Pełny tekst orzeczenia

374/4/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 25 sierpnia 2015 r.
Sygn. akt Ts 131/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Małgorzata Pyziak-Szafnicka – przewodnicząca


Wojciech Hermeliński – sprawozdawca


Marek Kotlinowski,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 stycznia 2015 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.M.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 20 maja 2014 r. M.M. (dalej: skarżąca), zakwestionowała zgodność z Konstytucją art. 691 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.). Zaskarżonemu przepisowi, rozumianemu w ten sposób, że „poza małżonkiem niebędącym współnajemcą lokalu, dziećmi najemcy i jego współmałżonką, innymi osobami, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych osobą wstępującą po śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu jest wyłącznie osoba, która pozostawała ze zmarłym najemcą w takich relacjach, jak małżonkowie”, skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 32 i art. 75 Konstytucji.
Postanowieniem z 19 stycznia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że skarżąca nie wypełniła obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jest nim wymóg wskazania konkretnych konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących skarżącej, które zostały naruszone przez unormowanie zakwestionowane w skardze. W przekonaniu Trybunału powinności przewidzianej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK nie spełniło odwołanie się przez skarżącą do zasad wynikających z art. 2 i art. 32 Konstytucji. Obowiązek prawidłowego określenia podstawy skargi nie został wykonany również przez powołanie art. 75 Konstytucji, statuującego jedynie normę programową, nie zaś konkretne prawo podmiotowe chronione za pomocą skargi konstytucyjnej.
W zażaleniu na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu skarżąca zarzuciła Trybunałowi, że nieprawidłowo uznał skargę za niespełniającą wymogów ustawowych, w szczególności zaś przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Zdaniem skarżącej określenie podstawy skargi w oparciu o art. 75 Konstytucji było w pełni uzasadnione, a potwierdzeniem tego może być – przywołane w zaskarżonym postanowieniu – orzeczenie TK z 9 września 2003 r. (SK 28/03, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 74). W przekonaniu skarżącej judykat ten dowodzi właśnie dopuszczalności przeprowadzenia przez Trybunał kontroli (w trybie skargi konstytucyjnej) kwestionowanych przepisów także z art. 75 Konstytucji. W dalszej części zażalenia skarżąca szczegółowo odniosła się do treści orzeczeń podjętych w jej sprawie przez sądy powszechne i ponownie podkreśliła zaistniałe naruszenie prawa do równego traktowania, prawa do mieszkania (wywodzonego właśnie z art. 75 Konstytucji) i zasady sprawiedliwości społecznej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie skarżącej nie zawiera argumentów, które podważyłyby prawidłowość postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Zasadniczą przeszkodą do nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu, a tym samym merytorycznego rozpatrzenia sformułowanych w niej zarzutów postawionych wobec art. 691 § 1 k.c., było nieprawidłowe określenie przez skarżącą podstawy skargi. Taką podstawą mogą być bowiem wyłącznie przepisy Konstytucji wyrażające konkretne prawa podmiotowe przysługujące skarżącej. Jak to już wyjaśnił Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, takiej podstawy nie tworzy odwołanie się samodzielnie do zasad ogólnych statuowanych w art. 2 i art. 32 Konstytucji. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Trybunału poglądem zabieg tego rodzaju wymaga każdorazowo odniesienia zarówno zasady równości, jak i zasad sprawiedliwości społecznej do treści konkretnych wolności lub praw wyrażonych w odrębnych przepisach ustawy zasadniczej. Skarżąca konsekwentnie, acz błędnie, odwołuje się w związku z tym do art. 75 Konstytucji i zawartej w tym przepisie normy programowej, wywodząc z niej „prawo do zamieszkania w mieszkaniu zmarłego najemcy, z którym skarżąca pozostawała we wspólnocie domowej, duchowej i gospodarczej”.
W ocenie Trybunału taki zabieg interpretacyjny jest nieuprawniony i nie uwzględnia normatywnej treści tego przepisu Konstytucji. Unormowanie art. 75 Konstytucji wyraża w swojej treści tzw. normę programową, adresowaną do władz publicznych, która nie daje jednocześnie podstaw do dekodowania konkretnego prawa podmiotowego, chronionego za pomocą skargi konstytucyjnej. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał słusznie odwołał się w tym kontekście do dotychczasowego orzecznictwa w sprawach skarg konstytucyjnych. Podkreślona została w nim okoliczność braku podstaw do konstruowania wzorca kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi w oparciu o samodzielnie ujęty art. 75 Konstytucji. Kwestionując prawidłowość postanowienia Trybunału, skarżąca odwołuje się do – powołanego w uzasadnieniu tego orzeczenia – wyroku TK z 9 września 2003 r. (sygn. SK 28/03). Ocena tego orzeczenia, dokonana przez skarżącą w złożonym zażaleniu, nie jest jednak prawidłowa. Po pierwsze, skarżąca nie uwzględnia tego, że art. 75 Konstytucji został tam wskazany w ścisłym związku normatywnym z innymi przepisami ustawy zasadniczej wyrażającymi konkretne prawa podmiotowe, tzn. art. 21 i art. 64 Konstytucji. Po drugie, w uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał jednoznacznie wypowiedział się na temat braku podstaw do wywodzenia z treści art. 75 Konstytucji „roszczenia o dostarczenie (…) lokalu mieszkalnego, skierowanego przeciwko państwu (władzom publicznym)”. W powołanym przez skarżącą wyroku Trybunał podkreślił również, że „wyrażony w art. 75 ust. 2 Konstytucji nakaz ustawowej regulacji ochrony praw lokatorów nie uzasadnia konieczności przyjęcia przez ustawodawcę konstrukcji wstąpienia w prawa i obowiązki zmarłego lokatora przez wszystkie mieszkające z nim osoby”. W kontekście rozpatrywanej skargi trzeba więc stwierdzić, że przywołany wyżej przepis Konstytucji nie daje tym bardziej podstaw do wywodzenia – sformułowanego w zażaleniu skarżącej – „prawa do mieszkania”.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny zasadnie odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.