Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

spraw połączonych do wspólnego rozpoznania:

sygn. X GC 108/11 z powództwa J. G., K. G., Z. G.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

sygn. X GC 247/11 z powództwa J. G., K. G., Z. G.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

sygn. X GC 30/12 z powództwa J. G., K. G., Z. G.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

sygn. X GC 269/14 z powództwa J. G., K. G., Z. G.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 16 marca 2015 r., sygn. akt X GC 108/11 (połączonej do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. akt X GC 269/14)

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że:

- oddala powództwo o zapłatę kwoty 213.728,56 złotych, w sprawie sygn. X GC 269/14 połączonej do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. X GC 108/11 i zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 7.217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu,

- obniża zasądzone od pozwanej na rzecz powodów koszty procesu z kwoty 48.088 złotych do kwoty 30.184 (trzydzieści tysięcy sto osiemdziesiąt cztery) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 548/15

UZASADNIENIE

W sprawie o sygn. akt X GC 269/14 powodowie J. G., Z. G. i K. G. wnieśli o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwoty 213.728, 26 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu tytułem uzupełnienia roszczenia o zapłatę wynikającego z przepisów art. 675 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c. w zw. z art. 675 § 2 k.c. oraz z poniesionych nakładów na podnajętą nieruchomość w związku z jej znaczną dewastacją i koniecznością przywrócenia do stanu pozwalającego na pełną eksploatację.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa
w całości.

Pozwana wniosła także o odrzucenie pozwu, gdyż sprawa o to roszczenie zawisła już przed Sądem w sprawie o sygn. akt X GC 108/11.

Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, gdyż to powodowie pozostawali w zwłoce z odbiorem lokalu już od końca 2008 r., a roczny termin przedawnienia roszczenia upłynął, zdaniem pozwanej, jeszcze przed zawezwaniem do próby ugodowej z dnia 29 marca 2009 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach uwzględnił powództwo w całości.

Z uwagi na treść zarzutów apelacji wystarczające jest przytoczenie ustaleń i oceny Sądu pierwszej instancji w zakresie podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia.

W dniu 31 marca 2009 r. pozwana zwróciła powodom lokal będący przedmiotem najmu.

26 marca 2010 r. powodowie zawezwali pozwaną do próby ugodowej m.in. co do roszczeń objętych powództwem.

11 lipca 2011 r. powodowie ponownie zawezwali pozwaną do próby ugodowej.

Mając na uwadze powyższe ustalenia uznał Sąd pierwszej instancji, iż roszczenie objęte powództwem nie jest przedawnione.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd uznał argumentację powodów w zakresie ustalenia okoliczności pierwszorzędnej dla sprawy, że wierzytelność strony powodowej nie przedawniła się. W tym zakresie Sąd powołał za wywodem prawnym pełnomocnika powodów przepis art. 677 k.c.

W myśl wskazanego przepisu roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

Treść wskazanego przepisu nie pozwala na zastosowanie go w stosunku prawnym łączącym najemcę z podnajemcą.

Wskazany przepis przewiduje wyjątki od ogólnych zasad przedawnienia roszczeń określonych w k.c., które wyłączają stosowanie terminów ogólnych wskazanych w art. 118 k.c.

Z upływem terminu wskazanego w art. 677 k.c. przedawniają się roszczenia: wynajmującego o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy; najemcy o zwrot nakładów na rzecz; najemcy o zwrot nadpłaconego czynszu.

Przepis art. 677 k.c. nie reguluje więc przedawnienia wszelkiego rodzaju roszczeń wynikających ze stosunku najmu. Zatem ma on charakter szczególny i jako taki nie może być interpretowany rozszerzająco.

Należy wskazać, że stosunek prawny oraz kwestia rozliczeń wynikających z tego stosunku prawnego pomiędzy wynajmującym a najemcą nie mają wpływu na rozliczenia pomiędzy najemcą a podnajemcą. Brak zatem podstaw do stwierdzenia istnienia takich relacji pomiędzy wskazanymi odrębnymi stosunkami prawnymi, które uprawniałyby do przyjęcia terminów przedawnienia roszczeń wskazanych w powyższym przepisie dla roszczeń wynikających z odrębnego stosunku prawnego pomiędzy najemcą a podnajemcą.

Stąd Sąd uznał, iż terminem, który będzie ustalał wzajemną relację pomiędzy podnajemcą a najemcą będzie termin wynikający z przepisów ogólnych dotyczących roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. art. 118 k.c., a więc trzyletni termin przedawnienia roszczenia.

Wobec wątpliwości Sądu czy roszczenie powodów było zgłoszone o czasie czynności Sądu w toku procesu zmierzały także do ustalenia czy upłynął już wskazany trzyletni termin przedawnienia roszczenia powodów.

Z zebranego materiału dowodowego wynikało jednoznacznie, iż pozwana przekazała powodom przedmiotowy lokal z dniem 31 marca 2009 r.

Trzyletni termin przedawnienia roszczenia, zgodnie z przepisem art. 112 k.c. upływał zatem powodom z upływem dnia odpowiadającego datą początkowemu dniowi terminu, tj. 1 kwietnia 2012 r.

Jak wynika z zebranego materiału dowodowego powodowie już 11 lipca 2011 r. zawezwali pozwaną do próby ugodowej.

W myśl przepisu art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Wskazana powyżej czynność zawezwania do próby ugodowej przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie, bez wątpienia doprowadziła do przerwania biegu przedawnienia roszczenia powodów.

Skutkiem przerwania biegu terminu przedawnienia zgodnie z przepisem art. 124 § 1 k.c. było to, iż rozpoczął on swój bieg na nowo od dnia 12 lipca 2011 r. Wobec powyższego upływ terminu przedawnienia roszczenia powodów następował z dniem 12 lipca 2014 r. Tymczasem powodowie złożyli pozew z dniem 11 lipca 2014 r., co wynika z odcisku datownika jednostki przyjmującej przesyłkę, umieszczonego na potwierdzeniu nadania przesyłki zawierającej pozew, a więc w ostatnim możliwym dniu zgłoszenia tego roszczenia (data 11 czerwca 2014 r. zamieszczona na kopercie przesyłki zawierającej pozew okazała się datą błędną). Zatem ich roszczenie nie przedawniło się.

Sąd nie podzielił argumentacji strony powodowej, iż pozew został złożony wcześniej.

W piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2015 r. powodowie wskazali, że już z dniem 30 kwietnia 2014 r. rozszerzyli żądanie pozwu w toczącym się postępowaniu.

Uznając także, że roszczenie jest uzasadnione co do zasady i wysokości Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo w całości.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana podnosząc zarzuty:

1. naruszenia treści przepisu art. 232 k.p.c. polegające na pogwałceniu reguł dotyczących rozkładu dowodu, przez co powód został zwolniony z obowiązku przedstawienia dowodów na poparcie powództwa. Sąd wyłącznie pozwaną obarczył koniecznością wykazywania stosownych twierdzeń i argumentów, podczas gdy zwolnił powoda w tym zakresie;

2. naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu oceny dowodów zebranych w sprawie niezgodnie z ich treścią oraz sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, jak również z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, prowadzące do wskazanych poniżej błędnych ustaleń faktycznych;

3. naruszenia art. 6 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu wniosków dowodowych w zakresie przesłuchania świadków wskazanych przez powoda, co nastąpiło z oczywistą szkodą dla wyjaśnienia sprawy;

4. naruszenia art. 6 k.c. poprzez błędne obciążenie pozwanej ciężarem dowodowym w sprawie, pomimo braku przesłanek zmiany rozkładu ciężaru dowodowego;

5. nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia, podczas gdy roszczenie powoda było oczywiście przedawnione.

Sąd pierwszej instancji, orzekający w niniejszej sprawie błędnie przyjął, iż roszczenie powoda nie jest przedawnione, w ogóle pomijając ten zarzut praktycznie w całości.

Wskazując na powyższe zarzuty domagała się pozwana zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa lub jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanej jest uzasadniona, gdyż trafny jest zarzut nieuwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji zarzutu przedawnienia roszczenia.

W lakonicznej apelacji pozwana wprawdzie nie wskazała jakie przepisy prawa materialnego naruszył Sąd pierwszej instancji, ale naruszenie tych przepisów Sąd Apelacyjny jako Sąd drugiej instancji bierze pod uwagę z urzędu.

Sąd pierwszej instancji wprawdzie nie wskazał podstawy prawnej rozstrzygnięcia zasądzającego od pozwanej na rzecz powodów kwotę 213.728,56 zł, ale w ocenie Sądu Apelacyjnego nie budzi żadnych wątpliwości, iż podstawą materialnoprawną roszczenia powodów jest art. 675 § 2 k.c.

Powodowie bowiem w pozwie zakreślili zarówno podstawę faktyczną powództwa domagając się zasądzenia od pozwanej powyższej kwoty jako równowartości pogorszenia stanu lokalu podnajmowanego pozwanej, jak i podstawę prawną roszczenia wskazując art. 675 § 1 k.c. w związku z art. 471 k.c. i art. 675 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 677 k.c. roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

Zarówno powodowie, jak i Sąd pierwszej instancji uznają, że roszczenie oparte na treści art. 675 § 2 k.c. nie jest przedawnione, gdyż do roszczenia najemcy przeciwko podnajemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy nie ma zastosowania roczny termin przedawnienia wskazany w art. 677 k.c., lecz trzyletni ogólny termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego takie stanowisko jest błędne.

Powołane przez Sąd pierwszej instancji orzecznictwo w żadnym razie poglądu takiego nie wyraża. W istocie z powołanych orzeczeń wynika tylko to, że art. 677 k.c. nie reguluje wszystkich roszczeń wynikających ze stosunku najmu, a jedynie te, które zostały wskazane w tym przepisie. Oznacza to, że ogólny termin przedawnienia określony w art. 118 k.c. będzie miał zastosowanie do wszystkich roszczeń ze stosunku najmu poza enumeratywnie wskazanymi w przepisie szczególnym – art. 677 k.c.

Pogląd ten Sąd Apelacyjny w tym składzie w pełni akceptuje co nie oznacza, że podziela pogląd Sądu pierwszej instancji, iż powyższy przepis szczególny nie ma zastosowania do umowy podnajmu, jeśli dotyczy roszczeń w nim wskazanych.

Nie sposób bowiem zaakceptować poglądu, iż umowa podnajmu jest odrębną umową nazwaną, do której nie stosuje się odpowiednio (w tym przypadku wprost) przepisów o umowie najmu.

Pomiędzy umową najmu i umową podnajmu istnieją tylko dwie różnice. Po pierwsze, w przypadku podnajmu lokalu umowa może być zawarta tylko za zgodą wynajmującego (art. 688 ² k.c.), a po drugie stosunek podnajmu rozwiązuje się najpóźniej z chwilą zakończenia stosunku najmu (art. 668 § 2 k.c. w zw. z art. 680 k.c.).

W ramach umowy podnajmu prawa i obowiązki obu stron umowy są identyczne jak stron umowy najmu, w tym także wzajemne roszczenia.

Roszczenie objęte powództwem o naprawienie szkody wyrządzonej przez podnajemcę uszkodzeniem lub pogorszeniem stanu lokalu jest identyczne jak roszczenie wynajmującego przeciwko najemcy z tego tytułu i roszczenia te zamieszczone są w jednym przepisie – art. 675 k.c., przy czym § 1 tego przepisu określa roszczenia wynajmującego wobec najemcy, a § 2 roszczenia najemcy wobec podnajemcy.

Nie ma zatem jakichkolwiek podstaw, aby dokonywać wykładni art. 675 § 1 i § 2 k.c. w związku z art. 677 k.c. w taki sposób, że roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy (lokalu) określone w art. 675 § 1 k.c. przedawniały się upływem roku na podstawie art. 677 k.c., a roszczenia najemcy przeciwko podnajemcy z tego samego tytułu określone w art. 675 § 2 k.c. przedawniały się z ogólnym – trzyletnim terminem przedawnienia na podstawie art. 118 k.c.

Oznacza to, że roszczenie powodów dochodzone na podstawie art. 675 § 2 k.c. przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu lokalu.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, iż pozwana wydała powodom lokal w dniu 31 marca 2009 r.

29 marca 2010 r. powodowie wystąpili z wnioskiem o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej dotyczącej m.in. roszczenia objętego powództwem.

Oznacza to, że zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg rocznego terminu przedawnienia uległ przerwaniu, a zatem zgodnie z art. 124 § 1 k.c. przedawnienie rozpoczęło bieg od nowa od powyższej daty, a zatem roszczenie powodów przedawniło się 30 marca 2011 r.

Kolejne zawezwanie do próby ugodowej złożone w dniu 11 lipca 2011 r. nie wywołało już skutku przerwy biegu przedawnienia, skoro zostało wniesione po upływie terminu przedawnienia.

Pozew wniesiony 11 lipca 2014 r. (czy też jak twierdzą powodowie 30 kwietnia 2014 r.) był zatem wniesiony po upływie rocznego terminu przedawnienia zgodnie z art. 677 k.c., a zatem pozwana mogła się skutecznie uchylić od zaspokojenia roszczenia powodów, co oznacza, że powództwo jako przedawnione podlegało na podstawie art. 117 § 2 k.p.c. oddaleniu.

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo w sprawie sygn. akt X GC 269/14.

Oddalenie powództwa dotyczy tylko roszczenia objętego sprawą X GC 269/14 połączonej do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. akt X GC 108/11.

Należy wskazać, że połączenie spraw do wspólnego rozpoznania, a nawet rozstrzygnięcia na podstawie art. 219 k.p.c. ma tylko i wyłącznie techniczny charakter i nie skutkuje tym, że powstaje jedna sprawa, rozpoznawana jednym rozstrzygnięciem. Nawet jeśli sprawy połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia rozpoznane są jednym wyrokiem, to powinien on obejmować odrębne rozstrzygnięcia o każdej połączonej sprawie.

W zaskarżonym wyroku Sąd pierwszej instancji orzekł o roszczeniu objętym powództwem w sprawie X GC 269/14 połączonej do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą X GC 108/11, a także o kosztach procesu w sprawach sygn. akt X GC 108/11, X GC 247/11 i X GC 30/12, które merytorycznie zostały rozpoznane prawomocnym wyrokiem z 13 sierpnia 2014 r., który został określony jako wyrok częściowy, gdyż według Sądu pierwszej instancji nie objął rozstrzygnięcia w sprawie X GC 269/14 (połączonej do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą X GC 108/11).

Wyrok ten jest prawomocny i bez względu na jego formę procesową konieczne było wydanie wyroku końcowego orzekającego o kosztach procesu w sprawach rozstrzygniętych w wyroku częściowym.

Zgodnie z wynikiem sporu w tych sprawach na podstawie art. 98 k.p.c. należało zasądzić od pozwanej solidarnie na rzecz powodów koszty procesu w sprawie X GC 108/11 w kwocie 12.950 zł (9.333 zł opłaty od pozwu i 3.617 zł kosztów zastępstwa procesowego), w kwocie 13.617 zł w sprawie X GC 247/11 (10.000 zł opłaty od pozwu i 3.617 zł kosztów zastępstwa procesowego) i kwotę 3.617 zł w sprawie X GC 30/12 z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W tej części oraz w części dotyczącej obciążenia pozwanej kosztami sądowymi (niepobraną opłatą sądową od pozwu w sprawie X GC 30/12 i wydatkami poniesionymi przez Skarb Państwa z tytułu wynagrodzenia biegłego) apelacja nie jest uzasadniona, gdyż koszty te obciążają pozwaną jako przegrywającą sprawę, a zatem podlega oddaleniu zgodnie z art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu w sprawie X GC 269/14 za pierwszą i drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając stosownie do wyniku sporu od powodów na rzecz pozwanej koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej.