Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy udzielił zabezpieczenia roszczeniu uprawnionego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w N. o zapłatę kwoty 62.229,39 zł poprzez obciążenie hipoteką przymusową należącej do obowiązanego (...) w B. nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Dalej idący wniosek uprawnionego, dotyczący zajęcia wierzytelności przysługujących obowiązanemu, Sąd pierwszej instancji oddalił.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazano, iż argumenty podniesione przez uprawnionego we wniosku wraz z przedłożonymi dokumentami uprawdopodabniają jego roszczenie z tytułu ustanowienia zabezpieczenia w wysokości 62.229,39 zł, tj. części kaucji gwarancyjnej na okres obowiązywania rękojmi i gwarancji w ramach umowy o roboty budowlane z dnia 23 lutego 2012 r. W ocenie Sądu Rejonowego wykazany został także interes prawny uprawnionego w udzieleniu mu zabezpieczenia, bowiem przeciwko obowiązanemu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w B. na kwotę 1.125.552,34 zł, a nadto obowiązany posiada także długi wobec innych wierzycieli. W przekonaniu Sądu pierwszej instancji przyjęty sposób zabezpieczenia w pełni zabezpieczy roszczenie uprawnionego, uwzględnienie bowiem wniosku w pełnym zakresie prowadziłoby do jego zaspokojenia, co jest niedopuszczalne.

Zażalenie na powyższe postanowienie – w zakresie w jakim wniosek uprawnionego został uwzględniony – złożył obowiązany (...), domagając się jego zmiany i oddalenia w pełnym zakresie wniosku o udzielenie zabezpieczenia, ewentualnie uchylenia postanowienia w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Obowiązany podniósł, iż w sprawie nie została spełniona przesłanka uprawdopodobnienia roszczenia, uprawniony bowiem w swoim wniosku – wbrew obowiązkowi udzielania sądowi wyjaśnień bez zatajania czegokolwiek (art. 3 k.p.c.) – przemilczał tą okoliczność, iż obowiązany złożył mu w piśmie doręczonym w dniu 2 lutego 2015 r. oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, obejmujące wierzytelność wskazaną we wniosku. W konsekwencji obecnie wierzytelność ta nie istnieje, gdyż uległa ona całkowitemu umorzeniu wobec skutecznie dokonanego potrącenia z wierzytelnością obowiązanego o zapłatę kwoty 233.000 zł z tytułu kaucji gotówkowej na zabezpieczenie jego uprawnień z gwarancji i rękojmi za ewentualne wady robót budowlanych wykonanych przez uprawnionego na podstawie umowy z dnia 31 sierpnia 2012 r. Obowiązany podkreślił przy tym, że uprawniony co do zasady nie kwestionuje istnienia swojego zobowiązania do ustanowienia zabezpieczenia należytego wykonania robót objętych ww. umową, w tym zakresie uprawniony dostarczył bowiem gwarancję bankową, tyle że niespełniającą wymagań wynikających z umowy.

Niezależnie od powyższego skarżący wyjaśnił, że nie jest prawdą, iż obowiązany nie ustanowił na rzecz uprawnionego kaucji gwarancyjnej. Kaucja taka została ustanowiona, lecz uprawniony zwrócił ją obowiązanemu, po czym ponownie domagał się od obowiązanego jej ustanowienia. Nadto obowiązany podniósł, że uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie spełnia wymogów art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c., gdyż nie wskazano w nim na podstawie jakich dowodów Sąd uznał roszczenie uprawnionego za uprawdopodobnione. Obowiązanemu nie został również doręczony odpis wniosku o udzielenie zabezpieczenia, co uniemożliwia mu ustosunkowanie się w sposób pełny do argumentacji przedstawionej przez uprawnionego.

W odpowiedzi na zażalenie uprawniony wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych. Podniósł, że nie zostały w niniejszej sprawie spełnione przesłanki pozwalające na dokonanie potrącenia, bowiem po stronie obowiązanego nie istniała wymagalna wierzytelność nadająca się do potrącenia. W ocenie uprawnionego nie zachodzą umowne warunki domagania się przez obowiązanego zapłaty kaucji gotówkowej, bowiem w umowie o roboty budowlane z dnia 31 sierpnia 2012 r. przewidziano dla uprawnionego (dłużnika w ramach tej umowy) wybór zabezpieczenia w postaci gwarancji w gotówce lub gwarancji bankowej (zobowiązanie przemienne w myśl art. 365 k.c.). Uprawniony dokonał zaś wyboru – w jego ocenie skutecznego prawnie – sposobu spełnienia ww. świadczenia poprzez dostarczenie obowiązanemu gwarancji bankowej. Podkreślono również, że do niniejszego wniosku załączony został jego odpis celem doręczenia go obowiązanemu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Zażalenie obowiązanego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 730 ⁽¹⁾ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać strona, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Jak o tym stanowi art. 730 ⁽¹⁾ § 2 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że biorąc pod uwagę załączone do wniosku dokumenty uprawniony w dostatecznym stopniu uprawdopodobnił swoje roszczenie. Stosownie do art. 243 k.p.c. nie było w takim przypadku wymagane jego udowodnienie (wykazanie), a nie ulega wątpliwości, że uprawdopodobnienie nie daje pewności istnienia konkretnego roszczenia, a jedynie jego prawdopodobieństwo w świetle podniesionych i należycie uargumentowanych twierdzeń (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 22 kwietnia 2013 r., I ACz 467/13, LEX nr 1331103) . Jak bowiem słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 stycznia 2014 r., V ACz 1061/13 (LEX nr 1428110) chociaż taki wniosek może się w ostatecznym rezultacie okazać fałszywy po przeprowadzeniu głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego, nie ma to jednak wpływu na ocenę zasadności udzielenia zabezpieczenia, gdyż istotą postępowania zabezpieczającego jest to, że Sąd dokonuje jedynie pobieżnej analizy dostarczonego przez uprawnionego materiału dowodowego.

W tym kontekście trzeba zauważyć, że chociaż Sąd pierwszej instancji przytaczając argumentację uprawnionego jedynie w sposób ogólny powołał się na przedłożone przez niego dokumenty to jednak nie można w żadnym razie uznać aby doszło tutaj do obrazy art. 328 § 2 k.p.c., gdyż sfera motywacyjna zaskarżonego orzeczenia nie budzi żadnych wątpliwości (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 stycznia 2013 r., I ACa 1075/12, LEX nr 126734). Obowiązany w istocie rzeczy nie zakwestionował zresztą podstawy faktycznej żądania uprawnionego, powołał się bowiem w zażaleniu jedynie na zaistniałe później okoliczności mające świadczyć o wygaśnięciu zobowiązania.

Także ta okoliczność, że obowiązanemu mógł nie zostać doręczony odpis niniejszego wniosku nie mogłaby stanąć na przeszkodzie w udzieleniu zabezpieczenia, gdyż postępowanie w tym przedmiocie ma charakter przyspieszony i odformalizowany (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 lutego 2014 r., I ACz 282/14, LEX nr 1467035, a także Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 30 kwietnia 2014 r., II Cz 270/14, opublikowane w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Wyjaśnić w związku z tym trzeba, że Sąd Okręgowy rozpoznający niniejsze zażalenie nie jest jeszcze uprawniony do merytorycznej oceny zasadności przedmiotowego roszczenia – ani też szczegółowej analizy twierdzeń, zarzutów i dowodów powołanych przez obowiązanego w zażaleniu – natomiast treść załączonych do wniosku dokumentów, a w szczególności § 6 ust. 1 i 2 umowy o wykonanie robót budowlanych z dnia 23 lutego 2012 r. - wraz z aneksami oraz wezwaniem z dnia 8 sierpnia 2014 r. do ustanowienia gwarancji ( k. 16 – 26 akt sprawy) uprawdopodabnia jego istnienie. Także interes prawny uprawnionego w udzieleniu zabezpieczenia jest oczywisty, skoro przedstawił on dokumenty świadczące o złej kondycji finansowej obowiązanego ( k. 27 -31 akt sprawy).

Wyjaśnić jednocześnie należy, że Sąd Rejonowy udzielając w niniejszej sprawie zabezpieczenia w trybie art. 733 k.p.c., a zatem przed wszczęciem postępowania w sprawie, wbrew zawartej tam regulacji nie wyznaczył terminu, w którym pozew powinien być wniesiony pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie mógłby przekraczać dwóch tygodni (art. 733 zd. 2 k.p.c.). Sąd Okręgowy ustalił w tym zakresie z urzędu – na podstawie akt sprawy VIII GC 489/16 – że uprawniony wniósł przeciwko obowiązanemu pozew o zapłatę kwoty 62.229,39 zł z powyższego tytułu w dniu 4 listopada 2015 r., a zatem w 14 dniu licząc od daty wydania zaskarżonego postanowienia (zob. notatkę urzędową z dnia 15 marca 2016 r.).

Niezależnie zatem od tego czy uznać za słuszny pogląd, iż w przypadku braku określenia przez Sąd terminu w jakim pozew ma być wniesiony (a w konsekwencji także braku zastrzeżenia rygoru upadku zabezpieczenia) pozew taki może być wniesiony w każdym czasie (tak J. Jagieła [w] K. Piasecki [red.], Kodeks postępowania cywilnego. T. III. Komentarz. Art. 730–1088, Wyd. 6. Warszawa 2015, nb 1 do art. 733), czy też upadek zabezpieczenia nastąpi zawsze z upływem terminu dwóch tygodni o którym mowa w art. 733 zd. 2 k.p.c. (F. Zedler Upadek zabezpieczenia, [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. II, Warszawa 2011, s. 926) nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie przedmiotowe zabezpieczenie nie upadło.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Brak było natomiast podstaw do orzekania na tym etapie postępowania o kosztach postępowania zażaleniowego, sąd rozstrzyga bowiem o kosztach postępowania zabezpieczającego dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie i to także gdy postanowienie, w którym udzielono zabezpieczenia, zostało wydane przed wszczęciem postępowania w sprawie (art. 745 § 1 i 2 k.p.c.). Postępowanie zabezpieczające ma bowiem – co do zasady – charakter incydentalny i służebny względem postępowania rozpoznawczego. Rozstrzygnięcie zatem o kosztach postępowania zabezpieczającego, włącznie z kosztami postępowania zażaleniowego, należy do kognicji sądu rozpoznającego sprawę co do istoty – łącznie z pozostałymi kosztami, przy odpowiednim zastosowaniu zasad związanych z ostatecznym wynikiem postępowania. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 105/12, LEX nr 1341714).

Artur Fornal Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk