Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Z. Ł.

przeciwko (...)sp. z o.o. w B.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 kwietnia 2015 r. sygn. akt I C 357/11

1. oddala apelację;

2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2 700zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Andrzej Struzik SSA Anna Kowacz-Braun SSA Jerzy Bess

I ACa 1250/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 17 grudnia 2015 r.

W ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu małoletnia powódka Z. Ł. reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego J. Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) sp. z o.o. kwoty 113.347,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia 9 lipca 2009 r. do dnia zapłaty, cofając pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w pozostałym zakresie.

Na uzasadnienie żądania pozwu, powódka podała, że jest właścicielką nieruchomości składającej się z działki nr (...), powstałej w wyniku podziału geodezyjnego działki nr (...) na działki nr (...), położonej w M. w gminie (...) dla której w Sądzie Rejonowym (...)prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...). Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, jednorodzinnym oraz budynkiem gospodarczym. Z dniem 9 lipca 2009 r. - na skutek utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie uchwały nr (...)Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska K., zarządzanego przez (...)sp. z o.o. - nieruchomość powódki została objęta strefą(...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) Sp. z o.o. Odnośnie budynków dotychczas istniejących na obszarze ograniczonego użytkowania, w/w uchwała Sejmiku wprowadziła wymagania techniczne, zgodnie z którymi w istniejących budynkach należy zastosować zabezpieczenia zapewniające właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach- zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane i przepisami wykonawczymi (§ 6 Uchwały). Wprowadzenie ograniczeń sposobu korzystania z nieruchomości, na podstawie w/w uchwały, spowodowało powstanie szkody wyrażającej się w spadku wartości nieruchomości oraz kosztach i wydatkach na zastosowanie zabezpieczenia zapewniającego właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach domu powódki. Obecnie dochodzi naprawienia tej szkody. Powódka podała, że na podstawie art. 136 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska do zapłaty odszkodowania za powstałą szkodę zobowiązany jest podmiot, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: 1)zasądził od strony pozwanej (...) K.- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz powódki Z. Ł. kwotę 113.347,09 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 października 2010 r. do dnia zapłaty; 2) umorzył postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 187.688,91 zł; 3) w pozostałym zakresie powództwo oddalił; 4) koszty postępowania między stronami wzajemnie zniósł; 5)nakazał pobrać od strony pozwanej (...) K.- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 2.330,84 zł tytułem części wynagrodzenia biegłego sądowego oraz kwotę 5.668,00 zł tytułem części opłaty sądowej od pozwu, od ponoszenia których powódka była zwolniona.

Sąd Okręgowy podał, że bezspornym w niniejszej sprawie było:

Powódka jest właścicielką nieruchomości składającej się z działki nr (...), powstałej w wyniku podziału geodezyjnego działki nr (...) na działki nr (...), położonej w M. w gminie (...) dla której w Sądzie Rejonowym (...)prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, jednorodzinnym oraz budynkiem gospodarczym.

W dniu 25 maja 2009 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...)w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska K., zarządzanego przez stronę pozwaną ( dalej: uchwała o (...)), w związku z przekroczeniem standardów jakości środowiska w zakresie dopuszczalnych poziomów dźwięku. W wyniku podjętej uchwały nieruchomość powódki znalazła się w strefie(...) utworzonego (...).

Paragraf 5 w/w uchwały (...) wprowadził następujące ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu i sposobu korzystania z terenów: 1) w strefie (...) – zakaz lokalizowania i budowy a) nowych obiektów zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej, zabudowy zagrodowej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy mieszkaniowo-usługowej, szpitali, domów opieki społecznej, oraz zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, lokalizacji terenów rekreacyjno-wypoczynkowych poza miastem, b) zakaz zmiany funkcji budynków z niemieszkalnych na mieszkalne; 2) w strefie(...) – zakaz lokalizowania i budowy nowych obiektów szpitali, domów opieki oraz zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży; 3) w strefie (...) – zakaz lokalizowania i budowy nowych obiektów zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży – działających w porze nocnej.

Zgodnie z zaświadczeniem Marszałka Województwa (...) z dnia 17 grudnia 2009 r. (znak (...) o lokalizacji działki w obszarze ograniczonego użytkowania utworzonym dla lotniska K.zarządzanym przez (...)sp. z o.o. działka nr (...) znajduje się wewnątrz obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska K..

Ponadto Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Budynek na nieruchomości powódki posadowiony został w latach 50-tych. Następnie nieruchomość nabył ojciec powódki J. Ł., który przekazał nieruchomość córce – powódce w drodze darowizny w 2008 r. Od tej daty nie były wykonywane żadne prace na nieruchomości. Ostatni remont przeprowadzony został w 1992 r. Podczas lotu, będąc w budynku czuć wibracje i drgania. Są widoczne pęknięcia na ścianach budynku.

W związku z obowiązywaniem uchwały nr (...)Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r. doszło do spadku wartości rynkowej działki ewidencyjnej nr (...) należącej do powódki. Wartość szkody związanej z tymże spadkiem wartości nieruchomości wynosi 60.000 zł według stanu na dzień 21 lutego 2012 r. oraz poziomu cen na 9 maja 2014 r. Wartość szkody uzyskano poprzez oszacowanie wielkości obniżenia się wartości 1 m ² powierzchni gruntu na skutek zmiany jego przeznaczenia z mieszkaniowo-usługowego na usługowe. Oszacowanie utraty wartości przedmiotowej działki na skutek utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania przy wykorzystaniu rynku równoległego nastąpiło przy wykorzystaniu rynku równoległego, na którym odbywały się transakcje zarówno nieruchomościami mieszkaniowymi , jak i usługowymi z terenu N..

Budynek znajdujący się na działce nr (...) położonej w M. i oznaczony nr(...)to budynek mieszkalny jednorodzinny, parterowy z użytkowym poddaszem. Ściany zewnętrzne budynku wykonano jako murowane z cegły pełnej z miejscowymi wypełnieniami żużlobetonem wylewanym na mokro. Dach budynku o konstrukcji drewnianej pokrywy dachówką zakładkową ceramiczną. Strop nad parterem wykonany jako monolityczna płyta żelbetowa o grubości minimum 12 cm. W przestrzeni poddasza znajdują się pomieszczenia mieszkalne. Konstrukcja poddasza ocieplona materiałem różnego rodzaju, płytami styropianowymi, wełną itp. o różnej grubości, wykończone boazerią od spodu. Stolarka okienna drewniana typowa ze standardowym zeszkleniem zespolonym 4/16/4. Budynek usytuowany jest w niewielkiej odległości od lokalnej drogi gminnej. Izolacyjność akustyczna właściwa (...)dla przegród zewnętrznych budynku przy uwzględnieniu jedynie tak zwanej masowej części przegrody (bez uwzględnienia izolacji termicznej ze styropianu lub wełny) wynosi: dla ściany z cegły pełnej ceramicznej i bloczków żużlobetonowych o gr. 30 cm R´A2 = 50 dB, dla stropów prefabrykowanych takich jak (...), DZ-3, (...) oraz stropu monolitycznego o gr. 12 cm – R´A2 = 48-51 dB. Zamontowana stolarka jest stolarką typową ze standardowym przeszkleniem 4/16/4. Okno standardowe ma izolacyjność akustyczną R´A2 = 23 dB, przy zwykłych szybach do 31 dB przy zastosowaniu jednej szyby typu T. oznaczonej jako T. Budynek znajduje się w strefie A, więc przegrody powinny spełniać parametry akustyczne: ściany zewnętrzne pełne i stropodachy lub dachy - R´A2 ≥ 45 dB. Warunek ten jest spełniony dla istniejących przegród budynku. Istniejące warstwy wykończeniowe poddasza użytkowego nie spełniają żadnych wymagań izolacyjności akustycznej i nie można ich pod tym kątem ocenić. Dlatego należy wykonać nową izolację akustyczną konstrukcji dachowej. Stolarka okienna i drzwiowa (R´A2 ≥ 35 dB) warunku nie spełnia. Budynek mieszkalny powódki pod względem zapewnienia właściwego klimatu akustycznego pomieszczeń wykazał, że nie są spełnione jedynie wymagania normowe odnośnie zamontowanej stolarki okiennej i drzwiowej oraz izolacji konstrukcji dachowej poddasza. Aby spełnić wymagania należy wymienić w całości zewnętrzną stolarkę okienną i drzwiową na stolarkę o izolacyjności akustycznej co najmniej R´A2 ≥ 35 dB. Stolarka ta w celu zapewnienia wentylacji zamiast mikrowentylacji powinna mieć zamontowane specjalne nawiewniki z tłumieniem akustycznym. Konstrukcję poddasza należy wygłuszyć płytami z wełny mineralnej gr. co najmniej 15 cm i wykończyć co najmniej czterema warstwami płyty gipsowo-kartonowej na profilu metalowym, na przykład R. system 4.70.01 plus system 4.05.15 R´A2 ≥ 46 dB. Koszt wymiany istniejącej stolarki na stolarkę o podwyższonej izolacyjności akustyczne oraz wytłumienie poddasza skalkulowano w oparciu o katalogi (...) oraz średnie ceny I kw. 2013 r. według publikacji S. na kwotę brutto 41.738,49 zł. Koszty związane z demontażem istniejącej na poddaszu domu drewnianej boazerii i ponownego jej montażu, przy założeniu odzyskania materiału w ilości około 80 % to kwota 11.608,60 zł. Amortyzacja boazerii liczona jest na 100 lat i dlatego listwy boazeryjne po zdemontowaniu i oczyszczeniu mogą być ponownie zamontowane.

Pismami z dnia 12 sierpnia 2009 r. oraz 10 marca 2010 r. powódka zawezwała stronę pozwaną do podjęcia rozmów o wypłacie rekompensaty za zamieszkiwanie w strefie (...) przez powódkę. Pismem z dnia 19 kwietnia 2010 r. powódka wezwała stronę pozwaną do zapłaty odszkodowania w kwocie 450.000 zł. Pismem z dnia 7 czerwca 2010 r. powódka wezwała do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty 250.000 zł tytułem naprawienia szkód wynikających z ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości powódki w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska K.. W dniu 14 października 2010 r. odbyła się rozprawa w sprawie z wniosku Z. Ł. o zawezwanie do próby ugodowej.

Po poczynieniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w swych rozważaniach, że wobec cofnięcia pozwu ponad kwotę 113.347,09 zł, postępowanie należało umorzyć w tym zakresie na mocy art. 355. § 1 k.p.c. Natomiast żądanie co do kwoty 113.347,09 zł, na którą złożyła się kwota 60.000 zł tytułem szkody związanej ze spadkiem wartości należącej do powódki zabudowanej nieruchomości oraz kwota 53.347,09 zł tytułem nakładów, jakie powódka powinna ponieść dla zapewnienia warunków akustycznych nieruchomości w związku z obowiązywaniem uchwały nr (...)Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r. dotyczącej utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska K.dla nieruchomości położonych w strefie (...) zasługiwało na uwzględnienie.

Odwołując się do treści art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r., nr 62, poz. 627 – dalej „u.p.o.ś) Sąd Okręgowy wskazał, że roszczenie o naprawienie szkody polegającej na utracie wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. wymaga wykazania, że utrata ta nastąpiła w wyniku ograniczeń w sposobie korzystania z nieruchomości wynikających z aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania. W odniesieniu do odszkodowania w zakresie kosztów koniecznych do wypełnienia wymagań technicznych, w orzecznictwie zwrócono uwagę na to, że roszczenie o zasądzenie kosztów potrzebnych do rewitalizacji akustycznej budynku nie jest uzależnione od uprzedniego poniesienia tych kosztów. Podmiot poszkodowany na skutek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, aby móc domagać się odszkodowania z tego tytułu, nie musi wykazywać, że już poniósł nakłady niezbędne do osiągnięcia standardów obowiązujących na obszarze ograniczonego użytkowania. Wystarczy, że udowodni, jaka musi być ich realna wysokość. Ustawodawca użył co prawda w art. 136 ust. 3 u.p.o.ś. określenia "także koszty poniesione", co mogłoby wskazywać na koszty już wydatkowane w celu wypełnienia wymagań technicznych jednak odwołanie do art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. oraz słowo "także" wskazują, że jest to tylko jedna ze szkód, które podlegają naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. Przy dokonaniu wykładni wskazanego przepisu należy zwrócić uwagę, że celem uregulowań art. 129 i 136 u.p.o.ś. jest ułatwienie osobom poszkodowanym w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. W konsekwencji uzasadniona wydaje się konstatacja, że wskazanie na koszty poniesione w celu spełnienia wymagań technicznych przez istniejące budynki miało wyeliminować spory co do objęcia tych kosztów obowiązkiem naprawienia szkody. W ocenie Sądu, przepisu art. 136 ust. 3 u.p.o.ś. nie można zatem traktować jako zawężającego zakres odszkodowania wskazany w art. 129 ust. 2 cytowanej ustawy. Wskazać zresztą należy, iż ustawodawca w art. 136 ust. 3 u.p.o.ś. jednoznacznie napisał, że szkodą są koszty poniesione w celu wypełnienia przedmiotowych wymagań, „nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2008 r., sygn. akt I ACa 2/08, M. Prawn. 2010/12/692).

Nadto szkody z tytułu spadku wartości nieruchomości i z tytułu zwrotu nakładów pozostają bez wzajemnego na siebie wpływu. I tak, przy ocenie czy i w jakim stopniu właściciel poniósł szkodę na skutek spadku wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, a nie jej stan po dokonaniu ewentualnych nakładów związanych z dodatkową ochroną akustyczną. Z kolei zwrot nakładów na dodatkową ochronę akustyczną przysługiwać może tylko w granicach, w jakich konieczność taka wynika z zakwalifikowania budynku do poszczególnej strefy obszaru ograniczonego użytkowania. Odszkodowanie z tego tytułu nie może zatem obejmować kosztów doprowadzenia nieruchomości do standardów ochrony akustycznej wymaganej na podstawie powszechnie obowiązujących norm i przepisów prawa budowlanego (por. wyrok Sądu Apel. w Poznaniu z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. I ACa 391/13, LEX nr 1363334). Strona pozwana niesłusznie zatem podnosiła argument, że powódka może dochodzić odszkodowań wyłącznie alternatywnie, a nie łącznie.

W ocenie Sądu Okręgowego jasne jest, iż ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, w myśl regulacji działu IX u.p.o.ś. „Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska” (art. 129 i nast.) stanowi jeden z przypadków ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości. Fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego bez wątpienia powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym również powódka, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania, co w konsekwencji powoduje zawężenie granic prawa własności wskazanych podmiotów. Podkreślić w związku z tym należy, iż ograniczenia prowadzące do obniżenia wartości nieruchomości mogą wynikać nie tylko z samej treści uchwały Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r., ale także z zawężenia granic własności, nawet, gdy nieruchomość po ustanowieniu obszaru ograniczonego użytkowania dalej może służyć temu samemu celowi, w szczególności zaś zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.

Za ugruntowaną i właściwą można uznać wykładnię art. 129 u.p.o.ś. przyjmującą, że naprawieniu na podstawie ust. 1-3 tego przepisu podlega nie tylko szkoda wynikła z obniżenia wartości nieruchomości, będącego następstwem ograniczeń ustanowionych wprost w rozporządzeniu o utworzeniu obszaru ograniczonego użytkowania, lecz także zmniejszenie jej wartości spowodowane koniecznością znoszenia dopuszczalnych na obszarze ograniczonego użytkowania immisji przekraczających standardy jakości środowiska (w rozpatrywanym wypadku przede wszystkim hałasu), ponieważ art.135 ust.1 u.p.o.ś. jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art.144 ust.1 u.p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art.3 pkt 6 u.p.o.ś., nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska (por. uzasadnienia wyroków z dnia 25 lutego 2009, II CSK 546/08, nie publ. i z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 602/09, nie publ.; postanowienia z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, nie publ., czy wyroku z dnia 25 maja 2012 r., I CSK 509/11, nie publ.). Zatem argumentacja strony pozwanej opierająca się na twierdzeniu, że hałas wokół lotniska występował już wcześniej i powódka winna ten fakt uwzględniać dochodząc swoich roszczeń, nie podważa uprawnienia do odszkodowania z tytułu utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania. Bez jego wprowadzenia powódka mogłaby się domagać zaniechania nadmiernych immisji dźwiękowych, po jego wprowadzeniu natomiast musi je tolerować. Konieczność znoszenia hałasu stanowi więc normalny skutek wprowadzenia obszaru. Nieusuwalne lecz z uzasadnionych względów konieczne przekroczenie standardów ochrony środowiska wymaga bowiem legalizacji odpowiednim aktem prawa miejscowego.

Zgodnie z poczynionymi w sprawie ustaleniami faktycznymi, wartość nieruchomości powódki uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych uchwałą Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r. Zmniejszenie wartości nieruchomości z powodu wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, a także sąsiedztwa lotniska emitującego hałas nie pozwalający dotrzymać standardów jakości środowiska jest stratą powodującą obniżenie aktywów w majątku powódki, a więc szkodą w rozumieniu prawnym (art. 129 ust. 2 u.p.o.ś.). Z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości W. E. (1) wynika, iż wartość szkody związanej z tymże spadkiem wartości nieruchomości wynosi 60.000 zł według stanu na dzień 21 lutego 2012 r. oraz poziomu cen na 9 maja 2014 r.

Z opinii biegłego sądowego R. M. wynika, iż budynek zlokalizowany na działce powódki w zakresie zapewnienia właściwego klimatu akustycznego pomieszczeń zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane i przepisami wykonawczymi (wymóg z § 6 pkt 2 załącznika nr (...) do w/w uchwały Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 maja 2009 r.) nie spełnia jedynie wymagań normowych odnośnie zamontowanej stolarki okiennej i drzwiowej oraz izolacji konstrukcji dachowej poddasza, w związku z czym zachodzi konieczność ich wymiany. Zdaniem biegłego całkowity koszt wymiany istniejącej stolarki na stolarkę o podwyższonej izolacyjności akustycznej oraz wytłumienia poddasza należy wycenić na kwotę 41.738,49 zł brutto. Biegły wyliczył ponadto koszt konieczny do demontażu i ponownego zamontowania boazerii znajdującej się na poddaszu budynku. Łącznie zatem z tytułu zwrotu nakładów potrzebnych na rewitalizację akustyczną budynku znajdującego się na nieruchomości powódki należało zasądzić 53.347,09 zł.

Mając powyższe na uwadze, wobec faktu że powódka zdołała wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności strony pozwanej, Sąd Okręgowy uznał za zasadne zasądzić od strony pozwanej na rzecz powódki tytułem odszkodowania łączną kwotę 113.347,09 zł (60.000 zł + 41.738,49 zł + 11.608,60 zł). Jednocześnie Sąd Okręgowy zasądził odsetki w wysokości ustawowej od w/w kwoty od dnia 1 maja 2010 r., tj. od dnia następnego po wezwaniu strony pozwanej do zapłaty, kierując się w tym zakresie treścią art. 455 k.c.. Datą od której powódka może liczyć odsetki będzie dzień rozprawy w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej syg. akt I Co 3430/10/K, tj. 14 października 2010r. wobec braku dowodu w jakiej dacie wezwanie do zapłaty i zawezwanie do próby ugodowej zostało stronie pozwanej doręczone. W pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek należało oddalić.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. (mac na uwadze, że powódka wygrała w ok. 40 %, a przegrała w ok. 60 %) oraz art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od tego wyroku, zaskarżając go w części to jest w zakresie punktu 1,4 i 5, wniosła strona pozwana, która zarzuciła:

1. odnośnie zasądzenia na rzecz powódki kosztów rewitalizacji akustycznej budynku znajdującego się na jej działce – naruszenie art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. oraz art. 136 ust. 3 u.p.o.ś. poprzez brak ich zastosowania względnie błędną wykładnię;

2. naruszenie przepisu art. 286 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych R. M. oraz dr W. E. (2) pomimo, iż opinie te ze względu na ich treść nie powinny stanowić podstawy oparcia na nich wyroku a także oddalenie wniosków dowodowych strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii (...) Katedry (...), a także nowego biegłego ds. szacowania nieruchomości;

3. naruszenie przepisu art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. w zw. z art. 362 § 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek na rzecz powódki od dnia 14 października 2010 r. pomimo iż właściwe zastosowanie tych przepisów prowadzi do wniosku, iż odsetki winny zostać zasądzone dopiero od dnia wydania wyroku w sprawie.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji; względnie o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów procesu; względnie o zmianę wyroku i zasądzenie odsetek od dnia wydania wyroku w niniejszej sprawie wyroku Sądu I instancji.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego (...)spółki z o.o. z siedzibą w B. jest nieuzasadniona.

Z uwagi na potrzebę wskazania podstawy rozstrzygnięcia (art. 382 k.p.c.) stwierdzić należy, że ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny Sąd apelacyjny przyjął za własny gdyż wyprowadzony został z dowodów, których ocena odpowiada wszelkim wskazaniom z art. 233 § 1 k.p.c.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego gdyż tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje możliwość dokonania oceny poprawności zastosowania prawa materialnego.

W sprawie nie doszło do naruszenia art. 286 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy dokonał oceny dowodów z opinii biegłych sądowych to jest biegłego do spraw szacowania nieruchomości dr inż. W. E. (1) oraz biegłego z zakresu konstrukcji budowlanych, w tym obiektów zabytkowych, kosztorysowania robót budowlanych i inwestycyjnych mgr inż. R. M. – czemu dał wyraz w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Zarzuty stawiane w apelacji co do opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości dr inż. W. E. (1) są niezasadne. Biegły ten już w opinii podstawowej z kwietnia 2012 r. określając metodę wyceny nieruchomości podał, że w myśl art. 152 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2004 r., nr 261, poz. 2603) w zakresie szacowania nieruchomości posłużył się podejściem porównawczym, korzystając z metody porównywania parami. Przy szacowaniu wartości nieruchomości w podejściu porównawczym wartość wycenia się przy założeniu, że wartość ta odpowiada ceno, jakie uzyskano za nieruchomości podobne, które były przedmiotem obrotu rynkowego, skorygowanym ze względu na cechy różniące te nieruchomości i ustalonej z uwzględnieniem zmian poziomu cen na skutek upływu czasu. Metoda porównywania parami polega na porównywaniu nieruchomości wycenianej, z nieruchomościami podobnymi, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Porównuje się kolejno co najmniej trzy nieruchomości podobne o znanych cechach i cenach, które były przedmiotem obrotu rynkowego z nieruchomością wycenianą. W ten sposób dokonuje się korekty cen każdej z porównywanych nieruchomości pod katem różnic pomiędzy nimi wynikających z odmiennych cech. Równocześnie wyjaśnił, że jako rynek równoległy wybrał rynek sprzedaży niezabudowanych działek o przeznaczeniu mieszkaniowym i mieszkaniowo – usługowym z terenu B. (gmina (...)) (.199).

Odpowiadając na zarzuty strony pozwanej, w tym dotyczące zastosowania jako rynku równoległego, służącego do wyceny rynku sprzedaży nieruchomości z terenu B. biegły dr inż. W. E. (1) wyjaśnił, że pięćdziesiąt transakcji przed wejściem w życie Uchwały oraz trzydzieści transakcji po wejściu w życie Uchwały zaszło na terenie całej M.. Transakcje te w znacznej części dotyczyły sprzedaży terenów usługowo – produkcyjnych oraz terenów rolnych. Powierzchnia strefy A ograniczonego użytkowania stanowi jedynie niewielką część powierzchni terenu M.. W strefie A zanotowano tylko cztery transakcje, które jednak dotyczyły zakupu działek położonych w bezpośrednim sąsiedztwie terenów usługowo – produkcyjnych a ich nabywcami były podmioty zainteresowane rozwojem działalności gospodarczej a nie realizacją zabudowy mieszkaniowej. Brak obrotu w strefie A działkami z przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową w praktyce uniemożliwiało oszacowanie wartości gruntu przedmiotowej nieruchomości w stanie po wejściu w życie Uchwały. Okoliczność ta była przyczyną analizy rynku równoległego. Natomiast na terenie całej M. zaszło 16 transakcji nieruchomościami mieszkalnymi, co umożliwiło oszacowanie wartości gruntu przedmiotowej nieruchomości w stanie przed wejściem w życie Uchwały, a następnie na podstawie analizy rynku równoległego oszacowanie wielkości spadku wartości (k. 267 – 268). Zeznając na rozprawie w dniu 17 stycznia 2013 r. (k.288 – 289) biegły ponownie odniósł się do zastosowanego w opinii rynku porównawczego a nadto podał, że w swej opinii brał pod uwagę możliwość zabudowy działki obiektami o charakterze usługowym. Na pytania pełnomocnika strony pozwanej podał, że gdyby możliwa była rozbudowa budynku istniejącego na nieruchomości w szerz, czyli przez zwiększenie powierzchni zabudowy, to miałoby to wpływ na wynik opinii. Równocześnie przyznał, że nie posiada uprawnień z zakresu architektury, więc nie może określić czy budynek nadaje się do rozbudowy. Na rozprawie tej pełnomocnik pozwanego wniósł o zobowiązanie biegłego do sporządzenia opinii uzupełniającej w zakresie ustalenia jaki spadek wartości działki nastąpiłby na skutek podjęcia uchwały sejmiku wojewódzkiego przy założeniu, że możliwa jest rozbudowa istniejącego na działce budynku oraz czy w ogóle taki spadek wówczas następuje. W opinii uzupełniającej z kwietnia 2013 r. biegły dr inż. W. E. (1) ponownie przedstawił metody określenia wartości gruntu (jak w pierwszej opinii z odwołaniem do art. 152 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami), przeprowadził analizę rynku, dokonał obliczenia wysokości zmniejszenia wartości przedmiotowej nieruchomości (k. 336 – 353). Kolejny raz biegły dr inż. W. E. (1) wysłuchany został na rozprawie w dniu 6 marca 2014 r. (k. 444) i na pytania pełnomocnika pozwanego szeroko wypowiadał się co do zastosowanego w opinii dala wyceny wartości gruntu rynku równoległego. Na rozprawie tej pełnomocnik strony pozwanej złożył kolejny wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego dr inż. W. E. (1). W opinii uzupełniającej z dnia 9 maja 2014 r.(k. 456 i nast.) biegły odpowiedział na postawione zagadnienie jednak wynik w postaci określenia utraty wartości rynkowej nieruchomości na poziomie 60 000 zł nie zmienił się w stosunku do poprzednich opinii. Swe trzecie wyjaśnienia ustne biegły złożył na rozprawie w dniu 14 kwietnia 2015 r. (k. 511) i odpowiadał na liczne pytania pełnomocnika strony pozwanej. Mimo to pełnomocnik strony pozwanej wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego na okoliczność ustalenia faktycznego spadku wartości spornej nieruchomości, wywołanego wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Wniosek ten został oddalony, a pełnomocnik strony pozwanej zgłosił zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c.

Natomiast biegły mgr inż. R. M. wydał opinię zasadniczą z dnia 26 marca 2012 r. (k. 303 i nast.), odpowiedział na zarzuty strony pozwanej w pismach z dnia 3 czerwca 2013 r. (k.395 i nast.) i z dnia 20 lipca 2013 r. (k. 408 i nast.) oraz złożył wyjaśnienia na rozprawie w dniu 25 listopada 2013 r. (k.436). W żadnym z pism zawierających zarzuty do opinii strona Natomiast na rozprawie w dniu 6 marca 2014 r. pełnomocnik strony pozwanej wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii (...) Katedra (...) na okoliczność ustalenia, jakiego typu prace są konieczne, celem zapewnienia prawidłowej akustyki w budynku. Wniosek ten został oddalony jednak pełnomocnik strony pozwanej nie zgłosił zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c.

Przed odniesieniem się do zarzutów dotyczących obu opinii wypada poczynić kilka ogólnych uwag.

Mianowicie opinia biegłego podlega ocenie – zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. – na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r. I CKN 1170/98 (OSNC 2001, nr 4, poz. 64).

Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych opinii biegłych lub opinii instytutu, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy gdy przeprowadzona już opinia zawiera istotne luki, jest niekompletna, bo nie odpowiada na postawione tezy dowodowe, niejasna czy nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, tj. gdy przedstawiona ekspertyza nie pozwala organowi orzekającemu zweryfikować zawartego w niej rozumowania co do trafności wniosków końcowych (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1972 r., II CR 470/72, Lex nr 7180, z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10, Lex nr 603161).

Nieuzasadniony jest też pogląd, według którego nie wolno zaniechać przeprowadzenia dowodu z dalszej opinii, jeżeli dotychczasowa nie daje podstaw do rozstrzygnięcia sprawy w sposób wskazany przez stronę. Odmienne stanowisko oznaczałoby przyjęcie, że należy prowadzić dowód z dalszych wszelkich opinii biegłych, aby upewnić się czy niektórzy z nich nie poparliby stanowiska zgłaszającej wniosek strony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., I CKN 962/98 niepublikowane i wyroki Sadu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99, OSNP 2000, nr 22, poz. 807 oraz z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 639/99 niepubl.).

Oddalając wnioski strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z kolejnych opinii biegłego i instytutu Sad Okręgowy, biorąc pod uwagę wcześniejsze rozważania nie naruszył art. art. 286 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.

Prowadząc postępowanie w zakresie dowodu z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości dr inż. W. E. (1) zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności, a strona pozwana bez pohamowania składała wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej lub wysłuchania biegłego. Gdy uzyskała dla siebie negatywny rezultat zgłosiła wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego. To w świetle powołanych poglądów judykatury nie mogło spotkać się z aprobatą. Wniosek ten nie mógł być uwzględniony także i z tego powodu, że strona pozwana nie podważyła skutecznie oceny tej opinii dokonanej przez Sąd Okręgowy zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 233 § k.p.c. Zarzut, że biegły ten wypowiadał się w sprawach dodatkowej zabudowy działki lub rozbudowy istniejącego domu bez uprawnień architektonicznych jest całkowicie chybiony zważywszy, że okoliczność ta nie ma znaczenia dla sprawy bo nie można zakładać, że powódka ma obowiązek dokonywać takiej zabudowy lub rozbudowy by spełnić wskazania pozwanego oczekującego podniesienia wartości działki. Do tego przypomnieć wypada , że na rozprawie w dniu 17 stycznia 2013 r. po tym jak biegły dr inż. W. E. (1), że nie posiada uprawnień z zakresu architektury, pełnomocnik strony pozwanej wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej tego biegłego dotyczącej ustalenia czy możliwa jest rozbudowa istniejącego na działce budynku oraz czy w ogóle nastąpiłby wówczas spadek wartości działki. Obecnie natomiast w apelacji brak uprawnień z zakresu architektury jest podnoszony jako zarzut.

Jeśli zaś chodzi o opinię biegłego mgr inż. R. M. to jak już powiedziano przed wniesieniem apelacji strona pozwana nie podnosiła zarzutu, że do opracowania opinii doszło bez wcześniejszego przeprowadzenia pomiarów wewnątrz jak i na zewnątrz budynku. Natomiast jak już powiedziano dokonanej przez Sąd Okręgowy ocena dowodu z opinii tego biegłego mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów wyznaczonej przez art. 233 § k.p.c.

Strona pozwana na etapie apelacji nie zdołała podważyć tej oceny.

Jeśli zaś chodzi o oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii (...) Katedra (...) to brak zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. czyni ten zarzut niedopuszczalnym. Przepis art. 162 k.p.c. przewiduje bowiem prekluzję zarzutów dotyczących niektórych naruszeń prawa procesowego. Skutkiem ich niepodniesienia przez stronę, w sposób wskazany w przepisie, jest utrata możliwości powoływania się na nie w dalszym toku postępowania, a więc także w postępowaniu wywołanym wniesieniem apelacji, chyba że zachodzą przypadki, o których mowa w art. 162 zdanie drugie in fine k.p.c. Na takie przypadki strona pozwane nie wskazuje jednak w apelacji.

Istotne dla podniesionego zarzutu dotyczącego niedopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego do spraw szacowania nieruchomości oraz opinii (...) jest i to, że strona pozwane nie podniosła zarzutu naruszenia art. 217 § 2 lub 3 k.p.c., który powinien być podstawowym zarzutem w takiej sytuacji zwłaszcza, że art. 227 k.p.c. określa co jest przedmiotem dowodu, zaś art. 286 k.p.c. dotyczy wyjaśnień biegłego i dodatkowej opinii. Oba przepisy w niniejszej sprawie niewątpliwie nie zostały naruszone podobnie jak art. 382 § 2 k.p.c. bowiem uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie elementy wymagane przez ten przepis.

Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego to, że całkowicie niezasadny jest zarzut naruszenia art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. oraz art. 136 ust. 3 u.p.o.ś.

Żądanie powódki zapłaty sumy stanowiącej wartość nakładów, jakie trzeba ponieść w celu przeprowadzenia wymaganych prac jest żądaniem naprawienia doznanej szkody, mieszczącym się w zakresie przewidzianym w art. 361 § 2 k.c., przy uwzględnieniu istnienia związku przyczynowego szkody z wprowadzonymi ograniczeniami w sposobie korzystania z nieruchomości. Z art. 136 ust. 3 p.o.ś., wprowadzonego z dniem 28 lipca 2005 r. (art. 1 pkt 58 lit. b z.p.o.ś.) wynika, że w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Wykładnia językowa tego przepisu wskazuje, że chodzi o koszty poniesione, nawet w braku obowiązku ich wydatkowania. Interpretacja systemowa prowadzi do wniosku, iż tego rodzaju szkody objęte są odszkodowaniem wskazanym w przepisie art. 129 ust. 2 p.o.ś., określającym skutki wprowadzenia ograniczeń. Funkcjonalne jego rozumienie przemawia za przyjęciem, że zrekompensowanie tych wydatków, jako zmierzających do likwidacji ujemnych następstw dozwolonego natężenia hałasu, należy do zakresu jego regulacji, ponieważ uznaje za szkodę, podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., także poniesione koszty rewitalizacji akustycznej budynków bez potrzeby rozstrzygania o istnieniu obowiązku przeprowadzenia prac dostosowawczych. Nie ma podstaw do przypisywania temu uregulowaniu roli ograniczenia szkody związanej z koniecznością dostosowania budynków do wprowadzonych wymagań technicznych jedynie do kosztów poniesionych. Przepis art. 136 ust. 3 p.o.ś. nie wyłącza obowiązku naprawienia szkody obejmującej usunięcie wadliwości budynku, jeśli konieczne prace remontowe nie zostały jeszcze wykonane (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt . II CSK 254/12, Lex nr 1294477).

W sprawie nie doszło też do naruszenia art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c w zw. z art. 362 § 2 k.c.

Odsetki należą się, zgodnie z art. 481 k.c., za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one zatem opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158 oraz z dnia 16 grudnia 2011 r., sygn. akt V CSK 38/11, Lex nr 1129170).

Strona pozwana przed wniesieniem pozwu wzywana była do zapłaty pismem z dnia 19 kwietnia 2010 r. a następnie powódka wniosła o zawezwanie do próby ugodowej. Rozprawa w tej sprawie odbyła się 14 października 2010 r. Strona pozwana nie powołała się na istnienie przeszkód w postaci niemożności wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia wysokości świadczenia, pomimo działań podejmowanych ze szczególną starannością, której można oczekiwać od takiego podmiotu jak pozwany(...)Spółka z o.o. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 257/09, Lex 551204). Także w trakcie trwania procesu strona pozwana nie uregulowała choćby części dochodzonego roszczenia wręcz przeciwnie składając niezliczone wnioski o kolejne opinie uzupełniające i z wysłuchania biegłych (wcześniej opisane) w sposób skuteczny odwlekała moment zakończenia sprawy. Obecnie zaś chce aby odsetki zasądzone były od dnia orzekania co prowadziłoby do jawnego pokrzywdzenia powódki i byłoby sprzeczne z art. 481 k.c.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. zaś o kosztach zgodnie z art. 98 k.p.c. i § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490; zm: Dz. U. z 2015, poz. 617).

SSA Andrzej Struzik SSA Anna Kowacz-Braun SSA Jerzy Bess