Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK, pozwany) po przeprowadzeniu z urzędu postępowania, przeciwko (...) SA z/s w W. ( (...), powód) w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów decyzją z dnia 10 grudnia 2010 numer (...).

I Umorzył postępowanie w zakresie podejrzenia stosowania przez (...) praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w a w art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dn. 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.nr 50, poz. 331 ze zm.) polegającej na zamieszczeniu we wzorcach umowy stosowanych przy zawieraniu umów z konsumentami zatytułowanych:

- „ Ogólne warunki ubezpieczenia na życie i zdrowie (...)”

- „Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia szpitalnego (...)”

- „Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci na życie dowolnej osoby (...)”

- „ Ogólne warunki indywidualnego (...)”

- „Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia na życie (...)”

-„ Ogólne warunki indywidualnego terminowego (...)”

Postanowienia o treści : „Podstawą zawarcia umowy jest wpłacenie kwoty na poczet pierwszej składki (…)”, które określa chwilę zawarcia umowy ubezpieczenia w sposób sprzeczny z art. 809, w związku z art. 813 § 2 kodeksu cywilnego.

II Uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów , o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt. 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej ustawa o ochronie), działanie (...), polegające na posługiwaniu się we wzorcach umownych stosowanych przy zawieraniu umów z konsumentami o nazwie :

- „Ogólne warunki dodatkowego indywidualnego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby”

(§ 5 ust.1 pkt. 5 lit. b) ;

- „Ogólne warunki dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby (§ 4 ust. 1 pkt. 1 lit. b);

- „Ogólne warunki dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego zawałem serca lub krwotokiem śródmózgowym” (§ 2 ust. 1 pkt. 3 lit. b) definicją zawału serca , zgodnie z którą uznanie jednostki chorobowej za zawał serca uzależnione jest od „Pojawienia się patologicznego załamka Q w EKG (nieobecnego przed zdarzeniem) ” , podczas gdy zawał serca powstaje także wtedy gdy załamek Q się nie pojawi, które to działanie wprowadza konsumentów w błąd , co do przypadków udzielenia ochrony ubezpieczeniowej, a tym samym stanowi praktykę rynkową, opisana w art. 5 ust.1 i ust.2 pkt. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206).

I stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 czerwca 2010 r.

III nałożył na (...) karę pieniężną w wysokości 3 967 296 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów , w zakresie opisanym w punkcie II decyzji.

(...) (...) SA w złożonym odwołaniu zaskarżył decyzję Prezesa UOKiK w całości. Powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

W przypadku nieuwzględnienia wniosku o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji powód wniósł o zmianę decyzji w części i uznanie, że działanie (...) , polegające na posługiwaniu się definicją zawału serca zgodnie z którą uznanie jednostki chorobowej za zawał serca uzależnione jest od „ Pojawienia się patologicznego załamka Q w EKG( nieobecnego przed zdarzeniem)” we wzorcach umownych (stosowanych przy zawieraniu umów z konsumentami o nazwie:

- „Ogólne warunki dodatkowego indywidualnego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby”

(§ 5 ust.1 pkt. 5 lit. b) ;

- „Ogólne warunki dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby (§ 4 ust. 1 pkt. 1 lit. b);

- „Ogólne warunki dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego zawałem serca lub krwotokiem śródmózgowym” (§ 2 ust. 1 pkt. 3 lit. b –nie wprowadzało konsumentów w błąd, co do przypadków udzielenia ochrony ubezpieczeniowej, a tym samym nie stanowiło praktyki rynkowej, opisanej w art. 5 ust. 1 i ust. 2 pkt. 2 Ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym( Dz. U. Nr 171, poz. 1206) i w konsekwencji nie stanowiło praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, oraz poprzez uchylenie w całości nałożonej na (...) kary pieniężnej , określonej w pkt. III decyzji Prezesa UOKiK wobec braku podstaw prawnych i faktycznych do jej nałożenia.

Zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; Dopuszczenie dowodu z dokumentów zgłoszonych w treści odwołania, na wskazane nim okoliczności.

Powód wniósł także o dopuszczenie dowodu z dokumentów zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie następujących przepisów prawnych:

A. art. 268 a w zw. z art. 156 § 1 pkt. 1) KPA i art. 83 Ustawy o ochronie(…) poprzez: wydanie Postanowienia Nr 46/2010 r.,1.03.2010 r. wszczynającego postępowanie i wszczęcie postępowania przed Prezesem UOKiK przez osobę nieuprawnioną – Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. ; przekroczenie uprawnień i upoważnienia przez Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. – wynikających z w/w Ustawy oraz nadanych przez Prezesa UOKiK w Upoważnieniu z 24.02.2010 r.;

B. art. 101 ust 2 Ustawy o ochronie(…) w zw. z art. 33 ust 4, 5 i 6 tej ustawy i w zw. z § 5 ust. 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 01.07.2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – poprzez: wydanie Postanowienia Nr 46/2010 r., z 01.03.2010r. wszczynającego postępowanie i wszczęcie postępowania przed Prezesem UOKiK przez osobę nieuprawnioną - Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. ; przekroczenie uprawnień i upoważnienia przez Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. – wynikających z w/w Ustawy oraz nadanych przez Prezesa UOKiK w Upoważnieniu z 24.02.2010r. naruszenie wyłącznej właściwości Prezesa UOKiK do wszczynania postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów ;

C. § 2 ust 3 w zw. z § 2 ust 1 Statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, stanowiącego Załącznik do Zarządzenia nr 146 Prezesa Rady Ministrów z 23.12.2008 r. w sprawie nadania statutu Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w zw. z podstawa prawną wydania w/w Zarządzenia , tj. z art. 34 Ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – poprzez: wydanie Postanowienia Nr 46/2010 r. z 01.03.2010 wszczynającego postępowanie i wszczęcie postępowania przed Prezesem przez osobę nieuprawnioną – Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. ; przekroczenie uprawnień i upoważnienia przez Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. wynikających z w/w Ustawy oraz nadanych przez Prezesa UOKiK w Upoważnieniu z 24.02.2010 r.;

D. art. 5 ust. 2 pkt. 2 Ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r . o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – poprzez : bezpodstawne uznanie , iż kwestionowane przez Prezesa UOKiK zapisy OWU (...) SA, mogą w ogóle stanowić zakazane praktyki rynkowe , o których mowa w w/w artykule ; bezzasadne uznanie , że podawane przez (...) SA prawdziwe informacje wprowadzają konsumenta w błąd ; bezzasadne uznanie , że sposób podawania przez (...) SA prawdziwych informacji , może wprowadzać w błąd ; bezpodstawne uznanie , że (...) SA (...) kwestionowane przez Prezesa UOKiK informacje , w rozumieniu w/w przepisu; bezpodstawne uznanie, że istnieje obowiązująca definicja” zawału serca”;

E. art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – poprzez : nieuwzględnienie wykazania przez (...) SA , iż konsument podjąłby decyzję o zawarciu z (...) SA umowy ubezpieczenia, niezależnie od kwestionowanego przez Prezesa UOKiK brzmienia OWU (...) ; nie wykazanie ,iż konsument podjąłby inną decyzję w przypadku odmiennego , niż kwestionowane przez Prezesa UOKiK brzmienie OWU (...) SA;

F. art. 5 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – poprzez brak zastosowania tegoż przepisu (mającego charakter bezwzględnie obowiązujący) i nieuwzględnienie charakteru oraz sposobu zawierania umów ubezpieczenia , w tym umów ubezpieczenia, w tym umów ubezpieczenia na życie;

G. art. 24 ust. 1, ust. 2 pkt. 3 i ust. 3 oraz art. 27 ust. 2 Ustawy o ochronie (…) poprzez: bezpodstawne przyjęcie Decyzji, że (...) SA stosował naruszające zbiorowe interesy konsumentów postanowienia umowne , rzekomo stanowiące nieuczciwe praktyki rynkowe oraz poprzez bezpodstawne uznanie, że w postępowaniu o sygn. RWR 61-1/10/AJ/20 chodziło o zbiorowy interes konsumentów , a nie o sumę indywidualnych interesów konsumentów;

H. art. 3531 KC w zw. z art. 805 KC – poprzez ingerowanie w umowę ubezpieczenia sprzecznie z zasadą swobody umów, pomimo ukształtowania jej treści i celu zgodnie z naturą umów ubezpieczenia i zgodnie z innymi ustawami oraz zasadami współżycia społecznego;

I. art. 28 ust. 1 w zw. z ust. 4 Ustawy o ochronie (…) w zw. z art. 7, 8, 9, 77§1 i 107 KPA – poprzez; nieuwzględnienie w decyzji wniosku (...) SA o wydanie decyzji w trybie w/w artykułu( art.28 ust.1) ;

J. art. 106 ust 1 pkt. 4 w zw. z art. 111 Ustawy o ochronie(…) i w zw. z art. 83 tej ustawy a także art. 6,7,8,11 oraz art. 77§1 KPA – poprzez zastosowanie kary pieniężnej ; poprzez nieuwzględnienie w wysokości zastosowanej kary pieniężnej- wszystkich okoliczności mających wpływ na jej obniżenie oraz poprzez nałożenie na (...) SA, z naruszeniem zasad: praworządności, prawdy materialnej, pogłębiania zaufania do państwa i proporcjonalności, rażąco wygórowanej kary pieniężnej niewspółmiernej do zarzucanych (...) SA działań i skutków tych działań dla interesów konsumentów , także poprzez nierozpatrzenie całego materiału dowodowego – w zakresie przesłanek mających znaczenie dla nałożenia i wysokości kary pieniężnej.

W uzasadnieniu odwołania powód stwierdził, że zaskarżona decyzja:

1.  Została wydana bez przeprowadzenia prawidłowego postępowania w trybie ustawy o ochronie (…) ponieważ sprawa została wszczęta przez osobę nieuprawnioną do takiego działania, co doprowadziło do naruszenia przepisów o wyłącznej właściwości Prezesa UOKiK do wszczynania postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

2.  Żadne z wymienionych w decyzji postanowień umownych ogólnych warunków umów(OWU) nie narusza zbiorowych interesów konsumentów.

3.  Postanowienia umowne wymienione w decyzji zostały konsumentowi okazane przed zawarciem umowy i konsument zapoznał się z nimi, wobec tego postanowienia te nie mogły wprowadzić konsumentów w błąd.

4.  Art. 5 ust.1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym nie może mieć zastosowania do kwestionowanych w decyzji zapisów OWU.

Powołując się na komentarz do art.5 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym powód wskazał, że aby praktykę rynkową uznać za wprowadzającą w błąd muszą wystąpić łącznie określone w ustawie elementy:

-praktyka musi mieć możliwość wpływu na decyzję przeciętnego konsumenta co do zawarcia umowy i jednocześnie wprowadzać w błąd. Musi więc zaistnieć aktywne działanie przedsiębiorcy, który występuje z inicjatywą zawarcia umowy z przeciętnym konsumentem, inicjatywa przedsiębiorcy zawarcia umowy opiera się na prawdziwych informacjach mogących zniekształcić decyzję przeciętnego konsumenta, gdyby nie inicjatywa przedsiębiorcy, konsument nie podjąłby decyzji o zawarciu umowy, sposób przedstawienia prawdziwych informacji wprowadza konsumenta w błąd.

Powód stwierdził, że zgodnie ze stanowiskiem komentarza treść umowy i OWU w ogóle nie może być uznawana za podlegającą ocenie prawnej pod kątem ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Praktyką rynkową są aktywne, faktyczne działania przedsiębiorcy-reklama, informacja handlowa, oferta, publiczne oświadczenie, akcja promocyjna, komunikat handlowy, sponsoring, ale nie czynności prawne między przedsiębiorcą a konsumentem. Chodzi o czynności faktyczne, które doprowadziły do zawarcia umowy, a nie sama treść umowy. Powód zauważył, że umowy ubezpieczenia mają charakter adhezyjny. Oznacza to, że tryb zawierania tych umów jest szczególny, a konsument nie ma wpływu na treść wzorca umowy. Takie zasady wynikają z art. 384 §1 KC oraz art.385 § 2 KC.

W ocenie powoda zaskarżona decyzja narusza art. 5 ust. 1 , ust 2 pkt. 2 oraz ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, ponieważ postawione w niej zarzuty dotyczą treści konkretnych OWU, które nie stanowią elementu działania przedsiębiorcy , elementu informacji lub oferty , nie mogą zniekształcać zachowania rynkowego konsumenta przed zawarciem umowy , dotyczą umów ubezpieczenia następstw ciężkich chorób nie tylko zawału serca co oznacza, że konsument zawiera umowę ubezpieczenia w zakresie ciężkich chorób niezależnie od zawartej w OWU definicji zawału serca . Powód dodał, że zawarta w OWU definicja zawału serca nie wprowadza konsumenta w błąd poprzez np. stosowanie pojęć dwuznacznych i nie zawiera definicji zawału „zasadnej w świetle aktualnej wiedzy medycznej”.

Wskazując na powołane w zaskarżonej decyzji dokumenty - pisma instytucji zajmujących się chorobami serca ,powód argumentował, że nie istnieje uniwersalna definicja zawału serca. Oznacza to ,że zawał nie musi być zdiagnozowany przez lekarzy lub, że diagnoza zawału wcale nie musi oznaczać zaistnienia zawału. Powód stwierdził, że Prezes UOKiK nie udowodnił iż stosowana przez (...) definicja zawału serca mogła wprowadzać w błąd konsumentów naruszając art. 5 ust.1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Odwołując się do stwierdzonej w zaskarżonej decyzji liczby 2140 przypadków odmowy wypłaty przez (...) świadczenia z uwagi na niespełnienie przesłanki pojawienia się załamka Q pozwany zaznaczył, że tylko w 85 przypadkach spór o wypłatę był rozstrzygany przez sąd powszechny. Świadczy to w ocenie powoda, że tylko mniej niż 100 konsumentów mogło poczuć się wprowadzonych w błąd. Powód oświadczył, że zarzucana praktyka nie była uznana za niedozwoloną przed wejściem w życie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i znajdowała poparcie w przepisie art. 3531 KC w zw. z art. 805 KC. Również orzecznictwo sądów powszechnych utwierdzało powoda co do prawidłowości kwestionowanej przez pozwanego praktyki. Powód przedstawił szereg przykładów postępowań sądowych zakończonych oddaleniem powództwa w związku z odmową uznania zawału serca ze względu na nie wystąpienie załamka Q. Opierając się o wskazaną wyżej ilość przypadków spornych dotyczących odmowy wypłaty odszkodowania powód zarzucił, że Prezes UOKiK broni wyłącznie sumy indywidualnych interesów konsumentów, a sprawa nie dotyczy ochrony zbiorowych interesów konsumentów. Na podstawie określonych w art. 805 § 1 KC obowiązków stron umowy ubezpieczeniowej powód zarzucił Prezesowi UOKiK ingerencję w zawarte umowy ubezpieczenia w sposób sprzeczny z zasadą swobody umów. Stwierdził, że na podstawie umowy zawierającej kwestionowane postanowienie zobowiązał się do wypłacania świadczenia nie za wszystkie zawały serca, a wyłącznie za zawały spełniające wymogi definicji podanej w OWU. Podkreślił, że zasady ustalenia świadczenia za wypadek ubezpieczeniowy są szczegółowo przedstawione w zapisach OWU, z którymi ubezpieczony ma możliwość zapoznać się przed zawarciem umowy i które akceptuje. Zdaniem powoda literalne brzmienie kwestionowanych przez Prezesa UOKiK zapisów OWU stwarza wątpliwości, iż dotyczyły one jednego ze zdarzeń, za które (...) ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą. Postanowienie to nie stanowi klauzuli niedozwolonej w rozumieniu art. 3851 § 1 KC i nie narusza innych przepisów prawa. Powód uznał, że mimo wystąpienia okoliczności uzasadniających zastosowanie w sprawie art. 28 ust. 4 ustawy o ochronie (…)Prezes UOKiK nie zastosował tego przepisu w zaskarżonej decyzji. Ponadto stwierdził, że nałożona uznaniowo decyzją pozwanego kara pieniężna została określona na poziomie nie współmiernym i nadmiernie dolegliwym w stosunku do stopnia zawinienia przedsiębiorcy. W ocenie powoda w sprawie po stronie (...) nie doszło do żadnego zawinienia w stosowaniu kwestionowanych zapisów OWU.

Prezes UOKiK w odpowiedzi wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisowych. Odnosząc się do zarzutów powoda dotyczących przekroczenia uprawnień, braku upoważnienia oraz nieważności postępowania pozwany powołał się na art. 33 ust. 5 ustawy o ochronie (…) dający Prezesowi UOKiK w szczególnie uzasadnionych przypadkach uprawnienie do przejmowania lub przekazywania innym delegaturom Urzędu do załatwienia spraw należących do jego właściwości. W przypadku przekazania sprawy delegaturze decyzje i postanowienia są wydawane i podpisywane przez dyrektorów delegatur w imieniu Prezesa UOKiK. W postępowaniu dotyczącym PZU Prezes UOKiK wydał w trybie art. 49 ust. 1 w zw. art. 24 ustawy o ochronie (…) w dniu 24 lutego 2010 r. delegaturze UOKiK we W. upoważnienie do wszczęcia postępowania w sprawie. Delegatura Urzędu była, więc upoważniona do wszczęcia przeprowadzenia postępowania w sprawie, a dyrektor Delegatury był upoważniony do podpisania stosownych dokumentów.

Pozwany nie zgodziła się też z zarzutem, że za praktykę rynkową należy uważać faktyczne, aktywne działanie przedsiębiorcy polegające na czynnościach faktycznych. Wskazała na zawartą w art.2 pkt. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym definicję praktyki rynkowej, z której wynika, że za taką uznaje się każdy czyn i formę działania przedsiębiorcy mogące oddziaływać na decyzje ekonomiczne konsumentów. W ocenie pozwanego formułowanie wzorców umownych stosowanych przy zawieraniu umów z konsumentami, które zawierają kwestionowaną definicję zawału serca spełnia kryteria praktyki rynkowej określone w definicji ustawowej. Odpowiadając na zarzut nie udowodnienia jaką decyzję podjąłby konsument jeśli kwestionowany zapis miał inne brzmienie Prezes UOKiK wskazał, że dla stwierdzenia istnienia praktyki rynkowej wystarczy jedynie wykazanie możliwości podjęcia przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Pozwany nie zgodził się z twierdzeniem odwołania jakoby uznał w decyzji, że istnieje obowiązująca definicja zawału serca. Przyznał, że opierając się na zebranych w postępowaniu opiniach kardiologów stwierdził, iż przyjęta przez (...) definicja zawału serca jest wadliwa i niezasadna w świetle aktualnej wiedzy medycznej. Podkreślił, że stosowana przez powoda w OWU definicja obejmowała jedynie część przypadków zawału serca, w których występował załamek Q. Prezes UOKiK nie zgodził się również z twierdzeniem powoda, że specjaliści kardiologii wypowiadali się na temat wprowadzania konsumentów w błąd. Stanowisko w tej kwestii zostało wyrażone przez Prezesa UOKiK w decyzji, w której wskazano, że o tym, iż konsumenci czuli się wprowadzeni w błąd praktyką (...) świadczą skargi kierowane do Rzecznika Ubezpieczonych i fakt, że w latach 2007-2009 toczyło się 85 postępowań sądowych o zapłatę odszkodowań. Pozwany dodał, że niewielka ilość sporów w porównaniu z ilością odmów wypłaty odszkodowania (2140) nie dowodzi, iż pozostali konsumenci uznali, że definicja nie wprowadziła ich w błąd. Również orzecznictwo sądów w sprawach indywidualnych nie stanowi dowodu, że kwestionowane postanowienie i praktyka (...) jest prawidłowa w świetle przepisów ustawy o ochronie (…) i ustawy o przeciwdziałaniu praktykom naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Pozwany zaprzeczył również, że postępowanie administracyjne było prowadzone w celu ochrony indywidualnych interesów konsumentów. Wskazał na ilość zawartych przez (...) umów z zastosowaniem OWU ( ponad (...)) i stwierdził, że postępowanie dotyczyło zbiorowych interesów konsumentów w tym potencjalnych klientów (...). Odnośnie zarzutu ingerowania w swobodę umów Prezes UOKiK stwierdził, że na mocy ustawy jest uprawniony do wydawania decyzji w sprawach dotyczących naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Na zarzut naruszenia art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie (…) pozwany odpowiedział, że zastosowanie tego przepisu należy do jego wyłącznej kompetencji; co oznacza, że Prezes UOKiK ma swobodę decyzji co do wyboru rozwiązania w sprawie. Oświadczył, że w jego ocenie nie było podstaw do zastosowania art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie (…) ze względu na szczególnie szkodliwy wpływ praktyki (...) na interesy konsumentów. Określona decyzją kara pieniężna została ustalona zgodnie z obowiązującymi przepisami i sformułowanymi kryteriami. Pozwany powołał się na art. 106 – 108 ustawy o ochronie (…) w związku z art. 111 tej ustawy i oświadczył, że ustalając wymiar kary pieniężnej uwzględnił wszystkie okoliczności mające wpływ na jej poziom.

W pismach procesowych z dnia 2 czerwca 2011 i 15 czerwca 2012 powód podtrzymał dotychczasowe zarzuty i stanowisko w sprawie przedstawione w odwołaniu. W piśmie z dnia 15 czerwca 2012 powód przedstawił również nowe zarzuty naruszenia zaskarżoneą decyzją następujących przepisów prawa

- art. 22 KC, art. 4 pkt. 12, art. 24 ust. 1 i 2 oraz art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie (…) i art.. 2 pkt. 2, art. 4 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich błędną wykładnię i uznanie ubezpieczonych w umowach ubezpieczeń grupowych za konsumentów.

-art. 4 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich błędną wykładnię i uznanie jakichkolwiek zrzucanych (...) działań za praktyki stosowane względem konsumentów.

-art. 808 § 5 KC poprzez jego niezastosowanie i rozszerzenie uprawnień osób ubezpieczonych w umowach ubezpieczeń grupowych – niebędących konsumentami- na uprawnienia nie przewidziane przepisami prawa - zastrzeżone wyłącznie dla konsumentów.

-art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie (…) poprzez przekroczenie kompetencji nadanych ustawą w zakresie występowania w interesie osób nie będących konsumentami.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 lutego 2010 Prezes UOKiK upoważnił Delegaturę UOKiK we W. do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie (…) dotyczących wszczęcia i prowadzenia w trybie art. 49 ust.1 w zw. art. 24 w/w ustawy postępowania i wydania decyzji w sprawie przeciwko (...) w związku z podejrzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W tym dokumencie znajduje się również upoważnienie Prezesa UOKiK dla Dyrektora Delegatury UOKiK we W. do podpisania wydanej w sprawie decyzji.

Postanowieniem z dniem 1 marca 2010 zostało wszczęte z urzędu postępowanie w sprawie stosowania przez (...) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Prezes UOKiK wezwał (...) do złożenia szeregu informacji i odpowiedzi na pytania, a także ustosunkowania się do postawionych zarzutów zawiadomieniem z dnia 1 marca 2010 r.

W odpowiedzi (...) w piśmie z dnia 25 marca 2010 (29 akt adm. ) wniósł o zakończenie postępowania i wydanie decyzji w trybie art. 28 ustawy o ochronie (…) zobowiązującej ubezpieczyciela do zmiany wzorców umownych i ewentualnie wydanie decyzji o nie stwierdzeniu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Zarzuty Prezesa UOKiK przedstawione w postanowieniu i zawiadomieniu (...) uznał za nieuzasadnione. W piśmie (...) znalazły się informacje dotyczące ogólnej liczby odszkodowań wypłaconych w ramach dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby oraz ubezpieczenia na wypadek trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego zawałem serca lub krwotokiem śródmózgowym w tym przypadków wypłaty odszkodowań w związku z wystąpieniem załamka Q. Z informacji (...) wynika, że w latach 2007- 2009 ze względu na niewystąpienie załamka Q w zakresie ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby ubezpieczyciel odmówił wypłaty 2140 odszkodowań przy czy związana z odmową wypłaty odszkodowania liczba sporów sądowych wyniosła 85. Ogólna liczba zawartych i funkcjonujących umów, w których występuje kwestionowana definicja zawału serca zawierająca wymóg wystąpienia załamka Q wynosi 200 074. Prezes UOKiK pismem z dnia 25 marca 2010 (k. 40 akt adm. )wystąpił do instytucji zajmujących się kardiologią z pytaniem czy stosowanie definicji o treści przyjętej w OWU przez (...) odpowiada aktualnej specjalistycznej wiedzy medycznej z zakresu kardiologii co do stwierdzenia zawału serca, czy o wystąpieniu zawału serca można mówić również wówczas, gdy patologiczny złamek Q nie pojawi się w EKG oraz czy zasadne jest ograniczenie odpowiedzialności (...) za ryzyko wystąpienia zawału serca wyłącznie do sytuacji, gdy pojawi się patologiczny załamek Q w EKG. Ze znajdujących się w aktach administracyjnych (k. 41-55) odpowiedzi instytucji zajmujących się problematyką kardiologiczną wynika, że wystąpienie patologicznego załamka Q w EKG nie jest warunkiem koniecznym do zdiagnozowania zawału serca i nie jest też jedynym dowodem wystąpienia zawału. W tym stanie ograniczenie odpowiedzialności (...) za ryzyko zawału do przypadków wystąpienia załamka Q nie jest zasadne, jest znacznym uproszczeniem i pozostaje w konflikcie ze stanem współczesnej wiedzy medycznej. Podkreślano, że brak wystąpienia załamka Q nie wyklucza rozpoznania zawału serca, a definicja zawału stosowana przez (...) powinna być zmieniona.

Pismem z dnia 21 kwietnia 2010 r. Prezes UOKiK zawiadomił (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego . Na podstawie uchwały zarządu (...) na (...) S.A nr (...) z dnia 13 maja 2010 r. ( k.274 akt adm.) w ogólnych warunkach ubezpieczenia wprowadzone zostały zmiany w wyniku, których Prezes UOKiK stwierdził zaprzestanie stosowania z dniem 1 czerwca 2010 zarzucanej praktyki związanej ze stosowaniem kwestionowanego postanowienia zawierającego definicję zawału serca uzależniającą wypłatę odszkodowania od wystąpienia patologicznego załamka Q. W aktach administracyjnych znajdują się złożone przez (...) zmienione OWU (k. 277-342 akt adm.).

Sąd Okręgowy na podstawie materiału dowodowego sprawy zważył co następuje.

Okoliczności faktyczne dotyczące stosowania przez (...) OWU zawierającego definicję zawału serca odwołującą się do wystąpienia załamka Q w zapisie EKG nie są między stronami sporne. Powód nie kwestionował faktu, że w wykorzystywanych wzorcach umownych stosowanych do zawierania z konsumentami umów ubezpieczenia znajdowało się postanowienie ustalające zasadę, że do stwierdzenia wystąpienia u ubezpieczonego zawału serca pociągającego ze sobą powstanie obowiązku wypłaty odszkodowania wymagane jest pojawienie się załamka Q w badaniu EKG.

Oświadczył, że stosując w OWU tak sformułowana definicję zawału serca zobowiązał się do wypłacenia świadczenia nie za wszystkie zawały serca (czego nie obiecywał nigdy i nie gwarantował), a wyłącznie za zawały, które spełniają wymogi definicji zawartej w OWU. Postanowienia definicji są zgodne z istotą umowy ubezpieczenia i zasady swobody umów. Postanowienia OWU były jednoznacznie sformułowane, nie budziły wątpliwości, że dotyczyły jednego ze zdarzeń, a konsumenci mieli możliwość zapoznania się z nimi przed podpisaniem umowy ubezpieczeniowej. (...) stanął na stanowisku, że nie stosował nieuczciwych, wprowadzających w błąd praktyk rynkowych i nie naruszał zbiorowych interesów konsumentów.

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie .

Mając na uwadze, że oferta powoda zawarcia umowy ubezpieczenia na życie, zawierająca sformułowaną przez (...) definicję zawału serca określająca przesłankę, od której wystąpienia było uzależnione wypłacenie świadczenia, skierowana była do nieograniczonego kręgu potencjalnych konsumentów, a nie tylko wybranej grupy osób, zgodzić się należy z Prezesem UOKiK, że działanie (...) stwarzało zagrożenie naruszenia interesu publicznoprawnego, co uzasadniało podjęcie działań przez organ antymonopolowy. Kwestionowana definicja zawału serca skierowana była do przeciętnych konsumentów, czyli osób nie posiadających fachowej wiedzy pozwalającej na zorientowanie się określone w umowie ubezpieczeniowej ryzyko nie dotyczy wszystkich przypadków wystąpienia u ubezpieczonego zawału serca, ale tylko tych przypadków, w których w związku z zawałem wystąpił u ubezpieczonego patologiczny załamek Q. Brak spełnienia tej przesłanki skutkował odmową wypłaty przez (...) odszkodowania , ponieważ nie spełniona była definicja zastosowana przez powoda.

Należy podkreślić, ze wbrew stanowisku powoda OWU zawierające wprowadzające w błąd postanowienia występowały nie tylko w umowach grupowego ubezpieczenia , jak twierdził pełnomocnik powoda podczas rozprawy, ale także w umowach dodatkowego indywidualnego ubezpieczenia na wypadek ciężkiej choroby co wynika z akt administracyjnych (k. 24 akt adm.) oraz z pkt. II sentencji zaskarżonej decyzji .Ponadto pełnomocnik pozwanego przyznał , że nawet w przypadku ubezpieczenia grupowego pracownik, który mał być beneficjentem umowy musiał wyrazić zgodę na objęciem go ubezpieczeniem. O takim pracowniku nie można jednak w tych okolicznościach powiedzieć, że nie jest konsumentem.

W ocenie Sądu mając na uwadze, że powód jest ubezpieczycielem mającym wieloletnią praktykę i renomę, cieszącym się zaufaniem konsumentów uznać należało, że przeciętny konsument przystępując do umowy ubezpieczenia indywidualnego lub grupowego był przekonany , iż będzie uprawniony do otrzymania świadczenia w przypadku wystąpienia zawału serca bez względu na związane z nim warunki szczególne , od których zaistnienia było uzależnione spełnienie świadczenia.

Działające w ten sposób (...) nadużywał posiadane zaufanie konsumentów. Mimo możliwości zapoznania się z treścią OWU konsumenci nie mający odpowiedniej wiedzy specjalistycznej nie byli świadomi rzeczywistych skutków treści przyjętej przez (...) definicji dla ich interesów. Działanie (...) wykorzystujące niewiedzę konsumentów przez profesjonalistę należy zakwalifikować jako wprowadzające w błąd, będące przejawem nieuczciwej praktyki rynkowej. Nie można bowiem wykluczyć, że pod wpływem informacji pochodzących od (...) nieświadomy konsument podejmował decyzję o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia zbiorowego, będąc przekonanym, że obejmuje ona ryzyko każdego zawału serca bez względu na związane z tym objawy. Działanie (...) należy ocenie jako sprzeczne z dobrymi obyczajami zniekształcające w istotny sposób lub mogące zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta działającego w pełnym zaufaniu do cieszącego się renomą profesjonalnego ubezpieczyciela.

W ocenie sądu działanie (...) spełniało przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd określone w art. 4 ust. 2 i art. 5 ust. 1 i ust. 2 pkt. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Za nietrafne należy więc uznać zarzuty powoda dotyczące naruszenia art.5 ust. 2 pkt. 2 i art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Podkreślić wypada, że umowy ubezpieczenia zawierane były z zastosowaniem wzorca umownego i konsument w ramach umowy ubezpieczenia grupowego nie miał nawet możliwości negocjowania jej poszczególnych postanowień. Okoliczność za została uwzględniona przez Prezesa UOKiK w prowadzonym postępowaniu, więc na uwagę nie zasługuje zarzut powoda dotyczący naruszenia art. 5 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ponadto zarzut ten nie ma wpływu na ocenę zaskarżonej decyzji; podobnie jak twierdzenie, że osoby objęte ubezpieczeniem grupowym nie spełniają definicji konsumenta w rozumieniu art. 22 z indeksem 1 KC. Należy wskazać, że z przedmiotu analizowanych w sprawie umów ubezpieczeniowych wynika, iż nie są one powiązane z prowadzoną przez ubezpieczonych działalnością gospodarczą i zawodową, a tylko w takim przypadku można by uznać, że ubezpieczenie nie dotyczyło konsumentów.

Skoro działania powoda dotyczyły nieograniczonej liczby konsumentów należących lub mogących należeć do umowy grupowego ubezpieczenia należy stwierdzić, że działanie to nie dotyczyło sumy indywidualnych interesów konsumentów lecz naruszało zbiorowe interesy konsumentów, miało charakter bezprawny i polegało na stosowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych.

Nie można wobec tego zgodzić się z zarzutem powoda o naruszeniu zaskarżoną decyzją art. 24 ust. 1, ust. 2 pkt 3 i ust. 3 ustawy o ochronie (…). W sentencji zaskarżonej decyzji prezes UOKiK w pkt. II uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określone działanie (...) i jednocześnie stwierdził zaniechanie jej stosowania. Nie ma więc podstaw do uwzględnienia zarzutu powoda o naruszeniu art. 27 ust. 1 ustawy o ochronie (…). Nie można też zgodzić się z zarzutem ingerowania przez Prezesa UOKiK w zasadę swobody zawierania umów, ponieważ analiza umów zawieranych z zastosowaniem wzorca umownego oraz kontrola działań przedsiębiorców w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w stosunkach z konsumentami w celu ochrony ich interesów należy do statutowych działań Prezesa UOKiK zgodnie z nazwą organu. Zaskarżona decyzja została wydana na podstawie przyznanych Prezesowi UOKiK kompetencji określonych w ustawie o ochronie (…).

Odnoszące się do zarzutu nałożenia zaskarżoną decyzją kary pieniężnej z pominięciem okoliczności mających wpływ na jej obniżenie i określenie kary w wysokości nadmiernie wygórowanej. Sąd stwierdził, że w świetle okoliczności sprawy, bardzo szerokiego zakresu terytorialnego działań powoda, pokrywającego się z obszarem terytorialnym kraju, oraz nadużywania posiadanego u konsumentów zaufania zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie. Przy wydawaniu decyzji Prezes UOKiK uwzględnił osiągnięty przez powoda w 2009 r. przychód w kwocie (...) oraz wziął pod uwagę ustawowe kryteria i wytyczne wymiaru kary. Określenie kary pieniężnej w wysokości około (...) przychodu powoda w 2009 r. należy zdaniem Sądu uznać za świadczące o należytym rozważeniu wszystkich okoliczności mających wpływ na jej ustalenie.

W sprawie nie zachodziła też możliwość zastosowania art. 28 ust. 1 w związku z ust. 4 ustawy o ochronie .(…) ponieważ przed wydaniem zaskarżonej decyzji powód sam zaprzestał stosowania kwestionowanej praktyki co znalazło wyraz w sentencji decyzji:

Za pozostające bez wpływu na ocenę zaskarżonej decyzji należy uznać zarzuty powoda dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Zgodnie z przyjętym w orzecznictwie stanowiskiem Sądu Najwyższego zarzuty te nie mogą stanowić podstawy uchylenia zaskarżonej decyzji, ponieważ w postępowaniu odwoławczym Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów dokonuje merytorycznej oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia i nieograni cza się do badania jej legalności jak Sąd Administracyjny.

Ponadto, jak wynika z dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych postępowanie w sprawie było prowadzone w oparciu o udzielone przez Prezesa UOKiK upoważnienie z dnia 24 lutego 2010 r. skierowane do Delegatury Urzędu we W. oraz dyrektora tej Delegatury. W tej sytuacji zarzuty powoda dotyczące prowadzenia postępowania z naruszeniem kompetencji należy uznać za bezzasadne.

Zarzuty podniesione przez powoda w piśmie procesowym z dnia 15 czerwca 2012 r. zostały pominięte przy rozpoznaniu sprawy z uwagi na uznanie, iż były objęte prekluzja. Sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda mając na uwadze, że dotyczą one oceny indywidualnych sporów powstałych na tle umów ubezpieczenia i w żaden sposób nie mogą mieć wpływu na ocenę działań powoda na tle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy oddalił odwołanie powoda na zasadzie art. 479 z indeksem 31a §1 KPC wobec braku podstaw do jego uwzględnienia.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 KPC stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz