Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Janiny Rzepińskiej

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2015 r. sprawy

1)  D. M.

2)  J. N.

3)  P. K.

4)  P. B.

oskarżonych z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i innych

na skutek apelacji, wniesionych przez prokuratora i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych: adw. R. O. i adw. M. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 4 września 2014 r., sygn. akt III K 113/10

I.  uchyla zaskarżony wyrok co do oskarżonego D. M. i P. K. w zakresie czynu opisanego w pkt. II części wstępnej i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżycieli posiłkowych na rzecz Skarbu Państwa 1/4 wydatków za postępowanie odwoławcze i wymierza im opłaty w kwotach po 200 (dwieście) złotych za drugą instancję, i 1/2 wydatków za postępowanie odwoławcze obciążając Skarb Państwa.

Małgorzata Jankowska Piotr Brodniak Andrzej Wiśniewski

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 4 września 2014r. rozpoznał sprawę D. M. , J. N. , P. K. i P. B. , oskarżonych o to, że:

I.  w okresie od bliżej nieustalonego dnia miesiąca września 2008 r. do dnia 14 listopada 2008 r. w G. oraz w S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu, w ramach czynu ciągłego, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, doprowadzili do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem S. G. oraz G. G. w postaci 1200 udziałów w Sp. z o.o. (...) z siedzibą w G. o wartości nominalnej 600.000 zł w ten sposób, że J. N. złożył wyżej wymienionym ofertę sprzedaży należących do niego 1745 udziałów w spółce o wartości nominalnej 872.000 zł za kwotę 1.350.000 zł, wprowadzając w ten sposób w błąd co do zamiaru zbycia udziałów, zaś D. M. złożył ofertę udzielenia pomocy w uzyskaniu na ten cel środków z kredytu bankowego, którego udzielić miał Bank (...) (...) Oddział w S., wprowadzając w ten sposób w błąd co do możliwości uzyskania tych środków w terminie, a P. B. ofertę pozyskania środków na ten cel z pożyczki pieniężnej, której udzielić miała Sp. z o.o. (...) z siedzibą w S., a następnie w dniu 19 września 2008 r. J. N. zawarł z S. G. oraz G. G. umowę przedwstępną sprzedaży udziałów z terminem zapłaty ceny do dnia 25 października 2008 r. oraz warunkiem wpłaty kwoty 300.000 zł w ciągu 5 dni roboczych, zaś P. B., jako pełnomocnik Sp. z o.o. (...) w S., zawarł z S. G. oraz G. G. umowę pożyczki w kwocie 300.000 zł z terminem jej spłaty do dnia 14 listopada 2008 r. oraz umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, na mocy której wyżej wymienieni przenieśli na rzecz Sp. z o.o. (...) w S. prawo własności należących do nich 1.200 udziałów w Sp. z o.o. (...) z siedzibą w G. o wartości nominalnej 600.000 zł z rygorem bezpowrotnego utracenia roszczenia o powrotne przeniesienie własności udziałów w razie nieterminowej spłaty pożyczki, gdzie następnie bank (...) odmówił przyznania kredytu, której to informacji D. M. nie przekazał S. G. oraz G. G., a P. K., jako prezes zarządu Sp. z o.o. (...) w S., składał zapewnienia przesunięcia terminu spłaty pożyczki, wprowadzając w ten sposób w błąd co do zamiarów wywiązania się z warunków umowy w postaci powrotnego przeniesienia na przewłaszczających prawa własności udziałów, co doprowadziło, na skutek upływu terminu spłaty pożyczki, do utraty przez S. G. oraz G. G. prawa własności udziałów, czym działali na szkodę S. G. i G. G.,

tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk

a także D. M. i P. K. oskarżonych o to, że:

II.  w okresie od miesiąca stycznia 2009 r. do dnia 20 lutego 2009 r. w G. oraz w S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu, w ramach czynu ciągłego, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, doprowadzili do niekorzystnego rozporządzenia mieniem S. G. oraz G. G. w kwocie 710000 zł w ten sposób, że działając poprzez pełnomocnika, P. K. jako prezes zarządu Sp. z o.o. (...) z siedzibą w S., a D. M. jako prokurent spółki, uzyskali nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 10 lutego 2009 r. sygn. I Nc 8/09, w którym S. G. oraz G. G. zobowiązani zostali do zapłaty kwoty 710.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami zastępstwa procesowego w terminie 14 dni od dnia doręczenia nakazu, wprowadzając w błąd Sąd Okręgowy w Szczecinie poprzez przedłożenie do pozwu dokumentów w postaci wypełnionych niezgodnie z wolą S. G. oraz G. G. blankietów weksli na zlecenie wystawionych na rzecz D. M., który ustąpił z praw z nich wynikających na rzecz Sp. z o.o. (...) z siedzibą w S. i potwierdzeń przelewów z dni 22 i 29 lutego 2008 r. oraz 14 marca 2008 r. kwot po 210000 zł, 260000 zł oraz 240000 zł G. G. tytułem zakupu papieru wartościowego na (...), a następnie wykonując prawa wynikające z uzyskanego nieprawomocnego nakazu zapłaty, na podstawie przelanej D. M. w dniu 20 lutego 2009 r. przez Sp. z o.o. (...) w S. wierzytelności, doprowadzili do zawarcia w dniu 20 lutego 2009 r. w G. umowy sprzedaży (...) udziałów o wartości nominalnej 247.500 zł w Sp. z o.o. (...) z siedzibą w G. przez S. G. oraz G. G. za kwotę 136.250 zł, a także zawarcia w tym samym dniu i miejscu porozumienia (...), w którym G. G. w zamian za zwolnienie z tytułu długu wynikającego z nakazu zapłaty zobowiązał się złożyć wniosek o zmianę decyzji o zezwoleniu na założenie szkół publicznych przez G. G. i J. N. poprzez wykonywanie całości uprawnień wynikających z decyzji wyłącznie przez J. N., zaś S. G. i G. G. zrzekli się praw niemajątkowych wynikających ze sprzedaży udziałów w Sp. z o.o. (...) z siedzibą w G., czym działali na szkodę S. G. oraz G. G.

tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zb. z art. 270 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk

jak również D. M. i J. N. oskarżonych o to, że:

III.  w okresie od dnia 13 maja 2009 r. do dnia 31 maja 2010 r. w G. przy ul. (...), wspólnie i w porozumieniu, D. M. działając jako prezes Sp. z o.o. Zespół Szkół (...), a J. N. jako zastępca prezesa w/w spółki, usunęli a następnie ukryli w nieustalonym miejscu dokumentację Policealnej (...) w G. w postaci dzienników lekcyjnych, świadectw, arkuszy ocen, prac egzaminacyjnych i semestralnych oraz związaną z pracownikami placówki, nie mając prawa nimi rozporządzać, czym działali na szkodę S. G.,

tj. o czyn z art. 276 kk

Sąd oskarżonych D. M., J. N., P. K., P. B. uniewinnił od popełnienia zarzuconych im czynów, a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wnieśli prokurator i pełnomocnicy oskarżycieli posiłkowych.

Prokurator zaskarżył wyrok w całości co do winy na niekorzyść oskarżonych D. M., J. N., P. K. i P. B. (obecnie S. - B.).

Wyrokowi zarzucił:

-

obrazę przepisów postępowania:

-

art. 394§1 i 2 kpk - mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez uznanie za ujawnione bez odczytywania wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, bowiem strony nie wniosły o ich odczytanie, bez wskazania (oznaczenia), o jakie dokumenty chodzi i przytoczenia numerów kart akt, na których te dokumenty się znajdują oraz powołanie się przez sąd w uzasadnieniu wyroku na dowód niewskazany w powyższym postanowieniu (bo nie znajdujący się w aktach sprawy), a w konsekwencji

-

obrazę przepisu postępowania - art. 410§1 kpk - mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez wyrokowanie na podstawie dowodów i okoliczności, które nie zostały właściwie ujawnione, zgodnie z prawem procesowym, w toku rozprawy oraz orzekanie na podstawie materiału dowodowego nieujawnionego w toku rozprawy,

-

obrazę przepisów postępowania - art. 4, 7, 366§1,410 i art. 424§1 pkt 1 kpk - mającą wpływ na treść orzeczenia, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób dowolny, bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów i zasady obiektywizmu przez:

-

dowolne ustalenie, że J. N. sprzedał w dnu 26 lutego 2009 r. należące do niego 1745 udziały w (...) Sp. z o.o., albowiem tego dnia faktycznie sprzedał on łącznie 1 280 udziałów, zachowując własność 465 udziałów tej spółki,

-

nieuwzględnienie okoliczności, że oskarżeni J. N. wraz z P. B. i D. M. podejmowali w okresie od czerwca 2008 r. wspólne działania dotyczące w/w. firmy, z wyłączeniem osoby G. G.,

-

arbitralne i nieuzasadnione przyjęcie, że S. G. i G. G. musieli liczyć się z odmową przyznania im kredytu, ponieważ podejmowane przez nich wcześniej z pomocą D. M. działania w celu uzyskania kredytu w innych bankach kończyły się niepowodzeniem a także dlatego, że mieli świadomość tego, że nie został złożony biznesplan, ponieważ go nie podpisywali a w konsekwencji

- nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z zeznań świadków S. G. i G. G. odnośnie tego, że byli oni w błędzie co do uzyskania kredytu w Banku (...) S.A.,

-

dowolne ustalenie, że przykładem na poszukiwanie przez G. G. podmiotu, który udzieliłby mu pożyczki w kwocie 300 000 zł na zakup udziałów od J. N. była rozmowa z P. K.,

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z ustalenia zamiaru D. M. przejęcia spółki (...) jeszcze przed udzielenia przez nią pożyczki małżonkom G.,

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z tego, że działania podjęte przez oskarżonego D. M. i P. B. miały na celu doprowadzenie, by S. G. i G. G. zostali dłużnikami spółki (...) i by ta stała się właścicielem należących do pokrzywdzonych udziałów spółki (...) w G. przewłaszczonych na zabezpieczenie,

-

ustalenie, że pokrzywdzeni nie mogli zasłaniać się nieznajomością przepisów prawa i brakiem świadomości, że każda zmiana umowy zawartej w formie pisemnej wymaga zachowania takiej samej formy i nieskonfrontowanie tego wniosku z zeznaniami świadka A. P.,

-

nieuwzględnienie okoliczności z ustalenia, że P. K. zapewniał S. G. i G. G., że możliwa jest prolongata terminu spłaty pożyczki udzielonej im przez spółkę (...), a co za tym idzie, że nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z zeznań świadków S. G. i G. G. odnośnie tego, że byli w błędzie co do skutków przesunięcia terminu spłaty pożyczki,

-

odmówienie przydania walom wiarygodności zeznaniom G. G. co do zwracania przez niego D. M. środków pieniężnych przelanych z rachunku bankowego w/w. i uznanie, że brak jest dowodów na faktyczne pochodzenie gotówki wpłacanej przez D. M. na swoje konto,

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z różnic pomiędzy innymi wystawianymi na rzecz D. M. wekslami a wekslem nr (...),

-

niewyciągnięcie właściwych wniosków z zeznań świadka A. M. co do tego, że widział on przedstawioną mu przez D. M. kopię dokumentu weksla in blanco opatrzonego podpisami S. G. i G. G.,

-

dowolne ustalenie, że G. G. wprowadził A. M. w błąd, że nie wystawiał na rzecz D. M. weksla,

-

uznanie za wiarygodne twierdzeń D. M. o tym, że pomimo upływu terminu zapłaty weksla nr (...) nie egzekwował wynikającej z niego należności oraz nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z tego faktu oraz z okoliczności udzielenia G. G. kolejnych pożyczek zabezpieczonych wekslami i braku innych zabezpieczeń pożyczki wekslowej w kwocie 710 000 zł,

-

odmówienie przydania walom wiarygodności zeznaniom S. G. i G. G. w zakresie kilkukrotnego złożenia, na prośbę D. M., kilkakrotnie w rożnych okolicznościach podpisów na czystych kartkach papieru i niewyciągnięcie właściwych wniosków z tego,

-

nieuzasadnione przyjęcie, że, że G. G. nie zawiadomił organów ścigania o popełnieniu przestępstwa podrobienia dokumentu weksla,

-

niewyciągnięcie właściwych wniosków z ustaleń, że G. G. nie czytał dokumentów przed ich podpisaniem,

-

przyjęcie, że G. G. zaciągnął pożyczkę u D. M. na kwotę 710 000 zł i że została ona zabezpieczona wekslem własnym wystawionym przez G. G. poręczonym przez S. G., a w konsekwencji przyjęcie, że nie doszło do popełnienia oszustwa sądowego,

-

nieuzasadnione przyjęcie, że D. M. i J. N. nie mieli złej woli w zakresie rozliczenia się z pozostawionych w budynku przy ul. (...) w G. dokumentów Policealnej (...),

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z zeznań świadków M. S. (1) i P. J. odnośnie przyczyn niewydania S. G. dokumentów Policealnej Szkoły (...) przez członków zarządu spółki Zespół Szkół (...) w G.,

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z zeznań świadka A. S. (obecnie S. - M.) co do podrzucenia do gabinetu w/w. dokumentacji Policealnej Szkoły (...),

-

nieuwzględnienie okoliczności i niewyciągnięcie właściwych wniosków z zaprzeczania przez D. M. i J. N. posiadania dokumentacji Policealnej Szkoły (...),

a przez to niesłuszne uniewinnienie oskarżonych od zarzucanych im czynów,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający niewątpliwie wpływ na jego treść, polegającym na przyjęciu, iż dowody ujawnione na rozprawie i ustalone na ich podstawie okoliczności nie są wystarczające do uznania D. M., J. N., P. K. i P. B. (obecnie S. -B.) za winnych dokonania zarzucanych im czynów, w sytuacji, gdy prawidłowa analiza całokształtu ustalonych okoliczności zdarzeń będących przedmiotem postępowania, w szczególności właściwa ocena wyjaśnień oskarżonych i zeznań świadków G. G. i S. G., M. S. (2). J. P., P. J., T. A., S. M., M. S. (1), D. G., T. M., A. S., R. P., A. P., M. P., A. M., M. O., E. K. i B. U. oraz zgromadzonych dokumentów - prowadzi do przeciwnego wniosku.

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Pełnomocnicy oskarżycieli posiłkowych zaskarżyli wyrok w części uniewinniającej oskarżonych od zarzucanych im w punktach I i II czynów na niekorzyść oskarżonych D. M.. J. N.. P. K. i P. B..

Wyrokowi zarzucili:

I. Odnośnie zarzutu I. aktu oskarżenia (pkt. I. wyroku)

1. Obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 1 i art. 4 k.p.k. mającą wpływ na treść orzeczenia, wynikającą z przekroczenia
granic swobodnej oceny dowodów i popadnięciu w dowolność tej oceny,
polegającą na nieuwzględnieniu zasad prawidłowego rozumowania oraz
wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, przejawiającą się w:

a/ braku dokonania analizy całokształtu zgromadzonych w sprawie dowodów i pominięcie ich analizy w ich wzajemnym powiązaniu,

b/ wybiórczą analizę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie rozważenia dowodów i okoliczności (w tym zachowań poszczególnych oskarżonych), które poprzedziły lub towarzyszyły zawarciu w dniu 19.09.2008r. przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów między G. G., a oskarżonym J. N., umowy pożyczki z dnia 19.09.2008r., zawartej między G. G., a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S., oraz podpisanej między G. G., a (...) Sp. z o.o. umowy przewłaszczenia 1200 udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G., a które doprowadziły do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonych, w związku z przewłaszczeniem 1200 udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. o wartości 600.000,- zł na rzecz kontrolowanej przez D. M. firmy (...) Sp. z o.o.

w konsekwencji powyższych uchybień

2. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku i mający wpływ na jego treść, polegający na bezpodstawnym uznaniu, że
zachowania oskarżonych nie wypełniają znamion przestępstwa oszustwa, do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonych „doszło
przy wykorzystaniu legalnych instrumentów prawnych".

II. Odnośnie zarzutu II. aktu oskarżenia (pkt. II. wyroku)

3. Obrazę art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 1 i art. 4 k.p.k. mającą wpływ na treść
wyroku polegającą na przekroczeniu przez Sąd orzekający granic swobodnej
oceny dowodów, polegającą na bezpodstawnym uznaniu że:

a. w toku postępowania nie wykazano, że weksel został wypełniony niezgodnie z wola pokrzywdzonych S. G. i G. G., podczas gdy powyższe okoliczności potwierdzają konsekwentne od początku i spójne zeznania pokrzywdzonych, które korespondują z zeznaniami świadka M. i ujawnionymi w toku postępowania dokumentami w postaci historii rachunków bankowych i wyciągów z tych rachunków należących do oskarżonego D. M. i G. G.;

b. zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie, że weksel
został wystawiony in blanco, podczas gdy:

- analiza porównawcza treści oświadczenia S. G. z 21.02.2008 r. (k. 1779) dostarczonego w kopii przez D. M. w toku postępowania, z treścią weksla (k. 404) oraz zeznania świadka M., któremu M. okazywał niewypełniony weksel, twierdząc przy tym, że posiada deklarację wekslową, wskazuje że ocena ta jest błędna.

- bezkrytyczne oparcie powyższego ustalenia i oceny na opiniach biegłych z zakresu kryminalistyki, w sytuacji gdy nie podważają one wersji pokrzywdzonych, że autentyczne ich podpisy zostały pozyskane podstępnie w okolicznościach przez nich wskazanych oraz nie wynika z opinii by podpisy pokrzywdzonych zostały złożone na wypełnionym blankiecie weksla.

c. G. G. nie wykazał w toku postępowania, że wpłacone na jego
rachunek kwoty zwrócił D. M., podczas gdy analiza porównawcza
historii obrotów na tych rachunkach oraz wyciągów z rachunków
bankowych D. M. i G. G. potwierdza wersję pokrzywdzonego,
że celem dokonywania tych wpłat było podniesienie wiarygodności
kredytowej, że inicjatywa tych działań wyszła od D. M. oraz że
wpłacone kwoty pieniężne były zwracane D. M. w ciągu kilku dni po
ich wpłaceniu, w dniu wpływu środków na rachunek G., przy czym
pierwsza wpłata w wysokości 210 000,00 zł która przelana została przez D.
M. w dniu 22.02.2008 r. została zwrócona przez G. w pełnej
wysokości w dniu 25.02.2008r., druga wpłata w wysokości 260 000,00 zł
wpłacona przez D. M. w dniu 29.02.2008r. została wypłacona w dniu
03.03.2008r., a M. wpłacił ją ratalnie w dniach 3, 4, 5, 6, 7 marca
2008r. w łącznej kwocie 253 500,00 zł, a z trzeciej wpłaty w kwocie
240 000,00 zł, którą G. wypłacił ze swojego rachunku 17.03.2008r.,
D. M. wpłacił na swój rachunek 40 000,00 zł w dniu 18.03.2008r.

d. Wybiórczą ocenę zeznań świadka M. z pominięciem okoliczności
związanych z ujawnieniem przez D. M. faktu posiadania weksla
dopiero w trakcie prowadzonych negocjacji ugodowych oraz okoliczności
dochodzenia roszczeń z tego weksla na drodze sądowej i pominiecie przy
tej ocenie okoliczności, że mimo rzekomego niespłacenia weksla w terminie tj. do 20.06.2008 r. udzielił on w lipcu 2008r. G. G.
kolejnych dwóch pożyczek w kwocie 35.000,00 zł i 5.000,00 zł
zabezpieczonych wekslami in blanco i deklaracjami wekslowymi

4.  Błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę zaskarżonego wyroku i mający wpływ na jego treść, polegający na ustaleniu, że małżonkowie G. zaciągnęli u D. M. zobowiązanie z tytułu pożyczki, zabezpieczone wcześniej wypełnionym wekslem nr (...) z dnia 22.02.2008r., stwierdzeniu braku podstaw do zakwestionowania w tym zakresie wyjaśnień D. M., iż weksel był całkowicie wypełniony w momencie jego wystawienia i w związku z powyższym ustalenie że brak jest dowodów na popełnienie przez D. M. i P. K. zarzucanego przestępstwa oszustwa podczas gdy prawidłowa ocena całokształtu materiału dowodowego ujawnionego w sprawie, dokonana z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do wniosku, że podpisy na kartce papieru zostały uzyskane podstępnie, złożone in blanco przed wypełnieniem weksla, a wpłaty ratalne dokonane na rachunek bankowy G. G. przez D. M. miały służyć jedynie podniesieniu wiarygodności kredytowej pokrzywdzonego, w związku z jego staraniami o uzyskanie kredytu, wpłacone przez D. M. kwoty były sukcesywnie przez pokrzywdzonego zwracane D. M., a weksel został wypełniony niezgodnie z wolą pokrzywdzonych, a następnie wprowadzony do obiegu (przeniesienie praw z weksla przez indos na spółkę (...) Sp. z o.o. w celu wymuszenia na małżonkach G. zawarcia porozumienia z 20 lutego 2009.

5.  Obrazę przepisów postępowania art. 7 k.p.k. poprzez nie poddanie jakiejkolwiek analizie i ocenie na gruncie zebranego materiału dowodowego, (w szczególności zeznań G. G. i świadka S. i świadka M. , a także wyjaśnień J. N.), porozumienia z dnia 20.02.2009r. w kontekście zawartych w tym porozumieniu wzajemnych zobowiązań stron, a nadto pominięcie, że objęty tym porozumieniem dług z tytułu pożyczki w kwocie 4.000.000,- zł, (czego potwierdzeniem miało być oświadczenie podpisane przez J. N. i G. G., z dnia 02.07.2007r) w istocie nie istniał, osoby te nie pobrały tej kwoty ze spółki cywilnej, gdyż nie było ku temu podstaw zarówno faktycznych jak i formalno-prawnych, albowiem spółka cywilna nigdy nie dysponowała taką kwotą w gotówce, natomiast powstanie dokumentu z dnia 02.07.2009r.(błędnie potraktowanego przez Sąd jako umowa pożyczki) było wynikiem zabiegu księgowego, zainspirowanego i przeprowadzonego z inicjatywy świadka M. i oskarżonego S.-B., przy czym dokument ten został stworzony dopiero na etapie przekształcania spółki cywilnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a przede wszystkim pominięcie, że spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, a w związku z tym nie może udzielać pożyczek.

6. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku polegający na bezpodstawnym uznaniu, że doprowadzenie pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (co Sąd stwierdza expresis verbis) odbyło się przy „wykorzystaniu instrumentów prawnych" i w związku z tym błędne ustalenie, że działania oskarżonych nie były ukierunkowane na wprowadzenie pokrzywdzonych w błąd (nie doprowadziły do wykorzystanie ich błędnego wyobrażenia o rzeczywistości).

Na podstawie powyższych zarzutów, w oparciu o art. 427 i 437 k.p.k. wnieśli o: uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie w części zaskarżonej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje prokuratora i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych zasługiwały na uwzględnienie w zakresie czynu drugiego według numeracji części wstępnej.

Na wstępie należy jednak zamieścić pewną uwagę porządkującą dotyczącą etapu gromadzenia materiału dowodowego. Prokurator zarzucił bowiem Sądowi I instancji obrazę art. 394 §1 i 2 k.p.k. poprzez uznanie za ujawnione bez odczytywania wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, bez wskazania o jakie dokumenty chodzi i przytoczenia numerów kart akt, na których te dokumenty się znajdują oraz powołanie się przez sąd w uzasadnieniu wyroku na dowód niewskazany w powyższym postanowieniu, bo nie znajdujący się w aktach sprawy.

Rzeczywiście, Sąd I instancji ujawniając dowody bez odczytywania powinien je zindywidualizować poprzez wskazanie, które konkretnie dowody uznał za ujawnione bez odczytywania. Sądowi można jednak postawić zarzut ujawnienia nadmiaru dokumentów, a nie braku materiału dowodowego. Sąd wydał bowiem postanowienie (k. 2963), w którym uznał „za ujawnione bez odczytywania dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz dokumenty znajdujące się w aktach Prokuratury Rejonowej w Goleniowie Ds. 2064/13, bowiem strony nie wnoszą o ich odczytanie”. Oznacza to, że za dowody uznane zostały dokumenty przydatne do rozstrzygnięcia w sprawie, dokumenty neutralne (dowody neutralne dla niniejszego postępowania oraz np. zwrotki) i dokumenty niedopuszczalne (np. notatki urzędowe zastępujące zeznania świadków i wyjaśnienia oskarżonych). Dlatego do oceny tego zarzutu istotne jest na jakie z tych dowodów powołał się Sąd I instancji.

Z uzasadnienia, w części w jakiej czynione są ustalenia faktyczne, wynika natomiast, że poza wyjaśnieniami oskarżonych i zeznaniami świadków, Sąd oparł się na umowach spółki, umowie zlecenia z 25.09.2006r., umowach kredytowych, umowach sprzedaży, opinii biegłego rewidenta, pełnomocnictwie (k. 285), wekslu, historii rachunków bankowych i dokumentach spółki (protokoły zgromadzeń, umowie spółki itp.). Pozostałe dwa dokumenty pochodzące z akt sprawy Ds. 104/12/s to opinia pismoznawcza i opinia z przeprowadzonych badań dokumentów, też spełniają cechy dowodów przydatnych do rozstrzygnięcia w sprawie. Dlatego należało uznać, że ujawnienie nadmiaru dokumentów nie przeniosło się na etap dokonywania ustaleń faktycznych Sądu I instancji i zarzut ten okazał się nietrafiony, podobnie jak chybiony okazał się zarzut obrazy art. 410 k.p.k., gdyż Sąd wyrokował na podstawie należycie ujawnionych dowodów.

Przechodząc do merytorycznej oceny poszczególnych rozstrzygnięć należy wskazać, że Sąd odwoławczy podziela rozstrzygnięcie co do czynu pierwszego (skarżonego przez prokuratora i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych) i trzeciego (zaskarżonego tylko przez prokuratora).

Pierwsze co się rzuca w oczy przy lekturze zarzutów apelacyjnych skierowanych przeciwko rozstrzygnięciu o czynie pierwszym to stawianie znaku równości pomiędzy utratą udziałów w (...) Liceum Ogólnokształcącym przez małżonków G. z popełnieniem oszustwa, a tak nie jest. Nie każde niekorzystne rozporządzenie mieniem jest wynikiem oszustwa, ale częstokroć jest wynikiem ryzyka gospodarczego i splotu niekorzystnych okoliczności, za jakie oskarżeni nie odpowiadają.

Rozstrzygając w tej sprawie nie można bowiem tracić z pola widzenia tej okoliczności, że całe zdarzenie miało miejsce tuż po rozpoczęciu się kryzysu bankowego z 2008r., gdy banki znacznie ograniczyły akcję kredytową na skutek utraty wielu kredytów, nie znajdujących właściwego zabezpieczenia. Nie dziwi zatem, że nie mając wystarczających aktywów (wiele z banków zbankrutowało lub musiało korzystać z pomocy państw) nie udzielały kredytów tak hojnie jak dotychczas. G. G. prowadząc działalność gospodarczą korzystał z kredytów bankowych, angażując się w kolejne projekty wymagające kapitału, którym nie dysponował. Akta sprawy wskazują, że zyskał na udzieleniu kredytu konsolidacyjnego, po którym postanowił rozszerzyć działalność na przedszkole, co wymagało środków nie tylko na zakup nieruchomości. Decyzja, by przy takim zadłużeniu i w tak niepewnych warunkach gospodarczych, wykupić udziały wspólnika była mocno ryzykowna i tego ryzyka nie można przerzucać wyłącznie na oskarżonych.

Historia zna przypadki, gdy pewien podmiot podejmował próbę przejęcia innego przedsiębiorcy i w pewnym momencie dochodził do takiej sytuacji, gdy sam zostawał przejęty przez dotychczasowego przejmowanego. Takie działanie, gdy ktoś sam tworzy ryzykowną sytuację gospodarczą i finansową, w wyniku której traci swój majątek w wyniku gry gospodarczej, nie jest tożsame z byciem ofiarą oszustwa. W czasie objętym zarzutem tak zdarzyło się, gdy (...) próbowało przejąć (...) (2008r.), w wyniku czego zostało przejęte przez (...) (2009r.). Tak zdarzyło się, gdy W. K. został przejęty przez grupę (...) (maj 2008r.), po czym, gdy kurs jej akcji spadł, środki z tytułu wykupu W. K. przeznaczył na kupno akcji całej grupy i przejął funkcje w radzie nadzorczej. Oznacza to, że próbując wykupić J. N., G. G. podjął ryzyko, które spowodowało, iż sam padł ofiarą wykupu udziałów. Wszystkie umowy zostały jednak zawarte dobrowolnie i ryzyko, którego skutkiem była utrata udziałów nie jest oszustwem.

Jeżeli bowiem przeanalizuje się znamiona czynu zwraca uwagę, że według aktu oskarżenia przedmiotem niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez S. G. oraz G. G. stało się 1200 udziałów w spółce (...) o wartości nominalnej 600.000 złotych. Tymczasem udziały te nie były przedmiotem umowy wykupu udziałów J. N., ale umowy pożyczki z 19.09.2008r., według której pokrzywdzeni pożyczyli 300.000 złotych z terminem zwrotu do 14.11.2008r., a przedmiotem zabezpieczenia było właśnie te 1200 udziałów. Pokrzywdzeni dostrzegli bowiem okazję przejęcia udziałów J. N. nie mając ku temu środków i opierając się na przeświadczeniu, że dostaną kredyt bankowy, przy użyciu środków pochodzących z pożyczki z 19.09.2008r. Podpisując umowę zdawali sobie sprawę z ryzyka, nie mieli bowiem gwarancji uzyskania kredytu i znali konsekwencje niespłacenia pożyczki. Jeżeli były zatem rozmowy o prolongacie terminu spłaty pożyczki, to ich rezultatem nie było podpisanie aneksu w formie pisemnej. Mówimy tu zaś o podmiotach profesjonalnych, zarejestrowanych przedsiębiorcach prowadzących długoletnią działalność gospodarczą, do których przykładamy inną miarę niż do konsumenta.

Istotną okolicznością w tych rozważaniach są konsekwencje nie uzyskania kredytu bankowego, w wyniku którego pokrzywdzonym nie udało się przejąć udziałów J. N. i konsekwencje niespłacenia pożyczki, którymi była utrata 1200 udziałów stanowiących zabezpieczenie umowy. Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu karnego była tylko ta druga umowa, gdyż zdaniem oskarżyciela doszło do niekorzystnego rozporządzenia tylko tymi 1200 udziałami. Niewykupienie udziałów drugiego wspólnika stanowiło tylko nieudaną transakcję, która nie doszła do skutku. J. N. był też uprawniony zbyć swoje udziały po 25.10.2008r., gdyż do tego dnia obowiązywała umowa przewłaszczenia 1745 udziałów. Niewykonanie umowy było zaś konsekwencją tego, że małżonkowie G. nie zapłacili za udziały w spółce (...) w terminie wynikającym z umowy. Dochodzimy więc do sytuacji, w której należy odpowiedzieć na pytanie, kto podjął decyzję o niespłacaniu umowy pożyczki na kwotę 300.000 złotych, gdyż przejęcie przewłaszczonych udziałów było konsekwencją niespłacenia tej umowy w terminie do 14.11.2008r. W aktach sprawy znajdują się zeznania G. G., który na k. 2446 verte zeznał, że to on z premedytacją zdecydował, by nie oddawać tych 300.000 złotych, mimo że pieniądze te miał, gdyż obawiał się, że je straci. Jeżeli zatem osobą, która zdecydowała o nierealizowaniu umowy pożyczki był sam pokrzywdzony, to nie można przypisać oskarżonym sprawstwa oszustwa, bowiem gdyby G. G. spłacił pożyczkę w kwocie 300.000 złotych, to nie doszłoby do przejścia własności udziałów będących przedmiotem zabezpieczenia tej umowy i nie doszłoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Wszystkie te okoliczności Sąd I instancji miał na uwadze, w związku z czym należy uznać, że nie dopuścił się obrazy przepisów postępowania, ani błędu w ustaleniach faktycznych w zakresie czynu I według numeracji części wstępnej.

Inaczej wygląda kwestia wyroku w zakresie czynu II według numeracji części wstępnej, na co między innymi ma wpływ uzupełniony materiał dowodowy.

Jedyny błąd w zakresie postępowania dowodowego, jaki można zarzucić Sądowi Okręgowemu w Szczecinie dotyczył nieuwzględnienia wniosku dowodowego prokuratora o rozszerzenie okresu objętego informacjami banku o wpłatach i wypłatach na rachunku D. M.. Informacja ta ma istotne znaczenie dla ustalenia wiarygodności G. G.. Pokrzywdzony wskazywał, że na skutek porozumienia z D. M. – by wykazać większe obroty spółki w kontekście wiarygodności kredytowej – pożyczał od D. M. pieniądze, które stosunkowo szybko zwracał D. M., a ten wpłacał je na rachunek bankowy. Jeżeli zatem dwie pierwsze transze pożyczki został zwrócone bądź w całości (pierwsza transza), bądź w przeważającej większości (druga transza), ważnym dla oceny wiarygodności wersji G. G. była okoliczność, czy trzecia transza pożyczki została zwrócona. Po rozszerzeniu okresu, za który bank przekazał informację, okazało się, że również i ta pożyczka w przeważającej większości (oprócz kwoty 20.000 złotych) mogła zostać zwrócona w okolicznościach, na które wskazywał G. G.. Nieuwzględnienie wniosku dowodowego prokuratora o rozszerzenie informacji banku w ocenie Sądu odwoławczego mogło mieć wpływ na treść wyroku.

Jeżeli okoliczność tę połączy się z nietypowym wyglądem weksla (...), odmiennego od pozostałych, niekwestionowanych przez pokrzywdzonych, faktem, że pomimo niespłacenia należności zabezpieczonej tym wekslem D. M. udzielił kolejnych pożyczek, zabezpieczonych wekslem, to skarżący słusznie podnoszą, że skoro weksel (...) miałby posiadać deklarację wekslową, czemu takiej deklaracji nie posiadały weksle (...), (...) z załączona dyspozycją wekslową z 7.07.2008r. oraz weksle (...) i (...) również z dyspozycją wekslową z 17.07.2008r. Skarżący podnoszą również argument, że jeżeli weksle z 7.07.2008r. nie zostały spłacone, a kolejne weksle z 17.07.2008r. również zabezpieczały spłatę weksli z 7.07.2008r., to czemu weksel (...), którego termin płatności miałby minąć 28.06.2008r. nie został w ten sam sposób zabezpieczony. Argumentu tego nie sposób zbagatelizować. W tym kontekście należałoby dokonać odmiennej oceny zeznań świadka A. M..

Nie można również pominąć kwestii przeniesienia praw z weksla przez indos na spółkę (...) nie tylko w kontekście odpowiedzialności P. K., ale przede wszystkim pozbawiające pokrzywdzonych możliwości podniesienia przeciwko spółce zarzutów, które przysługiwały im przeciwko D. M. osobiście.

Zważywszy na te okoliczności, słusznie podnoszone przez prokuratora i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych, należało uznać uniewinnienie D. M. i P. K. od zarzutu drugiego za co najmniej przedwczesne i w tym zakresie wyrok należało uchylić, przekazując sprawę Sądowi meriti do ponownego rozpoznania.

Orzeczenie Sądu Okręgowego w Szczecinie w części dotyczącej czynu opisanego w punkcie III części wstępnej zaskarżył tylko prokurator. Przedstawiona argumentacja w tym zakresie jednak nie przekonuje. Zważywszy na przekazywanie dokumentacji Policealnej Szkoły (...) w miarę ich odnajdywania, co przeczyłoby tezie o ukryciu dokumentów z wyłączeniem pokrzywdzonych, jak również to, że różne osoby opowiadające się po obu stronach konfliktu między byłymi wspólnikami, miały możliwość przechowywania i ukrywania tych dokumentów, nie można w sposób niewątpliwy ustalić, że D. M. i J. N. umyślnie ukryli dokumenty Szkoły. W sytuacji, gdy Sąd odwoławczy w pełni podziela poglądy Sądu meriti, które doprowadziły go do wydania orzeczenia w przedmiocie tego czynu, nie jest konieczne szerokie cytowanie tej argumentacji i powielanie jej.

W rezultacie częściowego uwzględnienia apelacji prokuratora i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych, na podstawie art. 437 §2 k.p.k. należało uchylić zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonych D. M. i P. K. w zakresie czynu opisanego w punkcie II części wstępnym i w tym zakresie przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, a w pozostałym zakresie utrzymać wyrok w mocy.

Sąd Okręgowy w Szczecinie oprócz przesłuchania obu oskarżonych i obojga pokrzywdzonych, przesłucha A. M., uwzględni historię rachunków G. G. i D. M. (poszerzając ją o informacje uzyskane w toku postępowania apelacyjnego), potwierdzenia przelewów (k. 412-414), weksel (...), pismo banku (k. 1297). Sąd może natomiast pominąć kwestię autentyczności podpisów małżonków G. na wekslu (...), gdyż przyznają oni ich autentyczność, kwestionując natomiast, by podpis ten obejmował treść weksla. Wystarczające zatem będzie uznanie za odczytanie dowodów na k. 71-88 i 235-249 akt sprawy Ds. 104/12/s. Pozostałe dowody nie miały wpływu na uchylenie wyroku w tej części (art. 442 §2 k.p.k.).

Sąd nie rozstrzygał o kosztach odnośnie czynu drugiego, gdyż w tym zakresie postępowanie nie uległo zakończeniu. O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze co do pozostałych dwóch czynów, co do których prokurator zaskarżył czyn pierwszy i trzeci, a pełnomocnicy oskarżycieli posiłkowych – tylko czyn pierwszy, Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 636 §1 k.p.k., gdyż nie zachodziły przesłanki nakazujące zwolnienie skarżących od ponoszenia wydatków. Wysokość opłaty orzeczonej wobec oskarżycieli posiłkowych został ustalona na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r. Nr 49, poz. 223 ze zm.).

(A. Wiśniewski) (P. Brodniak) (M. Jankowska)