Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 14 października 2011 roku, skierowanym przeciwko W. M., reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową K. S., A. M. i H. M. wnieśli o rozwiązanie umowy darowizny z dnia 4 marca 2005 roku zawartej pomiędzy powodami a ich synem M. M., której przedmiotem były nieruchomości rolne o łącznym obszarze 19 ha 43a i udział w nieruchomości zabudowanej o pow. 3 ha 71a oraz nakazanie K. S. – przedstawicielce ustawowej małoletniej W. M. - złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości rolnych będących przedmiotem darowizny na rzecz powodów.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że ich syn zmarł 25 lutego 2006 roku, natomiast jego córka – małoletnia pozwana urodziła się (...), dziedzicząc po ojcu podarowane przez powodów nieruchomości. Matka pozwanej nie poczuwa się do żadnych obowiązków wobec powodów, nie utrzymuje z nimi rodzinnych kontaktów, a jedynie żąda wydania przedmiotu darowizny i odszkodowania za korzystanie z nieruchomości rolnych zorganizowanych w gospodarstwo rolne.

/pozew k. 2-5/

Postanowieniem z dnia 9 marca 2012 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z pozwu A. M..

/postanowienie k. 69/

W odpowiedzi na pozew przedstawicielka ustawowa małoletniej – K. S. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów solidarnie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podnosząc, iż brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do jego uwzględniania. Powództwo zmierza natomiast do pozbawienia własności małoletniej W. M., pomimo, że cel gospodarczy zawarcia umowy darowizny został wypełniony, a ponadto żądanie pozwu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

/odpowiedź na pozew k. 71-73/

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2012 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z pozwu H. M. na zasadzie art. 178 k.p.c.

/postanowienie k. 95/

Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2013 roku Sąd oddalił wniosek powoda o podjęcie zawieszonego postępowania.

/postanowienie k. 180/

Na skutek zaskarżenia przez powoda w/w orzeczenia postanowieniem z dnia 25 lutego 2014 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. akt I ACz 198/14 zmienił zaskarżone postanowienie i podjął postępowanie zawieszone postanowieniem z dnia 20 lipca 2012 roku z pozwu H. M..

/postanowienie k. 195/

Postanowieniem z dnia 16 maja 2014 roku Sąd podjął postępowanie z pozwu A. M. z udziałem spadkobiercy – córki R. O..

/postanowienie k. 211/

W piśmie z dnia 22 września 2014 roku powódka R. O. popierała powództwo wytoczone przez powodów A. i H. M. przeciwko W. M.. W przypadku oddalenia powództwa w w/w zakresie wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2014 roku do dnia zapłaty tytułem wykonania nałożonego w związku z umową darowizny z dnia 4 marca 2005 roku przez A. i H. M. na M. M. zobowiązania do spełnienia świadczenia na rzecz R. O..

/pismo procesowe k. 286-292/

W piśmie z dnia 10 marca 2015 roku H. M. popierał powództwo, wnosząc o:

1. rozwiązanie umowy darowizny z 4 marca 2005 roku zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. G. w T. w kancelarii Notarialnej przy ul. (...) Rep. (...),

2. nakazanie K. S. przedstawicielce ustawowej małoletniej W. M., urodzonej (...), córki K. S. i M. M. do złożenia oświadczenia o przeniesieniu własności na H. M. 1/2 udziału w nieruchomości rolnych zorganizowanych w gospodarstwo rolne, opisanych w pkt. § 1 litera A, litera B, litera C, litera D, litera E, litera F, a mianowicie:

a) nieruchomości położonej we E., w gminie B. w powiecie (...), w województwie (...), zawierającej obszaru 35600 m ² oznaczonej w ewidencji gruntów numerami (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...),

b) nieruchomości położonej we wsi C., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), zawierającej 6700 m ², w ewidencji gruntów numerami (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw Nr (...),

c) nieruchomości położonej we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...) zawierającej obszaru 74600 m ² oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw Nr (...),

d) nieruchomości położonej we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), zawierającej obszaru 62300 m ², oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw Nr (...),

e) nieruchomości położonej we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...) zawierającej obszaru 15100 m ², oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...),

g) udziału wynoszącego 3780683/4390350 w nieruchomości położonej we wsi W. w gminie U., powiecie (...), w województwie (...), zawierającej obszaru trzy hektary siedemdziesiąt jeden arów oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) nr jednostki rejestrowej(...), która na dzień 4 sierpnia 2004 roku nie miała urządzonej księgi wieczystej,

3. zasądzenie od przedstawicielki ustawowej małoletniej pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych przy uwzględnieniu, że powód nie uiszczał pełnomocnikowi z urzędu honorarium w całości, ani w części.

/pismo procesowe k. 362-367/

Na rozprawie w dniu 29 stycznia 2016 roku pełnomocnik powoda popierał powództwo i wnosił o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, oświadczając, że nie zostały one uregulowane.

Pełnomocnik powódki popierał powództwo i wnosił o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego.

Pełnomocnik pozwanej wnosił o oddalanie powództwa głównego w całości i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej w stosunku do obowiązujących stawek ze względu na długotrwałość sprawy.

/protokół rozprawy z 29.01.2016 r. – k. 467 – adnotacje 02:06:11, 02:11:29, 02:13:43/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 marca 2005 roku A. M. i H. M. zawarli z ich synem - M. M., urodzonym (...), umowę, na podstawie której darowali M. M. stanowiącą ich własność:

a) nieruchomość położoną we wsi E., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), o obszarze 35600 m ², oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...),

b) nieruchomość położoną we wsi C., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), o obszarze 6700 m ², oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw nr (...),

c) nieruchomość położoną we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), o obszarze 74600 m ², oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw nr (...),

d) nieruchomość położoną we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), o obszarze 62300 m ², oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw br (...),

e) nieruchomość położoną we wsi G., w gminie B., w powiecie (...), w województwie (...), o obszarze15100 m ², oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim Wydział ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...),

g) udział wynoszący (...) w nieruchomości położonej we wsi W. w gminie U., powiecie (...), w województwie (...), o obszarze 3 ha 71a, oznaczonej numerami (...), zawierający obszaru trzy hektary siedemdziesiąt jeden arów oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...), nr jednostki rejestrowej (...), która na dzień 4 sierpnia 2004 roku nie miała urządzonej księgi wieczystej.

M. M. w związku z darowizną ustanowił na rzecz rodziców dożywotnio i nieodpłatnie służebność osobistą, polegającą na prawie korzystania w połowy domu mieszkalnego, garażu, komórki i podwórka. Strony umowy darowizny określiły skapitalizowaną wartość tego prawa na kwotę 3.000 zł oraz skapitalizowaną wartość prawa przysługujące J. M. na kwotę 3.000 zł.

Strony umowy określiły wartość darowizny na 100.000 zł, w tym wartość domu mieszkalnego na kwotę 50.000 zł, wartość lasu na kwotę 10.000 zł

Powyższa umowa została zawarta w trybie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r., Nr 114, poz. 1191) w związku z ubieganiem się przez H. M. o przyznanie renty strukturalnej.

/akt notarialny Rep. A nr (...) k. 19-27/

Matce H. J. (...) przysługuje prawo dożywocia na nieruchomości położonej we wsi G., gminie B., oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim Wydział Ksiąg Wieczystych Kw nr (...)/

/wydruk treści księgi wieczystej k. 146-158, kserokopia odpisu aktu własności ziemi k. 235, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465 – 00:58:46/

W powyższej księdze wieczystej wpisana jest także służebność osobista na rzecz A. M. i H. M., polegająca na prawie korzystania z połowy domu mieszkalnego, garażu, komórki i podwórka.

/wydruk treści księgi wieczystej k. 146-158/

Decyzją z dnia 3 czerwca 2005 roku Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w T. przyznał H. M. od 1 lutego 2005 roku do 28 lutego 2015 roku rentę strukturalną w wysokości 2.036,54 zł.

/kserokopia decyzji k. 241-242/

Ubiegając się o rentę strukturalną , H. M. przekazał M. M. gospodarstwo, bowiem syn ukończył szkolę rolniczą i ojciec widział nim godnego następcę.

/zeznania świadka J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:42:39, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:07:58/

Przed zawarciem umowy darowizny powódka wyszła za mąż i prowadziła gospodarstwo z mężem. Nie otrzymała posagu od rodziców.

/zeznania świadka J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:42:39, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:12:53, 01:18:29, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:29:28/

M. M. zmarł 25 lutego 2006 roku.

/odpis zupełny aktu zgonu k. 5 załączonych akt Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi o sygn. VIII RC 757/06/

K. S. znała M. M. 8 miesięcy przed jego śmiercią.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

W dniu (...) urodziła się W. M..

/odpis zupełny aktu zgonu k. 6 załączonych akt Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi o sygn. VIII RC 757/06/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 27 marca 2007 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt VIII RC 757/06 ustalił, że M. M. jest ojcem małoletniej W. M..

/wyrok k. 28 załączonych akt Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi o sygn. VIII RC 757/06/

Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2006 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie o sygn. akt I Ns 224/06 stwierdził, że spadek po M. M. nabyła w całości jego siostra R. O., w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne.

/postanowienie k. 15 załączonych akt Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim o sygn. I Ns 224/06.

Postanowieniem z dnia 14 marca 2008 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie o sygn. akt I Ns 1262/07 zmienił w/w postanowienie w ten sposób, iż ustalił, że spadek po M. M. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła córka W. M. w całości, łącznie z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym.

/postanowienie k. 24 załączonych akt Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim o sygn. I Ns 1262/07/

W sporządzonego w dniu 8 maja 2008 roku spisie inwentarza po zmarłym M. M., sprostowanym postanowieniem z dnia 30 maja 2008 roku przez Komornika przy Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie o sygn. akt KM 361/08, jako zobowiązania spadkodawcy zostały wskazane:

1)  pożyczka udzielona zmarłemu przez R. O. w styczniu 2006 roku w wysokości 1.000 zł,

2)  kredyt w (...) Banku (...)w T. – kwota 9.520 zł,

3)  kredyt wobec PPHU (...) sp. z o.o. – 1.260 zł.

Przy czynnościach obecni byli: A. M., H. M., K. S., R. O. oraz J. O. i M. D..

/protokół spisu inwentarza k. 31-33 załączonych akt Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim o sygn. I Ns 1262/07, postanowienie k. 51 załączonych akt Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim o sygn. I Ns 1262/07/

Pismami z dnia 10 sierpnia 2011 roku pełnomocnik K. S., działającej w imieniu małoletniej W. M., wezwał H. M., A. M., R. O. i J. O. do wydania W. M. gruntów, które nabyła w całości po zmarłym M. M. oraz objętych spisem inwentarza z dnia 8 maja 2008 roku, a ponadto do zapłaty kwoty po 119.080 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z tejże nieruchomości w okresie od kwietnia 2008 roku do sierpnia 2011 roku – w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

/pisma k. 17, 18, 76, 77/

H. M. od zawsze pracował w gospodarstwie, które przepisali mu rodzice, władający gospodarstwem od początku lat 70-tych. Powód spłacił swoją siostrę w ramach rekompensaty.

/zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:02:56, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:23:56/

Obecnie prace w gospodarstwie, tj. remont dachu, drewutni, drzwi do budynku letniego, parapetów, okien w oborze wykonuje R. O. z mężem. Powódka płaci podatki obciążające nieruchomości.

/zeznania świadków: R. F. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 463v. – 00:12:58, M. W. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:30:31, J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:48:15, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:07:58, 01:12:53, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:29:28, 01:33:27, zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

W siedlisku znajduje się dom, w którym mieszka H. M.. Powód ponosi koszty utrzymania budynku mieszkalnego wysokości 1.000 zł.

/zeznania świadków: R. F. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 463v. – 00:12:58, M. P. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464 – 00:23:18, M. W. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:35:02, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:02:56, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:33:27/

H. M. otrzymuje obecnie rentę z KRUS-u w wysokości 900 zł.

/zeznania świadka J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:48:15, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465 – 00:58:46/

Matka powoda ma 96 lat, cierpi na miażdżycę, jest osoba leżącą, wymaga stałej opieki. Utrzymania J. M. kosztuje 3.000 zł.

/zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:02:56, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:33:27/

Powód nie znał K. S. przed śmiercią syna.

/zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:12:53/

M. M. pożyczył od R. F. 3.000 zł. Powódka spłaciła dług brata po jego śmierci.

/zeznania świadków: R. F. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 463v. - 464 – 00:16:43, 00:19:15, J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:48:15, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:33:27/

K. S. po śmierci M. nie objęła gospodarstwa, nie wykonywała tam żadnych prac, nie interesowała się wydatkami, nie proponowała pomocy. Obecnie nie łoży na gospodarstwo.

/zeznania świadka J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:48:15, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:02:56, 01:07:58, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:29:28, zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

K. S. w latach: 2008, 2010 i 2011 opłaciła podatki obciążające grunty nabyte przez W. M..

/decyzje k. 78-80, zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:42:37/

K. S. nie wykonuje wobec J. M. żadnego obowiązku.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

Po nabyciu przez małoletnią pozwaną spadku po M. M. odbyły się 3-4 spotkania w sprawie odkupienia przez stronę powodową od W. M. gospodarstwa rolnego. Temat ten poruszany był także w pismach, które strony kierowały do siebie wzajemnie. Nie doszło do porozumienia w zakresie ustalenia ceny sprzedaży gospodarstwa.

/zeznania świadka J. O. protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 464v. – 00:42:39, zeznania powoda protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 465v. – 01:12:53, zeznania powódki protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466 – 01:29:28, 01:33:27, 01:40:39, pisma k. 231, 238/

K. S. za pieniądze uzyskane ze sprzedaży lub wydzierżawienia gruntów powodom chciałaby kupić córce mieszkanie.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:42:37/

W piśmie z dnia 29 maja 2014 roku powódka wezwała K. S. do wykonania polecenia nałożonego na obdarowanego M. M. przez darczyńców A. M. i H. M., tj.

a) zapłaty kwoty 100.000 zł na rzecz R. O.,

b) zapewnienia darczyńcy H. M. dożywotniej renty –

w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

/pismo k. 293/

Matka pozwanej nie wiedziała o rozmowach M. M. z rodzicami i siostrą w sprawie zapłaty 100.000 zł na rzecz powódki. Nie uiszczała R. O. żadnej kwoty. Nie spłaciła także zobowiązań wynikających ze spisu inwentarza.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

Pozwana W. M. otrzymuje rentę po ojcu w wysokości 870 zł.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

Postanowieniem z dnia 1 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w sprawie o sygn. akt VI Nsm 571/14 poddał nadzorowi kuratora sądowego na czas toczącego się postępowania, wykonywanie władzy rodzicielskiej przez K. S. nad małoletnią W. M., zobowiązując kuratora do składania co dwutygodniowych sprawozdań z nadzoru.

/kserokopia postanowienia k. 410/

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone przez K. S..

/kserokopia zażalenia k. 425-426/

K. S. prowadzi własną dzielność gospodarczą.

/zeznania przedstawicieli ustawowej pozwanej protokół rozprawy z 29.01.2016 r. - k. 466v. – 01:49:58/

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt IV K 202/12 uznał K. S. za winną tego, że w okresie od dnia 5 sierpnia 2010 roku do dnia 23 lutego 2012 roku w Ł., działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a na szkodę interesu publicznego, będąc – jako pracownik administracji rządowej nie pełniący jedynie funkcji usługowych, a to pracownik korpusu służby cywilnej, Inspektor do spraw księgowości w Wydziale (...) (...) Oddział w Ł. funkcjonariuszem publicznym – nadużyła swych uprawnień w ten sposób, że w sporządzanych przez siebie elektronicznych projektach przelewu na rzecz Krajowego Funduszu Drogowego należności z tytułu zajęcia pasa ruchu drogowego, jego dzierżawy lub wytyczenia trasy w miejsce numeru Krajowego Funduszu Drogowego wprowadziła numer konta, którego była dysponentem, w wyniku czego na jej konto wpłynęło łącznie 505.747,21 zł, zaś w dniu 29 kwietnia 2011 roku usiłowała zabrać w celu przywłaszczenia kwotę 34.439,48 zł i wymierzył jej karę 3 lata pozbawienia wolności oraz zobowiązał K. S. do naprawiania w części szkody poprzez zapłatę na rzecz (...) kwoty 391.400 zł.

/kserokopia wyroku k. 414-416/

Na skutek zaskarżenia przez strony postępowania karnego w/w orzeczenia wyrokiem z dnia 12 września 2013 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. akt II AKa 130/13 wymierzył K. S. karę pozbawienia wolności do 2 lat, zawieszając warunkowo jej wykonanie na okres próby 5 lat.

/kserokopia odpisu wyroku k. 417/

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na powołanych dowodach.

Sąd nie dał wiary powodom w zakresie ich twierdzeń, że przed podpisaniem przedmiotowej umowy darowizny powód wraz z żoną nałożyli na M. M. obowiązek spłaty części gospodarstwa siostrze w ramach rekompensaty, tj. zapłaty kwoty 100.000 zł. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powodowie są skonfliktowani z K. S., nie znali jej przed śmiercią ich syna, ani nie wiedzieli o tym, że K. S. jest w ciąży z M. M.. Nie mogąc się porozumieć w kwestii gospodarstwa rolnego nabytego w drodze dziedziczenia przez W. M., powodowie wystąpili o rozwiązanie umowy darowizny, a R. O. o zapłatę 100.000 zł. Natomiast w spisie inwentarza sporządzonym po śmierci M. M., jak również w umowie darowizny nie zastał zawarty żaden zapis o zobowiązaniu zmarłego do zapłaty siostrze 100.000 zł. Z tych też względów zeznania świadków R. F., M. W., M. P., którzy są znajomymi rodziny powodów, jak również zeznania J. O. – męża powódki, w których podawali, że zmarły miał obowiązek spłacić siostrę, w ocenie Sądu są niewiarygodne.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 4 sierpnia 2015 roku Sąd oddalił wniosek powodów o wystąpienie o ustanowienie kuratora procesowego w celu reprezentacji małoletniej pozwanej, bowiem w chwili wystąpienia przez powodów z takim wnioskiem K. S. nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, a wydane w dniu 1 lipca 2015 roku postanowienie w sprawie o sygn. akt VI Nsm 571/14 o poddaniu nadzorowi kuratora sądowego na czas toczącego się postępowania w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej przez K. S. nad małoletnią W. M. zostało zaskarżone przez K. S.. Również prawomocny wyrok skazujący K. S. w sprawie o sygn. akt IV K 202/12 na karę pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem za przywłaszczenie mienia znacznej wartości nie ma znaczenia dla występowania przez K. S. w przedmiotowej sprawie w roli przedstawiciela ustawowego małoletniej pozwanej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powodowie domagają się rozwiązania umowy darowizny z dnia 4 marca 2015 roku zawartej pomiędzy H. M. i A. M. a ich synem M. M. oraz nakazania K. S. - przedstawicielce ustawowej małoletniej W. M. - złożenia oświadczenia o przeniesieniu własności na rzecz H. M. 1/2 udziału w określonych nieruchomościach zorganizowanych w gospodarstwo rolne. Jako podstawę prawną powodowie wskazali art. 357 ¹ k.c.

Z kolei powódka w przypadku oddalenia powództwa w w/w zakresie wniosła o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kwoty 100.000 zł tytułem wykonania nałożonego w związku z umową darowizny z dnia 4 marca 2005 roku przez A. i H. M. na M. M. zobowiązania do spełnienia świadczenia na rzecz R. O..

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że powodowie przekazali swojemu synowi M. M. gospodarstwo rolne w trybie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r., Nr 114, poz. 1191) w związku z ubieganiem się przez H. M. o przyznanie renty strukturalnej. Warunkiem przyznania renty strukturalnej było bowiem przeniesienia własności całego gospodarstwa rolnego na rzecz następców prawnych.

Po przekazaniu gospodarstwa rolnego M. M.zmarł, a ostatecznie cały spadek po nim na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła jego córka W. M..

Zgodnie z art. 357 ¹ k.c. jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.

Powyższy przepis, wyrażający tzw. klauzulę rebus sic stantibus, pozwala na zmianę treści lub rozwiązanie zobowiązania przez sąd ze względu na zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności.

Klauzula wyrażona w art. 357 ¹ k.c. nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do zasady pacta sunt servanda. Sprowadza jedynie tę zasadę do rozsądnych granic, co nie zmienia oceny, że stosowana winna być w sytuacjach zupełnie wyjątkowych na co wskazuje już sama konstrukcja przesłanek zastosowania klauzuli. Przesłankami zastosowania regulacji zawartej w art. 357 ¹ k.c. są: istnienie źródła zobowiązania w postaci umowy, nadzwyczajna zmiana stosunków, nadmierna trudność w spełnieniu świadczenia lub groźba rażącej straty, brak możliwości przewidzenia zmiany stosunków na etapie zawierania umowy oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy zmianą stosunków, a przedstawionymi wyżej skutkami.

Przepis art. 357 ¹ k.c. wiąże przesłankę nieprzewidywalności nie z przewidywaniem przez strony zdarzeń powodujących dla jednej z nich nadmierną trudność lub rażącą stratę, lecz z przewidywaniem następstw tych zdarzeń.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że art. 357 ¹ k.c. może mieć zastosowanie jedynie pomiędzy stronami umowy, która ma ulec rozwiązaniu. Natomiast stronami przedmiotowej umowy była nieżyjąca już A. M., H. M. jako darczyńcy oraz nieżyjący M. M.. Z tego względu nie można rozwiązać umowy darowizny z dnia 4 marca 2005 roku, której stroną był M. M., a obecnie jego następcą prawny jest pozwana W. M.. Ponadto należy wskazać, że przeniesienie własności nieruchomości na gruncie art. 357 ¹ k.c. nie może być stanem nieodwracalnym i oderwanym od stanu zobowiązań. Jeżeli jednak umowa darowizny została w całości wykonana, to jej rozwiązanie na podstawie art. 357 ¹ k.c. nie będzie możliwe. W rozpoznawanej sprawie umowa darowizny została wykonana już przez śmiercią obradowanego, tj. przed 25 lutym 2006 rokiem. Ustanowiona na mocy umowy darowizny służebność osobista rzecz A. M. i H. M., polegająca na prawie korzystania z połowy domu mieszkalnego, garażu, komórki i podwórka, została wpisana do księgi wieczystej. Wskazać również należy, że umowa darowizny w postaci przekazania gospodarstwa rolnego (...) została zawarta w celu uzyskania przez powoda renty strukturalnej. Cel taki został osiągnięty – H. M. otrzymał rentę strukturalną na pomocy decyzji z 3 czerwca 2005 roku.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd uznał, że strona powodowa nie może domagać się rozwiązania na podstawie art. 357 ¹ k.c. umowy darowizny, której stroną jest nieżyjący obdarowany M. M., a jego następcą prawnym jest W. M., a poza tym przedmiotowa umowa została wykonana.

Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu.

Powództwo ewentualne powódki również nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 893 k.c. darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).

Obciążenie obdarowanego obowiązkiem spełnienia polecenia nie uchybia bezpłatności darowizny (S. Grzybowski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 239). Umowa darowizny, w której darczyńca nakłada na obdarowanego obowiązek określonego świadczenia na rzecz darczyńcy lub osoby trzeciej, określana jest mianem „darowizny obciążliwej" (zob. M. Wilejczyk, Darowizna obciążona poleceniem, PiP 2013, z. 5, s. 67 i n.; K.P. Sokołowski, Darowizna z poleceniem a negotiorum mixtum cum donatione w praktyce notarialnej, Rejent 2011, nr 4, s. 51 i n.). Nieczynienie nikogo wierzycielem, o którym w przepisie mowa, nadaje tak powstałemu stosunkowi prawnemu namiastkę zobowiązania niezupełnego (naturalnego). Tak bowiem jak przy poleceniu testamentowym, tak i przy poleceniu przy darowiźnie określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnością zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r., o sygn. akt III CZP 19/02, LEX nr 74583).

Przepis art. 393 § 1 k.c., na który powołuje się powódka, domagając się zapłaty od pozwanej 100.000 zł, nie może mieć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie. Z przepisu tego wynika, że jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. W ocenie Sądu darczyńcy nie zawarli ze zmarłym synem umowy, na podstawie której M. M. został zobowiązany przez rodziców do spełnienia świadczenia na rzecz siostry. Wprawdzie przesłuchani w sprawie świadkowie, powołując się na zwyczaj panujący przy przekazywaniu gospodarstwa rolnych, twierdzili, że M. M. zobowiązał się względem siostry do zapłaty 100.000 zł w ramach rekompensaty za to, że nie otrzymała od rodziców majątku, jednakże należy zauważyć, iż w sporządzonym w dniu 8 maja 2008 roku spisie inwentarza po M. M. R. O. jako ciążące na zmarłym wobec niej zobowiązanie wskazała jedynie udzieloną bratu pożyczkę w styczniu 2006 roku w kwocie 1.000 zł. Również w treści przedmiotowej umowy darowizny brak jest zapisu o takim zobowiązaniu. Jedynym dokumentem jest pismo zawierające wezwanie do zapłaty kierowane przez powódkę do K. S., które zostało sporządzone w toku niniejszego postępowania.

Powództwo ewentualne należy uznać zatem za nieudowodnione z uwagi na to, że zapis dotyczący obowiązku zapłaty na rzecz powódki przez M. M. kwoty 100.000 zł nie został zawarty w spisie inwentarza sporządzonym po zmarłym, ani w umowie darowizny, nie ustalono także okresu, w jakim ta spłata miałaby nastąpić, czy też poszczególnych terminów spłat, jak również wysokości oprocentowania.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło w oparciu o zasadę wyrażoną w art. 98 k.p.c. Na zasądzoną z tego tytułu od każdego powodów na rzecz pozwanej kwotę złożyły koszty zastępstwa procesowego w wysokości po 7.200 zł ustalone w oparciu o § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461 ze zm.).

Na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na sytuację materialną powodów, utrzymywanie się przez H. M. z renty w wysokości 900 zł miesięcznie oraz pomocy świadczonej ojcu przez powódkę i jej męża, nie obciążono powodów częścią nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2014, poz. 1025 ze. zm.) Sąd nakazał ściągnąć od powódki R. O. kwotę 5.000 zł tytułem opłaty od powództwa ewentualnego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi.