Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 156/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 grudnia 2014 roku po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 listopada 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił B. C. prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udokumentował 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie 8 lat, 9 miesięcy i 26 dni. Do okresu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględniono wnioskodawcy okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od dnia 1 września 1970 roku do dnia 31 maja 1985 roku, ponieważ nie zostało przedłożone świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach. Organ rentowy zaliczył natomiast do stażu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia
w Wojewódzkiej (...) od dnia 16 grudnia 1989 roku do dnia
31 grudnia 1998 roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udokumentowany ogólny staż pracy wnioskodawcy w wymiarze 27 lat, 1 miesiąca i 26 dni, w tym 2 miesiące i 24 dni okresu nieskładkowego.

/decyzja - k. 11 plik I akt ZUS/

B. C. decyzję organu rentowego uznał za krzywdzącą i w dniu
18 grudnia 2014 roku złożył od niej odwołanie. W uzasadnieniu odwołania wskazał,
iż spełnia wszystkie kryteria przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku. Odwołujący podniósł, iż przed dniem 1 stycznia 1999 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres ponad wymagane 15 lat, ma także okresy składkowe przekraczające 25 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. W związku z powyższym w ocenie wnioskodawcy z chwilą osiągnięcia w dniu 8 maja 2014 roku wieku emerytalnego tj. 60 lat nabył prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skarżący wskazał, iż w spornym okresie od 1 września 1970 roku do 31 maja 1985 roku zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) był zatrudniony jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, kierowca pogotowia technicznego oraz mechanik pojazdów samochodowych. Odwołujący podniósł, iż praca ta została wymieniona w Wykazie A, Dział III punkt 2 oraz w Wykazie A, Dział XIV punkt 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tekst jednolity Dz. U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zmianami) i jest zaliczana do pracy wykonywanej
w szczególnych warunkach. Na tę okoliczność wnioskodawca złożył dokumenty potwierdzające wykonywanie przez niego pracy w tym charakterze. Dodatkowo wskazał, iż pracę w szczególnych warunkach wykonywał także w czasie zatrudnienia na stanowisku kierowcy samochodu uprzywilejowanego w ruchu w okresie od dnia 16 grudnia 1989 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku, w Wojewódzkiej (...) w Ł., zgodnie z Wykazem A, Dział VIII punkt 2 wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku.

/odwołanie - k. 2-4/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 19 stycznia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, argumentując jak w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 14/

Na rozprawie w dniu 8 lutego 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał odwołanie i wniósł o zasadzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/stanowisko pełnomocnika wnioskodawcy: 00:35:43;, stanowisko pełnomocnika ZUS: 00:37:00 - płyta CD k. 43/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca B. C. urodził się w dniu (...).

/okoliczność bezsporna, a nadto wniosek – k. 1-2 plik I akt ZUS/

B. C. złożył wniosek o emeryturę w dniu 11 listopada 2014 roku. Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/bezsporne; wniosek – k. 1-2 plik I akt ZUS/

W okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 31 maja 1985 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddział I w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy.

/bezsporne, a nadto świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...) w kopercie
k. 32/

Początkowo w okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 21 czerwca 1973 roku wnioskodawca był zatrudniony jako uczeń (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących w Państwowej (...) w Ł. na podstawie umowy o zatrudnieniu robotnika młodocianego celem nauki zawodu mechanika-kierowcy.

/umowa o zatrudnieniu robotnika młodocianego z dn. 1.09.1970 r., podanie o przyjęcie do (...) dla pracujących (...) w Ł. z dn. 31.08.1970 r., świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

W ramach zatrudnienia jako uczeń (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących
w Państwowej (...) w Ł. wnioskodawca przez dwa dni w tygodniu uczęszczał na zajęcia do szkoły, a w pozostałe trzy tygodnia odbywał praktyki
w Przedsiębiorstwie w Państwowej (...) w Ł. w godzinach od 8:00 do 14:00.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka A. Z.: 00:04:32 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Po zakończeniu nauki w szkole od dnia 22 czerwca 1973 roku B. C. został zatrudniony w charakterze mechanika napraw pojazdów samochodowych.

/podanie z dn. 13.06.1973 r., świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...)
w kopercie k. 32/

W trakcie zatrudnienia na stanowisku mechanika samochodowego do obowiązków wnioskodawcy należało dokonywanie napraw samochodów tj. wymiana oleju, smarowanie samochodów, wymiana resorów, wymiana skrzyni biegów, tylnych mostów i innych. Naprawy te były przez niego wykonywane w kanałach. Naprawiano dwa rodzaje samochodów, były to samochody ciężarowe marki (...) oraz (...). Samochody były własnością przedsiębiorstwa, które posiadało łącznie od około 600 do 100 samochodów ciężarowych
o masie całkowitej powyżej 3,5 tony w różnych okresach. Naprawami poza kanałem zajmowali się wyłącznie elektrycy zajmujący się elektrycznymi awariami, spawacze i blacharze, poza kanałem naprawiano także przyczepy.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka B. G.: 00:49:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka A. Z.: 00:04:32, 00:16:16 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54, 00:34:52 – płyta CD k. 43/

W stacji obsługi pojazdów, gdzie pracował wnioskodawca były dwie hale, na jednej było 6 kanałów, a w drugiej 2 kanały. W każdym kanale pracowało po dwóch mechaników.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka A. Z.: 00:04:32 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:22:48 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Wnioskodawca pracował w systemie dwuzmianowym w godzinach od 6.00 do 14.00 lub od 14.00 do 22.00. Na każdej zmianie pracowało minimum 20 mechaników. Przełożonym wnioskodawcy był kierownik i brygadzista.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, , zeznania świadka A. Z.: 00:04:32, 00:19:55 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Wnioskodawca uzyskał uprawnienia kat. C - do prowadzenia samochodów ciężarowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony z dniem 21 września 1973 roku.

/kopia prawa jazdy - k. 35-36/

W dniu 2 maja 1974 roku przeprowadzono egzamin sprawdzający, w wyniku którego Komisja Przedsiębiorstwa Państwowej (...) w Ł. stwierdziła,
B. C. może zostać zatrudniony na stanowisku kierowcy.

/arkusz egzaminacyjny z dn. 2.05.1975 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

Z dniem 19 marca 1975 roku powierzono B. C. obowiązki pomocnika kierowcy. W podaniu z dnia 21 lutego 1975 roku wnioskodawca zwracał się
o zatrudnienie na stanowisku pomocnika kierowcy, a nie kierowcy, z powodu okresowych problemów zdrowotnych (okres miesiąca) i zaświadczeniem o niezdolności do pracy na tym stanowisku .

/ podanie z dn. 21.02.1975 r., angaż z dn. 19.03.1975 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

W okresie od dnia 23 kwietnia 1975 roku do dnia 6 kwietnia 1977 roku B. C. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

/zaświadczenie (...) w Ł. – k. 34/

Po zwolnieniu ze służby wojskowej wnioskodawca został ponownie przyjęty do pracy
w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) od dnia 2 maja 1977 roku na podstawie umowy o pracę z dnia 2 maja 1977 roku – ciągłość pracy – powrót z wojska i powierzono mu obowiązki kierowcy. W umowie określono wynagrodzenie wnioskodawcy wskazując, iż przysługuje mu dodatek za rodzaj prowadzonego pojazdu. W dniu 2 maja 1977 roku Komisja Przedsiębiorstwa Państwowej (...) w Ł. przeprowadziła egzamin sprawdzający kwalifikacje wnioskodawcy na prowadzenie pojazdów mechanicznych, egzamin przeprowadzono na pojeździe marki „S. (...)” z wynikiem pozytywnym. Zdaniem komisji egzaminacyjnej B. C. mógł zostać zatrudniony w (...) jako kierowca na pojazdach zgodnie z posiadaną kategorią prawa jazdy.

/umowa o pracę z dn. 2.05.1977 r., oświadczenie z dn. 19.04.1977 r., wniosek w sprawie zatrudnienia pracownika z dn. 19.04.1977 r., arkusz obiegowy przy przyjęciu do pracy w (...)
z dn. 2.05.1977 r., świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

Po zakończeniu służby wojskowej wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy
i do jego obowiązków należało poprowadzenie samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony marki (...). Kierowcy wykonywali zlecenia transportu towarów na terenie całego kraju. Koordynator rozdzielał pomiędzy kierowców trasy oraz terminy. Wnioskodawca transportował m.in. przędze, benzynę, a nawet wodę mineralną. Nie zajmował się załadunkiem i rozładunkiem towarów, nie miał do tego uprawnień. Załadunek średnio odbywał się co drugi dzień, a jego długość zależała od rodzaju przewożonego towaru. Samochody miały ładowność nawet do 18 ton. Kierowca był jednocześnie konwojentem i musiał dopilnować załadunku oraz zaplombować towar. Kierowcy byli przypisani do jednego samochodu na stałe, w razie awarii pojazdu odstawiali pojazd do warsztatu i przydzielano im samochód zastępczy. Jeżeli do awarii doszło w trasie, to samochody były ściągane do najbliższego oddziału.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka B. G.: 00:49:00 – płyta CD k. 29, , zeznania świadka A. Z.: 00:04:32, 00:16:16, 00:19:55 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony w pełnym wymiarze czasu pracy, a czasami powyżej 8 godzin codziennie.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka B. G.: 00:49:00 – płyta CD k. 29, , zeznania świadka A. Z.: 00:04:32, 00:16:16, 00:19:55 – płyta CD k. 43, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Wnioskodawca uzyskał uprawnienia kat. (...) - do kierowania pojazdem samochodowym określonym w kategorii C łącznie z przyczepą oraz kat. (...) – do kierowania ciągnikiem lub innym pojazdem wolnobieżnym z dniem 20 kwietnia 1977 roku.

/kopia prawa jazdy - k. 35-36/

Od dnia 1 lutego 1984 roku B. C. powierzono obowiązki kierowcy pogotowia technicznego.

/ pismo z dn. 1.12.1984 r., świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

W ramach zatrudnienia na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego wnioskodawca również prowadził samochód ciężarowy o ładowności powyżej 3,5 ton przystosowany do holowania pojazdów ciężarowych. Samochód ten był wyposażony w dźwig. Do obowiązków wnioskodawcy należało pojechanie po samochód ciężarowy, który doznał awarii i zaholowanie go do oddziału na stację obsługi pojazdów. Wnioskodawca wyjeżdżał po samochody z różnych oddziałów od 3 do 4 razy dziennie na terenie Ł. oraz województwa (...), samochody często ulegały awarii.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania świadka B. G.: 00:49:00 – płyta CD k. 29, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21, 00:22:48 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Wnioskodawca pracował w systemie dwuzmianowym, oprócz niego był zatrudniony jeszcze jeden pracownik na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego, który był jego zmiennikiem.

/zeznania świadka S. A.: 00:32:00 – płyta CD k. 29, zeznania wnioskodawcy: 00:05:21, 00:22:48 – płyta CD k. 29 w zw. z 00:25:54 – płyta CD k. 43/

Krajowa Państwowa Komunikacja Samochodowa Oddział I w Ł. nie wystawiła wnioskodawcy świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. W świadectwie pracy z dnia 31 maja 1985 roku wskazano, iż B. C. był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 31 maja 1985 w pełnym wymiarze czasu pracy i zajmował stanowiska w okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 21 czerwca 1973 roku - ucznia (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących w Państwowej (...) w Ł., w okresie od dnia 22 czerwca 1973 roku do dnia
2 maja 1974 roku - mechanika napraw pojazdów samochodowych, w okresie od dnia 3 maja 1974 roku do dnia 31 stycznia 1984 roku - kierowcy (w tym służba wojskowa od dnia
23 kwietnia 1975 roku do dnia 1 maja 1977 roku) oraz od dnia 1 lutego 1984 roku do dnia
31 maja 1985 roku - mechanika napraw pojazdów samochodowych kierowcy pogotowia technicznego.

/świadectwo pracy z dn. 31.05.1985 r. – akta osobowe z (...) w kopercie k. 32/

W okresie od dnia 16 grudnia 1989 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku B. C. był zatrudniony w Wojewódzkiej (...) w Ł. na stanowisku kierowcy pojazdu uprzywilejowanego.

/okoliczność bezsporna, a nadto świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 7 plik I akt ZUS/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił wnioskodawcy do stażu pracy
w warunkach szczególnych okres 8 lat, 9 miesięcy i 26 dni tj. okres zatrudnienia
w Wojewódzkiej (...) w Ł. od dnia 16 grudnia 1989 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku.

/decyzja - k. 11 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 1 miesiąca i 26 dni, w tym 26 lat, 11 miesięcy i 2 dni okresu składkowego oraz 2 miesiące i 24 dni okresu nieskładkowego.

/okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci zachowanej dokumentacji osobowej ze spornego okresu pracy wnioskodawcy,
jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań świadków S. A. i B. G. pracujących z wnioskodawcą w spornym okresie, a zatem posiadających wiedzę odnośnie charakteru zatrudnienia wnioskodawcy i rodzaju wykonywanych przez niego czynności, a także częściowo w oparciu o zeznania świadka A. Z. i samego wnioskodawcy. Zeznania wnioskodawcy oraz zeznania świadków zasadniczo znajdują potwierdzenie w załączanej dokumentacji osobowej ze spornych okresów i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe. Żadna ze stron nie kwestionowała wiarygodności zebranej w toku postępowania dowodowego dokumentacji osobowej dotyczącej wnioskodawcy.

Sąd odmówił zeznaniom świadka A. Z. w zakresie, w jakim wskazywał,
iż przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej oraz po jej zakończeniu wnioskodawca pracował na stanowisku mechanika samochodowego. Zeznania te są sprzeczne z dokumentacją osobową z tego okresu, z której wynika, iż przed powołaniem wnioskodawca otrzymał angaż na pomocnika kierowcy, zaś po powrocie do pracy w związku ze zwolnieniem
ze służby wojskowej zawarto z nim umowę o pracę na stanowisku kierowcy samochodowego. Wskazać jednak należy, iż z uwagi na upływ czasu oraz wielość zajmowanych przez odwołującego stanowisk w trakcie zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) Oddział I w Ł. świadek mógł nie pamiętać, jakie dokładnie stanowisko zajmował wówczas skarżący.

Sąd odmówił również wiary zeznaniom wnioskodawcy w zakresie w jakim wskazywał on, iż bezpośrednio przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej pracował już jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony. Wnioskodawca zeznał, iż od momentu uzyskania angażu na stanowisko kierowcy, przez około 2 miesiące jeździł on w trasy z drugim kierowcą, który jednak jedynie siedział obok, a prowadzeniem samochodu miał się zajmować wyłącznie skarżący. Zeznania te są całkowicie sprzeczne z dokumentacją osobową z tego okresu, z której jak już wcześniej wspomniano, wynika, iż przed powołaniem wnioskodawca otrzymał angaż na stanowisko pomocnika kierowcy. Co więcej w aktach osobowych ze spornego okresu znajduje się podanie B. C., w którym zwracał się do pracodawcy o niezatrudnianie go na stanowisku kierowcy, z powodu wystawienia zaświadczenia lekarskiego, stwierdzającego jego czasową niezdolność do pracy na tym stanowisku. Ponadto znamiennym jest, iż po powrocie do pracy w związku z zakończeniem służby wojskowej tj. w dniu 2 maja 1977 roku przeprowadzono egzamin sprawdzający kwalifikacje wnioskodawcy do prowadzenia samochodu ciężarowego i dopiero wówczas komisja egzaminacyjna stwierdziła, że wnioskodawca mógł zostać zatrudniony w (...) jako kierowca na pojazdach zgodnie z posiadaną kategorią prawa jazdy.

Sąd pominął dowód z dokumentacji osobowo płacowej z okresu zatrudnienia B. C. w Wojewódzkiej (...) w Ł., albowiem okres ten pozostawał poza sporem pomiędzy stronami, gdyż został uwzględniony przez organ rentowy do stażu pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach w całości.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i jako takie skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku Nr 748, z późn. zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku (art. 196 ustawy) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu (wg stanu prawnego do dnia 31 grudnia 2012 roku) stanowił, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Od dnia 1 stycznia 2013 roku ust. 2 w/w przepisu uległ zmianie poprzez rezygnację ustawodawcy z warunku rozwiązania stosunku pracy (ustawa z dnia 11 maja 2012 roku
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – art. 1 – Dz. U. z 2012r., poz. 637)

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...)
i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok.
i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe: co do wieku – wnioskodawca ukończył 60 lat w dniu
8 maja 2014 roku , posiadanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia
w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej
przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań świadków
i z przesłuchania wnioskodawcy oraz przeprowadził dowód z dokumentacji osobowej
ze spornego okresu zatrudnienia.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wnioskodawca
w okresie zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) Oddział I
w Ł. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechanika wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych w okresie od dnia 22 czerwca 1973 roku do dnia 18 marca 1975 roku, a także w okresach od dnia 2 maja 1977 roku do dnia 31 stycznia 1984 roku oraz od dnia 1 lutego 1984 roku do dnia 31 maja 1985 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Analiza treści wykazu A załącznika do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku wskazuje, że wymienione pod poz. 16 Działu XIV prace mechaników wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych oraz pod poz. 2 działu VIII prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony są pracami w szczególnych warunkach.

Przyczyną nieuwzględnienia przez organ rentowy tych okresów do stażu pracy
w warunkach szczególnych było nieprzedłożenie świadectw wykonywania prac
w szczególnych warunkach. Oczywiście brak odpowiedniego świadectwa pracy jest uchybieniem formalnym, ale Sąd bada rzeczywisty stan sprawy.

Z zeznań świadków S. A. będącego brygadzistą mechaników samochodowych w latach 1971-1989, B. G. zatrudnionego na stanowisku kierowcy samochodowego w latach 1972-1990 oraz A. Z. wykonującego obowiązki mechanika samochodowego w okresie od dnia 9 września 1970 roku do dnia 30 kwietnia 2004 roku wynika, iż w okresie zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku mechanika samochodowego do jego obowiązków należało dokonywanie napraw samochodów ciężarowych tj. wymiana oleju, smarowanie samochodów, wymiana resorów, wymiana skrzyni biegów, tylnych mostów i innych. Świadkowie zgodnie zeznali, że naprawy te były przez wnioskodawcę wykonywane wyłącznie w kanałach remontowych. Naprawiano dwa rodzaje samochodów ciężarowych marki (...) oraz (...). W przedsiębiorstwie łącznie w różnych okresach było od około 600 do 100 samochodów ciężarowych o masie całkowitej powyżej 3,5 tony. Naprawami poza kanałem zajmowali się elektrycy przy awariach elektrycznych, spawacze i blacharze, poza kanałem naprawiano także przyczepy. Nadto z zeznań tych wynika, iż B. C. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy tj. co najmniej 8 godzin dziennie w systemie dwuzmianowym, zdarzała się również praca w nadgodzinach. Powyższe znajduje potwierdzenie w zachowanej dokumentacji osobowej oraz zeznaniach samego wnioskodawcy. Podkreślić należy, iż wnioskodawca ukończył zasadniczą szkołę zawodową i uzyskał tytuł zawodowy mechanika kierowcy, a także miał praktyczne umiejętności do wykonywania obowiązków mechanika, które zdobył w trakcie zatrudnienia w spornym zakładzie pracy w ramach umowy o naukę zawodu.

W związku z powyższym, stwierdzić należy, iż ubezpieczony wykazał, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy świadczył pracę w okresie nieuznanym przez organ rentowy tj. od dnia 22 czerwca 1973 roku do dnia 17 marca 1975 roku wymienioną w Dziale XIV poz. 16 cytowanego wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie stanowi wykaz zawarty w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MK Nr 10 poz. 77). Stanowiska mechanika napraw pojazdów samochodowych oraz montera mechanika maszyn budowlanych zostały wymienione wprost w Wykazie A Dziale XIV pod poz. 16 pkt 2 i 3, jako prace wykonywane w szczególnych warunkach.

Ponadto z zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż od dnia 2 maja 1977 roku do dnia 31 maja 1985 roku wnioskodawca wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony na stanowiskach kierowcy samochodu oraz kierowcy pogotowia technicznego.

Z zeznań wspomnianych wcześniej świadków wynika, iż w okresie od dnia 2 maja 1977 roku do dnia 31 stycznia 1984 roku do obowiązków wnioskodawcy jako kierowcy samochodów ciężarowych należało poprowadzenie samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony marki (...). B. C. wykonywał zlecenia transportu towarów na terenie całego kraju. Świadkowie wskazali, iż koordynator rozdzielał pomiędzy kierowców trasy oraz terminy. Wnioskodawca transportował m.in. przędze, benzynę, a nawet wodę mineralną. Z zeznań w/w osób wprost wynika, iż skarżący nie zajmował się załadunkiem
i rozładunkiem towarów, albowiem nie miał do tego uprawnień. Załadunek średnio odbywał się co drugi dzień, a jego długość zależała od rodzaju przewożonego towaru. Samochody miały ładowność nawet do 18 ton. Kierowca był jednocześnie konwojentem i musiał dopilnować załadunku oraz zaplombować towar. Kierowcy byli przypisani do jednego samochodu na stałe, w razie awarii pojazdu odstawiali pojazd do warsztatu i przydzielano im samochód zastępczy. Jeżeli do awarii doszło w trasie, to samochody były ściągane do najbliższego oddziału. Świadkowie wskazali, iż wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony w pełnym wymiarze czasu pracy tj. powyżej 8 godzin codziennie, a nawet do 14 godzin dziennie.

Na podstawie zeznań świadków S. A., B. G. oraz A. Z. ustalono również, iż w okresie od dnia 1 lutego 1984 roku do dnia 31 maja 1985 roku wnioskodawca wykonywał obowiązki kierowcy pogotowia technicznego. W tym spornym okresie do obowiązków B. C. również należało poprowadzenie samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony przystosowanym do holowania pojazdów ciężarowych. Samochód ten był wyposażony w dźwig. Wnioskodawca wyjeżdżał po samochód ciężarowy, który doznał awarii i holował go do oddziału na stację obsługi pojazdów. Wnioskodawca pracował w ten sposób stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. co najmniej 8 godzin dziennie wyjeżdżał po samochody od 3 do 4 razy dziennie, jeździł na terenie Ł. oraz województwa (...). Świadkowie wskazali, że samochody dość często ulegały awarii, zwłaszcza, że holowano również samochody z innych oddziałów.

Nadto wskazać należy, że wnioskodawca posiadał stosowne uprawnienia do prowadzenia pojazdów tego typu, otrzymywał dodatek za rodzaj prowadzonego pojazdu,
a także pozytywnie zdał wewnętrzny egzamin kwalifikacyjny. Powyższe znajduje potwierdzenie w zachowanej dokumentacji osobowej oraz w zeznaniach samego wnioskodawcy.

B. C. wykazał zatem, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy w okresie od dnia 2 maja 1977 roku do dnia 31 maja 1985 roku wykonywał prace wymienione w pkt 2 działu VIII wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku.

Również w tym zakresie pomocnicze znaczenie stanowi wykaz zawarty w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MK Nr 10 poz. 77). Stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony zostało wymienione wprost w Wykazie A Dziale VIII pod poz. 2 pkt 5 jako praca wykonywana w szczególnych warunkach.

Reasumując Sąd przyjął, iż wnioskodawca posiada okres zatrudnienia w warunkach szczególnych w wymiarze przekraczającym 15 lat oraz spełnia pozostałe przesłanki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Na marginesie jedynie zaznaczyć należy, iż Sąd nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) Oddział I w Ł. od dnia 1 września 1970 roku do dnia 21 czerwca 1973 roku w charakterze ucznia na podstawie umowy o zatrudnieniu robotnika młodocianego celem nauki zawodu mechanika-kierowcy. W ocenie Sądu brak jest podstaw do uwzględnienia tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych, w rozumieniu art. 32 w związku z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż praca ucznia nie była wykonywana w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustanowionym dla danego stanowiska pracy (§ 2 rozporządzenia).

Nie budzi wątpliwości, że okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku uważa się za okresy składkowe (por. art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Nie jest to wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach w nim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 stycznia 2011 roku (II UK 169/10), zasadnym jest stwierdzenie, że nawet jeżeli na stanowisku pracy wnioskodawcy jako ucznia nauki zawodu przewidziana była norma czasu pracy w liczbie 6 godzin dziennie, to praca wykonywana w takim rozmiarze wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na tym stanowisku, tylko ze względu na postanowienia art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy. Przepis ten - odnoszący się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3) - stanowił, że do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu oznaczało zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, gdyby więc nawet uznać, że przewidziana w obowiązujących przepisach dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały.

Tymczasem z dokonanych w sprawie i niekwestionowanych ustaleń wynika, że przez cały sporny okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu (pod rządami ustawy o nauce zawodu, jak i uchylającego ją kodeksu pracy), wnioskodawca pracował jako uczeń na warunkach wynikających z tej umowy. Ze względu na połączenie nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, okres ten nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż z założenia uczeń przyuczany do wykonywania określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, nie mógł ich wykonywać i faktycznie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto
z zeznań świadka S. A., a także samego wnioskodawcy wynika, iż w okresie tym pracował jedynie 3 dni w tygodniu, zaś w pozostałe dni tygodnia uczęszczał do szkoły.

Powyższe rozważania pozwalają stwierdzić, że wnioskodawca jako uczeń przyuczany do wykonywania zawodu nie wykonywał pracy na stanowisku wymienionym w wykazie stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, dzieląc go z zajęciami w szkole. Zatem okres ten nie może zostać uznany za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Ponadto Sąd nie uwzględnił również okresu od dnia 19 marca 1975 roku do dnia
22 kwietnia 1975 roku, albowiem z akt osobowych wnioskodawcy wprost wynika, iż w okresie tym skarżący był zatrudniony na stanowisku pomocnika kierowcy, z uwagi na zaświadczenie
o niezdolności do pracy jako kierowca.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy nie zaliczył również B. C. jako okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt III UK 5/06, OSNP 2007/7 – 8/ M.P.Pr. (...)).

Zasadniczo przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej uznaje się za zawieszenie realizacji nadal trwającego stosunku pracy z tego względu, że w okresie odbywania tej służby nie są wykonywane zobowiązania stron stosunku pracy, ponieważ pracownik doznaje przeszkód
w świadczeniu pracy z powodu odbywania zasadniczej służby wojskowej, co prowadzi do zawieszenia świadczeń pracodawcy, które na ogół są ekwiwalentami za pracę wykonaną.

Równocześnie trzeba podkreślić, jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w w/w wyroku, że obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny, a zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa (art. 85 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2), zasada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji), wymuszają na gruncie Konstytucji, będącej najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji RP), ustanawianie takich regulacji ustawowych lub dokonywanie wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wykluczają jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. W konsekwencji na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne są zawsze okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach), bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dalszych warunków, a w szczególności bez względu na to, czy okresy odbytej służby były poprzedzone stosunkiem pracy lub innym stosunkiem prawnym kreującym tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że okres czynnej służby wojskowej jest składkowym okresem ubezpieczenia dla każdego ubezpieczonego, który odbył taką służbę.

Zgodnie z art. 124 ust. 1 nieobowiązującej już ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku
o powszechnym obowiązku wojskowym
(Dz. U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108), zakład pracy, który zatrudniał pracownika w chwili powołania do czynnej służby wojskowej, obowiązany był go zatrudnić na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej zgłosił swój powrót do pracy. Dopiero niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych (ust. 2).

Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 125 tej ustawy, pracownikowi, który zgłosił się do pracy w terminie określonym w art. 124 ust. 1 zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służbie, bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień.

W oparciu o powyższe należy stwierdzić, że okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy, a skoro okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ( art. 124 i 125 ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku o powszechnym obowiązku wojskowym, w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach). Jak wskazał Sąd Najwyższy taką językową wykładnię zdecydowanie wzmacniają powołanie wyżej dyrektywy (zasady) konstytucyjne uzasadniające i usprawiedliwiające traktowanie okresu zasadniczej służby wojskowej przypadającego w okresie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia jako składkowego okresu pracy w szczególnych warunkach dla celów emerytalnych.

Ponadto, zdaniem Sądu Najwyższego, za przyjętą wykładnią przemawiają także regulacje szczególne dotyczące przesłanek nabycia prawa do szczególnych rodzajów emerytur: górniczej ( art. 34, 35 i 38 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) lub emerytury kolejowej (art. 40, 41 i 45 tej ustawy) przez pracowników urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku, zważywszy że powołane unormowanie expressis verbis okresy służby wojskowej uznają za okresy zaliczane do okresów rodzajów zatrudnienia wykonywanego w szczególnych warunkach (pracy górniczej lub zatrudnienia na kolei), wymaganych do nabycia emerytury w niższym od powszechnego wieku emerytalnym.

Należy dodać, że w okresie odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej obowiązywały: dekret z dnia 25 czerwca 1954 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1958r., Nr 23 poz. 97, ze zm.), ustawa z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6, ze zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176, ze zm.), stanowiące akt wykonawczy do wyżej wskazanego dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku, które zachowało moc na podstawie art. 127 ust. 3 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku okresy wymienione w art. 8 dekretu zalicza się do wymaganych okresów zatrudnienia tak jak zatrudnienie w II kategorii, z wyjątkiem tych okresów służby wojskowej, które w myśl obowiązujących przepisów podlegają zaliczeniu do I kategorii zatrudnienia. Jeżeli jednak pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. W świetle art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2004r., Nr 241, poz. 2416, ze zm.) – w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318, ze zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu za służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeżeli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie. Stąd też Rada Ministrów upoważniona była do zajęcia stanowiska odnośnie odbytej zasadniczej służby wojskowej i odpowiedniego jej zakwalifikowania do zatrudnienia w pierwszej kategorii w rozumieniu art. 11 ust. 2. W konsekwencji § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku nadal mieścił się w zakresie ustawowego upoważnienia.

Jednakże praca wnioskodawcy przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej nie stanowiła pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia według załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczenia pracowników do kategorii zatrudnienia. Natomiast w myśl § 5 zdanie drugie tego rozporządzenia, jeżeli pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. Jednym z okresów wymienionych w art. 8 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku była służba w Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 roku (pkt 4). Zatem stosownie do tych przepisów, okres zasadniczej służby wojskowej wnioskodawcy nie zaliczał się do pracy w pierwszej kategorii zatrudnienia. W dniu 1 stycznia 1980 roku weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86, ze zm.), a jego § 9 stanowił, że pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Kolejne rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) zasadę tę powtórzyło w § 19 ust. 2, zgodnie z którym prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979r., Nr 13, poz. 86 i z 1981r., Nr 32, poz. 186) uważa się prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4. Podstawę prawną dochodzonej emerytury stanowi art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku (III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 243) Sąd Najwyższy przyjął, że za przepisy dotychczasowe należy uważać przepisy powołanego rozporządzenia Rady Ministrów, wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, ze zm.). Ustawa ta utraciła moc z dniem 1 stycznia 1999 roku tj. od dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która z kolei nie zawiera analogicznego upoważnienia. Tym samym przepis art. 194 ustawy o FUS stanowiący, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustaw dotychczasowych, nie jest podstawą prawną zachowania mocy obowiązującej powołanego rozporządzenia. Zawarte zaś w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, może odnosić się tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachował również moc przepis § 19 ust. 2 rozporządzenia.

Przedstawiona powyżej wykładnia, o ocenie Sądu, nie nasuwa wątpliwości, że okres odbytej zasadniczej służby wojskowej wyłącznie przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach, który po zakończeniu służby zgłosi swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo, jak wykonywanie takiej pracy.

Stanowisko takie znalazło potwierdzenie w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku w sprawie II UZP 6/13, zgodnie z którą czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku) zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Biul. SN 2013/10/24, M.P.Pr. (...)-101, zob. też. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 roku, II UK 217/13, LEX nr 1408683/.

Ostatecznie wskazać należy, że w ocenie Sądu nie ma znaczenia okoliczność, iż Sąd Najwyższy w w/w uchwale odnosił się do stanu prawnego obowiązującego do dnia 31 grudnia 1974 roku tj. do dnia wejścia w życie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ regulacje mające znaczenie dla oceny zasadności zaliczania okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie związanych z nim uprawnień uległy zmianie dopiero od chwili wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U nr 13, poz. 86 ze zm.) tj. od dnia 1 stycznia 1980 roku.

Jeszcze raz należy podkreślić, że wnioskodawca został powołany do odbycia służby wojskowej w trakcie zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) Oddział I w Ł. na stanowisku pomocnika kierowcy, a zatem nie wykonywał pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia. Służbę wojskową wnioskodawca odbywał
w okresie od dnia 23 kwietnia 1975 roku do dnia 6 kwietnia 1977 roku, ponownie został zatrudniony w tym samym zakładzie od dnia 2 maja 1977 roku, i dopiero wówczas powierzono mu stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony zaliczane do pierwszej kategorii zatrudnienia.

Istotnym jest jednak, że wyłącznie okresów od dnia 1 września 1970 roku do dnia 21 czerwca 1973 roku, od dnia 19 marca 1975 roku do dnia 22 kwietnia 1975 roku, a także okresu służby wojskowej od dnia 23 kwietnia 1975 roku do dnia 6 kwietnia 1977 roku z okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych nie ma wpływu na poczynione ustalenia Sądu, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił okres zatrudnienia
w warunkach szczególnych w wymiarze powyżej 15 lat.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę w dniu 13 listopada 2014 roku, wiek 60 lat uzyskał w dniu 8 maja 2014 roku, a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 1 listopada 2014 tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek
o ustalenie prawa do świadczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

Natomiast na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawcy kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 12 ust. 2 (w brzmieniu obowiązującym do spraw wszczętych do dnia 31 lipca 2015 roku), w zw. z § 2 ust. 2 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.), mając na uwadze, że zgodnie z § 22 obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 roku rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U z 2015 r, poz. 1801) - do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.