Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2016 r. w Lublinie

sprawy J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 11 sierpnia 2015 r. sygn. akt VII U 2041/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Krzysztof Szewczak Krystyna Smaga Iwona Jawor-Piszcz

III AUa 964/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 sierpnia 2014 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. D. prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r, poz. 1440 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983 r Nr 8, poz. 43 ze zm.). W uzasadnieniu podał, że na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca nie udowodnił piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu od decyzji wnioskodawca, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, domagał się jej zmiany. Zarzucił naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, poprzez niewliczenie do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresów od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r oraz od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r, kiedy to pracował jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w K..

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, wskazując, iż wnioskodawca nie przedstawił świadectwa pracy w warunkach szczególnych za wyżej wskazane okresy.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2015 r: I zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił J. D. prawo do emerytury od dnia 4 czerwca 2014 r; II zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz wnioskodawcy kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd ustalił, że J. D., urodzony (...), 31 lipca 2012 r złożył wniosek o emeryturę, oświadczając że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy. ZUS ustalił na dzień 1 stycznia 1999 r łączny staż ubezpieczeniowy 26 lat 7 miesięcy i 27 dni, w tym 14 lat 4 miesiące i 27 dni pracy w szczególnych warunkach (karta przebiegu zatrudnienia k. 71-71v, t. II a.e.). Uwzględnione zostały przy tym wszystkie okresy zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w K. wymienione w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z 14 sierpnia 2009 r. Wskazano w nim, że wnioskodawca w wymienionych okresach wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace kierowców samochodów ciężarowych, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów na stanowisku kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15 wymienioną w wykazie A dział VIII, poz. 2, pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 r w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MK z 1983 r, Nr 10, poz. 77). Zakwestionowano okres zatrudnienia od 11 września 1996 r do 10 września 1999 r w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Handlowo - Usługowym (...) sp. z oo w K., którego dotyczyły cztery świadectwa pracy (k. 29-36, t. II a.e.). We wszystkich wymieniono stanowisko kierowcy. W żadnym nie ma adnotacji o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach dotyczącego tego okresu zatrudnienia. W tym stanie rzeczy wydana została decyzja z dnia 10 sierpnia 2012 r odmawiająca skarżącemu prawa do emerytury. Od decyzji tej skarżący złożył odwołanie. W sprawie toczącej się w wyniku tego odwołania, sygn. VII U 3524/12 wnioskodawca nie udowodnił, aby będąc zatrudnionym w PPHU (...) w K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych. Z tego względu Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2013 r oddalił odwołanie wnioskodawcy uznając, iż nie ma on 15 lat stażu w warunkach szczególnych (vide akta sprawy VII U 3524/12).

W dniu 4 czerwca 2014 r wnioskodawca złożył kolejny wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Do wniosku dołączył zaświadczenie z Przedsiębiorstwa Państwowej (...) w upadłości w K., wskazujące w jakich okresach jakie zajmował stanowiska oraz dokumenty płacowe dotyczące okresu zatrudnienia w PPHU (...) w K.. W dniu 1 sierpnia 2014 r ZUS wydał decyzję odmawiającą skarżącemu prawa do emerytury, wskazując iż udowodnił on 14 lat 4 miesiące i 27 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

W toku postępowania wnioskodawca podnosił, iż pracował od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r i od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r, jako mechanik samochodowy w akumulatorowni. Była to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił, iż od 4 września 1967 r wnioskodawca pracował w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w L. Oddział II w K., początkowo jako uczeń praktycznej nauki zawodu. Następnie pracował na stanowiskach smarownika pojazdów samochodowych, montera samochodowego i elektromontera samochodowego. Od 3 marca 1975 r zatrudniono skarżącego na stanowisku kierowcy autobusowego i na tym stanowisku pracował do końca zatrudnienia, do 30 czerwca 1993 r. Pracodawca przenosił go jedynie na krótkie okresy na stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych - od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r i od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r. Przeniesienie to miało związek z dokonaniem przez skarżącego naprawy obsługiwanego autobusu. Natomiast od 18 sierpnia 1981 r skarżący został przeniesiony na stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych na stacji obsługi w związku z utratą uprawnień do kierowania pojazdami, zatrzymano mu prawo jazdy na pół roku. Od 5 kwietnia 1982 r wnioskodawca ponownie podjął zatrudnienie na stanowisku kierowcy autobusu (nienumerowane akta osobowe k. 20 a.s.).

W tym ostatnim okresie (7 miesięcy i 12 dni) wnioskodawca pracował w akumulatorowni. Do jego obowiązków należało ładowanie akumulatorów, które pobierał z magazyny lub wymontowywał bezpośrednio z autobusu. Ładowanie suchych akumulatorów polegało na wypełnieniu ich mieszaniną kwasu siarkowego z wodą destylowaną (elektrolitem), sprawdzeniu stężenia kwasu, zalaniu do stanu właściwego. Następnie wnioskodawca rozładowywał je do zera, ponownie ładował i taki akumulator razem z kierowcą konkretnego autobusu podłączał do pojazdu. Nadto wnioskodawca sprawdzał na halach poziom elektrolitu w akumulatorach zamontowanych w autobusach. Oczyszczał zasiarczone klemy i smarował je. Zimą wyjeżdżał wózkiem rozruchowym i bezpośrednio doładowywał w pojazdach akumulatory. W tym okresie w akumulatorowni pracował jeszcze Z. D.. Obydwaj pracowali w ochronnych kombinezonach, rękawicach, okularach. Pracę tą wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (zeznania wnioskodawcy, k. 38v-39, k. 28v a.s., zeznania świadków: S. S. k. 37-37v oraz A. S. k. 37v-38v a.s.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane dowody.

Oceniając zeznania świadków Sąd wskazał, że były to osoby obce. Świadkowie byli zatrudnieni w tym samym zakładzie i w tym samym czasie co wnioskodawca, na innych stanowiskach pracy, jednakże mieli z nim codzienny kontakt. Świadkowie ci potwierdzili, że wnioskodawca okresowo kierowany był do pracy na stacji obsługi. Pracował wówczas przez kilka miesięcy w akumulatorowni, zajmując się naprawą, ładowaniem i bieżącą konserwacją akumulatorów. W zakładzie jeździło około 250 autobusów, zachodziła więc konieczność zatrudnienia dwóch osób zajmujących się wyłącznie obsługą akumulatorów do takiej liczby pojazdów. Zeznania świadków są zgodne ze sobą i z zeznaniami samego wnioskodawcy. Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Stan faktyczny w sprawie został ustalony także w oparciu o przytoczone dowody z dokumentów zawartych w aktach ZUS i w aktach osobowych wnioskodawcy. Zostały sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne i wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień.

W ocenie Sądu odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że stosownie do art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.), mężczyznom urodzonym po 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Art. 32 ust. 2 ustawy stanowi, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd wskazał, że wnioskodawca udowodnił, iż od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych, co łącznie z okresem 14 lat 4 miesięcy i 27 dni daję ponad 15 lat. Jak bowiem ustalono, wnioskodawca w tym okresie wykonywał w ramach obowiązującego go wymiaru czasu prace w akumulatorowni, polegające na opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych.

Czynności wykonywane przez wnioskodawcę od 28 września 1985 r do 31 grudnia 1985 r odpowiadają pracy opisanej w wykazie A, Dział XIV „Prace różne”, poz. 13 „Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych”, oraz stanowisku elektromonter akumulatorów i baterii, wymienionym w wykazie Stanowisk Pracy, Dział XIV „Prace różne”, poz. 13 „Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych”, pkt 1, stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 r w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

Reasumując Sąd wskazał, iż wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat. ZUS ustalił, iż pracę taką wykonywał 14 lat 4 miesiące i 27 dni, natomiast w postępowaniu sądowym ustalono, iż pracował w takich warunkach dalsze 7 miesięcy i 12 dni. Zatem spełnił on wszystkie przesłanki do ustalenia prawa do emerytury. Zaskarżona decyzja zawierała więc nieprawidłowe rozstrzygnięcie, w związku z czym odwołanie należało ją zmienić i przyznać skarżącemu prawo do emerytury.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie wyżej wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Sąd Okręgowy orzekł o obowiązku zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz wnioskodawcy zgodnie z art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r, poz. 490). Na niezbędne koszty dochodzonych praw przez pozwanego składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 60 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając

1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r, poz. 1440 ze zm.) w związku z § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r Nr 8, poz. 43 ze zm.),

2). naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie wyrażonej w art. 233 kpc zasady swobodnej oceny dowodów,

3) sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagania do przyznania emerytury, w tym ponad 15 letni okres pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelujący podał, że na podstawie przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów uznał, że osiągnął on wiek 60 lat, ma udowodniony - na dzień l stycznia 1999 r - okres ubezpieczenia wynoszący łącznie 26 lat 7 miesięcy 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych, a na 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych udowodnił 14 lat 4 miesiące 27 dni, z tytułu pracy wykonywanej w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w K. na stanowisku kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15. Z powodu nieudokumentowania wymaganych 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. Na okoliczność spornych okresów zatrudnienia na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych w Przedsiębiorstwie (...) od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r oraz od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Apelujący wskazał, że Sąd Okręgowy w Lublinie w dniu 30 kwietnia 2013 r w sprawie VII U 3524/12 oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji ZUS z dnia 10 sierpnia 2012 r o prawo do emerytury. Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 15 października 2013 r, sygn. akt III AUa 701/13, oddalił apelacje wnioskodawcy.

W celu ustalenia, czy zatrudnienie wnioskodawcy w spornym okresie był zatrudnieniem w szczególnych warunkach - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach ZUS aktach osobowych oraz dowód osobowy z zeznań wnioskodawcy i świadków.

Powyższe dowody Sąd obdarzył wiarą, a na ich podstawie ustalił, że wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat. Z uzasadnienia Sądu wynika, że wnioskodawca od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r i od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r pracował jako mechanik samochodowy w akumulatorowni. Do jego obowiązków, jak wskazał Sąd, należało ładowanie akumulatorów, które pobierał z magazynu lub wymontowywał bezpośrednio z autobusów. Ładowanie suchych akumulatorów polegało na wypełnieniu ich mieszaniną kwasu siarkowego z wodą destylowaną (elektrolitem), sprawdzeniu stężenia kwasu, zalaniu do stanu właściwego akumulatorów. Następnie wnioskodawca rozładowywał je do zera i ponownie ładował i taki akumulator razem z kierowcą konkretnego autobusu podłączał do pojazdu, nadto sprawdzał na halach poziom elektrolitu w akumulatorach zamontowanych w autobusach, oczyszczał zasiarczone klemy i smarował je. Zimą wyjeżdżał wózkiem rozruchowym i bezpośrednio doładowywał w pojazdach akumulatory. W ocenie Sądu wnioskodawca w tym okresie wykonywał prace w akumulatorowni, polegające na opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych.

Apelujący podkreślił, że powyższe ustalenia Sądu pozostają w sprzeczności z dokumentami zawartymi w aktach osobowych oraz oparte są na wyjaśnieniach wnioskodawcy niespójnych z zeznaniami świadków. Z akt osobowych wynika, że w spornych okresach wnioskodawca był przeniesiony ze stanowiska kierowcy na stanowisko mechanika napraw samochodowych. W aktach brak jest wzmianki, że miejscem pracy była akumulatorownia. Ponadto wnioskodawca wyjaśnił, że nie dokonywał wymiany stężonego kwasu siarkowego. Natomiast jak wynika z zeznań świadków, wnioskodawca dokonywał wymiany styków, przepalonych cewek i przewodów, co oznacza że zajmował się ogólnie pojętą konserwacją akumulatorów.

Ze względu na powyższe trudno dać wiarę, że wnioskodawca w wymienionym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy pracował przy opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych.

Apelujący przytoczył wyrok Sadu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2014 r, I UK 384/13 (Lex nr 146626), gdzie wskazano, że czym innym jest obsługa akumulatorów polegająca na wymianie lub uzupełnieniu płynów, demontażu, zestawianiu akumulatorów i czym innym jest praca stała i w pełnym wymiarze w akumulatorowni, polegająca na opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych. Praca szczególna w akumulatorowni to wyłącznie rodzajowo określone czynności, polegające na opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych. Nie każda praca przy obsłudze akumulatorów to praca w akumulatorowni. Wymiana, demontaż akumulatorów na wózkach albo uzupełnienie płynu w akumulatorach to nie samo, co wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych w akumulatorach w akumulatorowni.

W ocenie apelującego bezpodstawnie Sąd uznał, że czynności wykonywane przez wnioskodawcę odpowiadają rodzajowi pracy opisanemu w wykazie A, dział XIV „Prace różne” poz. 13 „prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie, wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r Nr 8 poz. 437) oraz stanowisku elektromonter akumulatorów i baterii, wymienionym w wykazie Stanowisk Pracy dział XIV „Prace różne” poz. 13 „Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych pkt 1, stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Zdaniem apelującego, ustalenia Sądu dokonane zostały w oparciu o materiał dowodowy oceniony z naruszeniem art. 233 § 1 kpc, zgodnie z którym, sąd powinien ocenić wiarygodność dowodów według własnego przekonania, ale swobodna ocena dowodów nie może oznaczać dowolności, musi natomiast zmierzać do ustaleń zgodnych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. zasługuje na uwzględnienie.

Zasadne są zawarte w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego i prawa procesowego.

Wnioskodawca nie spełnił warunków do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie tekst jedn. Dz. U. z 2015 r, poz. 748).

Zgodnie z tym przepisem, mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W niniejszej sprawie sporne było, czy wnioskodawca udowodnił do 1 stycznia 1999 r 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a wymienionej w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Przy czym Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udowodniony przez wnioskodawcę okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddziale w K. na stanowisku kierowcy autobusu w rozmiarze 14 lat 4 miesięcy i 27 dni.

Spór dotyczy wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia w (...) od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r i od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r na stanowisku mechanika napraw samochodowych. Istotne znaczenie ma okres od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r, bowiem pozostałe okresy są to okresy kilkudniowe.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rację ma skarżący, że Sąd Okręgowy dokonując ustaleń faktycznych, iż w spornym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A, Dział XIV „Prace różne”, poz. 13 - prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych - przekroczył ramy swobodnej oceny dowodów zakreślone treścią art. 233 § 1 kpc.

Wymieniony przepis nakłada na sąd orzekający obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, uwzględnienia wszystkich dowodów zebranych w sprawie, wskazania argumentacji uzasadniającej dokonaną ocenę. Swobodna ocena dowodów oznacza konieczność uwzględnienia przez sąd wymagań prawa procesowego, doświadczenia życiowego, reguł logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r, II UKN 685/98, OSNP 2000/17/655).

Analiza materiału dowodowego sprawy, zdaniem sądu odwoławczego, prowadzi do wniosku, że dokonana przez sąd pierwszej instancji ocena dowodów, wymogom tym nie odpowiada, co w efekcie doprowadziło do dokonania przez ten sąd ustaleń faktycznych nie znajdujących uzasadnienia w zgromadzonych w sprawie dowodach.

Przedmiotowe uchybienia powodowały konieczność ponownego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonania ustaleń w postępowaniu odwoławczym. Stosownie bowiem do treści art. 382 kpc, sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Postępowanie apelacyjne jest merytoryczną kontynuacją postępowania przed sądem pierwszej instancji, a orzeczenie sądu odwoławczego wydawane jest na podstawie wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego w obu instancjach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2008 r, sygn. akt I PK 313/07, Lex nr 496403).

Odnosząc się do ustaleń Sądu Okręgowego wskazać należy, że są one nieprawidłowe w zakresie stwierdzania, że wnioskodawca udowodnił do 1 styczni 1999 r 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Do okresy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie może być zaliczony okres od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r.

Zauważyć należy, że Sąd Okręgowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, szczegółowo przesłuchał świadków na okoliczności, jakie prace wnioskodawca wykonywał w okresach, kiedy pracując w (...) Oddziale w K. kierowany był do pracy w charakterze mechanika napraw samochodowych. Również wnioskodawca złożył szczegółowe wyjaśnienia i zeznania w sprawie.

Z dowodów tych wynika, że wnioskodawca pracował w akumulatorowni, ale tylko przez 6 godzin dziennie, a więc nie wykonywał pracy w akumulatorowni w pełnym wymiarze czasu pracy, a w wymiarze 75%, czyli 3/4 etatu.

Takie okoliczności podał sam skarżący. Wskazał on: „Dziennie w akumulatorni spędzałem około 6 godzin. W pozostałym czasie szedłem na hale obok ładowni i sprawdzałem poziom elektrolitu w akumulatorach znajdujących się w samochodach. Oczyszczałem klemy, bo akumulatory często się zasiarczały. Oczyszczałem szczotką drucianą klemy i smarowałem je” (wyjaśnienia wnioskodawcy, k. 28v akt sprawy).

„Zajmowałem się wymianą styków, przepalonych przewodów i była to konserwacja akumulatorów. Wymieniałem cele, tj. elektryka. Na akumulatorowni w ciągu dnia spędzałem 6 godzin, a w pozostałym czasie sprawdzałem na hali stan akumulatorów w autobusach. Wtedy otwierałem skrzynkę z akumulatorem, odkręcałem korki w nich i w każdej celi sprawdzałem stan elektrolitów, jeśli były widoczne płytki dolewałem czasami elektrolitu, a czasami wody destylowanej” (zeznania wnioskodawcy, k. 38v -39 akt sprawy).

Również przełożony skarżącego, świadek A. S. zeznał: „Wnioskodawca zajmował się akumulatorami, naprawiał akumulatory, rozładowywał je i ładował. Ładował je elektrolitem, który pobierał z magazynu, mieszał elektrolit z kwasu siarkowego z wodą i zalewał nim akumulatory, zajmowało mu to 6 godzin dziennie. W między czasie kazałem mu sprawdzać akumulatory w samochodach, które były zasiarczone, wtedy czyścił w nich klemy, a potem sprawdzał w nich elektrolit i smarował je” (k. 38 akt sprawy).

Świadek S. S. zeznał: „Wtedy wnioskodawca naprawiał akumulatory w których wymieniał cele, lepikował je, napełniał elektrolitem, naładował i stawiał do samochodów, wymieniał też akumulatory na nowe i ładował je. (…) Wnioskodawca kilka godzin spędzał w akumulatorowni, ale też musiał wychodzić na plac, żeby wymontować akumulator” (k. 37- 37v akt sprawy).

Wnioskodawca pracował zatem w akumulatorowni i poza nią, również na dworze. Świadek A. S. zeznał: „Wnioskodawca pracował też na dworze, gdzie stały samochody do uruchomienia, szczególnie w okresie zimowym, wtedy wnioskodawca i pracujący z nim Z. D. specjalnym wózkiem podjeżdżali do samochodów i podłączali go, żeby uruchomić akumulatory w samochodach”.

Z zeznań wnioskodawcy i świadków wynika również, że wnioskodawca osobiście pobierał z magazynu akumulatory i elektrolit.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Wnioskodawca nie wykonywał pracy w akumulatorowni w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zatem okres pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę w warunkach szczególnych to okres wynoszący 14 lat 4 miesiące 27 dni, kiedy wykonywał w (...) pracę kierowcy autobusu, czyli:

od 3 marca 1975 r do 2 stycznia 1976 r - 10 miesięcy 1 dzień,

od 15 kwietnia 1976 r do 7 stycznia 1979 r - 2 lata 8 miesięcy 23 dni,

od 12 stycznia 1979 r do 4 kwietnia 1979 r - 2 miesiące 24 dni,

od 11 kwietnia 1979 r do 31 marca 1980 r - 11 miesięcy 20 dni,

od 6 kwietnia 1980 r do 17 sierpnia 1981 r - 1 rok 4 miesiące 12 dni,

od 5 kwietnia 1982 r do 31 października 1982 r - 6 miesięcy 26 dni,

od 9 listopada 1982 r do 19 kwietnia 1983 r - 5 miesięcy 11 dni,

od 1 maja 1983 r do 23 sierpnia 1989 r - 6 lat 3 miesiące 23 dni,

od 1 lipca 1991 r do 24 września 1991 r - 2 miesiące 24 dni,

od 11 października 1991 r do 22 czerwca 1992 r - 8 miesięcy 13 dni.

W okresach od 8 stycznia 1979 r do 11 stycznia 1979 r, od 5 kwietnia 1979 r do 10 kwietnia 1979 r, od 1 kwietnia 1980 r do 5 kwietnia 1980 r i na stanowisku mechanika napraw samochodowych. Od 18 sierpnia 1981 r do 4 kwietnia 1982 r wnioskodawca pracował w akumulatorowni, ale nie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Nadto wnioskodawca przebywał na urlopach bezpłatnych w okresach od 1 listopada 1982 r do 8 listopada 1982 r, od 24 sierpnia 1989 r do 30 czerwca 1991 r, od 25 września 1991 r do 10 października 1991 r i od 23 czerwca 1992 r do 30 czerwca 1993 r (zaświadczenie (...) w upadłości likwidacyjnej o zatrudnieniu i wynagrodzeniu bez daty, str. 11 akt ZUS nr(...)).

Sąd Apelacyjny dokonał odmiennych niż Sąd pierwszej instancji ustaleń w oparciu o prawidłowo zebrany przez ten Sąd materiał dowodowy.

Z poczynionych ustaleń wynika, że wnioskodawca nie wykazał piętnastu lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych i dlatego nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do emerytury wskazanych w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, uwzględniając apelację, orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc.