Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 lutego 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że P. P., jako pracownik u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 27 sierpnia 2007 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że przeprowadził w dniach 7 stycznia 2014 r., 9 stycznia 2014 r., 20 stycznia 2014 r. postępowanie kontrolne w zakresie zgłoszenia ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia w A. – (...) w Ł..

Organ rentowy wskazał, że do protokołu przesłuchania z dnia 9 stycznia 2014 r. P. P. oświadczył, że najprawdopodobniej od 4 lipca 2007 r. posiada 100% udziałów w spółce (...). Oświadczył również, że wynagrodzenia za czerwiec 2013 r., lipiec 2013 r., sierpień 2013 r. otrzymał w wysokości 8515,87 zł wypłacone w gotówce. Ubezpieczony wyjaśnił, że na wypłatę wynagrodzeń pożyczył od P. pieniądze. Wnioskodawca dodał również, że wykonywał pracę w/w miesiącach na rzecz spółki wszędzie, gdyż spółka świadczy usługi wszędzie, np. przez Internet. Zeznał, że od kwietnia 2008 r. z przerwami do 15 stycznia 2013r. był osadzony w Zakładzie Karnym typu zamkniętego. Ubezpieczony podał również, że w okresach od 1 maja 2010 r. do 30 września 2010 r., od 11 czerwca 2011r. do 30 czerwca 2011r., od 1 stycznia 2013r. do chwili obecnej wypłacany jest z MOPS-u zasiłek stały w kwocie 520,00 zł.

Z dokumentów zewidencjonowanych w systemie informatycznym Zakładu wynika, że płatnik składek (...) Sp. z o.o. zgłosił wnioskodawcę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od 1 września 2006r. jako pracownika. Zostały złożone za ubezpieczonego imienne raporty miesięczne o należnych składkach za miesiące: 09/2006 r. – 10/2006 r. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 11/2006r. – w kwocie 8800,00 zł, za miesiące od 12/2006 r. do 02/2007 r. – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 03/2007 r. – w kwocie 1600,00 zł, za miesiące od 04/2007 r. do 06/2007 r. – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 07/2007 r. – w kwocie 11600,00 zł, za miesiąc 08/2007 r. 09/2007 r. – w kwocie 12000,00zł, za miesiące od 10/2007 r. do 12/2007 r. – w kwocie 0,00 zł w złożonych za wnioskodawcę imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek spółka wykazała: za okresy od 1 stycznia 2007 r. do 31 stycznia 2007 r. urlop bezpłatny, od 2 lutego 2007 r. do 15 lutego 2007r., od 17 lutego 2007 r. do 7 marca 2007r. – wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy, od 8 marca 2007r. do 31 marca 2007r., od 1 maja 2007 r. do 1 czerwca 2007r. zasiłek chorobowy, od 1 kwietnia 2007r. do 30 kwietnia 2007r. – wyrównanie zasiłku chorobowego. Na podstawie dokumentów zewidencjonowanych w systemie informatycznym Zakładu stwierdzono również, że spółka od miesiąca 01/2008 r. nie składa żadnych dokumentów ubezpieczeniowych.

Jednocześnie z ustaleń dokonanych w Urzędzie Skarbowym Ł. wynika, że podatnik (...) Sp. z o.o. złożył deklaracje CIT-2 za miesiąc 11/2006r., VAT-7 za miesiąc 10/2007r., CIT-8 za rok 2006, PIT-11 za 2007r., PIT-4 za miesiąc 12/2006r. Spółka od 2008 r. nie dokonywała wpłat zaliczek z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (płatnik PIT-4). Z Krajowego Rejestru Sądowego wynika, że od 27 sierpnia 2007 r. ma ubezpieczony ma całościowy udział w spółce (...) i jednocześnie jest prezesem zarządu, co wyklucza możliwość nawiązania przez ubezpieczonego ze spółką stosunku pracy. Zgodnie z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26.06.1974r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. Nr 21 poz. 94 ze zm.) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Organ rentowy dodał, że konstytutywnym elementem stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy. Podporządkowanie nie występuje w przypadku gdy pracownikiem jest jedyny wspólnik skupiający w swym ręku wszystkie uprawnienia zgromadzenia wspólników będący jednocześnie prezesem zarządu reprezentującym spółkę tj. pracodawcę.

/decyzja – k. 45 – 46 akt ZUS/

P. P. uznał decyzję za krzywdzącą i w dniu 24 kwietnia 2014 r. złożył odwołanie od w/w decyzji. Wskazał, że nikt nie rozwiązał z nim umowy o pracę co oznacza, że stosunek pracy trwa do dnia dzisiejszego. Dodał nadto, że ZUS nie jest stroną umowy.

/odwołanie – k. 2/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w odpowiedzi na odwołania wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 4/

Postanowienie z dnia 8 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy ustanowił kuratora sądowego dla reprezentowania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. w osobie pracownika Sądu Okręgowego w Łodzi M. B..

/postanowienie – k. 20/

Na rozprawie w dniu 7 marca 2016 r. pełnomocnik odwołującego się poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/protokół rozprawy – k. 183/

S ąd Okręgowy ustalił co następuje:

Odwołujący się P. P. urodził się (...)

/bezsporne/

Orzeczeniem z dnia 30 maja 2014 r. Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Ł.. r. zaliczył P. P. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Niepełnosprawność ubezpieczonego istnieje od 45 roku życia. Ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 19 stycznia 2010 r.

/orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 8 – 9, k. 52/

Wnioskodawca leczy się m.in. na depresję w następujących placówkach medycznych:

a) Centrum Medyczne (...) (...)-(...) Ł., ul. (...),

b) (...) (...)-(...) Ł., ul. (...),

c) Centrum (...), (...)-(...) Ł., ul. (...),

d) (...) dla Dorosłych, (...)-(...) Ł., ul. (...),

e) Centrum (...), Zaburzeń Psychicznych i Przewlekłych S. Stresowych i Kryzysowych, (...)-(...) Ł., ul. (...),

f) (...) Zespół (...) w Ł. Szpital im. (...), (...)-(...) Ł., ul. (...),

g) (...) Szpital (...) Medycznej – (...) Szpital (...) (Oddział Neurologii), (...)-(...) Ł., ul. (...),

h) (...) Szpital (...) im. N. U. Medycznego w Ł. (Oddział Kliniczny (...) Ogólnej i Transplantacyjnej), (...)-(...) Ł., ul. (...).

/pismo – k. 51, historia choroby – k. 69 – 75, k. 78, k. 80 – 104, k. 109 – 123, k. 132 – 137, 144 – 161/

Spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 21 sierpnia 2006 r. Przedmiotem działalności spółki jest m.in. produkcja ubrań wierzchnich dla mężczyzn i chłopców, produkcja ubrań wierzchnich dla kobiet i dziewcząt.

/wypis z KRS – k. 28 - 30 akt ZUS, k. 34 akt ZUS, k. 34 – 36/

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. została wpisana do rejestru podatników, prowadzonych przez Urząd Skarbowy Ł.. Podatnik złożył w urzędzie skarbowym deklaracje CIT-2 za miesiąc 11/2006r., VAT-7 za miesiąc 10/2007r., CIT-8 za rok 2006, PIT-11 za 2007r., PIT-4 za miesiąc 12/2006r. Spółka od 2008 r. nie dokonywała wpłat zaliczek z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.

/pismo z urzędu skarbowego – k. 27 akt ZUS/

Płatnik składek (...) Sp. z o.o. zgłosił wnioskodawcę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od 1 września 2006r. jako pracownika.

/zgłoszenie – k. 32 akt ZUS/

Od 27 sierpnia 2007 r. ma ubezpieczony P. P. ma całościowy udział w spółce (...) i jednocześnie jest prezesem zarządu.

/wypis z KRS – k. 36 akt ZUS/

Płatnik składek złożył za ubezpieczonego imienne raporty miesięczne o należnych składkach za miesiące: 09/2006 r. – 10/2006 r. z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 11/2006r. – w kwocie 8800,00 zł, za miesiące od 12/2006 r. do 02/2007 r. – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 03/2007 r. – w kwocie 1600,00 zł, za miesiące od 04/2007 r. do 06/2007 r. – w kwocie 0,00 zł., za miesiąc 07/2007 r. – w kwocie 11600,00 zł, za miesiąc 08/2007 r. i 09/2007 r. – w kwocie 12000,00zł, za miesiące od 10/2007 r. do 12/2007 r. – w kwocie 0,00 zł. W złożonych za wnioskodawcę imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek spółka wykazała: za okresy od 1 stycznia 2007 r. do 31 stycznia 2007 r. urlop bezpłatny, od 2 lutego 2007 r. do 15 lutego 2007r., od 17 lutego 2007 r. do 7 marca 2007r. – wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy, od 8 marca 2007r. do 31 marca 2007r., od 1 maja 2007 r. do 1 czerwca 2007r. zasiłek chorobowy, od 1 kwietnia 2007r. do 30 kwietnia 2007r. – wyrównanie zasiłku chorobowego.

/bezsporne/

Od kwietnia 2008 r. z przerwami do 15 stycznia 2013r. wnioskodawca był osadzony w Zakładzie Karnym typu zamkniętego.

/bezsporne/

W dniu 15 września 2014 r. wnioskodawca P. P. podpisał z J. R. umowę najmu lokalu użytkowego w Ł. przy ul. 11 listopada 71/13., na mocy której wynajął lokal do celów mieszkalnych i prowadzenia działalności gospodarczej.

/umowa najmu – k. 172 – 173/

W związku z przeprowadzoną kontrolą przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. decyzją z dnia 27 lutego 2014 r. organ rentowy stwierdził, że P. P. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 27 sierpnia 2007 r..

/decyzja – k. 45 – 46 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach organu rentowego. Dokumenty te nie budzą wątpliwości, a zatem stanowią w pełni wiarygodne źródło dowodowe.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest jakichkolwiek wiarygodnych dowodów potwierdzających wykonywanie, w spornym okresie, pracy przez ubezpieczonego w ramach stosunku pracy, chociażby dokumentacji pracowniczej jak np. umowa o pracę, akta osobowe. Jedynym dokumentem potwierdzającym dokonanie jakichkolwiek czynności na rzecz spółki przez P. P. jest umowa najmu lokalu, jaką zawarł w imieniu spółki klika miesięcy po wydaniu zaskarżonej decyzji przez organ rentowy. Należy wskazać, że ustalone okoliczności faktyczne nie świadczą jednak o tym, że czynności wykonywane przez odwołującego można uznać za pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), wykonywaną w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy, a przemawiają za uznaniem, iż czynności wykonywane przez odwołującego miały charakter czynności osoby działającej jak właściciel.

Bezspornym jest bowiem, że ubezpieczony od 27 sierpnia 2007 r. ubezpieczony P. P. ma całościowy udział w spółce i jednocześnie jest prezesem zarządu.

Jeszcze raz w tym miejscu należy podkreślić, że zdaniem Sądu, wnioskodawca nie wykonywał żadnych czynności, które świadczyłyby o tym, że świadczył on pracę w ramach stosunku pracy na rzecz spółki (...).

Nadto, przeciwko wykonywaniu jakichkolwiek obowiązków pracowniczych przez odwołującego świadczy fakt, że od kwietnia 2008 r. z przerwami do 15 stycznia 2013r. był osadzony w Zakładzie Karnym typu zamkniętego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych a także oceny przeprowadzonych w sprawie dowodów, odwołanie nie jest zasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zmianami) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 159 z późn. zm.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w myśl art. 38 pkt 8 lit. c ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.), w dziale 1 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się następujące dane: w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością: zgodnie z art. 35, oznaczenie wspólników posiadających samodzielnie lub łącznie z innymi co najmniej 10% kapitału zakładowego oraz ilość posiadanych przez tych wspólników udziałów i łączną ich wysokość.

Zgodnie z art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

W przypadku, o którym mowa w art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych, chodzi o wszelkie umowy, jakie mogą być zawierane przez spółkę z członkami zarządu. Zarówno o takie, które mogą wiązać się z pełnioną funkcją, jak i te, które nie są związane z wykonywaniem funkcji członka zarządu, ale są zawierane przez osobę fizyczną poza źródłem kompetencji (Sąd Najwyższy w wyroku z 11 marca 2010 r., IV CSK 413/09, LEX nr 677902; podobnie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 r., I ACa 1275/12, LEX nr 1313310 oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 5 grudnia 2013r., I ACa 559/13, LEX nr 1409076). W pierwszym przypadku dotyczy to przede wszystkim umowy o pracę, umowy zlecenia czy umowy o zarządzanie spółką. Skutkiem niezastosowania się do zasad określonych w art. 210 § 1 k.s.h. jest nieważność dokonanej czynności na podstawie art. 58 k.c.

Z poczynionych przez Sąd i niekwestionowanych przez strony ustaleń wynika, że od 1 września 2006 r. spółka zgłosiła wnioskodawcę jako pracownika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, zaś od 27 sierpnia 2007 r. P. P. ma całościowy udział w spółce (...) i jednocześnie jest prezesem zarządu.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przyjęło jednolicie, że o zakwalifikowaniu zatrudnienia jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, lecz przepisy charakteryzujące stosunek pracy (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 17.12.1996 r., II UKN 37/96, OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 320 oraz z dn. 5.02.1997 r., II UKN 86/96, OSNAPiUS 1997 nr 20, poz. 404). Generalnie stwierdzić należy, że sam fakt wykonywania czynności i pobierania za nie wynagrodzenia nie przesądza o charakterze umowy łączącej członka zarządu ze spółką. W wyroku z dnia 6 października 2004 roku, sygn. akt I PK 488/03 (OSNP 2006 nr 1, poz. 7) Sąd Najwyższy zawarł pogląd, iż ocena, czy z członkiem zarządu spółki handlowej została zawarta umowa o pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony (czy zawarcie umowy nie stanowiło obejścia prawa) oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż od 27 sierpnia 2007 r., wnioskodawca nie jest pracownikiem (...) Sp. z o.o. i nie podlega ubezpieczeniu.

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy wnioskodawcą a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawca w spornym okresie nie świadczył żadnych czynności w ramach zatrudnienia pracowniczego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek prawny na pewno nie zawierał, jest wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego i pod kierownictwem pracodawcy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby pracodawca kierował pracą wnioskodawcy, w szczególności, aby wskazywał na konkretne bieżące zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem, które by modyfikowali biorąc pod uwagę ilość i wyniki pracy dotychczas wykonanej. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika także, aby płatnik składek wydawał polecenia, co do bieżącego wykonywania pracy. Wręcz przeciwnie natomiast okazuje się, że to wnioskodawca był osobą, która kierowała spółką – od 27 sierpnia 2007 r. był prezesem zarządu, skarżący nie odpowiadał przed nikim za podjęte przez siebie decyzje, jedynie przed samą sobą.

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia.

W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nie jest jednak jasne, czy wszystkie przejawy kierownictwa pracodawcy muszą występować jednocześnie i z pełnym nasileniem. Zmieniające się warunki i potrzeby świadczenia pracy zrodziły dylemat. Sprowadza się on do pytania czy niewystępowanie w trakcie zatrudnienia (lub występowanie w ograniczonym rozmiarze) poleceń podmiotu zatrudniającego, jak również pozostałych cech kierownictwa, pozwala na uznanie istnienia stosunku pracy. Wydaje się, że odpowiedzią orzecznictwa jest konstrukcja podporządkowania autonomicznego. Sąd Najwyższy przyjął, że podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 k.p.) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody(Wyrok SN z dnia 7.09.1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 18, wyrok SN z dnia 04.04.2002 r., I PKN 776/00 OSNP 2004 nr 6, poz.94.).

Do koncepcji tej nawiązywał Sąd Najwyższy również w późniejszych orzeczeniach (Wyrok SN z dnia 7.03.2006 r., I PK 146/05,OSNP 2007, nr 5-6, poz. 67, postanowienie SN z dnia 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 366).

W literaturze przedmiotu (T. Liszcz, W sprawie podporządkowania pracownika , (w:) Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych , red. L. Florka i Ł. Pisarczyka, Warszawa 2011, s.120-121) można odnaleźć stanowiska wyrażające dezaprobatę dla wskazanej linii orzeczniczej. Wskazuje się, że koncepcja podporządkowania autonomicznego może prowadzić do rozmycia pojęcia podporządkowania i do otwarcia prawa pracy dla stosunków samodzielnego zatrudnienia, które nie powinny korzystać z ochrony właściwej dla stosunku pracy(A. Musiała, Glosa do wyroku SN z dnia 7 marca 2006 r., I PK 146/05, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2009, nr 1, poz. 127).

W dyskusji dotyczącej relacji zachodzących miedzy stronami stosunku pracy nie brak również wypowiedzi, że koncepcja podporządkowania autonomicznego koresponduje z dokonującymi się przemianami na rynku pracy (L. Mitrus, Podporządkowanie pracownicze jako zmieniająca się cecha stosunku pracy , (w:) Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florka i Ł. Pisarczyka, Warszawa 2011, s.126-130). Pomijając wskazane spory, oczywiste jest, że konstrukcja podporządkowania autonomicznego przybliża umowę o pracę do rozwiązań zastrzeżonych dla umów cywilnoprawnych (szczególnie umowy zlecenia). Oznacza to, że w wielu wypadkach niemożliwe będzie precyzyjne odróżnienie podporządkowania pracowniczego od zależności właściwych dla zobowiązania cywilnoprawnego. Przyjmując za punkt odniesienia elastyczną koncepcję podporządkowania autonomicznego, wypada dostrzec, że w jej ramach kierownictwo pracodawcy polega na określeniu czasu i skonkretyzowaniu zadań, przy jednoczesnym nie ingerowaniu w sposób ich realizacji. Analiza dowodów zaoferowanych w trakcie postępowania przez strony, nie pozwala na przyjęcie, że wnioskodawca pracował według takiego modelu.

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że pracy pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony(wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157). Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.10.2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Zatem zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12).

Sprawia to, że kwalifikacji prawnej umów o świadczenie pracy (usług) można dokonywać jedynie metodą typologiczną, to jest przez rozpoznanie i wskazanie cech przeważających (dominujących) – zob. H. L., Nawiązywanie i zmiana stosunku pracy (zarys problematyki) (w:) Prawo pracy RP w obliczu przemian, (red.) M. M. – T. i T. Z., W. 2006, s. 130, A. M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26.03.2008 r., G. Studia (...) 2009, nr 2, s. 103.

Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie SN z dnia 13.11.2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398).

Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie i praktyce (M. G., Forma i treść umowy o pracę w Kodeksie pracy, (...) 1997, nr 7-8, s. 41-42, M. D. – P., Umowa zlecenia a umowa o pracę, Pr. Pracy 1998, nr 10, s. 11). W konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana
w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tą cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego (M. G., Obejście prawa a pozorność w kontraktach menedżerskich, (...) 2003, nr 10, s. 17). Formułując tą tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku SN z dnia 16.12.1998 r.,, II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 § 1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni.