Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił R. Z. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu T. Z. (1) , albowiem orzeczeniem z dnia 05 września 2014 r. Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do renty rodzinnej.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawca R. Z., urodzony dnia (...), ukończył zasadniczą specjalną szkołę zawodową w zawodzie hydraulik , nigdy nie pracował.

Okoliczności bezsporne.

W dniu 09 maja 2014 r. R. Z. złożył wniosek o rentę rodzinną po zmarłym w dniu 27 kwietnia 2014 r. ojcu T. Z. (1).

Został skierowany na badanie przez Lekarza Orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 01 lipca 2014 r. uznał, iż wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy, rozpoznając u niego organiczne zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe lekkie, padaczkę w wywiadzie, nadciśnienie tętnicze. Wobec wniesionego przez ubezpieczonego sprzeciwu, Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 05 września 2014 r., podzielając rozpoznanie Lekarza Orzecznika ZUS , również uznała, iż wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zaskarżoną w sprawie decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy prawa do renty rodzinnej.

Okoliczności bezsporne, vide : wniosek – k. 1-8 akt ubezpieczeniowych, orzeczenie lekarza orzecznika ZUS wraz z opinią lekarską – k. 16 akt ubezpieczeniowych oraz k. 19 dokumentacji lekarskiej ZUS, sprzeciw – k. 20 dokumentacji lekarskiej ZUS, orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS wraz z opinią lekarską. – k. 24 akt ubezpieczeniowych oraz k. 42 dokumentacji lekarskiej ZUS, decyzja ZUS– k. 26 akt ubezpieczeniowych, odwołanie-k.2-3 akt sprawy

W celu ustalenia, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy ( lub całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji ), a jeżeli tak to od kiedy, ( w szczególności czy stał się całkowicie niezdolny do pracy w okresie do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole ) z powodu jakich schorzeń, czy niezdolność jest trwała czy okresowa ( na jaki okres) wymagane były wiadomości specjalne, w związku z czym Sąd, na podstawie art. 279, 284 i 292 k.p.c., dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego: psychologa, psychiatry , neurologa zgodnie z rodzajem schorzeń występujących u wnioskodawczyni.

Powołani w sprawie biegli rozpoznali u badanego organiczne zaburzenia osobowości , upośledzenie umysłowe na granicy stopnia lekkiego z umiarkowanym, otępienie średniego stopnia.

Biegły psycholog stwierdził, że stan psychiczny ubezpieczonego czynił go całkowicie niezdolnym do pracy zarobkowej w okresie do ukończenia 16 r.ż. i czyni go nadal; biegły psychiatra stwierdził u ubezpieczonego całkowitą niezdolność do pracy w okresie od ukończenia 16 lat do nadal , do końca września 2017 r. ; biegły neurolog natomiast nie stwierdził całkowitej niezdolności do pracy.

vide: opinie biegłych – k. 24-26, 28-29, 33-36 akt sprawy

Pozwany organ rentowy wniósł zarzuty do opinii biegłego psychologa i psychiatry. Biegli psycholog i psychiatra w ustosunkowaniu do zarzutów pozwanego , podtrzymali wnioski dotychczasowych opinii.

vide: pismo procesowe -k. 51 , 76, opinie uzupełniające- k. 54 , 57 akt sprawy.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych pozwanego oraz dokumentacji lekarskiej ZUS, których prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania, w związku z czym Sąd również nie znalazł podstaw by odmówić im wiarygodności.

Orzekając w niniejszej sprawie, Sąd oparł się na wynikach postepowania dowodowego przeprowadzonego w sprawie, zwłaszcza opinii biegłych.

W ocenie Sądu, opinie wydane w sprawie przez biegłych sądowych: psychologa, neurologa i psychiatrę zostały sporządzone w sposób rzeczowy i konkretny, zawierają jasne, logiczne i przekonujące wnioski, są uzasadnione w sposób wyczerpujący i zgodny z wiedzą medyczną posiadaną przez biegłych. Co istotne, zostały wydane po badaniu wnioskodawcy oraz po szczegółowej analizie dostępnej w aktach ZUS i dodatkowo załączonej do akt sądowych dokumentacji medycznej. Wyczerpująco zostało opisane stwierdzone u wnioskodawcy schorzenia i ich wpływ na zdolność do pracy. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia opinii biegłych, uznając, iż stanowią one wiarygodną podstawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie wnioskodawcy jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do renty rodzinnej zostały unormowane w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.).

Stosownie do treści art. 68 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia czy ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a mianowicie czy jest całkowicie niezdolny do pracy w okresie, o którym mowa w art. 68 ust 1 pkt 1 lub 2 lub całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji bez względu na wiek.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe mające na celu wyjaśnienie powyższej okoliczności dopuszczając dowód z opinii biegłego psychologa, psychiatry i neurologa.

Biegli sądowi psycholog i psychiatra jednoznacznie stwierdzili, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy , a niezdolność ta powstała w okresie do ukończenia 16 r . ż. Biegły neurolog zaś nie stwierdził całkowitej niezdolności do pracy z przyczyn neurologicznych, wskazując jednak , że decydujące znaczenie przy ocenie stanu zdrowia ma opinia psychologa i psychiatry.

Biegły psycholog uzasadniając stanowisko stwierdził, że Z. R. jest po encefalopatii okołoporodowej z rozpoznanym zespołem organicznym charakteropatyczno-otępiennym, wykazuje niepełnosprawność intelektualną na granicy stopnia lekkiego z umiarkowanym. Biegły obecnie stwierdził otępienie średniego stopnia MMSE=15 o podłożu organicznym - liczne zwapnienia w strukturach mózgu odpowiedzialnych za kluczowe funkcje poznawcze, organiczne zaburzenia zachowania. Wnioskodawca ma zaburzenia logiki myślenia, procesów motywacyjno - wolicjonalnych, nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie, od dzieciństwa wymaga nadzoru i kontroli innej osoby. Ograniczenia te powodują jego całkowitą niezdolność do wykonywania jakichkolwiek czynności zawodowych. Całkowita niezdolność do pracy powstała w dzieciństwie - biegły na potwierdzenie powołał się na orzeczenie Wojewódzkiej Poradni Wychowawczo-Zawodowej, ul. (...), G. z dnia 13.03.1978 r. cytując zawarte tam rozpoznanie: rozwój inteligencji na poziomie upośledzenia umysłowego znacznego, mowa niewykształcona".

Biegły psychiatra wskazał, że wnioskodawca urodził się z objawami urazu okołoporodowego .W 4 miesiącu życia przeszedł poszczepienne zapalenie mózgu. Leczony był psychiatrycznie szpitalnie w 1977r z rozpoznaniem : encefalopatia okołoporodowa powikłana przez poszczepienne zapalenie mózgu, niedorozwój umysłowy lekki/umiarkowany, charakteropatia z nawarstwioną nerwicą lękową. Ponowna hospitalizacja miała miejsce w 1993r z podobnym rozpoznaniem. Z danych z Poradni Wychowawczo Zawodowej w G. z dnia 13.03.1978r wynika, iż „rozwój inteligencji na poziomie upośledzenia umysłowego znacznego , mowa nie wykształcona." Jest pod opieką w Centrum (...) w G. od 2001r z rozpoznaniem: encefalopatia okołoporodowa, padaczka, zespół psychoorganiczny. Z zaświadczenia lekarskiego ww. Poradni [dr J. K.] z dnia 30.10.2003r wynika, „ że „ww. posiada dokumentację lekarską od 1974r z Wojewódzkiej Przychodni Zdrowia Psychicznego w G., gdzie leczony był systematycznie do 1991 r, Biegła podniosła, iż wnioskodawca badany był sądowo - psychiatrycznie do sprawy U 216/94 w dniu 08.05.1994r z rozpoznaniem encefalopatia okołoporodowa „upośledzenie umysłowe lekkie, padaczka, zespół psychoorganiczny charakteropatyczno-otępienny. Opinia sądowo - psychologiczna z dnia 13.01.2015r wskazuje na poziom umysłowy na pograniczu lekkiego i umiarkowanego, znaczne uszkodzenie funkcji poznawczych , objawy otępienne.

W ocenie biegłego psychiatry wnioskodawca prezentuje objawy organicznego uszkodzenia OUN od dzieciństwa, a w obrazie klinicznym dominują organiczne zaburzenia osobowości, oraz objawy otępienne. Nie zdradza zaburzeń psychotycznych. Stan zdrowia ubezpieczonego czyni go całkowicie niezdolnym do pracy zarobkowej. Nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Oprócz leczenia specjalistycznego wymaga zastosowania form rehabilitacji i socjalizacji.

W ocenie biegłego neurologa stan zdrowia ubezpieczonego nie czynił go całkowicie niezdolnym do pracy w okresach życia podanych przez Sąd ani nie czyni nadal z punktu widzenia neurologicznego. W badaniu neurologicznym nie stwierdza się odchyleń mogących wpływać na ogólną sprawność badanego i czynić go całkowicie niezdolnym do pracy. Rzadkie napady padaczkowe również nie powodują całkowitej niezdolności do pracy. Zmiany wykazane w TK oraz MRI głowy również z założenia nie stanowią o tej niezdolności do pracy badanego. Zdaniem biegłego neurologa głównymi objawami ubezpieczonego ograniczającymi zdolność do pracy są objawy natury psychicznej, główną zatem opinią oceniającą zdolność do pracy winna być opinia psychologa oraz psychiatry.

Sąd uczynił podstawą rozstrzygnięcia w sprawie opinię lekarza sądowego psychologa i psychiatry . Sąd Okręgowy nie widzi podstaw, by kwestionować rzetelność i prawidłowość wskazanych opinii biegłych sądowych, gdyż dobrał on biegłych o specjalnościach adekwatnej do zgłaszanych przez ubezpieczonego dolegliwości, a biegli wydali opinię zarówno w oparciu o badanie przedmiotowe, jak i na podstawie znajdującej się w aktach dokumentacji medycznej i zgodnie doszli do wniosku, że rozpoznane u wnioskodawcy schorzenia czynią go całkowicie niezdolnym do pracy w związku ze stanem psychicznym w okresie od ukończenia 16 r. ż. i nadal do 09.2017 r. Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy ubezpieczonym a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, Sąd Okręgowy uznał, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie, bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., Wydanie 6). Również judykatura stoi na takim stanowisku, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, w którym wyrażono pogląd, iż „Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa”.

Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszej sprawy należało przyjąć, że odwołujący się, zaprzeczając twierdzeniom organu ubezpieczeniowego który dokonał niekorzystnych dla niej ustaleń, winny jest w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń dotyczących odmownej decyzji o prawie do świadczenia, ale również wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jego stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca dokonał tego skutecznie w treści swojego odwołania, wskazując, iż dowody znajdujące się w aktach organu rentowego - i dodatkowo wskazane w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu - potwierdzają wystąpienie u niego całkowitej niezdolności do pracy od dzieciństwa, co więcej, twierdzenia te znalazły także odzwierciedlenie w opiniach biegłych sądowych .

Należy wyjaśnić, iż Sąd Okręgowy nie zlekceważył zarzutów do opinii zgłoszonych przez pozwanego ( k. 51, 76,) , jednakże uznał je za odparte prze biegłych psychologa i psychiatrę i nie zmieniające przekonania o zasadności uznania go całkowicie niezdolnym do pracy od dzieciństwa.

Zważyć należy, iż zarzuty pozwanego dotyczyły różnic wyników przeprowadzonego w organie rentowym i przez biegłego psychologa testu psychologicznego, W organie rentowym test wskazywał na iloraz inteligencji = 64, co dopowiada upośledzeniu umysłowemu lekkiego stopnia. W porównaniu zatem z wynikami badań z 1978 ustalającymi upośledzenie umysłowe znacznego stopnia w ocenie pozwanego doszło do poprawy stanu funkcjonowania ubezpieczonego. . Pozwany uznał także, iż wskazywane przez biegłych zaburzenia funkcji poznawczych i emocjonalnych nie osiągnęły poziomu znacznych, a stan psychiczny nie stanowi podstawy do uznania całkowitej niezdolności do pracy – nie stwierdzono ostrych objawów psychotycznych, żadnych zaburzeń orientacji, żadnych cech destrukcji osobowości czy rozkojarzonego toku myślenia, które mogłyby stanowić podstawę do ustalenia całkowitej niezdolności do pracy. Pozwany zakwestionował także wynik badania testem MMSE jako obarczony dużym błędem i wniósł o podtrzymanie opinii konsultanta psychologa i opinii Komisji Lekarskiej ZUS jako miarodajnych.

W odpowiedzi na powyższe, biegła psycholog podkreśliła, iż obecnie wnioskodawca ma 42 lata, jego funkcjonowanie poznawcze i społeczne plasuje się na znacznie niżej poniżej normy. Biegła zdiagnozowała u niego otępienie w stopniu umiarkowanym – inaczej otępienie średniego stopnia – zatem według wytycznych orzeczniczych rentowych jest osobą całkowicie niezdolna do pracy i całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wskazała, iż otępienie o podłożu organicznym z licznymi zmianami w tkance mózgowej, opisane w TK głowy z dnia 27.09.2002r. przejawia wiele cech charakteropatycznych i psychopatologicznych na poziomie zachowania i emocji . Wyniki zostały opisane jako na „poziomie patologii”” co jest jednoznaczne ze słowem ”znaczne”( według terminologii Orzecznictwo Rentowe T. Z. (2) 2009r.) , Biegła podkreśliła, iż wnioskodawca był dwukrotnie hospitalizowany psychiatrycznie w wieku 4 lat z rozpoznanym niedorozwojem umysłowym. Wyjaśniła, iż dzieci z upośledzeniem umysłowym rozwijają się z pewnym opóźnieniem, ale do pewnego wieku życia nie jest możliwe rozpoznanie jego stopnia – jeżeli miałoby to być upośledzenie lekkie to można je zdiagnozować dopiero około 12 roku życia, umiarkowane około 9 roku życia a jeżeli objawy są widoczne już w 4 roku życia, to oznacza to możliwe upośledzenie w stopniu znacznym .Dodatkowo rozpoznano podczas pobytu w szpitalu charakteropatię z nawarstwioną nerwicą lękową a 1978 r. stopień upośledzenia określono jako znaczny.

Biegła podkreśliła, iż wnioskodawca w badaniu ogólnego stanu psychicznego nie był w stanie odpowiedzieć gdzie się znajduje, jaka jest data czy choćby dzień tygodnia. Wystąpiły zatem u niego zaburzenia orientacji, które nie zostały odrębnie opisane, bowiem stanowią podskalę w MMSE, gdzie podała wynik ogólny. Cechy destrukcji osobowości też występują i zostały w opinii opisane :” anozognozja, jest bezkrytyczny, nie ma wglądu, z rozpoznanym zespołem organicznym charakteropatyczno – otępiennym, organiczne zaburzenia zachowania, zaburzenia logiki myślenia, procesów motywacyjno – wolicjonalnych.

W ocenie biegłej opisane dowody w opinii wskazują na to, że R. Z. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu stanu zdrowia psychicznego ( otępienie w stopniu umiarkowanym, organiczne zaburzenia osobowości, brak wglądu i krytycyzmu, zaburzenia adaptacyjne) , który powstał przed 16 rokiem życia .

Powyższe stanowisko, jak i dotychczasowe wnioski opinii, podtrzymała także biegła psychiatra, dokonując ponownej analizy materiału dowodowego i odnosząc się do zarzutów pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty pozwanego organu rentowego zostały odparte a stanowisko biegłych szeroko i precyzyjnie uzasadnione.

Pozwany pomimo tak precyzyjnych wywodów, podtrzymał swoje stanowisko, podważając uprawnienie biegłej psycholog do posługiwania się zastosowaną metodą badawczą i podważając ustalenia oparte na wynikach przeprowadzonego testu. Pozwany przy tym uznaje za jedynie słuszne badanie przeprowadzone przez konsultanta ZUS zapominając, iż dowód z opinii biegłych służy do weryfikacji opinii wydanych właśnie przed organem rentowym. Sąd nie ma podstaw do uznania jednych metod badawczych za słuszne a innych nie – istota badania sprowadza się do szerokiego spojrzenia na badanego z punkty widzenia wydolności umysłu, stanu psychicznego i wpływu stwierdzonych zaburzeń na funkcjonowanie społeczne i zdolność do pracy. Biegłe psycholog i psychiatra uzasadniły w sposób przekonujący, iż wpływ stwierdzanych zaburzeń eliminuje wnioskodawcę z kręgu osób zdolnych do pracy w jakimkolwiek stopniu i stan taki - w tej części bezspornie – był już od dzieciństwa. Nie sposób dopatrzyć się – jak to stwierdził pozwany – jakiejkolwiek poprawy od 1978r. bowiem stan wnioskodawcy czyni go nadal całkowicie niezdolnym do pracy.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał zastrzeżenia pozwanego jako pozbawione argumentów merytorycznych, nie mające poparcia w wynikach badań, nie mogące stanowić podstawy do zmiany stanowiska biegłych i ustaleń Sądu.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy uznał, iż wnioskodawca spełnia przesłankę do nabycia prawa do uposażenia rodzinnego przewidzianą w art. 68 ust.1 pkt 3 ustawy emerytalnej, albowiem występuje u niego całkowita niezdolność do pracy powstała w dzieciństwie i trwająca nadal do 30 września 2017 r.

W konkluzji, z przytoczonych wyżej względów Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z cytowanymi wyżej przepisami orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Magdalena Graul