Pełny tekst orzeczenia

166/2/B/2015




POSTANOWIENIE

z dnia 7 kwietnia 2015 r.
Sygn. akt Ts 193/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J. i M. B. w sprawie zgodności:
art. 172 w zw. z art. 176 § 1 w zw. z art. 292 i art. 352 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 20 w zw. z art. 21 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 32 i w zw. z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 lipca 2014 r. J. i M. B. (dalej: skarżący) wystąpili o zbadanie zgodności art. 172 w zw. z art. 176 § 1 w zw. z art. 292 i art. 352 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2 w zw. z art. 20 w zw. z art. 21 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 32 i w zw. z art. 64 Konstytucji. Wymienione przepisy k.c. skarżący zakwestionowali w zakresie, w jakim utrwalone orzecznictwo przyjmuje, że wykonywanie uprawnień przez przedsiębiorców korzystających z urządzeń przesyłowych zgodnie z treścią decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64, ze zm.; dalej: u.z.t.w.n.) jest posiadaniem odpowiadającym treści służebności przesyłu, prowadzącym do jej zasiedzenia.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. Skarżący złożyli wniosek o: ustanowienie na rzecz uczestnika (PGE Dystrybucja S.A.) służebności przesyłu linii energetycznej wysokiego napięcia; zasądzenie solidarnie na rzecz wnioskodawców 150 000 zł (wraz z odsetkami od dnia złożenia wniosku) tytułem obniżenia wartości nieruchomości wskutek ustanowienia służebności przesyłu; a także zasądzenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 2500 zł miesięcznie. Postanowieniem z 28 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku – Wydział II Cywilny (sygn. akt II Ns 1397/12) oddalił wniosek skarżących. Sąd uznał, że uczestnik wykonywał władztwo właściwe dla służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu i w wyniku zasiedzenia nabył tę służebność. Zdaniem sądu państwowa osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r. nie mogła (także w drodze zasiedzenia) nabyć własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu posiadania wykonywanego po tym dniu doliczyć okres wcześniejszego posiadania służebności przez Skarb Państwa. Ponadto sąd podkreślił, że korzystanie z nieruchomości w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 u.z.t.w.n. co do zasady przesądza o dobrej wierze posiadacza służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. W rozpatrywanej sprawie sąd przyjął jednak złą wiarę uczestnika, ponieważ zakład energetyczny, który przeprowadził inwestycję, przekroczył zakres zezwolenia wynikający z wydanej decyzji. Od powyższego postanowienia skarżący wnieśli apelację, którą postanowieniem z 21 marca 2014 r. (sygn. akt II Ca 142/14) Sąd Okręgowy w Białymstoku – II Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił. Następnie skarżący złożyli skargę kasacyjną, której Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania postanowieniem z 30 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV CSK 444/14).
Skarżący kwestionują utrwaloną i – jak podkreślają – prawotwórczą wykładnię Sądu Najwyższego przewidującą przekształcenie uprawnień przedsiębiorców przesyłowych wykonywanych na podstawie decyzji administracyjnej w uprawnienia właściwe podmiotom, które uzyskały służebność w drodze czynności cywilnoprawnej. W konsekwencji za niezgodne z Konstytucją skarżący uznają doliczanie do okresu potrzebnego do zasiedzenia okresu posiadania nieruchomości przez Skarb Państwa na podstawie decyzji administracyjnej, a zatem okresu wykonywania uprawnień o charakterze władczym. Ponadto skarżący kwestionują wykreowaną w orzecznictwie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu. Zdaniem skarżących przedstawiona wykładnia powoduje nadmierne uprzywilejowanie przedsiębiorstw przesyłowych względem właściciela nieruchomości. Prowadzi bowiem do ograniczenia prawa własności bez podstawy ustawowej (tylko na podstawie utrwalonego orzecznictwa) i pozbawienia właściciela nieruchomości słusznego wynagrodzenia (art. 2 w zw. z art. 20 w zw. z art. 21 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 32 i w zw. z art. 64 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Warunki te zasadniczo zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46–48 ustawy o TK. Skarga konstytucyjna jest więc dopuszczalna tylko wtedy, gdy są spełnione łącznie następujące przesłanki. Po pierwsze, zaskarżony przepis jest podstawą prawną ostatecznego orzeczenia wydanego przez sąd lub organ administracji publicznej w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, skarżący uprawdopodobni naruszenie swoich konstytucyjnych wolności lub praw wskazanych w skardze. Po trzecie, źródłem naruszenia jest normatywna treść kwestionowanych przepisów, a sposób naruszenia został określony przez samego skarżącego w uzasadnieniu wnoszonej skargi.
Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 79 Konstytucji – nie podejmuje kontroli konstytucyjności stosowania prawa. Należy jednak podkreślić, że jeżeli utrwalona i konsekwentna praktyka stosowania prawa bezspornie ustaliła wykładnię danego przepisu prawnego, której nie kwestionują przedstawiciele doktryny, to przedmiotem kontroli konstytucyjności jest norma prawna dekodowana z danego przepisu zgodnie z ustaloną praktyką (zob. np. wyrok TK z 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83).
Skarżący kwestionują zatem utrwaloną – jak twierdzą – praktykę stosowania zaskarżonych przepisów, zgodnie z którą wykonywanie uprawnień przez przedsiębiorców korzystających z urządzeń przesyłowych zgodnie z treścią decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 u.z.t.w.n.) jest uznawane za posiadanie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, mogące prowadzić do zasiedzenia tej służebności. W związku z tak określonym przedmiotem skargi Trybunał stwierdza, że – wbrew twierdzeniom skarżących – w rozpatrywanej sprawie nie ma jednolitej praktyki stosowania prawa, która nadałaby przepisom kwestionowaną przez skarżących treść, co umożliwiałoby Trybunałowi dokonanie oceny ich konstytucyjności. Jak stwierdził Trybunał w postanowieniu z 17 lipca 2014 r. (P 28/13, OTK ZU nr 7/A/2014, poz. 84), „orzecznictwo SN nie tylko wykreowało służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu (wprowadzonej do k.c. 3 sierpnia 2008 r.), ale dopuściło także możliwość zasiedzenia przez przedsiębiorstwo przesyłowe powyższej służebności gruntowej przed wejściem w życie art. 3051–3054 k.c. Dotychczas jednolitą w tym zakresie linię orzeczniczą Sądu Najwyższego przerwała dopiero uchwała 7 sędziów SN z 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt III CZP 87/13, w sentencji której stwierdzono, że: »Wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64, ze zm.), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu«”. W ocenie Trybunału przywołana uchwała Sądu Najwyższego świadczy o tym, że w zakresie kwalifikowania przez sądy wykonywania uprawnień wynikających z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy u.z.t.w.n. nie można kwestionowanej przez skarżących wykładni uznać za jednolitą, stałą i powszechną, a to uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi.
Niezależnie jednak od powyższego Trybunał zwraca uwagę również na to, że zarzut naruszenia prawa własności nie jest aktualny w rozpatrywanej sprawie. W ostatecznym orzeczeniu, z którego wydaniem skarżący wiążą naruszenie swoich wolności i praw konstytucyjnych, doszło do oddalenia wniosku skarżących o ustanowienie służebności przesyłu z powodu uwzględnienia zarzutu zasiedzenia. Jak podkreślił Sąd Okręgowy w Białymstoku, rozpatrywana sprawa nie dotyczyła stwierdzenia nabycia służebności przez zasiedzenie. Taki wniosek, jeśli zostanie złożony, będzie podlegał osobnemu rozpoznaniu i może zostać oddalony. W sprawie, w związku z którą skarżący wnieśli skargę konstytucyjną, nie doszło zatem do ingerencji w ich prawo własności.

W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak w sentencji.