Pełny tekst orzeczenia

2/1/B/2015


POSTANOWIENIE

z dnia 2 lutego 2015 r.
Sygn. akt Tw 3/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Wróbel – przewodniczący
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca
Zbigniew Cieślak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 września 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Naczelnej Rady Lekarskiej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

1. W dniu 19 marca 2014 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej (dalej także: NRL) o zbadanie zgodności § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363; dalej: rozporządzenie w sprawie kas) – „w zakresie, w jakim zobowiązuje lekarzy i lekarzy dentystów do ujawniania w treści paragonu fiskalnego danych objętych tajemnicą lekarską” – z art. 47, art. 49, art. 51 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, ze zm.; dalej: ustawa z 5 grudnia 1996 r.).

2. Postanowieniem z 25 września 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi.

2.1. Trybunał stwierdził, że NRL kwestionuje dokonaną przez Ministra Finansów wykładnię zaskarżonego przepisu, a zatem jej zarzuty dotyczą płaszczyzny stosowania prawa.

2.2. Niezależnie od powyższego Trybunał ocenił sformułowane we wniosku zarzuty naruszenia tajemnicy lekarskiej jako oczywiście bezzasadne.

2.3. Ponadto, Trybunał zaznaczył, że zarzuty odnoszące się do naruszenia prawa jednostki do decydowania o zakresie udostępniania innym informacji o sobie, w tym w szczególności związanej ze stanem zdrowia i podjętym leczeniem, a także sprawowania kontroli nad tymi informacjami przez jednostkę, sformułowane zostały w interesie ogólnospołecznym i jako takie wykraczają poza zakres legitymacji wnioskodawcy.

3. W zażaleniu z 7 października 2014 r. wnioskodawca zaskarżył postanowienie Trybunału w całości i wniósł o skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia.

2. Postanowieniu z 25 września 2014 r. Naczelna Rada Lekarska zarzuca błędne przyjęcie, że wnioskodawca domaga się zbadania zgodności z Konstytucją interpretacji ogólnej wydanej przez Ministra Finansów. Podkreśla, że przywołanie we wniosku treści tej interpretacji miało przedstawić, jak przepis jest wykładany. Interpretacja ogólna nie jest wprawdzie wiążąca dla organów skarbowych, jak zauważa wnioskodawca, ale oddziałuje „siłą autorytetu”. Wnioskodawca zaznacza, że Trybunał zawsze musi poddać zaskarżony przepis procesowi wykładni, aby ustalić treść zawartej w nim normy. W związku z powyższym powołanie we wniosku interpretacji ogólnej Ministra Finansów było – zdaniem wnioskodawcy – jak najbardziej celowe.

2.1. Trybunał zwraca uwagę, że zgodnie ze swoją literalną treścią § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie kas wskazuje elementy, które powinien zawierać paragon fiskalny. Jednym z nich jest takie określenie nazwy towaru lub usługi, jakie pozwoli na ich jednoznaczną identyfikację. Tymczasem NRL wyraźnie odwołała się we wniosku do wykładni zwrotu „nazwa towaru lub usługi pozwalająca na jednoznaczną ich identyfikację”. Zaznaczyła, że interpretacja przepisu dokonana przez Ministra Finansów wyklucza możliwość posługiwania się ogólnym określeniem „usługa medyczna”. Interpretacja ta wskazuje, jakie dane powinny być zamieszczone na paragonie, z odwołaniem do cenników stosowanych przez lekarzy.

2.2. Trybunał przypomina, że co do zasady nie ocenia stosowania prawa i nie jest najwyższą instancją weryfikującą orzeczenia sądowe czy też rozstrzygnięcia organów administracji publicznej. Trybunałowi Konstytucyjnemu nie przysługuje także kompetencja do dokonywania powszechnie wiążącej wykładni prawa.

2.3. Oceniając konstytucyjność normy prawnej, Trybunał Konstytucyjny uwzględnia jej interpretację ustaloną przez organy stosujące prawo tylko wtedy, gdy ma ona charakter: stały, powszechny oraz jednoznaczny. Należy jednak podkreślić, że możliwość przeprowadzenia kontroli konstytucyjności zawsze uzależniona jest od stwierdzenia, czy jednolita i bezsporna praktyka stosowania prawa nadała kwestionowanym przepisom jednoznaczne rozumienie, a więc treść normatywną, tak jakby uczynił to sam ustawodawca (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2014 r., P 28/13, OTK ZU nr 7/A/2014, poz. 84 i przywołane tam orzecznictwo).
Trybunał zwraca uwagę, że wnioskodawca nie wykazał, iż w rozpatrywanej sprawie zachodzą okoliczności, o których powyżej mowa. W przypadku wykładni § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie kas dokonanej przez Ministra Finansów nie można jeszcze mówić o stałości, powtarzalności i powszechności praktyki stosowania tego przepisu. Ponadto, sam wnioskodawca twierdzi, że interpretacja ogólna nie wiąże nawet organów skarbowych. Z pewnością zaś nie wiąże sądów administracyjnych.
W związku z powyższym postawione w zażaleniu zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

3. W odniesieniu do zarzutów, które Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne, wnioskodawca wskazuje, że „pacjent, dokonując zapłaty kartą płatniczą, wyraża wprawdzie zgodę na taką formę płatności, jego zgoda nie obejmuje jednak ujawniania osobom trzecim (innym niż lekarz) danych dotyczących leczenia poprzez wystawienie paragonu fiskalnego, który w połączeniu z danymi autoryzacji transakcji kartą płatniczą pozwoli np. organom skarbowym na identyfikację schorzenia, na które się leczy”. Jak twierdzi NRL, „podobnie fakt, że pacjent prosi o umieszczenie NIP na paragonie fiskalnym nie oznacza zgody pacjenta na ujawnienie danych dotyczących lekarza osobom trzecim”.
Możliwość powiązania danych o leczeniu zawartych w treści paragonu z danymi osobowymi pacjenta istnieje zatem – zdaniem wnioskodawcy – w razie dokonania przez pacjenta wyboru określonego sposobu płatności lub zażądania umieszczenia numeru NIP na paragonie. Trybunał stwierdza, że wskazany przez wnioskodawcę problem dotyczy ewentualnie obowiązków informacyjnych w zakresie konsekwencji wyborów dokonywanych przez samego pacjenta. Z uwagi na brak bezpośredniego związku między tak sformułowanym zarzutem a zakwestionowanym przepisem zarzut ten należało ocenić jako oczywiście bezzasadny.
Trybunał stwierdza, że wnioskodawca nie podważył stanowiska zajętego w zakwestionowanym postanowieniu.

4. W zażaleniu wnioskodawca podkreśla, że jego legitymacja wnioskowa nie może budzić wątpliwości w rozpatrywanej sprawie. Wskazuje, że na etapie tworzenia przepisów, które dotyczą tajemnicy lekarskiej, projektodawca zwykle przesyła projekt takich przepisów Naczelnej Radzie Lekarskiej do zaopiniowania. Z powyższego NRL wnosi o przysługującej jej kompetencji do inicjowania kontroli przepisów wyznaczających zakres tajemnicy lekarskiej i określających sytuacje, kiedy tajemnica może być ujawniona. Rada przywołuje sprawę o sygn. K 23/11, w której Trybunał badał zgodność z Konstytucją przepisów o kontroli operacyjnej m.in. pod kątem naruszenia tajemnicy lekarskiej, adwokackiej lub radcowskiej. NRL podkreśla, że w sprawie tej Trybunał zwrócił się do niej o zajęcie stanowiska. Wnioskodawca kwestionuje „koncepcję postrzegania tajemnicy lekarskiej tylko przez pryzmat uprawnienia pacjenta”. Zdaniem wnioskodawcy inicjowanie abstrakcyjnej kontroli przepisów zezwalających na ujawnienie tajemnicy lekarskiej służy nie tylko interesowi ogólnospołecznemu, lecz „także w sposób bezpośredni dotyczy grupy zawodowej lekarzy, którzy są zobowiązani do zachowania w tajemnicy danych dotyczących pacjenta i którzy za naruszenie tajemnicy lekarskiej podlegają odpowiedzialności zawodowej oraz karnej”.
Trybunał zaznacza, że podstawą odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu nie było stwierdzenie braku legitymacji wnioskowej. W zakwestionowanym postanowieniu Trybunał odniósł się tylko do tych twierdzeń wnioskodawcy, które dotyczyły naruszenia prawa jednostki do decydowania o zakresie udostępniania innym informacji o sobie (w tym związanej ze stanem zdrowia i podjętym leczeniem), a także sprawowania kontroli nad tymi informacjami przez jednostkę. Powyższe zarzuty Trybunał uznał za postawione w interesie ogólnospołecznym. Wnioskodawca nie kwestionuje trafności stanowiska Trybunału w tym zakresie, lecz zwraca uwagę na istniejący po stronie lekarzy obowiązek zachowania tajemnicy. Trybunał nie stwierdził jednak, że zarzut dotyczący obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej jest niedopuszczalny. Wnioskodawca przypisał zatem Trybunałowi pogląd, którego ten w zakwestionowanym postanowieniu nie wyraził.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że postawione w zażaleniu zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

5. NRL zwraca w zażaleniu uwagę także na to, że Trybunał odniósł się w zakwestionowanym postanowieniu tylko do art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji, a jako wzorzec kontroli wnioskodawca powołał jeszcze art. 40 ust. 2 ustawy z 5 grudnia 1996 r.
Trybunał przypomina, że odmowa nadania dalszego biegu wnioskowi wynikała z zakwestionowania przez Naczelną Radę Lekarską wykładni dokonanej przez Ministra Finansów oraz oczywistej bezzasadności sformułowanych przez wnioskodawcę zarzutów. Niezależnie od powyższego Trybunał odniósł się do części zarzutów mających uzasadniać naruszenie art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji, uznawszy, że nie zostały prawidłowo sformułowane. Pominięcie art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. nie oznacza, że wzorzec ten Trybunał przeoczył. W postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Trybunał wskazuje tylko te wzorce, które nie zostały prawidłowo powołane przez wnioskodawcę.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.