, 22). Trybunał zwraca przy tym uwagę, że nawet gdyby – jak podnosi skarżąca – zastosować w jej sprawie zasadę falsa demonstratio non nocet przy ocenie ujęcia art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej jako wzorca „związkowego” do art. 64 ust. 1 czy art. 20 i art. 22 Konstytucji, to badanie zgodności zaskarżonych unormowań u.r.p.w.e. i ustawy z 2007 r. z tym przepisem konstytucyjnym byłoby niemożliwe z powodu oczywistej bezzasadności zarzutu naruszenia art. 64 ust. 1 Konstytucji (pkt 3.6 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia oraz pkt 4 niniejszego uzasadnienia), jak też art. 20 i art. 22 Konstytucji (pkt 4 niniejszego uzasadnienia).



Z wyżej przedstawionych powodów – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.