Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że A. K. nie podlega od dnia 22 lipca 2011 r. do 28 lutego 2013 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek (...) W. i P. K. w Ł., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę, mającej na celu obejście przepisów prawa i uzyskanie pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą i chorobą, a nie w celu rzeczywistego świadczenia pracy. (decyzja k. 49 verte - 53 akt ZUS)

Od powyższej decyzji A. K. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego w Łodzi w dniu 13 maja 2014 r. wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że ubezpieczona podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 22 lipca 2011 r. do 28 lutego 2013 r. Skarżąca podkreśliła, że w 2011 r. małżonkowie K. oprócz szkoły jazdy prowadzili też działalność w postaci S. weselnej. W związku z tym do obsługi biurowej obu przedsięwzięć był im potrzebny dodatkowy pracownik. Ubezpieczona podniosła, że do zaprzestania współpracy w lutym 2013 r. przyczyniła się częściowa likwidacja przez pracodawcę działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni podniosła, że faktycznie świadczyła ona pracę. W wykonaniu spornej umowy kontaktowała się z klientami, obsługiwała korespondencję elektroniczną, zajmował się dokumentacją i marketingiem. (odwołanie k. 2 – 4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o ich oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8 verte)

Na terminie rozprawy dniu 1 lutego 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zainteresowany P. K. przyłączył się do stanowiska pełnomocnika wnioskodawczyni. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (oświadczenie pełnomocnika wnioskodawczyni 00:37:37, oświadczenie zainteresowanego 00:37:37, oświadczenie pełnomocnika ZUS 00:37:37)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił co następuje:

Wnioskodawczyni A. K. legitymuje się średnim wykształceniem, z zawodu jest technikiem technologiem odzieży. Obecnie wnioskodawczyni studiuje zaocznie w Akademii (...) na kierunku pedagogika (kwestionariusz osobowy w aktach osobowych k. 106)

Po szkole policealnej ubezpieczona przez około pół roku pracowała jako kelnerka. W latach 2006 – 2009 A. K. wykonywała czynności na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) Spółka z o.o. Od 2009 r. ubezpieczona nie świadczyła pracy i utrzymywali ją rodzice. (zeznania wnioskodawczyni 00:05:07)

Zainteresowany P. K. od 2 czerwca 1998 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, która początkowo była w formie spółki cywilnej i dotyczyła krawiectwa. Spółka cywilna funkcjonowała do lutego 2013 r. i w międzyczasie zmieniał się tylko przedmiot działalności tej spółki. Od 2005 r. przedmiotem działalności spółki były pozaszkolne formy edukacji z zakresu nauki jazdy i pilotażu. (zaświadczenie z (...) k. 45 akt ZUS, zeznania zainteresowanego 00:54:02)

Następnie zainteresowany wraz z żoną W. K. podjęli decyzję o przekształceniu spółki w działalność gospodarczą, której właścicielem została W. K.. Zainteresowany jest zatrudniony jako osoba współpracująca i jest on kierownikiem szkolenia oraz instruktorem. ( zeznania zainteresowanego 00:54:02)

W dniu 21.11.2009 r. wnioskodawczyni zawarła związek małżeński z B. K., który jest synem zainteresowanego P. K.. (zeznania wnioskodawczyni 00:05:07)

W dniu 21 lipca 2011 r. A. K. zawarła z P. K. właścicielem firmy (...) W. i P. K. w Ł. umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 22 lipca 2011 r. na stanowisku pracownika biurowego z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 2.100,00 zł brutto. (umowa o pracę w aktach osobowych k. 106)

Wnioskodawczyni przed przystąpieniem do pracy odbyła wewnętrzne szkolenie BHP . Wnioskodawczyni odbyła także szkolenie w zakresie Higieny Funkcjonowania K. i (...) w zakresie sali bankietowej. Ponadto wnioskodawczyni miała książeczkę zdrowia wymaganą przez Sanepid. (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP w aktach osobowych k. 106, zeznania zainteresowanego 00:54:02)

W dniu 25 lipca 2011 r. płatnik składek - (...) W. i P. K. w Ł. dokonał zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego oraz zdrowotnego z tytułu zawartej umowy o pracę od dnia 22 lipca 2011 r. (druk (...) w aktach osobowych k. 106)

Ubezpieczona i płatnicy załączyli do akt sprawy pisemny zakres obowiązków na stanowisku pracy: specjalisty ds. marketingu i obsługi klienta w (...) – S. Weselna A. zgodnie, z którym miała ona wykonywać czynności, takie jak w szczególności: wynajmowanie sali A. na potrzeby organizacji imprez okolicznościowych oraz obsługę klienta, zarządzanie salą A., pozyskiwanie klientów na organizację imprez okolicznościowych, przygotowanie i zlecanie reklamy, dokonywanie zakupu towarów i usług, prowadzenie rejestru wydanych zaświadczeń o ukończeniu kursu nauki jazdy, zakup materiałów biurowych. Jako zakres uprawnień wnioskodawczyni wskazano: podpisywanie umów, obsługę kasy fiskalnej, przyjmowanie zadatków, bieżące rozliczanie finansowe klientów. (zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności w aktach osobowych k. 106)

Spółka cywilna zainteresowanego zatrudniała od 4 do 10 instruktorów, a oprócz synowej A. K. pracowników biurowych nie zatrudniano. Na początku 2011 r. zainteresowany wykończył salę bankietową i zaczął prowadzić równolegle dwie działalności. Firma zajmowała się zarówno szkoleniem kierowców jak i usługami bankietowymi. We wcześniejszym okresie zainteresowany nie zatrudniał wnioskodawczyni, bo uznawał wraz z żoną, że przy prowadzeniu działalności dadzą sobie radę sami. Na początku 2011 r. jednak zwiększyła się liczba kursantów płatnika i dlatego potrzebował on kogoś do pomocy. W latach 2011-2012 przeciętnie miesięcznie było 10-40 nowych kursantów Zainteresowanemu zależało na zatrudnieniu młodej osoby, gdyż klientami (...) były w większości młode osoby. Ponadto płatnik chciał zatrudnić zaufaną osobę, która przyjmowałaby pieniądze i obsługiwała kasę fiskalną. ( zeznania zainteresowanego 00:54:02)

W lipcu 2011 r. wnioskodawczyni podjęła zatrudnienie w (...) prowadzonej przez małżonków K.. Sala A. była jedyną salą bankietową. Wnioskodawczyni głównie wykonywała swoje obowiązki pracownicze w siedzibie (...), która znajdowała się w Ł. na ul. (...). Oprócz wnioskodawczyni i teścia przebywali tam też instruktorzy w liczbie około 4 - 5 osób.

Wnioskodawczyni miała tam własne biurko. Natomiast sala bankietowa znajdowała się w K. w gminie B.. Jeśli klient zatelefonował do firmy płatnika to wnioskodawczyni pokazywała mu salę, zajmowałam się tam tym żeby były wywożone śmieci z sali, opróżnione szambo, czy urządzenia sprawne. Śmieci miały być wywożone raz w miesiącu z kontenera, do którego przyjeżdżała umówiona firma.

A. K. zajmowała się też wyposażeniem sali w zastawy stołowe, sztućce, kieliszki, stoły, obrusy, bo była to nowa sala. Także do ubezpieczonej należała inicjatywa w zakresie urządzania sali w stół wiejski czy fontanny czekoladowe. Zajmowała się ona także wyborem wystroju sali, przy czym wystrój sali zakładała inna osoba. Do sali wnioskodawczyni dojeżdżała własnym samochodem i nie miała zwracanych kosztów paliwa. Paliwo było wliczone w kwotę wynagrodzenia. Wnioskodawczyni podpisywała umowy z klientami sali, bo miała takie upoważnienie, do umów załączała sporządzone przez siebie menu. Łącznie ubezpieczona podpisała cztery umowy na imprezy w sali A., tj. m.in. ze S. P., A. R. (1) i M. D.. Dwie umowy dotyczyły mniejszych imprez 25 osobowych, była jedna komunia i jedno wesele. Ubezpieczona przedstawiała potrzeby klienta, a P. K. dokonywał kalkulacji finansowej, która była następnie przedstawiana klientowi. Wnioskodawczyni pobierała zaliczki od klientów i wystawiła im paragon na kasie fiskalnej z opcją zaliczki. Ostateczne rozliczenie finansowe z klientami miało miejsce tuż przed imprezą i wtedy obecny był płatnik. S. P. po ustaleniu szczegóły umowy, cenę oraz menu, należność uiścił bezpośrednio płatnikowi. Wnioskodawczyni prezentowała salę A. R. (1) i informowała o szczegółach. A. R. (1) początkowo uiściła cześć zaliczki do rąk wnioskodawczy a potem dopłatę do zaliczki, natomiast resztę kwoty uiściła tuż przed imprezą. Kwestia zaliczki była zastrzegana w umowie z klientem o usługę. Przed zawarciem umowy wnioskodawczyni prezentowała salę bankietową M. D. i pobrała od niej zaliczkę. Natomiast całość ceny wyżej wymieniona uiściła P. K. tuż przed imprezą i z nim ustalała szczegółowe menu.

Doszło do realizacji wszystkich podpisanych przez wnioskodawczynię umów z klientami, ale w okresie, gdy ubezpieczona przebywała już na zwolnieniu lekarskim. Te mniejsze imprezy odbyły się grudniu 2011 r., komunia w maju 2012 r., a wesele w czerwcu 2012 r. Dodatkowo w (...) ubezpieczona prowadziła jeszcze książkę ewidencji wydanych zaświadczeń o ukończeniu kursu na prawo jazdy, ustalała harmonogram pracy kierowców i zapisywała kursantów. O pozycji w rejestrze wydanych zaświadczeń decydowała data ich wydania, przy czym same dokumenty mogły być przygotowane wcześniej. Ubezpieczona także wykupywała godziny jazd w (...), aby kursant mógł zapoznać się z egzaminacyjnym placem manewrowym, robiła też zakupy biurowe. Zajmowałam się ona także rozpropagowaniem ulotek i szukaniem miejsc na banery. Zwierzchnikiem służbowym ubezpieczonej był jej teść.

Zainteresowany P. K. w firmie, w zakresie auto szkoły, prowadził zajęcia teoretyczne i praktyczne, teściowa W. K. prowadziła zajęcia praktyczne. (zeznania wnioskodawczyni 00:05:07, 00:25:41, oświadczenie wnioskodawczyni 00:24:00, zeznania zainteresowanego 00:54:02, 00:34:16, umowy w przedmiocie organizacji przyjęcia k. 84 – 92, k. 94 – 96, menu przyjęcia k. 93, k. 97, pełnomocnictwo o zawierania umów k. 98, faktury k. 99 – 105, zeznania świadka S. P. 00:07:24, zeznania świadka A. R. (1) 00:14:23, zeznania świadka B. S. 00:21:02, zeznania świadka M. W. 00:27:46, kopia rejestru wydanych zaświadczeń o ukończeniu kursu za 2011 r. poz. 290 do 360 i od 343 do 392 k. 143 – 150 verte, zeznania świadka M. D. 00:06:36 – 00:15:24)

W dacie zawarcia umowy o pracę ubezpieczona była w trzecim miesiącu ciąży i zarówno A. K. jak i pracodawca wiedzieli o ciąży. Data ostatniej miesiączki wnioskodawczyni to 4 maja 2011 r. Była to pierwsza ciąża wnioskodawczyni. Od 30 września 2011 r. wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. Ubezpieczona dziecko urodziła w dniu 12 lutego 2012 r. i od tej daty do 28 lipca 2012 r. przebywała na urlopie macierzyńskim. (karta ciąży k. 26 - 28, karta informacyjna z leczenia szpitalnego k. 29 - 31)

W okresie od 24 lipca 2012 r. do 3 października 2012 r. wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniu lekarskim z uwagi na schorzenie kręgosłupa. Następnie w okresie od 22 października 2012 r. do 26 marca 2013 r. ubezpieczona korzystała ze zwolnienia lekarskiego ze względu na zabieg usunięcia torbieli z jamy ustnej.

Z tego tytułu, że wnioskodawczyni miała narkozę nie mogła karmić dziecka piersią. A. K. na skutek tego popadła w depresję i dostała zwolnienie na 3 miesiące od psychiatry do października 2013 r. Potem wnioskodawczyni wróciła do pracy do (...), gdzie wykonywała ona swoje obowiązki biurowe. Kwota wynagrodzenia i wymiar czasu pracy pozostały bez zmian. Wnioskodawczyni pracowała tam przez dwa tygodnie, a następnie spółka prowadzona przez teściów ubezpieczonej została rozwiązana, pozostała tylko (...) jako działalność, którą prowadzi W. K.. Teściowa nie zatrudniała wnioskodawczyni dalej, bo była mała ilość kursantów. (zeznania wnioskodawczyni 00:05:07, zeznania zainteresowanego 00:54:02)

W okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy wnioskodawczyni na jej miejsce nie został nikt zatrudniony. Obowiązki w auto szkole wnioskodawczyni przejęła W. K., a w sali A. przejął P. K., który pokazywał salę klientom. Sala bankietowa została sprzedana w marcu 2012 r., ale wydana w październiku 2012 r. po wykonaniu zawartych umów usługowych. Sala została zlikwidowana, bo była zbyt mała ilość klientów, aby spłacić kredyty na nią zaciągnięte. Kłopoty finansowe zaczęły się w połowie 2012 r. ( zeznania zainteresowanego 00:54:02)

Pozostali zatrudnieni u płatnika na podstawie umowy o pracę pracownicy w tym instruktorzy oraz pracownik biurowy otrzymywali minimalne wynagrodzenie. (lista pracowników etatowych k. 15 – 17)

Obecne A. K. ponownie świadczy pracę w firmie płatnika. Od lutego 2014 r. do stycznia 2016 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie macierzyńskim a następnie wychowawczym w związku z urodzeniem drugiego dziecka. (zeznania wnioskodawczyni 00:05:07, 00:49:09)

Firma (...) W. i P. K. w Ł. w 2011 r. uzyskała dochód w kwocie 43790,72 zł, w 2012 r. stratę – 1596,74 zł, w 2013 r. - 22488,78 zł.

W 2012 r. strata była związana ze sprzedażą sali bankietowej i inwestycjami poczynionymi na otworzenie nowej działalności w postaci Pizzerii. (wykaz dochodów za lata 211 – 2013 k. 12 – 14, k. 19 – 21, zeznania zainteresowanego 00:54:02)

W związku z przeprowadzoną kontrolą decyzją z dnia 10 kwietnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. K. nie podlega od dnia 22 lipca 2011 r. do 28 lutego 2013 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek (...) W. i P. K. w Ł., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę, mającej na celu obejście przepisów prawa i uzyskanie pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą i chorobą, a nie w celu rzeczywistego świadczenia pracy. (decyzja k. 49 verte – 53, protokół kontroli k. 33 - 43 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach sprawy w tym w aktach osobowych wnioskodawczyni z przedmiotowego zakładu pracy, nadto o rejestr wydanych zaświadczeń o ukończeniu kursu za 2011 r., umów w przedmiocie organizacji przyjęć, menu przyjęć, faktur VAT na zakup wyposażenia sali bankietowej, pełnomocnictwa do zawierania umów oraz o zeznania świadków współpracujących z wnioskodawczynią w tym zakładzie pracy oraz świadków klientów firmy płatnika, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni i zainteresowanego, które korelują ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w tym dokumentacją i zeznaniami świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę w całości, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy zawarta przez A. K. w dniu 21 lipca 2011 r. umowa o pracę, nosi cechy pozorności i czy została zawarta jedynie dla uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia w związku z ciążą.

Sąd dał wiarę zeznaniom licznych świadków: S. P., A. R. (2), B. S. i M. W. i M. D., w których wskazali oni na realność zawartej umowy o pracę z wnioskodawczynią oraz faktyczne świadczenie pracy przez nią w ramach powyższej umowy. W ocenie Sądu zeznania świadków oraz odwołującej się i zainteresowanego w tym zakresie są dosyć jasne i wzajemnie uzupełniające się.

Świadkowie: S. P., A. R. (1) i M. D. to klienci płatnika, z którymi wnioskodawczyni zawarła umowy w przedmiocie organizowania imprez na sali bankietowej. Świadkowie potwierdzili jednoznacznie, że ubezpieczona prowadziła z nimi wstępne rozmowy i prezentowała im salę.

Świadkowie: B. S. i M. W. to pracownicy płatnika, którzy zeznali, że wnioskodawczyni w spornym okresie wykonywała sprawy biurowe (...).

Wyżej wymienieni potwierdzili rzeczywisty charakter pracy ubezpieczonej i rodzaj wykonywanych przez nią obowiązków.

Wszyscy świadkowie stanowczo potwierdzili, że A. K. świadczyła pracę na podstawie spornej umowy zarówno przed datą rozpoczęcia zwolnienia lekarskiego a także po urodzeniu dziecka i zakończeniu urlopu macierzyńskiego, co potwierdzają także wyżej wymienione dokumenty.

Ponadto świadkowie Ci są osobami obcymi dla ubezpieczonej, stanowią zatem wiarygodne źródło dowodowe.

Podkreślić należy, że na uzasadnienie swojej wersji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił w toku procesu żadnych dowodów oraz zasadnie nie podważył załączonych do akt dokumentów i zeznań świadków oraz odwołującej się i zainteresowanego. Odnośnie dokumentu w postaci rejestru wydanych zaświadczeń pełnomocnik ZUS oświadczył, że oględziny na rozprawie oryginału rejestru są wystarczające i nie wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie A. K. w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na uwzględnienie i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i 13 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1502), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste (nie może on wyręczyć się w pracy inną osobą) i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Dla stwierdzenia cechy stosunku pracy z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywania list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca czasu i sposobu wykonywania pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60 poz. 636 z późn. zm.), pracownikom, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Natomiast zgodnie z treścią art. 4 w ust 1 i 2 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest faktycznie realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego
w L. z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych,
ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę
w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W niniejszej sprawie odwołująca się – A. K. zawarła w dniu 21 lipca 2011 r. umowę o pracę, która stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, że uzyskała ona prawo do świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej. Jednakże ważność tych umów została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana.

Z dowodów zebranych w sprawie wynika , że umowa o pracę z dnia 21 lipca 2011 r. nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c.

Po pierwsze podkreślić należy, że zawarcie przedmiotowej umowy o pracę nie miało na celu obejścia przepisów ustawy, gdyż osiągnięcie wskazanych przez organ rentowy celów jest zgodne z ustawą. Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej powiedziane - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udawałyby, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego tylko taka umowa o pracę, która nie wiąże się z faktycznym wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o "fikcyjne" zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, opubl: OSNAPiUS rok 2000, Nr. 9, poz. 36; wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, opubl: OSNAPiUS rok 2002, Nr. 20, poz. 496; wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, opubl: OSNAPiUS rok 1997, Nr. 15, poz. 275; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, opubl: OSNAPiUS rok 2005, Nr. 15, poz. 235, str. 712).

W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę.

Wprawdzie Sąd nie ma wątpliwości, że umowa o pracę została zawarta w obliczu ciąży i w celu uzyskiwania świadczeń z tym związanych. Bowiem, gdyby było inaczej, to nie było żadnej przeszkody do wcześniejszego zawarcia umowy, zwłaszcza, że wnioskodawczyni była bez pracy. Jednak cel zawarcia umowy o pracę, a więc uzyskanie ubezpieczenia społecznego, sam w sobie nie stanowi istnienia wady w oświadczeniu woli, w sytuacji gdy nie zostało wykazane, że strony przed jej zawarcie przewidywały, że ubezpieczona nie będzie świadczyła pracy ze względu na znany stan zdrowia lub gdy mimo dobrego zdrowia , tej pracy w rzeczywistości nie świadczyła.

Postępowanie dowodowe (świadkowie i załączone dokumenty z auto szkoły) wykazało, że wnioskodawczyni pracę podjęła i ją faktycznie świadczyła od dnia 22 lipca 2011 r., a pracodawca – świadczenie to przyjmował, najprawdopodobniej płacąc umówione wynagrodzenie. (por. wyrok SN z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 - 16/251 oraz wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235)

O okoliczności, że wnioskodawczyni faktycznie wykonywała swą pracę od dnia 21 lipca 2011 r. świadczą zeznania powołanych w sprawie świadków a w konsekwencji także odwołującej się A. K. i zainteresowanego P. K., przedstawiona dokumentacja w postaci: rejestru wydanych zaświadczeń o ukończeniu kursu za 2011 r., umów w przedmiocie organizacji przyjęć, menu przyjęć, faktur VAT na zakup wyposażenia sali bankietowej, pełnomocnictwa do zawierania umów.

Niewątpliwy fakt, że w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy wnioskodawczyni, na jej miejsce nie został zatrudniony żaden pracownik a jej obowiązki przejęli, jak poprzednio, właściciele firmy, nie oznacza, że wnioskodawczyni, rzeczywiście nie świadczyła pracy, mając na uwadze raczej rodzinny charakter firmy. Wprawdzie organ rentowy może mieć większe trudności w zbieraniu dowodów potwierdzających swoje stanowisko, to jednak w polskiej procedurze cywilnej istnieją ściśle określony rygory procesowe, które, stanowią podstawę ustaleń faktycznych przy braku dowodów przeciwnych. Tak więc wykazanie, czy wnioskodawczyni rzeczywiście wszystkie wskazane przez nią prace wykonywała czy też nie, uzależnione jest od dowodów zebranych w sprawie, a zwłaszcza z zeznań świadków, które z natury będą ułomne bo dotyczą najczęściej tylko obserwacji pewnych wycinków prowadzonej działalności.

Przy tych dowodach należało przyjąć, że ubezpieczona udowodniła w toku procesu, że świadczyła pracę na rzecz firmy swoich teściów. Natomiast poza zainteresowaniem Sądu pozostaje okoliczność wymiaru obowiązków pracowniczych (czy wyczerpywały jeden etat) oraz wynagrodzenia za pracę , przy uwzględnieniu zarobków pozostałych pracowników jak i dochodów firmy, która w 2012 roku zanotowała stratę, bez względu na jej przyczynę.

Ustawodawstwo polskie nie ukształtowało zakazu zatrudniania kobiet w ciąży, a przeciwnie, odmowa zatrudnienia kobiety tylko z tej przyczyny, że jest w ciąży, byłaby uznana za dyskryminację ze względu na płeć na podstawie art. 18 ^3a § 1 i art. 18 ^3b § 1 pkt 1 KP (por. wyrok SN z 11.1.2006 r., II UK 51/05, (...) Nr (...), s. 34).

Trudno uznać, że dążenie do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym może być zakwalifikowane jako zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu obejście prawa. Przeciwnie, jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Mimo iż ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży (ponieważ jest to traktowane jako dyskryminacja ze względu na płeć), często kobiety podejmujące zatrudnienie obawiają się ujawnić ten fakt przed pracodawcą. Oczywiście, w tym przypadku, taka okoliczność nie zaszła, bowiem płatnicy wiedzieli o ciąży i zapewne ją aprobowali, mając widoki na wnuka.

Poza tym, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 kwietnia 2007 r. (I UK 324/06 M.P.Pr. (...)) „obecnie kwestia pozyskiwania przez pracodawcę danych osobowych kandydata na pracownika (w szczególności zakres tych informacji) została uregulowana w przepisach prawa pracy. Zagadnienia tego dotyczy bowiem art. 22 ¹ KP, dodany przez ustawę z 14.11.2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081), która weszła w życie z dniem 1.1.2004 r. Przepis ten stanowi ustawową realizację zasady uregulowanej w art. 51 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Artykuł 22 ¹ KP określa granice uprawnienia pracodawcy do pozyskiwania od kandydatów ubiegających się o pracę informacji o ich sytuacji życiowej, relewantnej z punktu widzenia podjęcia zatrudnienia. Norma prawna zawarta w tym przepisie pozwala na podzielenie wszelkich okoliczności dotyczących życia pracownika (wcześniej kandydata na pracownika) na cztery sfery, a mianowicie sferę identyfikacji personalnej, sferę pracy, sferę tajemnicy osobistej i tajemnicy prywatnej. O ile zasadą jest udostępnianie pracodawcy informacji z zakresu dwóch pierwszych sfer, o tyle pozostałe informacje o pracowniku i kandydacie na pracownika (informacje sfery osobistej) ustawodawca uznał generalnie za niedostępne pracodawcy, z jednym wyjątkiem. Pracodawca ma mianowicie prawo żądania informacji stanowiących tajemnicę osobistą, w sytuacji gdy przepis szczególny na to zezwala. Jako przykład można wskazać regulacje, które wśród rygorów selekcyjnych wymieniają brak karalności. Pracownica podejmująca zatrudnienie nie ma obowiązku ujawniania faktu pozostawania w ciąży, jeżeli praca, jaką zamierza podjąć, nie jest niedozwolona dla kobiet z uwagi na ochronę macierzyństwa (por. art. 176 i nast. KP oraz wydane na podstawie art. 176 KP rozporządzenie Rady Ministrów z 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet ( Dz. U. Nr 114, poz. 454 ze zm.).

Zdaniem Sądu, nie można podzielić stanowiska reprezentowanego przez organ rentowy, że ubezpieczona podjęła zatrudnienie jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, bez osobistego świadczenia pracy, co wynika z dowodów nieobalonych przez ZUS.

W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie wykazano w sposób nie budzący wątpliwości, że dopuszczono się pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, iż wnioskodawczyni pracę podjęła i ją świadczyła, a pracodawca – świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie. Przy czym, materiał dowodowy w sprawie ustalenia podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie może ograniczać się do wskazania dowodów na wykonywanie jakichkolwiek incydentalnych czynności zawodowych (wykonywanych dla celów zabezpieczenia w przyszłości dowodów w sporze z organem rentowym) a codzienne wykonywanie podstawowych obowiązków wynikających z załączonej do akt umowy o pracę.

(por. wyrok SN z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05 , OSNAPiUS rok 2006/15 - 16/251 oraz wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235)

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, iż decyzja organu rentowego wydana została w oparciu o błędnie ustalony stan faktyczny i nie znajduje ona oparcia w realiach niniejszej sprawy.

Podkreślić należy, że zaskarżona decyzja ZUS ma jedynie charakter ustalający. Decyzja ta porządkuje okresy podlegania ubezpieczeniom. Niezbędnym jest bowiem ustalenie za jaki okres, z jakiego tytułu istniał bądź nie istniał obowiązek podlegania określonym ubezpieczeniom. Jak wyżej wskazano, kwestia wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek nie była zaś przedmiotem tej decyzji.

Poza zainteresowaniem Sądu Okręgowego pozostaje więc okoliczność oceny wysokości podstawy, od której istnieje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie bowiem z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 23 kwietnia 2010 r., w sprawie, II UK 309/09, opubl. LEX nr 604210 „Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴§ 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.”

Kwestia oceny samej wysokości wynagrodzenia określonego w spornej umowie pod względem jego zgodności z zasadami współżycia społecznego, czy też z przepisami ustawy może być przedmiotem nowej decyzji ZUS. W decyzji tej organ rentowy może rozstrzygnąć, czy ustalone przez strony wynagrodzenie było faktycznie adekwatne do powierzonych obowiązków oraz uzasadnione zasobami finansowymi pracodawcy.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawczyni za zasadne.

Stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd obciążył organ rentowy obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez ubezpieczoną. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 507 j.t).

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu, wypożyczając akta emerytalne.