Pełny tekst orzeczenia

94/1/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 30 stycznia 2015 r.

Sygn. akt Ts 194/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres – przewodniczący

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Marek Kotlinowski,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A., I. i B. G.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.





UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2014 r. A., I. i B. G. (dalej: skarżące) wystąpiły o zbadanie zgodności art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025; dalej: u.k.s.s.c.) z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i w związku z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżących orzekające w ich sprawie sądy, wskutek zastosowania zakwestionowanego w skardze art. 112 ust. 3 u.k.s.s.c. (w brzmieniu: „Przepisu ust. 2 [tj. przepisu, który stanowi, że jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, to przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.] nie stosuje się, jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli jednak o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia”), naruszyły ich „prawa i wolności obywatelskie” wynikające z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i w związku z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji, tj.: „zasadę prawidłowej legislacji, zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa, prawo do sądu, zasadę sprawiedliwości proceduralnej, prawo do informowania, prawo do wysłuchania, zasadę równości wobec stron oraz zasadę proporcjonalności”.

Postanowieniem z 31 października 2014 r. (doręczonym pełnomocnikowi 10 listopada 2014 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu, stwierdziwszy, że zarzuty naruszenia praw skarżących są oczywiście bezzasadne. W uzasadnieniu Trybunał zwrócił uwagę na to, że linia orzecznicza Sądu Najwyższego (dalej: SN) w zakresie wykładni zakwestionowanego w skardze przepisu jest jednolita i zgodnie z nią szczególna regulacja zawarta w tym przepisie dotyczy oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zarówno w całości, jak i w części. Trybunał wskazał, że zakwestionowany przepis określa początek biegu terminu do uiszczenia brakującej opłaty w sytuacji, w której pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej naliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia zostało wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego. O odrzuceniu nieopłaconego pisma przesądza natomiast art. 370 k.p.c. Trybunał zwrócił uwagę również na to, że w swoim dotychczasowym orzecznictwie potwierdził dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych mających braki formalne, w tym nieopłaconych, a wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników procesowych. Za oczywiście bezzasadne Trybunał uznał także zarzuty skarżących, jakoby ustawodawca odmiennie, a przez to w sposób niekonstytucyjny kształtował sytuację prawną stron (tj. stron składających wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz stron nieskładających takiego wniosku) w zależności od ich stanu majątkowego. Jak wskazał Trybunał, podstawą takiego podejścia w zakresie wzywania ich do opłacenia pisma procesowego nie jest złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, ale korzystanie z pomocy fachowego pełnomocnika procesowego. Trybunał zauważył również, że nadesłane przez skarżące, w celu uzupełnienia braku formalnego, pełnomocnictwo procesowe nie jest tym, o którym mowa w zarządzeniu. Nie określa (nie identyfikuje) ono bowiem sprawy, w związku z którą zostało wniesione.

W zażaleniu z 17 listopada 2014 r. skarżące zakwestionowały postanowienie z 31 października 2014 r. w całości. Zarzuciły Trybunałowi „przedwczesność i nierozważenie wszystkich zarzutów skargi oraz niedostateczne wyjaśnienie motywów rozstrzygnięcia”. Skarżące wniosły o uwzględnienie zażalenia i skierowanie skargi do rozpoznania na rozprawie.

W piśmie z 18 listopada 2014 r. (zatytułowanym „Pełnomocnictwo”) skarżące „potwierdz[iły], że pełnomocnictwo udzielone 16 października 2014 r. adwokatowi M.K. do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżących w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym dotyczy postępowania w sprawie o sygn. Ts 194/14”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje w szczególności te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Zdaniem skarżących Trybunał nie odniósł się do zarzutów naruszenia zasad poprawnej legislacji, „nie dostrzegł” także tego, że zaskarżony przepis „napotyka na trudności na poziomie wykładni sądów powszechnych”.

Trzeba jednak zauważyć, że w postanowieniu z dnia 31 października 2014 r. Trybunał za bezzasadne uznał m.in. zarzuty niespójności art. 112 ust. 3 u.k.s.s.c. z art. 130 i art. 370 k.p.c. oraz występujących na tym tle wątpliwości interpretacyjnych. Jak zauważył Trybunał, w świetle jednolitej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego poddany kontroli przepis dotyczy oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zarówno w całości, jak i w części. Jako lex specialis wyłącza on tryb naprawczy przewidziany w art. 130 § 1 k.p.c. (zob. postanowienia SN z dnia: 2 czerwca 2013 r., sygn. II CZ 51/11, Lex nr 1274946; 27 czerwca 2013 r., sygn. II CZ 54/13, Lex nr 1360260; 28 sierpnia 2013 r., sygn. V CZ 36/13, Lex nr 1391384; 23 października 2013 r., sygn. IV CZ 69/13, Lex nr 1388641 oraz 24 stycznia 2014 r., sygn. V CZ 83/13, Lex nr 1433619).

Skarżące stwierdziły, że „Trybunał nie odniósł się również do [ich] argumentacji (…), że opłata od apelacji została przez nie wniesiona przed wydaniem postanowienia o odrzuceniu apelacji, a zatem cel ustawodawcy przyspieszenia postępowania został osiągnięty skoro sąd nie wzywał do dokonania tejże opłaty w zakreślonym terminie”.

Skarżące nie wzięły zatem pod uwagę pozostałych argumentów uzasadniających odmowę nadania analizowanej skardze dalszego biegu z powodu jej oczywistej bezzasadności. Trzeba więc przypomnieć, że Trybunał, wskazawszy na jednolitą linię orzeczniczą Sądu Najwyższego podkreślił, iż art. 12 ust. 3 u.k.s.s.c., po pierwsze, wyłącza stosowanie art. 130 § 1 k.p.c., a po drugie, wyznacza początek biegu terminu do uiszczenia opłaty sądowej przez pełnomocnika. Oznacza to, że po oddaleniu (także częściowym) wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zawodowemu pełnomocnikowi nie zostanie określony termin do uzupełnienia braku fiskalnego i pełnomocnik ten nie zostanie wezwany do uzupełnienia takiego braku pod rygorem odrzucenia pisma. W związku z tym, jak wskazał Trybunał, „postanowieni[e] sądu utrzymujące[…] w mocy postanowienie o częściowym oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych pełnomocnik skarżących powinien był potraktować jako »wezwanie« do uiszczenia brakującej opłaty. (…) [P]ełnomocnik, nie zaczekawszy na odrębne wezwanie do dokonania tej czynności, opłacił apelację. Uczynił to jednak po terminie, co skutkowało jej odrzuceniem”.

Zdaniem skarżących Trybunał „skoncentrował się (…) na tezie – z którą skarga nie polemizowała – że stawianie profesjonalnemu pełnomocnikowi w osobie adwokata surowszych rygorów formalnych jest zasadne”. Skarżące nie uwzględniły zatem tego, że jednym z zarzutów sformułowanych w skardze był „rygoryzm” zaskarżonego przez nie art. 112 ust. 3 u.k.s.s.c., który „pozostaje w sprzeczności ze stanowiącą element prawa do sądu zasadą sprawiedliwości proceduralnej”. Ponadto skarżące nie dostrzegły tego, że art. 112 ust. 3 u.k.s.s.c. odnosi się wyłącznie do strony reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika. Jak orzekł natomiast Trybunał w wyroku z dnia 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), „[z] samej istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika bowiem uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06)”.

Trybunał nadmienia również, że pismo z 18 listopada 2014 r. (data nadania) zatytułowane „Pełnomocnictwo” zostało wniesione do Trybunału z przekroczeniem terminu wskazanego w art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK. Termin ten upłynął bowiem 17 listopada 2014 r.



Wziąwszy pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.