Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi –
- Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą w Ł. przeciwko J. W. o zapłatę kwoty 1.333,78 złotych, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.333,78 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od 28 listopada 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwotę
227 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. (wyrok k. 50, uzasadnienie k. 51-54)

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana J. W., zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów:

I/ prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

1/ art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 232 § 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na niewypowiedzeniu się przez Sąd I instancji odnośnie dowodu w postaci dokumentu z wydruku strony internetowej powoda, który to dowód wskazywał na możliwość nabijania punktów dla pacjentów w zamian za zakup leków refundowanych, jak również na bezzasadnym przyjęciu, że powód nie uzależniał zawarcia z pozwaną umowy o sprzedaży leków (dalej: umowa handlowa) od innej umowy pn. (...) z dnia 1 stycznia 2012 roku (dalej: umowa) i że wspomniana wyżej umowa wprowadzająca tzw. „opłatę logistyczną” nie miała charakteru lojalnościowego z uwagi na to, że pacjenci prowadzonej przez pozwaną apteki mieli nie uzyskiwać jakichkolwiek korzyści
z tytułu zawarcia ww. umowy, gdy tymczasem pacjentom były „nabijane punkty” za zakup określonych produktów leczniczych po cenach promocyjnych, co świadczy
o uzyskiwaniu przez pacjentów korzyści, a w konsekwencji o istnieniu programu lojalnościowego (...), zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. 2011, Nr 122, poz. 696 - dalej: ustawa refundacyjna), a zgromadzony
w sprawie materiał dowodowy wskazuje na uzależnianie zawarcia jednej umowy (umowy handlowej), od innej umowy (umowy o współpracy) nie mającej rzeczowego ani przedmiotowego związku z przedmiotem umowy handlowej.

II/ prawa materialnego, a to:

1/ art. 49 ust. 1 pkt a oraz pkt c, w związku z art. 49 ust. 2, art. 49 ust. 3 pkt 1, art.
49 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. 2011, nr 122, poz. 696 - dalej: ustawa refundacyjna) oraz art. 58 § 1 k.c. poprzez uznanie, że uzależnianie przez powoda zawarcia umowy dotyczącej zakupu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych podlegających refundacji (umowy sprzedaży leków) od zawarcia umowy o współpracy z dnia 1 stycznia 2012 roku, mającej charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej,
a w konsekwencji nieważności § 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód, nie miało miejsca oraz że wspomniana wyżej umowa wprowadzająca tzw. „opłatę logistyczną” nie miała charakteru lojalnościowego z uwagi na to, że pacjenci prowadzonej przez pozwaną apteki mieli nie uzyskiwać jakichkolwiek korzyści
z tytułu zawarcia ww. umowy, gdy tymczasem pacjentom były „nabijane punkty” za zakup określonych produktów leczniczych po cenach promocyjnych, co świadczy
o uzyskiwaniu przez pacjentów korzyści, a w konsekwencji o istnieniu programu lojalnościowego (...), zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. 2011, nr 122, poz. 696 - dalej: ustawa refundacyjna), a zgromadzony
w sprawi materiał dowodowy wskazuje na uzależnianie zawarcia jednej umowy (umowy handlowej), od innej umowy (umowy o współpracy) niemającej rzeczowego ani przedmiotowego związku z przedmiotem umowy handlowej.

2/ art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 roku, nr 50, poz. 331, dalej: ustawa antymonopolowa lub ustawa) poprzez uznanie, że uzależnianie przez powoda zawarcia umowy dotyczącej zakupu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych podlegających refundacji (umowy sprzedaży leków) od zawarcia umowy o współpracy z dnia 1 stycznia 2012 roku, mającej charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej, a w konsekwencji nieważności § 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód, nie miało miejsca.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o oddalenie powództwa
w całości oraz o:

a/ stwierdzenie nieważności łączącej strony umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c., w związku z art. 49 ust. 1 pkt a oraz pkt c, w związku z art. 49 ust. 2, art. 49 ust.
3 pkt 1 oraz art. 49 ust. 4 ustawy refundacyjnej, z uwagi na fakt uzależnienia przez powoda zawarcia umowy sprzedaży leków od zawarcia umowy o współpracy z dnia 1 stycznia 2012 roku, mającej charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej, a w konsekwencji nieważności
§ 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód;

b/ stwierdzenie nieważności łączącej strony umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c.,
w związku z art. 49 ust. 3 pkt 1 oraz art. 49 ust. 4 ustawy refundacyjnej, z uwagi na fakt że zawarta przez powoda z pozwaną umowa ma charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej,
a w konsekwencji nieważności § 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód;

c/ stwierdzenie na podstawie art. 410 § 1 k.c., że dochodzone przez powoda świadczenie w wypadku jego spełnienia przez pozwaną byłoby nienależne z uwagi na to, że czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stałaby się ważna po spełnieniu świadczenia.

Ewentualnie skarżąca wniosła o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwagi na nierozpoznanie przez ww. sąd istoty sprawy oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania,
w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obydwie instancje według norm prawem przepisanych. (apelacja k. 60 - 70)

Sąd Okręgowy, Sąd Gospodarczy zważył, co następuje:

Przedmiotowa sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym uregulowanym w art. 505 ¹ k.p.c. - art. 505 ¹⁴ k.p.c.

W postępowaniu uproszczonym apelację można oprzeć na dwóch wskazanych
w przepisie art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

W świetle stanowiska Sądu Najwyższego apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji ograniczonej (por. stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, mającej moc zasady prawnej). Oznacza to, że jej celem jest kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji (z punktu widzenia jego zgodności z materiałem procesowym pozostającym w dyspozycji sądu orzekającego) w granicach wyznaczonych przez treść zarzutów apelacji.

W postępowaniu uproszczonym jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa
( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.).

Apelacja pozwanej jest bezzasadna. W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty podniesione przez skarżącą nie zasługują na uwzględnienie. Rozstrzygnięcie Sądu
I instancji pozostaje w zgodzie z poczynionymi ustaleniami w zakresie stanu faktycznego sprawy i koresponduje ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Z podniesionych w apelacji zarzutów, w pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty dotyczące naruszenia przepisów kodeksu postępowania cywilnego, gdyż poprawność zastosowania przepisów prawa materialnego może być oceniana jedynie w odniesieniu do stanu faktycznego ustalonego zgodnie z zasadami procedury cywilnej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2004 roku,
w sprawie o sygn. akt II CK 409/03, Lex nr 148384).

W ocenie Sądu Okręgowego, chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 232 § 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego.

Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Stosując zasadę swobodnej oceny dowodów według własnego przekonania, Sąd obowiązany jest przestrzegać zasad logicznego rozumowania, a więc może
z zebranego materiału dowodowego wyciągnąć wnioski tylko logicznie uzasadnione. Sąd może dać wiarę tym lub innym świadkom, czyli swobodnie oceniać ich zeznania, nie może jednak na tle tych zeznań budować wniosków, które z nich nie wynikają. Przy ocenie dowodów tj. ich wiarygodności i mocy, istotną rolę odgrywają zasady doświadczenia życiowego.

Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 roku, V CKN 417/01, opubl. LEX nr 157326).

W tym zakresie należy brać pod uwagę cały materiał sprawy. W wyniku swobodnej oceny dowodów sąd dokonuje selekcji zebranego materiału pod kątem widzenia istotności poszczególnych jego elementów dla rozstrzygnięcia sprawy
(art. 227 k.p.c.). Dalszym założeniem prawidłowej oceny dowodów jest ich poprawna interpretacja: np. wykładnia dokumentu, wykładnia zeznań świadka itd.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi pozostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko
w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnia jednoznacznych, praktycznych związków przyczynowo- skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest sprzeczne z tymi okolicznościami, które zostały ustalone w toku postępowania. Nie można zarzucić temu Sądowi, iż wyprowadził logicznie błędny wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności, czy też przyjął fakty za ustalone bez dostatecznej podstawy (fakty, które nie zostały potwierdzone materiałem), bądź przeciwnie - uznał za nieudowodnione pewne fakty mimo istnienia ku temu dostatecznej podstawy w zebranym materiale. Ustalenia faktyczne Sądu I instancji są oparte na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, a wnioskowanie sądu nie wykracza poza schematy logiki formalnej i nie jest sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego.

Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć art. 232 § 2 k.p.c., gdyż art. 232 k.p.c. nie posiada § 2 .

Artykuł 232 k.p.c., określając reguły rozkładu ciężaru dowodu, stanowi niejako procesowy „odpowiednik” przepisu art. 6 k.c. Wyraża zasadę kontradyktoryjności, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego i to strony, a nie sąd, pozostają dysponentem toczącego się postępowania i one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik (wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2008 roku, II PK 307/07, Legalis; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 roku, II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662). Oznacza to, że to strona ma obowiązek wyraźnego powołania konkretnego środka dowodowego dla wykazania podnoszonych przez siebie twierdzeń, uzasadniających żądanie. Przepis art. 232 zd. 1 k.p.c. wskazuje jedynie na obowiązek przedstawienia faktów i dowodów przez strony. Przepis ten nie stanowi podstawy wyrokowania sądu i z tego względu nie może mieć wpływu na poprawność wydanego przez sąd rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2008 roku,
I CSK 426/07, Legalis). Adresatem omawianej normy są strony, a nie sąd, co oznacza, że to strony obowiązane są przedstawiać dowody, a sąd nie jest władny tego obowiązku wymuszać. Nie może również co do zasady zastępować stron w jego wypełnieniu (wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2007 roku, II CSK 293/07, Legalis).

Przepis art. 227 k.p.c. stanowi, iż przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. ma rację bytu tylko w sytuacji, gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności, które nie mają istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła wpłynąć na jej wynik, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, błędnie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2006 roku, IV CSK 272/06, Monitor Prawniczy 2007, nr 2, s. 60; z 4 listopada 2008 roku, II PK 47/08; wyrok z 11 lutego 2011 roku, I CSK 334/10).

Wydruk ze strony internetowej powoda nie jest dokumentem w rozumieniu
przepisów k.p.c. Może on stanowić inny środek dowodowy, o którym mowa
w art. 309 k.p.c. Dowód ten został uwzględniony przez Sąd Rejonowy. Wbrew stanowisku skarżącej, z wydruku tego nie wynika stosowanie tzw. programu lojalnościowego.

Nie sposób również zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 328 k.p.c. Powołany przepis w § 1 reguluje zasady sporządzana uzasadnienia wyroku i termin złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, natomiast w § 2 k.p.c. zobowiązuje sąd orzekający do wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenia faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zostało sporządzone zgodnie z wymogami art. 328 § 1 k.p.c. Natomiast naruszenie przepisu, określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 k.p.c.), może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych.

Zgodnie z powszechnie przyjmowanym w orzecznictwie poglądem, uzasadnienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy.
Z tych przyczyn zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2001r, sygn. akt V CKN 606/00, opubl. LEX nr 53116, w wyroku z dnia 2 marca 2011 r. w sprawie II PK 202/10, w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, podobnie SA w Poznaniu w wyroku z dnia
27 października 2010 r. w sprawie I ACA 733/10).

W rozpatrywanej sprawie uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera szczegółowe ustalenia faktyczne, ocenę dowodów i wyczerpujące rozważania pozwalające odtworzyć tok rozumowania Sądu Rejonowego. W uzasadnieniu nie ma ogólnikowych bądź też lakonicznych ustaleń czy też twierdzeń. Nie jest zatem dotknięte tego rodzaju uchybieniami, które mogłyby skutkować wzruszeniem zakwestionowanego apelację orzeczenia.

W zestawieniu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, twierdzenia pozwanej stanowią jedynie niedopuszczalną polemikę z oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy, bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, doświadczeniem życiowym lub
z innych względów naruszała przepis art. 233 § 1 k.p.c. Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając.

Ocena, czy umowa o współpracy z dnia 1 stycznia 2012 roku miała, czy też nie charakter lojalnościowy jest dokonywana na gruncie prawa materialnego, a nie procesowego.

Pozbawiony racji jest też zarzut naruszenia prawa materialnego art. 49 ust.
1 pkt a oraz pkt c, w związku z art. 49 ust. 2, art. 49 ust. 3 pkt 1, art. 49 ust. 4 ustawy
z dnia z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. 2011, nr 122, poz. 696 - dalej: ustawa refundacyjna) oraz art. 58 § 1 k.c. poprzez uznanie, że uzależnianie przez powoda zawarcia umowy dotyczącej zakupu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych podlegających refundacji (umowy sprzedaży leków) od zawarcia umowy o współpracy z dnia
1 stycznia 2012 roku, mającej charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej, a w konsekwencji nieważności
§ 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód, nie miało miejsca oraz że wspomniana wyżej umowa wprowadzająca tzw. „opłatę logistyczną” nie miała charakteru lojalnościowego z uwagi na to, że pacjenci prowadzonej przez pozwaną apteki mieli nie uzyskiwać jakichkolwiek korzyści z tytułu zawarcia ww. umowy, gdy tymczasem pacjentom były „nabijane punkty” za zakup określonych produktów leczniczych po cenach promocyjnych, co świadczy o uzyskiwaniu przez pacjentów korzyści, a w konsekwencji o istnieniu programu lojalnościowego (...), zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. 2011, nr 122, poz. 696 - dalej: ustawa refundacyjna),
a zgromadzony w sprawi materiał dowodowy wskazuje na uzależnianie zawarcia jednej umowy (umowy handlowej), od innej umowy (umowy o współpracy) niemającej rzeczowego ani przedmiotowego związku z przedmiotem umowy handlowej.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo uznał, że postanowienia § 4 ust. 1 – 3 umowy z dnia 1 stycznia 2012 roku, stanowiące podstawę roszczeń powódki w niniejszej sprawie, nie są dotknięte sankcją nieważności
i są dopuszczane w świetle swobody kontraktowania (art. 353 ¹ k.c.).

Wbrew stanowisku pozwanej, w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy brak jest podstawa do stwierdzenia nieważności umowy o współpracy na podstawie
art. 58 § 1 k.c.

Stosownie do art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (§ 3).

Jako podstawę zastosowania sankcji nieważności umowy, bądź przynajmniej jej części regulującej opłatę logistyczną, pozwana wskazała przepisy ustawy
o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.

Sąd Rejonowy dokonał szczegółowej analizy regulacji zawartej w art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych w jej pierwotnym brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy o współpracy z 1 stycznia 2012 roku oraz
w brzmieniu obowiązującym w czasie wykonywania tej umowy w okresie objętym żądaniem pozwu.

Zgodnie z treścią art. 49 ust. 1 – 4 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (dalej ustawa o refundacji leków) w jej pierwotnym brzmieniu przedsiębiorca zajmujący się wytwarzaniem lub obrotem lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi podlegającymi refundacji ze środków publicznych nie może uzależniać zawarcia lub kształtować warunków umowy od przyjęcia lub spełnienia przez przedsiębiorcę zajmującego się wytwarzaniem lub obrotem tymi produktami albo świadczeniodawcę innego świadczenia oraz stosować niejednolitych warunków tych umów (ust. 1).

Umowy zawarte z naruszeniem przepisu ust. 1 są w całości albo w części nieważne (ust.2).

Zakazane jest stosowanie jakichkolwiek form zachęty odnoszących się do leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych podlegających refundacji ze środków publicznych, w szczególności kierowanych do świadczeniobiorców, przedsiębiorców oraz ich pracowników lub osób uprawnionych, w tym sprzedaży uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i uczestnictwa w programach lojalnościowych, darowizn, nagród, prezentów, upominków, wycieczek, loterii, losowań, wszelkich form użyczeń, transakcji wiązanych, ułatwień, zakupów lub usług sponsorowanych, wszelkiego rodzaju talonów, bonów oraz innych niewymienionych z nazwy korzyści (ust.3).

Brzmienie art. 49 zostało zmienione z dniem 30 czerwca 2012 roku ustawą
z dnia 14 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 742).

Zgodnie z treścią art. 49 ust. 1 – 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych
w brzmieniu obowiązującym od dnia 30 czerwca 2012 roku zakazuje się przedsiębiorcy zajmującemu się wytwarzaniem lub obrotem lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi podlegającymi refundacji (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 345):

1) uzależniania zawarcia umowy dotyczącej tych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych lub uzależniania treści tej umowy od przyjęcia lub spełnienia przez:

a) innego przedsiębiorcę zajmującego się wytwarzaniem lub obrotem lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi podlegającymi refundacji,

b) podmiot prowadzący aptekę,

c) kierownika apteki,

d) osobę wydającą leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją

- świadczenia niezwiązanego z przedmiotem tej umowy, w tym korzyści majątkowej lub osobistej, o której mowa w ust. 3;

2) stosowania wobec podmiotów wymienionych w pkt 1 niejednolitych warunków umów (ust. 1).

Umowy sprzeczne z ust. 1 są w tym zakresie nieważne (ust.2).

W ust. 2 zakazuje się:

1) przedsiębiorcy zajmującemu się wytwarzaniem lub obrotem lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi podlegającymi refundacji,

2) podmiotowi prowadzącemu aptekę, kierownikowi apteki lub osobie wydającej leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją, w związku z realizacją recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne

- sprzedaży uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i programów lojalnościowych, darowizn, nagród, wycieczek, gier losowych, zakładów wzajemnych, wszelkich form użyczeń, transakcji wiązanych, wszelkiego rodzaju talonów i bonów, a także udzielania innych niewymienionych z nazwy korzyści majątkowych lub osobistych dla świadczeniobiorców oraz osób uprawnionych.

Przepisy ust. 1-3 stosuje się do podmiotów realizujących zaopatrzenie na zlecenie w zakresie wyrobów medycznych oraz dostawców tych wyrobów (ust. 4).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo uznał, że
w rozpoznawanej sprawie nie została wypełniona dyspozycja art. 49 zarówno w dniu zawarcia przez strony spornej umowy, jak i w okresie objętym dochodzonymi przez powódkę należnościami.

Wbrew stanowisku skarżącej, powódka nie uzależniała zawarcia z pozwaną umowy dotyczącej leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i nie uzależniała treści tej umowy od przyjęcia lub spełnienia przez pozwaną świadczenia niezwiązanego z tą umową. Powódka jedynie wiązała zawarcie ze sobą dwóch umów zróżnicowanych jedynie sposobem ich dystrybucji. Obie te formy dystrybucji jednakże miały ten sam cel – sprzedaż leków refundowanych i nierefundowanych pacjentowi przez pozwaną i w jej aptece.

Zawarte przez strony umowy prowadziły do zamawiania leków bezpośrednio przez pacjentów u powódki i ich kupowania u pozwanej. Zaś celem nadrzędnym była jak największa sprzedaż leków refundowanych i nierefundowanych pacjentowi przez pozwaną i w jej aptece.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że opłata logistyczna stanowiła równowartość świadczenia powódki polegającego na utrzymaniu infrastruktury technicznej łącznie z odpowiednim oprogramowaniem i dostarczaniem pozwanej na czas zamówionych leków. To powódka przejęła na siebie ciężar dotarcia do pacjentów, w tym również klientów pozwanej, z ofertą sprzedaży prowadzonej przez pozwaną. W zawartej umowie strony ukształtowały łączący je stosunek prawny
w ten sposób, że powódka miała zapewnić pozwanej marżę w średniej wysokości 10%, natomiast pozwana miała uiszczać opłatę logistyczną w wysokości 2,5% obrotu.

Należy podkreślić, że w obecnym stanie prawnym dopuszczalne jest uzależnianie zawarcia lub treści umowy od spełnienia lub przyjęcia świadczeń związanych z przedmiotem umowy, o ile oczywiście nie naruszałoby to cen sztywnych lub maksymalnych. Dzięki temu zostały rozwiane wątpliwości co do możliwości ustalania przez strony zasad dostawy, przechowywania lub ubezpieczenia produktów.

Jednolite warunki nie oznaczają jednakowego traktowania i zakazu różnicowania kontrahentów. Jednolite warunki oznaczają tyle, że przedsiębiorca powinien przyjąć obiektywne warunki współpracy mające zastosowanie do wszystkich kontrahentów. Wymóg jednakowego traktowania dotyczy kontrahentów mających tę samą cechę relewantną. Dlatego wymóg stosowania jednolitych warunków będzie spełniony również, gdy kontrahenci zostaną podzieleni np. według wielkości średnich zamówień czy też wielkości rocznego obrotu (zob. Ustawa o refundacji leków red. Pieklak, 2014, wyd. 1, Mądry, komentarz do art. 49).

Sąd Okręgowy aprobuje prezentowane w piśmiennictwie stanowisko, że zakaz wynikający z treści art. 49 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych nie obejmuje programów lojalnościowych prowadzonych przez apteki, jeśli nagradzają one zakupy w konkretnej aptece, nie zaś zakup określonych produktów leczniczych.

Nie jest też trafny zarzut naruszenia prawa materialnego art. 6 ust. 1 pkt
5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U.
z 2007 roku, nr 50, poz. 331, dalej: ustawa antymonopolowa lub ustawa) poprzez uznanie, że uzależnianie przez powoda zawarcia umowy dotyczącej zakupu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych podlegających refundacji (umowy sprzedaży leków) od zawarcia umowy
o współpracy z dnia 1 stycznia 2012 roku, mającej charakter programu lojalnościowego, zakazanego na gruncie art. 49 ust. 3 pkt 1 ustawy refundacyjnej, a w konsekwencji nieważności § 4 umowy, wprowadzającego tzw. „opłatę logistyczną” zapłaty, której na podstawie wystawionych faktur domaga się powód, nie miało miejsca.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku
o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 184) zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy.

Co została już wyżej stwierdzone, w rozpoznawanej sprawie powódka nie uzależniała zawarcia z pozwaną umowy dotyczącej leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych lub uzależniania treści tej umowy od przyjęcia lub spełnienia przez pozwaną świadczenia niezwiązanego z tą umową, lecz jedynie wiązała zawarcie ze sobą dwóch umów, obu dotyczących leków refundowanych, zróżnicowanych jedynie sposobem ich dystrybucji.

Mając powyższe na uwadze i nie znajdując podstaw do wzruszenia zaskarżonego orzeczenia z urzędu, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanej.