Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o emeryturę

na skutek apelacji J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 9 kwietnia 2013 r. sygn. akt IX U 1471/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 9 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu IX Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału we W. z 31 lipca 2012 r. odmawiającej przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

J. S., urodzony w dniu (...), z zawodu jest elektromonterem. Ukończył zasadniczą szkołę zawodową i uzyskał tytuł elektryka. W okresie od 12 lutego 1972 r. do 19 kwietnia 1990 r. wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...) we W. na stanowisku elektromontera. Wnioskodawca pracował w brygadzie elektrycznej przy budowie elektrycznych linii niskiego i średniego napięcia. Od dnia 1 maja 1974 r. objął funkcję brygadzisty i na tym stanowisku razem ze współpracownikami kopał doły pod słupy elektryczne, przy czym do połowy lat 80 – tych robił to za pomocą łopaty, na głębokość ok. 2 metrów. Czynności te zajmowały większość dnia roboczego, bowiem trwało to w zależności od dnia od 4 do 8 godzin dziennie. Następnie do takiego dołu, za pomocą dźwiga, stawiano w odcinakach, słupy elektryczne. Gdy grunt osiadł i był już stabilny wnioskodawca wraz z pracownikami naciągał ręcznie na słupy, przewody elektryczne. Dopiero w połowie lat 80 – tych, zakład został wyposażony w sprzęt do wiercenia dołów, ale nadal część prac wykonywano ręcznie - łopatą.

Wnioskodawca nie otrzymywał dodatku za pracę w szczególnych warunkach. Zimą otrzymywał posiłki regeneracyjne, a latem wodę. Pracę wykonywał w systemie akordowym. Często pracował ponad 8 godzin dziennie, do ukończenia danego odcinka robót. Otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie za prace w godzinach nadliczbowych. Nie otrzymał od Przedsiębiorstwa (...) świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 29 lat, 5 miesięcy i 20 dni. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostaje w stosunku pracy.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, by J. S. udowodnił staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w wymiarze wynoszącym co najmniej 15 lat. Sąd wskazał, że wobec tego, że słuchani w sprawie świadkowie – współpracownicy wnioskodawcy posiadali świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych wystawione przez pracodawcę – (...), to trudno uznać, że jedynie J. S. odmówiono wydania takiego rodzaju świadectwa. W konsekwencji, w ocenie tego Sądu, nie zasługiwały na uwzględnienie twierdzenia wnioskodawcy, że wykonywał w spornym okresie pracę w warunkach szczególnych.

Z wyrokiem tym w całości nie zgodził się J. S. wywodząc apelację, w której wniósł o uchylenie orzeczenia z uwagi na błędne ustalenie stanu faktycznego, bowiem w rzeczywistości wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe nie zasługiwało na tym etapie na akceptację.

Przedmiotem sporu w sprawie była kwestia spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek wymaganych do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43), w szczególności zaś kwestia oceny, czy J. S. spełnił warunek posiadania wymaganego prawem okresu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, który uprawniałby go do otrzymania spornego świadczenia.

Zgodnie z brzmieniem art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Przy czym prawo do tej emerytury przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Przepis art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Natomiast zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Analizując przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że nie tylko jest ono niezwykle lakoniczne i ogólnikowe, ale co najważniejsze nie wyjaśnia jednoznacznie spornej kwestii. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca, poza „zwykłym” świadectwem pracy, nie dysponuje dokumentem, potwierdzającym, że w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W związku z tym Sąd I instancji przesłuchał wskazanych przez J. S. świadków - pracowników tego samego przedsiębiorstwa, którzy zdaniem ubezpieczonego mogli poświadczyć fakt jego pracy w szczególnych warunkach, jednak zrobił to w sposób nader powierzchowny, nieprecyzyjny i nie odnoszący się do pracy wnioskodawcy. To samo dotyczy wyjaśnień złożonych przez J. S., które jako nader skąpe, nie mogą stanowić żadnego dowodu w tej sprawie wnioskodawca nawet nie wypowiedział się co do przebiegu spornego zatrudnienia i charakteru wykonywanych obowiązków, enigmatycznie odnosząc się do przebiegu całego zatrudnienia. Sąd Okręgowy, uznając za prawidłową decyzję organu rentowego, poprzestał w zasadzie tylko i wyłącznie na stwierdzeniu, że skoro pracodawca pewnej grupie pracowników wystawił świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a w stosunku do wnioskodawcy tego nie uczynił, to nie uznał jego pracy za wykonywaną w takich warunkach. Z taką interpretacją Sądu i będącym jej konsekwencją zaniechaniem przeprowadzenia stosownego postępowania dowodowego, nie można się zgodzić. Dokument w postaci wystawionego przez pracodawcę świadectwa stwierdzającego, że dany pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych na danym stanowisku pracy, stanowi ważny, ale nie jedyny dowód w sprawie o emeryturę w obniżonym wieku, a co więcej, jako dokument prywatny podlega, jak każdy inny dowód, ocenie Sądu rozpoznającego daną sprawę. Okoliczność, że wnioskodawca nie dysponuje takim dokumentem, przy jednoczesnym ustaleniu, że inni pracownicy tego samego przedsiębiorstwa otrzymali świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, winien skłonić Sąd do podjęcia czynności ukierunkowanych na wnikliwie ustalenie przyczyn takiego stanu rzeczy. W przedłożonym przez J. S. świadectwie pracy wskazano, że przez cały sporny okres zatrudnienia pracował jako elektromonter. Wnioskodawca stanowczo twierdził, że jego praca polegała na budowie linii energetycznych napowietrznych, przy czym wykonywał identyczne czynności, jak wskazane przez niego osoby. Dodatkowo, na dowód wykonywania pracy w warunkach uprawniających do obniżenia wieku emerytalnego, J. S. przedstawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych H. D. i T. B., w których wskazano, że pracowali oni przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych na stanowisku elektromontera linii napowietrznych średnich i niskich napięć. Dodatkowo kserokopie tych dokumentów zawierają oświadczenia tychże świadków, że wnioskodawca pracował z nimi w tej samej brygadzie. Mimo tych okoliczności Sąd I instancji nie podjął żadnych działań zmierzających do wyjaśnienia tych kwestii, choć mają one istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu. W tym miejscu wskazania także wymaga, że zgodnie z wykazem A dział II załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia z 1983 r. prace w szczególnych warunkach w energetyce to: prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Do prac szkodliwych „ w energetyce” nie można zatem zaliczyć wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych, lecz tylko te wskazane w ww. dziale. Sąd I instancji, ustalając pobieżnie, na czym polegały obowiązki wnioskodawcy, w ogóle nie odniósł tej materii do czynności wykonywanych przez współpracowników ubezpieczonego. Jednocześnie Sąd ten nieprawidłowo odnosił pracę świadczoną przez J. S. do wykazu stanowisk wymienionych jako prace wykonywane w warunkach szczególnych w zarządzeniu nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez tego ministra, podczas gdy zarządzenia resortowe nie są źródłami prawa powszechnie obowiązującego. Dla uznania bowiem konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obecnie decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Słuchani świadkowie również nader ogólnikowo wypowiedzieli się o przebiegu zatrudnienia wnioskodawcy za okres około 18 lat , pomijając treść akt osobowych, z których wynika, że okresowo pracował w oddziale rozliczeniowo − pomiarowym, przeniesiony był czasowo do Punktu Usługowego w K., później do O.. Świadkowie w ogóle do tych kwestii się nie odnieśli, mimo że spór dotyczy tak długiego okresu zatrudnienia.

Z wyżej wymienionych względów Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu Sądu I instancji o wyjaśnieniu istotnych dla sprawy okoliczności w sposób jednoznaczny i uznaje, że orzeczenie w niniejszej sprawie zostało wydane przedwcześnie, co wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości i nie pozwala na wydanie orzeczenia reformatoryjnego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w obecnym stanie sprawy nie da się ocenić merytorycznie roszczenia wnioskodawcy, albowiem istotnie nie wiadomo, czy jego zatrudnienie w przedsiębiorstwie (...) może być uznane za pracę w warunkach szczególnych.

Dlatego też, rozpoznając sprawę ponownie, Sąd Okręgowy przeprowadzi postępowanie w celu wyjaśnienia rzeczywistego charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie, w szczególności wnikliwie przesłucha wnioskodawcę na okoliczność rodzaju czynności przez niego wykonywanych i warunków, w których praca była świadczona oraz jej wymiaru, ponownie i wnikliwie oraz dokładnie należy przesłuchać świadków na te okoliczności, rozważy przesłuchanie w charakterze świadków osób, których świadectwa pracy w warunkach szczególnych przedłożył wnioskodawca. Sąd ten winien także zarządzić sprowadzenie akt osobowych współpracowników J. S., których świadectwa pracy przedstawił wnioskodawca, co pozwoli na zweryfikowanie twierdzeń wnioskodawcy w zakresie dotyczącym jego obowiązków i faktycznie wykonywanej pracy. Ponadto Sąd, przeprowadzi ewentualnie inne dowody wskazane przez strony, w trybie art. 232 k.p.c., w tym przez wnioskodawcę, na którym ciąży obowiązek udowodnienia, że jego praca odpowiadała określonym pracom, wymienionym w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. bądź też, w zależności od własnej oceny stanu sprawy, podejmie inne, niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, czynności dowodowe.

Dopiero tak uzupełniony materiał dowodowy w niniejszej sprawie pozwoli Sądowi I instancji na prawidłową ocenę odwołania wnioskodawczyni.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

R.S.