Pełny tekst orzeczenia

Sygn.akt III AUa 940/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SO del. Elżbieta Rosłoń (spr.)

Protokolant: Emilia Janucik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2016 r. w B.

sprawy z odwołania Z. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. R. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 marca 2015 r. sygn. akt IV U 6060/14

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego w Olsztynie ) na rzecz adwokata Ł. B. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w B. – tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem i 60/100 ) złotych, w tym kwota 27,60 zł tytułem podatku od towarów i usług.

SSO del. Elżbieta Rosłoń SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Maria Jolanta Kazberuk

sygn. akt III AUa 940/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 29 kwietnia 2014 r. na podstawie art. 55 i art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku odmówił Z. R. (2) prawa do emerytury z uwagi na to, że nie udokumentował on wymaganego stażu pracy – 25 lat i po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego nie kontynuował zatrudnienia.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył Z. R. (2) domagając się jej uchylenia i przyznania prawa do emerytury w obniżonym wymiarze. W uzasadnieniu odwołania podniósł, że organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję niezasadnie nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. w Zakładzie (...) oraz okresów pobierania zasiłków z Powiatowego Urzędu Pracy w P.. W toku postępowania sądowego wnioskodawca wskazał ponadto, że niezasadnie nie uwzględniono również okresu jego zatrudnienia przez H. K.w okresie od 25 lipca 1977 r. do 26 marca 1980 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazał, że uwzględnił wszystkie okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych udokumentowane zaświadczeniami Urzędu Pracy, zaś zatrudnienie wnioskodawcy w Zakładzie (...) uwzględnił jedynie w tym okresie, w który wnioskodawca z tytułu zatrudnienia był zgłoszony przez płatnika do ubezpieczeń społecznych – a więc od 10 maja 1984 r. do 30 czerwca 1984 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 5 marca 2015 r. oddalił odwołanie Z. R. (1).

Sąd Okręgowy ustalił również, że Z. R. (2) z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) był objęty ubezpieczeniem społecznym w okresie od 10 maja 1984 r. do 30 czerwca 1984 r.

Ponadto wnioskodawca w okresach: od 20 kwietnia 1990 r. do 22 maja 1990 r., od 26 marca 1991 r. do 19 maja 1992 r., od 22 czerwca 1992 r. do 31 maja 1994 r., od 7 lutego 1995 r. do 10 maja 1995 r., od 24 czerwca 1996 r. do 30 września 1998 r., od 11 stycznia 1999 r. do 31 maja 2006 r., od 30 czerwca 2006 r. do 9 października 2006 r., od 5 stycznia 2007 r. do 21 stycznia 2007 r., od 12 czerwca 2007 r. do 12 czerwca 2007 r. od 17 października 2007 r. do 31 marca 2008 r., od 1 października 2008 r. do 5 października 2008 r., od 8 grudnia 2008 r. do 30 czerwca 2009 r., od 4 stycznia 2010 r. do 21 marca 2010 r., od 22 września 2010 r. do 2 listopada 2011 r., od 1 lutego 2012 r. do 14 marca 2012 r., w dniu 31 sierpnia 2012 r. i od 10 stycznia 2013 r. do 28 marca 2014 r. był zarejestrowany jako bezrobotny i za okresy od 28 kwietnia 1990 r. do 22 maja 1990 r., od 26 marca 1991 r. do 31 grudnia 1991 r., od 1 stycznia 1992 r. do 19 maja 1992 r., od 23 czerwca 1992 r. do 31 grudnia 1992 r., od 1 stycznia 1993 r. do 3 września 1993 r., od 16 grudnia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., od 30 września 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., od 1 stycznia 2011 r. do 29 września 2011 r., od 18 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. i od 1 do 17 stycznia 2014 r. otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest bezzasadne. Powołał przepis art. 27 ust. 1 i 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura jeśli osiągnęli wiek emerytalny – wynoszący - dla mężczyzn urodzonych od 1 października 1948 r. do 31 grudnia 1948 r. - 65 lat i 4 miesiące oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Stosownie do treści art. 55 i art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 może być obliczona emerytura w oparciu o zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem ich waloryzacji, o ile wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. i kontynuował ubezpieczenie emerytalne i rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Sąd Okręgowy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia wymaganego dwudziestopięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego. Organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję przyjął za udowodnione 13 lat, 3 miesiące i 15 dni okresów składkowych, uwzględniając w tym zakresie dokumentację przedłożoną przez wnioskodawcę w postaci świadectw pracy, umów o pracę i zaświadczeń z Powiatowego Urzędu Pracy. Zgodnie ze stanowiskiem odwołującego, w okresie od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. (4 lata i 8 miesięcy) świadczyć on miał ponadto pracę na rzecz J. Z. w Zakładzie (...), zaś w okresie od 25 lipca 1977 r. do 26 czerwca 1980 r. miał świadczyć pracę na rzecz H. K.(2 lata, 8 miesięcy i 1 dzień). Na potwierdzenie tych okoliczności wnioskodawca nie przedłożył ani umów o pracę, ani świadectw pracy, a jedynie pisemne oświadczenia H. K.i J. Z.. W toku postępowania przed organem rentowym ustalono, że z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) odwołujący był objęty ubezpieczeniem jedynie w okresie od 10 maja 1984 r. do 30 czerwca 1984 r, w sumie przez 1 miesiąc i 20 dni.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że wnioskodawca nie wykazał, aby w pozostałym wskazanym okresie świadczył prace na rzecz J. Z. i aby z tego tytułu został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, a płatnik opłacał należne składki. Przedłożył wprawdzie kserokopie pisemnych oświadczeń J. Z., z których wynika, że w okresie od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. był zatrudniony w zawodzie murarz - tynkarz, ale z treści tych oświadczeń nie wynika jaka była podstawa świadczenia pracy. Ponadto analiza świadectw pracy przedłożonych przez wnioskodawcę wskazuje, że w okresach (od 6 października 1983 r. do 12 lutego 1984 r. i od 14 stycznia 1987 r. do 10 marca 1987 r.) które częściowo pokrywają się ze wskazanym okresem, świadczył on pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na rzecz Zakładu (...) w P. i z tego tytułu był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, a płatnik uiszczał składki.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w toku postępowania sądowego wnioskodawca starał się wykazać, iż w okresie od 25 lipca 1977 roku do 26 marca 1980 roku świadczył pracę na rzecz H. K.. Powyższe jednakże okazało się bezskuteczne, albowiem żaden z przedłożonych przez wnioskodawcę dowodów nie wykazał, aby wnioskodawca świadczył pracę w ramach stosunku pracy, bądź też jako osoba współpracująca. H. K. prowadząc działalność w zakresie sprzedaży detalicznej warzyw i owoców we wskazanym okresie nie zgłaszała do ubezpieczenia społecznego pracowników jak również osób współpracujących. Niewątpliwie wnioskodawca, co potwierdził świadek J. K., pomagał H. K. w prowadzeniu działalności gospodarczej, jednakże pomoc ta nie wykraczała poza zwyczajową pomoc, której udzielają sobie członkowie rodziny.

Sąd pierwszej instancji podniósł ponadto, że organ rentowy wbrew zarzutom odwołującego zawartym w odwołaniu, ustalając okresy składkowe uwzględnił w całości okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, czego już w toku postępowania Z. R. (2) nie kwestionował. Sąd ten wskazał, że okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim (art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), a na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Wszystkie udowodnione przez wnioskodawcę okresy składkowe zostały przez organ rentowy uwzględnione. Okres zarejestrowania jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych nie jest uwzględniany przy ustaleniu uprawnień emerytalnych.

Sąd pierwszej instancji uznał, że Z. R. (2) nie spełnił wszystkich warunków określonych w art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Bezsporne jest, że urodził się przed dniem 1 stycznia 1949 r., osiągnął powszechny wiek emerytalny – 65 lat i 4 miesiące (...)a wniosek o przyznanie emerytury złożył po dniu 31 grudnia 2008 r. Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego Z. R. (2) nie kontynuuje ubezpieczenia emerytalnego i nie udowodnił 25 lat okresów składkowych. Kończąc swe rozważania Sąd Okręgowy stwierdził, że nawet jeśli uwzględniono by okresy zatrudnienia wskazane przez odwołującego to i tak okresy składkowe wyniosłyby w sumie 20 lat, 7 miesięcy i 16 dni. Tymczasem przepis art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymaga, aby okres składkowy w przypadku mężczyzn wynosił co najmniej 25 lat. Wnioskodawca warunku tego nie spełnia. W art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewidziano wprawdzie regulację umożliwiającą nabycie prawa do emerytury w razie spełnienia warunku osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (65 lat i 4 miesiące dla mężczyzn), przy obniżonym o 5 lat stażu ubezpieczeniowym, ale wnioskodawca w żaden sposób nie udowodnił stażu ubezpieczeniowego na poziomie co najmniej 20 lat, a w tym zakresie to na nim spoczywał ciężar dowodu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa i na podstawie art. 477 14 § 1 kpc oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł Z. R. (1) zarzucając mu nie zaliczenie przez sąd pierwszej instancji okresów pracy w Zakładzie (...) w okresie od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. oraz u H. K.w okresie od 25 lipca 1977 r. do dnia 26 czerwca 1980 r.

Mając powyższe na uwadze wniósł o zaliczenie wyżej wymienionych okresów pracy oraz zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Wskazał, że ustalenia sądu pierwszej instancji są niezgodne ze stanem faktycznym sprawy. Mimo nie zachowania pisemnej formy umowy o pracę wykazał na podstawie oświadczeń pracodawców i zeznań świadków, że pracę w powyższych okresach wykonywał.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest niezasadna i i dlatego podlegała oddaleniu.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz właściwie zastosował przepisy prawa materialnego i przepisy postępowania. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez ten Sąd, zgodnie z którymi skarżący nie udowodnił 20 lat stażu ubezpieczeniowego.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) zwana dalej ustawą emerytalną wskazuje na warunki niezbędne do przyznania świadczenia emerytalnego, które muszą zostać spełnione przez ubezpieczonego łącznie. W przypadku wnioskodawcy urodzonego (...) wymagane jest osiągnięcie wieku 65 lat i 4 miesięcy (warunek został spełniony) oraz legitymowanie się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 20 lat (co wynika z art. 28 w zw. z art. 27 ustawy emerytalnej). Tymczasem organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 13 lat, 3 miesięcy i 15 dni.

Spór w sprawie niniejszej sprowadził się do analizy okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...) w P. w okresie od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. oraz u H. K.prowadzącej działalność gospodarczą, przy czym wskazywany okres zatrudnienia skarżącego to okres od 1 marca 1977 r. do 31 grudnia 1980 r. Na tę właśnie okoliczność sąd pierwszej instancji prowadził postępowanie dowodowe i przesłuchał zawnioskowanego przez wnioskodawcę świadka, zażądał dokumentacji związanej z działalnością gospodarczą prowadzoną przez H. K.jak również dopuścił dowód z przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony.

Dowodem przedłożonym na potwierdzenie pierwszego z wymienionych spornych okresów jest zaświadczenie wystawione przez J. Z. dnia 15 maja 1988 r., w którym stwierdził on, że apelujący był zatrudniony w jego Zakładzie (...) od 10 września 1983 r. do 10 maja 1988 r. Niemniej jednak zaświadczenia tego nie sposób odczytywać w sposób prezentowany przez skarżącego. Nie można bowiem uznać na podstawie tego zaświadczenia, że zatrudnienie to było wykonywane w oparciu o umowę o pracę. Wskazać należy, że z materiału dowodowego wynika, iż w okresie tym tylko przez 1 miesiąc i 20 dni (od 10 maja 1984 r. do 30 czerwca 1984 r.) J. Z. zgłosił apelującego do ubezpieczeń społecznych i opłacił należne składki. Ponadto w trakcie okresu wskazanego w powyższym zaświadczeniu tj. od 6 października 1983 r. do 12 lutego 1984 r. i od 14 stycznia 1987 r. do 10 marca 1987 r. apelujący był zatrudniony w Zakładzie (...) w P.. Okresy te zostały mu zaliczone jako okresy składkowe na podstawie świadectw pracy. Wskazać należy również na informacje dotyczące okresów składkowych i nieskładkowych składane przy wniosku o emeryturę (k. 5-8 akt ZUS), w których Z. R. (1) wskazuje, że w powyższym okresie pracował jedynie w Przedsiębiorstwie (...) w P. a pozostałe okresy to okresy prac dorywczych, których nie dokumentuje.

Takie same stwierdzenia zawarte w kwestionariuszu dotyczą również okresu wskazywanego jako okres zatrudnienia u H. K.– prace dorywcze, których nie dokumentuje. Oceniając w tym zakresie zeznania świadka J. K., (który zeznał, że zna skarżącego kilkadziesiąt lat, są kolegami) trudno dać im wiarę w sytuacji gdy świadek nie wiedział, że osobą prowadzącą kiosk owocowo- warzywny, u której miał pracować skarżący, była matka skarżącego. Również jako niewiarygodne w tym zakresie należy ocenić zeznania wnioskodawcy, który informacyjnie słuchany wyjaśnił, że H. K. była dla niego osobą obcą. Ponadto z dokumentacji dotyczącej działalności gospodarczej H. K.wynika, że w deklaracjach w sprawie zgłoszenia obowiązku podatkowego w podatku obrotowym- dochodowym za rok 1977 i 1980 wskazywała ona, że działalność prowadzi jednoosobowo. Za rok 1979 wskazała, wprawdzie że zatrudnia jednego pełnoletniego członka rodziny niemniej jednak nawet przy uznaniu, że osobą tą był skarżący, jest to zbyt krótki okres aby mógł pozytywnie wpłynąć na uprawnienia emerytalne skarżącego.

Całość wskazanej powyżej argumentacji pozwala w ocenie Sądu Apelacyjnego na przyjęcie, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie.

Podkreślić należy, że zaliczenie nieudokumentowanych spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach nie budzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 r., sygn. II UKN 440/97, OSNP z 1998 r. Nr 22, poz. 667). W razie przeprowadzenia w zasadzie wyłącznie dowodów z zeznań świadków, nie mogą one, choćby ze względu na znaczny upływ czasu, stanowić wystarczająco pewnego źródła dla rekonstrukcji faktów o rodzaju zatrudnienia, warunkach pracy i płacy oraz pozostałych niezbędnych okoliczności, w szczególności, gdy dotychczas przedłożone dokumenty tego nie potwierdzają, a zeznania świadków obarczone są znacznym stopniem ogólnikowości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 stycznia 2013 r., sygn. III AUa 696/12).

Zgodnie z art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W sprawie niniejszej to na wnioskodawcy spoczywał zatem ciężar wykazania tych okoliczności, od których zależy przyznanie mu prawa do świadczenia emerytalnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca nie udowodnił w toku postępowania wymaganych okresów ubezpieczenia. Sąd pierwszej instancji, wbrew zarzutom apelacji, dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a jego ocena nie wykracza poza granice wyznaczone art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten zobowiązuje bowiem sąd do oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (tak też w orzeczeniach Sądu Najwyższego z 17 listopada 1966 r., sygn. II CR 423/66; z 24 marca 1999 r., sygn. I PKN 632/98; z 18 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1256/00).

Reasumując, Sąd Apelacyjny podziela ustalenia sądu pierwszej instancji, że wnioskodawca nie wykazał okresów zatrudnienia, które łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy skutkowałyby prawem do emerytury na podstawie art. 28 ustawy emerytalnej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd orzekł na podstawie §2 ust. 3 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.).