Pełny tekst orzeczenia

SSO Barbara Jamiołkowska SSO Wiesław Łukaszewski SSO Wojciech Wołoszyk (spr.)

Sygn. akt VIII Ga 271/15

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa żądała od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zapłaty kwoty 3.244,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami a także zapłaty kwoty 3.181,78 Euro od dnia 18 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty, a nadto zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W dniu 11 czerwca 2014 roku nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty wniosła pozwana, która wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa” oraz (...) spółka z o.o.” zawarły 10 sierpnia 2011 roku Umowę Najmu Lokalu Handlowego. Przedmiot najmu stanowiła część (...)- lokal handlowy nr (...) o powierzchni 105,5 metrów kwadratowych, położony na parterze. Na mocy przedmiotowej umowy pozwana zobowiązała się do zapłaty umówionego czynszu w wysokości 23 euro za 1 m2 rzeczywistej powierzchni użytkowej w stosunku miesięcznym, a nadto do zapłaty opłat związanych z eksploatacją i utrzymaniem lokalu oraz części wspólnych (...). Najemca zrzekł się względem wynajmującego zarzutu potrącenia. W szczególności najemca nie miał prawa do dokonywania jednostronnego obniżenia lub zaniechania płacenia czynszu lub innych należności przewidzianych przedmiotową umową, jako zaspokojenia jakichkolwiek swoich roszczeń wobec wynajmującego.

Powódka wystawiła pozwanej następujące faktury VAT:

-

fakturę nr (...) na kwotę 3.181,78 euro, z terminem płatności do 17.06.2013 r., - z tytułu czynszu za miesiąc czerwiec 2013 roku,

-

fakturę nr (...) na kwotę 2.766,76 zł, z terminem płatności do 17.06.2013 r., - z tytułu opłat eksploatacyjnych za miesiąc czerwiec 2013 roku,

-

fakturę nr (...) na kwotę 265,54 zł, z terminem płatności do 28.05.2013 r., - z tytułu zużycia energii elektrycznej za okres od 31.03.2013 do 30.04.2013 r.

-

fakturę nr (...) na kwotę 212,29 zł, z terminem płatności do 29.06.2013 r., z tytułu zużycia energii elektrycznej za okres od 30.04.2013 do 31.05.2013 r.

Pozwana nie uregulowała powyższych należności. Pismem z dnia 17 lipca 2014 roku pozwana złożyła pod adresem powódki oświadczenie o dokonaniu potrącenia wierzytelności powódki w kwotach 3.244,56 zł oraz 3.181,78 euro z własną wierzytelnością w kwocie 113.282,99 zł z tytułu odszkodowania za zagarnięte w nocy z 30.06 na 01.07. 2013 roku artykuły farmaceutyczne.

Sąd Rejonowy zważył, iż przy rozstrzyganiu w przedmiocie zasadności wytoczonego powództwa decydujące znaczenie przypisać należało dwóm okolicznościom - zgłoszonemu przez pozwaną zarzutowi potrącenia oraz treści umowy najmu z dnia 10 sierpnia 2011 roku, w szczególności zaś jej § 10 ust. 7. Jakkolwiek bowiem pozwana podniosła szereg zastrzeżeń odnośnie zachowania powódki związanego ze stosunkiem najmu, pozwana nie zakwestionowała zasadności powództwa z dnia 26 maja 2014 roku. Wprost przeciwnie - w piśmie procesowym stanowiącym sprzeciw od nakazu zapłaty pozwana odwołała się do zarzutu wygaśnięcia zobowiązania na skutek zgłoszonego oświadczenia o potrąceniu z dnia 17 lipca 2014 roku. Nie budzi wątpliwości Sądu, że pozwana wystosowując oświadczenie o potrąceniu żądanych przez powódkę kwot 3.244,56 zł oraz kwoty 3.181,78 euro - uznała w ten sposób swój dług względem powódki. Złożenie oświadczenia woli o potrąceniu świadczy o tym, że potrącający jest przekonany o istnieniu własnego długu wobec drugiej strony. W związku z tym oświadczenie takie może być poczytane za uznanie przez niego długu (uznanie niewłaściwe) i spowodować przerwanie biegu przedawnienia roszczenia strony przeciwnej (art. 123 § 1 pkt 2 k.c). Stanowisko takie, podzielane również przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie, zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 listopada 2011 r. (sygn. II CSK 70/11, LEX nr 1095816), uznając, że w materialnym oświadczeniu o potrąceniu właściwym mieści się uznanie własnego roszczenia wobec osoby, do której jest ono skierowane w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c.. Skutek ten może wystąpić m.in. wówczas, gdy mimo złożenia oświadczenia o potrąceniu nie dojdzie w ogóle do umorzenia długu potrącającego (np. z powodu niespełnienia wymaganych przesłanek potrącenia) albo dług ten zostanie umorzony tylko w części (z tej przyczyny, że wierzytelność potrącającego jest niższa od wzajemnej wierzytelności drugiej strony) - tak A. Janiak w Komentarzu do art.498 Kodeksu cywilnego, LEX.

W niniejszej sprawie zaszła pierwsza ze wskazanych sytuacji, ponieważ oświadczenie pozwanej o dokonaniu potrąceniu nie wywołało prawnego skutku umorzenia długu potrącającego. Stosownie bowiem do treści § 10 ust. 7 zawartej przez strony Umowy Najmu Lokalu Handlowego nr (...) nr (...) oraz(...) nr (...) - „Najemca zrzeka się w stosunku do wynajmującego zarzutu potrącenia. Najemca nie ma prawa do dokonywania jednostronnego obniżenia lub zaniechania płacenia czynszu lub innych należności przewidzianych niniejszą Umową, jako zaspokojenia jakichkolwiek swoich roszczeń wobec Wynajmującego”. W przedmiotowej sprawie pozwana w istocie próbowała dokonać potrącenia, zwalniając się tym samym z obowiązku zapłaty należności czynszowych oraz należności z tytułu opłat eksploatacyjnych. Oświadczenie to okazało się jednakże bezskuteczne, w świetle uzgodnionych przez strony warunków umowy, na mocy których najemcy nie przysługiwał wobec wynajmującego zarzut potrącenia.

W ocenie Sądu postanowienie umowne o takim brzmieniu jest dopuszczalne i prowadzi do wyłączenia możliwości skutecznego zgłoszenia zarzutu potrącenia. Stanowisko to pozostaje w zgodzie z poglądem Sądu Najwyższego, który stwierdził, iż przepisy o dopuszczalności jednostronnego potrącenia należności jednorodnych mają charakter przepisów względnie obowiązujących. Jeżeli zainteresowani ustalili inny sposób umorzenia należności albo inny sposób potrącenia, niż to przewiduje ustawa, to zastosowanie przepisów o potrąceniu nie wchodzi w rachubę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1965 r., I CR 471/64, OSNC 1966/4/57, zob. też wyrok SN z dnia 3 czerwca 1965 r., I CR 471/64, OSNC 1966, nr 4, poz. 57; wyrok SA w Katowicach z dnia 29 marca 2012 r., V ACa 90/12, LEX nr 1171257; wyrok SA w Katowicach z dnia 18 września 2012 r., V ACa 379/12, LEX nr 1220492 ). Pogląd ten został również podtrzymany w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego - Sąd w pełni podziela tezę wyrażoną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lipca 2013 roku, zgodnie z którą nie jest niedozwolonym postanowieniem umownym takie, które wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie wierzytelności przez podmiot niebędący konsumentem (wyrok SN z 25 lipca 2013 r., sygn. II CSK 191/13, LEX nr 1419282). Przedsiębiorcy, jako podmioty profesjonalne, mogą w szerszym zakresie wyłączać prawo do potrącenia, tym bardziej, że konkretnie postanowienia umowne były w przedmiotowej sprawie uzgadniane indywidualnie, a nie narzucone przez stronę silniejszą, jak ma to często miejsce w relacji przedsiębiorca-konsument. Z przepisu art. 385 ³ pkt 3 k.c. wynika zresztą, że ustawodawca przyjął dyspozytywny charakter przepisów o potrąceniu - gdyby było bowiem inaczej, zapis art. 385 ³ pkt 3 k.c. okazałby się zbędny.

W świetle powyższych rozważań uznać należy, że powołanie się przez pozwaną na wygaśnięcie zobowiązania z uwagi na złożone oświadczenie o potrąceniu wywołało co prawda skutek, ale odmienny niż umorzenie zobowiązania potrącającego - skutek ten był bowiem wyłączony przez same strony, z mocy postanowienia umowy. Natomiast oświadczenie to miało ten skutek, że pozwoliło przyjąć, że strona pozwana nie kwestionuje zgłaszanych przez powódkę roszczeń. Gdyby było bowiem inaczej, pozwana nie powoływałaby się w niniejszej sprawie na potrącenie, tylko próbowała dowieść bezzasadności roszczeń powódki. Z uwagi na wyłączenie prawa do potrącenia, bezprzedmiotowym było zatem merytoryczne odnoszenie się do argumentacji pozwanej odnośnie szkody, którą miała podnieść. Ocena zasadności oraz wysokości tej szkody może podlegać ocenie wyłącznie w odrębnie wszczętym postępowaniu. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uwzględnił przedmiotowe powództwo ( art. 659 § 1 kc ) i orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach stanowiła zaś treść art. 98 § 1 k.p.c.

Wyrok zaskarżyła pozwana , zarzucając mu:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 659 § 1 kc poprzez zasądzenie dochodzonej kwoty pomimo, że wierzytelność ta wygasła wskutek potrącenia,

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art 498 § 1 i 2 kc poprzez nieuwzględnienie zarzutu potrącenia,

3)  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy mających wpływ na jej wynik poprzez nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego.

Zdaniem pozwanej Sąd I instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego zawnioskowanego w sprzeciwie i wydał zaskarżony wyrok uznając, że oświadczenie pozwanej o potrąceniu nie wywołało prawnego skutku w postaci umorzenia wierzytelności objętej pozwem. Sąd I instancji powołał się przy tym na postanowienia umowy najmu. Wyrok Sądu I instancji narusza prawo materialne. W ocenie strony pozwanej oświadczenie o potrąceniu było prawnie skuteczne i doprowadziło do umorzenia wierzytelności objętych pozwem. Z tych względów apelacja jest zasadna i konieczna.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się oczywiście bezzasadna. Zdaniem Sądu Okręgowego nie zawiera ona merytorycznych argumentów a stanowi tylko i wyłącznie polemikę z motywami rozstrzygnięcia sądu I instancji.

Sąd Okręgowy w pełni podziela wszystkie ustalenia Sądu Rejonowego czyniąc je własnymi. Poza sporem było , iż jedynym podniesionym przez pozwaną merytorycznym zarzutem był zarzut potrącenia. Pozwana bowiem nie kwestionowała zasadności naliczonych przez powódkę opłat. W świetle wskazanych przez sąd I instancji postanowień zawartych w umowie łączącej strony , pozwana zrzekła się natomiast korzystania z zarzutu potrącenia. W myśl bowiem § 10 ust. 7 umowy „ Najemca zrzeka się w stosunku do wynajmującego zarzutu potrącenia. Najemca nie ma prawa do dokonywania jednostronnego obniżenia lub zaniechania płacenia czynszu lub innych należności przewidzianych niniejszą Umową, jako zaspokojenia jakichkolwiek swoich roszczeń wobec Wynajmującego”. Zapis ten jest jednoznaczny i nie budzi wątpliwości.

Sąd Rejonowy przytoczył bogate orzecznictwo , z którego jednoznacznie wynika , iż takie zastrzeżenie umowne jest skuteczne , zaś wyłączone jest tylko w umowach z udziałem konsumentów ( por. argument z art. 385 ³ pkt 3 k.c. ). Słusznie zatem Sąd Rejonowy przyjął , iż powołanie się przez pozwaną na wygaśnięcie zobowiązania z uwagi na złożone oświadczenie o potrąceniu wywołało co prawda skutek , ale odmienny niż umorzenie zobowiązania , natomiast pozwoliło przyjąć, że strona pozwana nie kwestionuje zgłaszanych przez powódkę roszczeń. Jak trafnie podkreślił sąd I instancji , gdyby było bowiem inaczej, pozwana nie powoływałaby się na potrącenie, tylko próbowała dowieść bezzasadności roszczeń powódki. Nie doszło zatem do naruszenia wskazanych w apelacji przepisów art. 659 i 498 kc , gdyż zarzut potrącenia okazał się nieskuteczny z przyczyn wskazanych wyżej.

W kontekście powyższych rozważań uzasadnionym było także pominięcie przez Sąd I instancji dalszego postępowania dowodowego skoro nie była podważana prawidłowość naliczonych przez powódkę opłat a stwierdzona bezskuteczność jedynego zarzutu potrącenia czyniła bezprzedmiotowym prowadzenie postępowania dowodowego odnośnie zasadności oraz wysokości roszczeń przedstawionych do potrącenia. Mogą one być przedmiotem odrębnego postępowania. Nie doszło zatem do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów o postępowaniu dowodowym.

Apelacja podlegała zatem oddaleniu w myśl art. 385 kpc a o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 kpc.

SSO Barbara Jamiołkowska SSO Wojciech Wołoszyk SSO Wiesław Łukaszewski