Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 29-01-2016 r.

Sąd Okręgowy w Koninie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jan Bartniak

Protokolant: sekr. sąd. Joanna Piwońska

po rozpoznaniu w dniu 27-01-2016 r. w Koninie

sprawy z powództwa H. S. (1), M. S. (1), P. S., I. B. (1), D. S. i następców prawnych zmarłego powoda T. S. (1): D. S., I. B. (1), P. S., M. S. (1)

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie w kwocie 300.000 zł

1.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki H. S. (1) kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.02.2015r.

2.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda M. S. (1) kwotę 33.750 (trzydzieści trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.02.2015r.

3.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki D. S. kwotę 23.750 (dwadzieścia trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.02.2015r.

4.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki I. B. (1) kwotę 13.750 (trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.02.2015r.

5.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda P. S. kwotę 13.750 (trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.02.2015r

6.  Oddala powództwo w pozostałej części.

7.  Zasądza powodom od pozwanego kwotę 4.624,51(cztery tysiące sześćset dwadzieścia cztery złote pięćdziesiąt jeden groszy) zł kosztów procesu.

Jan Bartniak FORMTEXT

Sygn. akt I C 749/15

UZASADNIENIE

Powodowie: H. S. (1), M. S. (1), P. S., I. B. (1), D. S., T. S. (1) wnieśłi o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powodów: H. i M. S. (1) kwot po 80.000 złotych, P. S. i I. B. (1) kwot po 30.000 zł., D. S. i T. S. (1) kwot po 40.000 zł, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 20 września 2014 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. i zasądzenie kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według załączonego spisu kosztów.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali m.in., że w dniu 13.03.2007 r. miał miejsce wypadek, w wyniku którego zginął mąż, ojciec, syn i brat powodów G. S.. Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia korzystał w dacie wypadku z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy ubezpieczeniowej zawartej z pozwanym, ponadto sprawca wypadku I. K. został uznany za winnego zarzucanego mu czynu z art. 177 § 1 i 2 k.k. i skazany prawomocnym wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2008 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby. Powodowie podkreślili, że w dniu 13 sierpnia 2014 roku zgłosili (za pośrednictwem pełnomocnika) stronie pozwanej roszczenie w kwocie po 100.000 zł na rzecz żony i syna zmarłego i po 40.000 zł. na rzecz pozostałych uprawnionych, tytułem zadośćuczynienia, a pozwany decyzją datowana na 16.09.2014 r. odmówił uwzględnienia roszczeń powodów ad 1 – ad 2. Jako podstawę powództwa powodowie wskazali art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Roszczenie o odsetki oparto na treści przepisu art. 481 § 1 k.c., licząc je od 20.09.2014 r., gdyż pozwany nie wypowiedział się w ogóle na roszczenia powodów ad 3- ad 6, stąd uwzględniając termin 7 dni na przepływ korespondencji nadanej przesyłką poleconą w dniu 13.08.2014 r. oraz 30 dniowy termin na realizację świadczeń, naliczono odsetki od dnia 20.09.2014 r..

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł, że żądane przez powodów kwoty są nadmiernie wygórowane i nie znajdują uzasadnienia w okolicznościach sprawy, a na wysokość tego świadczenia ma wpływ wiele czynników – nie tylko więź biologiczna ze zmarłym. Pozwany podkreślił nadto, że w 2009 r., wypłacił powodom: H. S. (2) kwotę 40.000 zł. i M. S. (1) kwotę 30.000 zł. odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej po śmierci G. S.. Wskazano, że powodowie do pozwanego „dopiero po wielu latach wystąpili z żądaniami przyznania zadośćuczynienia i to nie z własnej inicjatywy, lecz za namową kancelarii prawnej, co nie powinno być bez wpływu dla oceny ich roszczeń”(k.127-128). Wedle pozwanego, orzecznictwo Sądu Najwyższego (vide wyrok z dnia 09.02.2000 r. sygn.. akt IIICKN 582/98) wskazuje, że zadośćuczynienie powinno być utrzymane w rozsądnych granicach i ma służyć nie tyle naprawieniu szkody (bo to niemożliwe) co łagodzeniu doznanej krzywdy, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności dotyczących danej sprawy, czyli ma spełniać rolę kompensacyjną, z tym że powinno być też utrzymane w rozsądnych granicach odpowiadających poziomowi życia społeczeństwa, a rodzeństwo zmarłego miało i ma własne rodziny, stąd ich życie skupiało się na problemach własnych, natomiast rodzice zmarłego, choć dotkliwie odczuli śmierć syna to nie zostali pozbawieni pomocy najbliższych, bowiem pozostała ich dwójka dzieci mieszka w pobliżu.

W toku procesu w dniu 11 lutego 2015r. zmarł powód T. S. (1) (k.157) i spadek po zmarłym na podstawie dziedziczenia ustawowego nabyli, jego małżonka D. S. i zstępni P. S., I. B. (1) oraz M. S. (1) (vide notarialny akt poświadczenia dziedziczenia k.172-173v) i po zgłoszeniu następców prawnych zmarłego powoda i wniosku o podjęcie postępowania, ww. spadkobiercy zmarłego powoda T. S. (1) podtrzymywali żądanie pozwu wraz z udziałem w ¼ roszczeń dochodzonych przez zmarłego.(k168-173)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 marca 2007 r. w około godz. 14:20 na drodze krajowej (...) w miejscowości R. doszło do wypadku komunikacyjnego w wyniku którego śmierć poniósł G. S., mąż powódki H. S. (1), ojciec powoda M. S. (1), syn D. i T. S. (1) i brat powodów P. S. i I. B. (1). W wypadku tym jako pasażerka pojazdu marki O. (...) nr rej. (...), kierowanego przez G. S. uczestniczyła także matka zmarłego D. S., która doznała obrażeń ciała naruszających funkcjonowanie jej organizmu na czas powyżej 7 dni. Kierujący pojazdem marki T. (...) nr rej. (...) I. K., poruszając się z nadmierną prędkością, wykonując manewr obronny w związku z zachowaniem innego uczestnika ruchu, przemieścił się na lewy pas jezdni doprowadzając do zderzenia z prawidłowo jadącym samochodem kierowanym przez G. S., za co został skazany prawomocnym wyrokiem w sprawie o sygn.. akt II K (...) Sądu Rejonowego w S. z dnia 30 kwietnia 2008 r., na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 3 lat. Sprawca wypadku, kierował samochodem, którego ruch podlegał ochronie ubezpieczeniowej pozwanego z uwagi na wykupione w pozwanym zakładzie ubezpieczeń obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. (niesporne).

G. S. (ur. (...)) ożenił się w dniu (...).07.1993 r. i mieszkał z żoną H. (ur. (...)) i synem M. (ur. (...)), w S. przy ul. (...). Oboje małżonkowie pracowali w Spółdzielni (...) w S., maż na stanowisku robotniczym(z wynagrodzeniem za pracę w kwocie 1.600 zł. miesięcznie netto, żona na stanowisku biurowym, z wynagrodzeniem 1300-1400 zł. miesięcznie) posiadali stwierdzone inwalidztwo,(G. S. II gr z uwagi na schorzenie kręgosłupa, H. S. (1) III gr z uwagi na schorzenia oddechowo-krążeniowe). M. S. (1) był wtedy uczniem klasy I Liceum Profilowanego w S., kierunek informatyka) Wypadek samochodowy ojca i męża ww. był dla bliskich zmarłego szokiem. Oboje ww. powodowie nie korzystali ze specjalistycznej pomocy lekarskiej, powódka wróciła do pracy po miesiącu, jak podaje (k.185-186) przez okres dwu lat występowały u niej silne nerwobóle. Syn zmarłego przez okres kilku miesięcy zażywał ogólnodostępne środki uspakajające, ukrywając to przed matka, przestał chodzić do szkoły (choć wychodziła na zajęcia), nie otrzymał stąd promocji na klasy Ii Liceum i od września 2007 r. rozpoczął naukę w 3 letnim Liceum Ogólnokształcącym w systemie zaocznym i po 3 latach ukończył naukę, ale z własnego wyboru nie zdawał egzaminu maturalnego. Plany zawodowe łączył (także za życia ojca)z zawodową strażą pożarną, ale nie na zasadzie studiów pożarniczych tylko naboru, którego zawodowa straż pożarna z regionu (...) jak dotąd nie ogłaszała. Do 25 roku życia pobierał rentę rodzinną po ojcu w kwocie 1.000 zł. miesięcznie. W 2009 r. oboje powodowie otrzymali od pozwanego odszkodowanie w związku z pogorszeniem ich sytuacji życiowej (z art.446 § 3 k.c.) w kwocie 40.000 zł. dla żony zmarłego G. S. i 30.000 zł. dla syna. Aktualnie ww. powodowie mieszkają razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. H. S. (1) jest na emeryturze i otrzymuje ją w kwocie po 1.620 zł. miesięcznie netto, M. S. (2) jest związany z ochotniczą strażą pożarną w S., za udział w akcji ratowniczo-gaśniczej otrzymuje 13 zł. za godzinę, odbył staże: w Straży Pożarnej w S. (półroczny) i w 2015 r. w Spółdzielni (...) w S. z wynagrodzeniem w kwocie 997 zł. miesięcznie, a od 01.(...).2015 r. jest zatrudniony jako pomocnik mleczarza z wynagrodzeniem w kwocie ok. 1.300 zł. miesięcznie, na okres 3 miesięcy z szansą na dalsze zatrudnienie. Aktualnie syn zmarłego nie korzysta z specjalistycznej pomocy medycznej, żona zmarłego „od czasu do czasu” korzysta z ogólnodostępnych leków uspakajających (niesporne nadto powodowie H. i M. S. (3) k.185-186v i k.202-203)

Rodzice zmarłego D. (ur. (...)) i T. (ur. (...)) S., w chwili wypadku syna G. prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, oboje byli na emeryturze. D. S. uczestniczyła w wypadku w którym zginął jej syn i doznała obrażeń skutkiem których przebywała w szpitalu. Otrzymała od pozwanego kwotę 35.000 zł. zadośćuczynienia w związku z uszczerbkiem na zdrowiu. Korzystała ze wsparcia psychologicznego członków rodziny. Rodzice zmarłego przeżywali jego śmierć, u matki zmarłego widoczne to było przez rok czasu od zdarzenia. Rodzice nie byli informowani o szczegółach wypadku i stanie zdrowia syna G., o szczegółach dowiedzieli się po śmierci syna. (vide: D. S. k.195v-196) św. A. K.-S. k.186v i k.194v, „teściowa potrafiła się wypłakać, natomiast teść ukrywał to w sobie”). Po śmierci T. S. (2) (14.02.2015 r. k.157 odpis skrócony aktu zgonu) powódka D. S. mieszka sama, otrzymuje emeryturę w kwocie 1.610 zł. miesięcznie netto + dodatek w kwocie 1.60 zł. miesięcznie. Do miejsca zamieszkania synowej i córki I. ma 500 m. a do miejsca zamieszkania syna P. 5 km.(powódka k.186v).

Rodzeństwo zmarłego to starszy brat P. ur. (...) i młodsza o 6 lat siostra I., ur. (...) I. B. (1) tak w chwili wypadku brata jak i obecnie mieszka w S., z mężem i dwojgiem dzieci z których córka ma lat (...), a syn lat (...). Oboje małż. B. pracowali i pracują u tego samego pracodawcy, siostra zmarłego jako bibliotekarz, a jej mąż jako spawacz w firmie (...) w A.. Spotykali się z G. S. u rodziców, razem bywali u nich w okresie świąt. Po wypadku brata powódka I. B. nie korzystała ze specjalistycznej pomocy medycznej, przez okres miesiąca korzystała z ogólnodostępnych środków uspakajających.(vide powódka k.186v-187, św. S. B. k.194v-195)

Brat zmarłego P. S., mieszkał z rodziną w W. (5 km. od S.) w gospodarstwie rolnym (o pow. 5 ha) otrzymanym od teściów, z tym że ziemia orna od 20 lat jest w dzierżawie, uprawiana przez dalszą rodzinę żony A. S. (1), a dopłaty ze środków UE otrzymuje żona powoda i przeznacza na utrzymanie rodziny powoda. Prowadzili (w 2007 r.) i prowadzą nadal wspólne gospodarstwo domowe z synem (obecnie pełnoletnim) i teściową powoda (emerytką) Powód pracował i nadal pracuje jako ślusarz u tego samego prywatnego pracodawcy, obecnie z wynagrodzeniem w kwocie 1.900 zł. miesięcznie netto, jego żona pracuje w tej samej firmie co maż, w księgowości z wynagrodzeniem po 1.900 zł. miesięcznie netto. Syn powoda pracuje jako sprzedawca w sklepie elektrycznym. Nie korzystał z pomocy medycznej, w okresie po wypadku brata, jak i obecnie. Po zdarzeniu z 13.03.2007 r. korzystałl ze wsparcia najbliższej mu rodziny. (vide powód k.187, k.196-196v, św. A. K.-S. k.194-194v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami niespornych, nadto zeznań świadków: A. S. (2) (k.194-194v),S. B. (k.194v-195), Z. P. (k.195-195v), powodów (k.185-187, k.195v-196v i k.202-203) oraz powołanych w stanie faktycznym dokumentów w tym zawartych w aktach szkody pozwanego nr (...).

Osoby wymienione wyżej są najbliższą sobie rodziną, każde z nich wystąpiło z żądaniem opartym o przepis art. 448 k.c. zw. z art. 24 § 1 k.c. dotyczącym zadośćuczynienia, stąd zeznania ich należało oceniać w powiązaniu z okolicznościami faktycznymi sprawy przyznanymi przez pozwanego. Pozwany potwierdzał swą odpowiedzialność w procesie co do zasady, spór dotyczył jedynie żądania pozwu co do jego wysokości.

Wartość dowodowa dokumentów zgromadzonych w sprawie nie budziła wątpliwości Sądu, nie była także przez strony kwestionowana.

Sąd zważył, co następuje:

Odpowiedzialność pozwanego, jako ubezpieczyciela sprawcy szkody, w okolicznościach niniejszej sprawy nie może budzić wątpliwości skoro sprawca wypadku, w rezultacie którego zmarł G. S., został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwo z art. 177 § 1 i 2 k.k., a w momencie zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej u pozwanego od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Zgodnie zaś z art. 822 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu wypadku, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia. Zgodnie z kolei z obowiązującym w dniu wypadku § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. z 2000 roku, Nr 26, poz. 310 z późn. zm.) z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Powodowie jako podstawę prawną swego roszczenia o zadośćuczynienie wskazali art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c..

Rozstrzygając kwestię odpowiedzialności pozwanego w kontekście roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę doznaną przez osoby bliskie zmarłego, Sąd podzielił ugruntowane już stanowisko Sądu Najwyższego, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 roku (por. uchwała SN z 22 października 2010 roku, sygn. III CZP 76/10, Lex nr 604152, z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. III CZP 32/11, Lex nr 852341, wyroki SN z dnia 11 maja 2011 roku, sygn. I CSK 621/10, Lex nr 848128 i z dnia 15 marca 2012 roku, sygn. I CSK 314/11, Lex nr 1164718). Ponadto zarówno artykuł 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) – w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 roku – jak i poprzednio obowiązujący przepis § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. (por. uchwała SN z 19 stycznia 2007 roku, sygn. III CZP 146/06, Lex nr 207713 oraz uchwała SN z 20 grudnia 2012 roku, sygn. III CZP 93/(...), Lex nr 1267081, uchwała SN z dnia 7 listopada 2012 roku, sygn. III CZP 67/(...), OSNC 2013/4/45). Jak wskazał Sąd Najwyższy w ww. orzeczeniach, uprawnienie osoby trzeciej do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania z tytułu ubezpieczenia pojazdu mechanicznego powstaje wówczas, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani zgodnie z przepisami prawa cywilnego do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu – szkodę szeroko rozumianą, obejmującą zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Ta regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. Nie ma więc podstaw do uznania, że zadośćuczynienie za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. jest wyłączona z zakresu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Stanowisko to pozostaje miarodajne niezależnie od tego, pod rządem którego
z przepisów zapadły konkretne orzeczenia. Z powołanych uchwał i wyroków, wydanych w sprawach, w których zawsze pozwanymi byli ubezpieczyciele, wynika, że Sąd Najwyższy pośrednio, lecz bez wątpliwości i konsekwentnie uznawał, iż oparte na art. 448 k.c. roszczenia osób bliskich zmarłego w wypadku komunikacyjnym są objęte ochroną ubezpieczeniową z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Reguła, że odpowiedzialność ubezpieczyciela w ramach ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej jest wyznaczana przez zasadę i zakres odpowiedzialności ubezpieczonego, może być skorygowana przez przepisy o ubezpieczeniach. Wyrazem tego było wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela w wypadkach enumeratywnie wymienionych w § 13 rozporządzenia z dnia 24 marca 2000 roku; wyłączeniem nie objęto rozważanego świadczenia – podobnie, jak nie zawiera go dzisiejszy art. 38 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych.

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że spowodowanie śmierci G. S. naruszyło dobra osobiste powodów tj. żony, syna, rodziców i rodzeństwa zmarłego. Rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca z pokrewieństwa, podlega ochronie prawnej. Dotyczy to ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Więź ta odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny poczucie stabilności, bezpieczeństwa, wzajemne wsparcie, pomoc. Zerwanie tej więzi stanowi zatem naruszenie dóbr osobistych członków tej rodziny.

Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepisy prawa nie ustanawiają żadnych kryteriów, na podstawie których winno być ustalane zadośćuczynienie. Wypracowała je natomiast judykatura, a zwłaszcza orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wskazuje ono, że zadośćuczynienie ma kompensacyjny charakter, w związku z czym musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Określenie wysokości zadośćuczynienia powinno być dokonane z uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, m.in. wieku poszkodowanego, czasu trwania cierpień, trwałości i skutków, od rodzaju i stopnia winy sprawcy szkody i odczucia jej przez poszkodowanego (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1999 roku, sygn. I CKN 1145/99, niepubl.; orz. Sądu Najwyższego z (...) kwietnia 1972 roku, sygn. II CR 57/72, OSNCP 1972/10/183; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1969 roku, sygn. I PR 224/69, OSNCP 1970/6/111).

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 r., II CSK 595/14 ( LEX nr 1809874) wskazuje na to, że dla domagania się zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej na skutek naruszenia dobra osobistego nie wystarczy wykazanie istnienia formalnych więzi rodzinnych ze zmarłym, lecz potrzebne jest także istnienie więzi emocjonalnych między zmarłym i dochodzącym zapłaty zadośćuczynienia. Powód żądający tego świadczenia na tej podstawie jest bezpośrednio poszkodowany i musi udowodnić istnienie tak rozumianego dobra osobistego. Jeden czyn niedozwolony może wyrządzać różne szkody u różnych osób; w tym przypadku krzywdą uczynioną zmarłemu jest pozbawienie go życia, natomiast krzywdą wyrządzoną jego bliskim jest naruszenie ich dobra osobistego w postaci zerwania więzi emocjonalnej, szczególnie silnej w relacjach rodzinnych. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na umiarkowany jego wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny oraz materialny poszkodowanego. Przesłanka przeciętnej stopy życiowej nie może jednak pozbawić omawianego roszczenia funkcji kompensacyjnej i eliminować innych istotniejszych czynników kształtujących jego rozmiar i ma charakter tylko uzupełniający. Wprowadzenie do art. 448 k.c. klauzuli „odpowiedniej sumy" pozostawia sądowi orzekającemu margines uznaniowości, co do wysokości zasądzanej kwoty. Jest on dodatkowo wzmocniony fakultatywnym („może") charakterem tego przyznania, co wskazuje na konstrukcję należnego zadośćuczynienia dopiero po przekroczeniu pewnego poziomu krzywdy. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 października 2015 r. I A Ca 471/15 wskazuje, że zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości.

LEX nr 1842197

Trzeba też zauważyć, że w judykaturze przyjęto, że roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, OSP 2012, Nr 4, poz. 44). Ma ono na celu kompensację doznanej krzywdy, tj. złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej oraz pomoc osobie pokrzywdzonej w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości. W literaturze zwraca się uwagę, że na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego z zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego. W każdym razie, każdy przypadek powinien być indywidualizowany i oceniony według kryterium obiektywnego z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Nie można kierować się wyłącznie subiektywnymi odczuciami poszkodowanego, wskazuje na rzecz zadośćuczynienia dopiero po przekroczeniu pewnego poziomu krzywdy (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1974 r., OSPiKA 1975, Nr 7, poz. 171).

Śmierć G. S. spowodowała u powodów szkodę na osobie (krzywdę) w różnym dla każdego z uprawnionych zakresie i przeżywaną nie tylko w chwili powzięcia wiadomości o jego śmierci. Powodowie H. S. (1) (żona zmarłego) i M. S. (1) (syn zmarłego)

mieszkali razem i byli (z mężem i ojcem) niewątpliwie emocjonalnie najbardziej związani. Więź między małżonkami i rodzicami a dziećmi są jedną z najsilniejszych więzi międzyludzkich. Należy też zauważyć, że następstwa wypadku z dnia 13.03.2007 r. były tym bardziej dotkliwe, iż G. S. w chwili śmierci miał (...) lat, a jego śmierć nastąpiła nieoczekiwanie.

Jednocześnie zauważyć należy, że wszyscy powodowie w tych ciężkich dla nich chwilach nie pozostali sami, korzystali z wsparcia rodziny, a od zdarzenia z 13.03.2007 r. upłynęło blisko 9 lat. Śmierć G. S. nie spowodowała trwałych negatywnych następstw w zdrowiu powodów, którzy zasadniczo funkcjonowali jak dotychczas. Powodowie nie leczyli się ani psychiatrycznie ani psychologicznie. Zdaniem Sądu – nie negując poczucia krzywdy powodów po śmierci G. S. – nie wykazali oni, aby przebieg żałoby u nich odbiegał od typowego.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd uznał roszczenie żony zmarłego powódki H. S. (1) zadośćuczynienie za zasadne do kwoty 40.000 zł. i 30.000 zł. na rzecz syna M. S. (2). Roszczenie pozostałych powodów (oceniając każde indywidualnie) uznano na uzasadnione do kwot: 20.000 zł. na rzecz matki zmarłego (która uczestniczyła w wypadku komunikacyjnym z 13.03.2007 r. co zwiększa poczucie krzywdy), 15.000 zł. na rzecz ojca i po 10.000 zł. na rzecz siostry i brata zmarłego G. S..

Wobec faktu, iż roszczenie powoda T. S. (1) w kwocie 15.000 zł. przeszło na czterech jego spadkobierców w czterech częściach równych (tj. powodów: D. S., M. S. (1), I. B. (1) i P. S. – zasądzono każdemu z nich kwotę po 3.750 zł. (3.750 zł. x 4 = 15.000 zł. (vide art.445§ 3 k.c.) Dalej idące roszczenia powodów były w ocenie Sądu wygórowane, w szczególności mając na względzie odległość czasową od zdarzenia będącego przyczyna sprawczą procesu jak i to, że roszczenia o charakterze ściśle niemajątkowym mają za zadanie kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinny mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości (w danej sprawie sytuacji zaistniałej w 2007 r.). (LEX nr 1842197)

Wobec powyższego, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty określone w (punkach 1-5 wyroku, a w pozostałym zaś zakresie oddalił powództwo jako bezzasadne (punkt 6 wyroku).

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zasądzając je od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu (k.17v akt), precyzującego w sposób wyczerpujący i ostateczny (co do podstaw, jak i wysokości) roszczenie powódki o zadośćuczynienie. Należy bowiem wskazać, że w toku korespondencji przedprocesowej powodowie reprezentowani przez kancelarię (...) określali swoje roszczenie o zadośćuczynienie w innej niż w pozwie wysokości (100.000 zł.-na rzecz żony i syna zmarłego i po 40.000 zł. dla pozostałych uprawnionych -vide akta szkody, a także k.34-35 akt sprawy), natomiast kwoty żądane w pozwie datowanym na 05.(...).2014 r., są inne niż pierwotnie żądane i to przy tym samym uzasadnieniu, co pośrednio świadczy o tym, że kwoty żądane określano na użytek danego etapu postępowania w sprawie o zadośćuczynienie. W tej sytuacji odsetki zasądzono od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu w tej sprawie. Należy wskazać nadto, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 listopada 2015 r. I ACa 619/15 wskazuje, że przyjęcie istnienia stanu opóźnienia jest możliwe wówczas, gdy dłużnik nie spełnia w terminie świadczenia pieniężnego określonego co do wysokości. Innymi słowy, warunkiem istnienia stanu opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego jest to, aby dłużnik znał treść obowiązku, jaki ma spełnić (wysokość świadczenia pieniężnego) względnie czynniki, które pozwalają ustalić wysokość tego świadczenia, co z kolei wynika z art. 354 § 1 k.c., według którego dłużnik powinien wykonać zobowiązanie m.in. zgodnie z jego treścią. A zatem tylko wówczas, gdy dłużnik zna precyzyjnie określoną przez uprawnionego treść swego obowiązku, może ponosić negatywne konsekwencje prawne wynikające z zaniechania jego wykonania.( LEX nr 1934425)

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. § 7 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490), zasądzając – stosownie do wyniku procesu (powodowie wygrali proces w 0,42 częściach, pozwany w 0,58). Na koszty procesu składają się kwoty następujące: koszty zastępstwa procesowego (obu stron w tej samej wysokości tj. po 7.200 zł. wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa wykazaną przez strony procesu), kosztami sądowymi poniesionymi przez powodów (łącznie 13.000 zł.) i kosztami stawiennictwa pełnomocnika powodów na 3 rozprawy, z tym, że wg stawki 0,60 zł. za kilometr tj. stawkami wynikającymi z zarządzenia prezesa tut. Sądu dla pracowników sądu). a koszty przejazdów wskazane w spisie kosztów sporządzonym przez pełnomocnika powodów (k.201), uwzględniono w granicach wyznaczonych przez §2 pkt. 1b Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 z późn. zm.) i zarządzenie Prezesa tut. sądu, określające maksymalną wysokość stawki za 1 km przebiegu pojazdu samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm ³ na 0,60 zł., przyjmując za pełnomocnikiem powodów odległość w km. na trasie W. – K. – W.. Z kosztów procesu strony powodowej 42% to 8.800,51 zł., z kosztów procesu strony pozwanej 58% to 4.176 zł, stąd kwota zasądzona w pkt 7 wyroku (8.800,51 zł. – 4.176 zł. = 4.624,51 zł.)

Należy podkreślić także, że Sąd nie znalazł podstaw, aby uwzględnić na rzecz strony powodowej kosztów zastępstwa procesowego w dwukrotnej wysokości stawki minimalnej, przewidzianej przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Stosownie do art. 109 § 2 zdanie drugie k.p.c., przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego radcą prawnym sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. W świetle tych unormowań nie ulega wątpliwości, że podstawę zasądzenia opłaty stanowią stawki minimalne określone w rozporządzeniu; jeżeli natomiast przemawia za tym niezbędny nakład pracy pełnomocnika, charakter sprawy oraz jego wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, wówczas sąd może zasądzić opłatę wyższą. W ocenie Sądu, za zasądzeniem opłaty w wysokości przewyższającej stawkę minimalną nie przemawia ani nakład pracy pełnomocnika strony powodowej, który nie odbiegał od przeciętnego, ani długotrwałość procesu, ani charakter sprawy, nie odznaczający się szczególnym stopniem skomplikowania pod względem prawnym i faktycznym (w sprawie odbyły się trzy terminy rozpraw). Ponadto wskazać należy, że sprawy o zapłatę zadośćuczynienia w związku ze śmiercią w wypadkach samochodowych członków rodziny powodów są typowymi dla Kancelarii (...) reprezentującej powodów, a kwestią sporną w niniejszej sprawie była wysokość żądanej kwoty.

Jan Bartniak