Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2016 r. w Lublinie

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji A. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 22 czerwca 2015 r. sygn. akt VIII U 685/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. i ustala A. P. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. P. kwotę 150 (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Barbara Hejwowska Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Krzysztof Szewczak

III AUa 897/15

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 5 lutego 2013 roku, znak sprawy(...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił A. P. prawa do emerytury z uwagi na to,
że wnioskodawca nie udokumentował 15-letniego okresu zatrudnienia
w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od tej decyzji A. P. podniósł, że jest ona krzywdząca i domagał się uznania za pracę w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...)w S. od 8 września 1970 r. do 31 grudnia 1975 r. oraz w (...) S. A. w Ł. z siedzibą w B. od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że A. P., ur. (...), złożył w dniu 3 stycznia 2013 r. wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wezwał wnioskodawcę do złożenia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres od 1 maja 1990 r. do 4 maja 1992 r. Powyższego świadectwa wnioskodawca nie złożył w związku z czym w dniu 5 lutego 2013 r. wydana została zaskarżona decyzja odmawiająca prawa do emerytury.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach okres 1 roku, 6 miesięcy i 24 dni liczony od 7 czerwca 1983 r.
do 31 grudnia 1984 r., tj. okres pracy w Kopalni (...) w B. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Sąd I instancji dodatkowo uznał, że zasadne jest zaliczenie wnioskodawcy do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnika od 8 września 1970 r. do 31 grudnia 1975 r. w (...)w S., a następnie po jego przejęciu, od 1 stycznia 1976 r. do 31 maja 1983 r. w (...)w C.. Powyższy okres wynosi łącznie 12 lat, 8 miesięcy i 23 dni, co razem z okresem uznanym przez ZUS daje łącznie 14 lat, 3 miesiące i 17 dni.

Sąd I instancji ustalił, że A. P. pracował od 1 stycznia 1985 r. do 10 kwietnia 1990 r. na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego w Kopalni (...) w B.. Następnie, w okresie od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r., wnioskodawca pracował w (...) S.A. w Ł. z/s w B. na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego. W dniu 1 maja 1990 r. zawarł on umowę o pracę na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego, z której wynikało, że miał zgłosić się do pracy od 2 maja 1990 r. Wynagrodzenie ustalone zostało według kategorii VII tj. w kwocie 2.695zł/godz. Z dniem 1 października 1990 r. na powierzonym stanowisku kierowcy samochodu dostawczego wnioskodawcy przyznano wynagrodzenia według kategorii VII w kwocie 3.200zł/godz., a następnie z dniem 1 sierpnia 1991r. w wysokości 4.800zł/ godz. Wnioskodawca otrzymał odzież roboczą stosowną do zajmowanego stanowiska kierowcy samochodu dostawczego. Spółka świadczyła usługi transportowe na terenie kopalni węgla w B., N., był także przewożony miał do Z., R.. Spółka powstała po przekształceniu powstałego na bazie działu transportu kopalni Zakładu (...). Zatrudniała ok. 100 osób, w tym kierowców samochodów dostawczych, którzy jeździli samochodami dostawczymi marki (...) i (...) oraz kierowców samochodów ciężarowych jeżdżących samochodami takimi marki (...), (...), (...), (...). Ponadto byli zatrudnieni operatorzy spycharek, ładowarek. Był wyodrębniony warsztat, w którym dokonywane były naprawy pojazdów. Z wnioskodawcą razem był zatrudniony na stanowisku dyspozytoraA. S., na stanowisku mechanika w warsztacieW. K.i na stanowisku kierowcy H. D..

Spółka (...) została następnie przejęta przez (...) S.A. , który jako następca prawny tej spółki wystawił świadkowi H. D. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w okresie od 1 maja 1990 r. do 20 listopada 1991r. Wnioskodawca zwracał się do (...) S.A. o wydanie świadectwa pracy w szczególnych warunkach, jednak otrzymał odpowiedź odmowną.

Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy oraz świadków:
W. K., A. S. i H. D. dotyczących zatrudnienia w (...) S.A w Ł. jedynie w części, w której opisali okoliczności związane z powstaniem spółki, jej charakterem i zasadami funkcjonowania oraz co do stanowisk pracy zajmowanych przez świadków bowiem w tej części zeznania te były wzajemnie zgodne i pozbawione sprzeczności.

Natomiast nie zasługiwały na wiarę w ocenie Sądu I instancji zeznania wnioskodawcy oraz wskazanych świadków w części, w której zeznali,
że ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. w Ł. jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, z uwagi na ich sprzeczność z dokumentacją zawartą w aktach osobowych wnioskodawcy z okresu tego zatrudnienia.
Sąd I instancji stwierdził, że jak wynika z zeznań wnioskodawcy oraz pisma
z dnia 7 kwietnia 1990 r. znajdującego się w aktach osobowych, A. P., uprzednio pracujący w Kopalni (...) w B. jako kierowca samochodu dostawczego, został przez (...) S.A. w Ł. przejęty wraz z innymi pracownikami na zasadzie porozumienia między zakładami pracy. W aktach osobowych (...) S.A. w Ł. znajdują się dokumenty w postaci umowy o pracę, angaży podwyższających stawkę wynagrodzenia z dnia 6 listopada 1990 r. oraz z dnia 2 września 1991 r., karty wyposażenia w odzież ochronną, świadectwa pracy z dnia 4 lutego 1992 r., w których to jednoznacznie i konsekwentnie wskazano, że wnioskodawca pracuje jako kierowca samochodu dostawczego.

Sąd I instancji wskazał też, że wnioskodawca nie posiada na ten okres świadectwa pracy w szczególnych warunkach, gdyż (...) S.A. jako następca (...) spółki (...) w Ł. odmówił jego wystawienia właśnie z uwagi na dokumentację zawartą w aktach osobowych. W odróżnieniu od wnioskodawcy świadek H. D. ma wstawione przez następcę (...) spółki (...) w Ł. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach od 1 maja 1990 r. do 20 listopada 1991 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

W ocenie Sądu I instancji, ani wnioskodawca, ani przesłuchani świadkowie nie wskazali żadnych okoliczności, które mogłyby świadczyć, że zapisy w dokumentach co do zajmowanego przez wnioskodawcę stanowiska pracy są niezgodne ze stanem faktycznym. Brak jest zatem podstaw do uznania,
że dokumentacja ta była prowadzona wadliwie przez pracodawcę tym bardziej, że za analogiczny okres wystawiono świadectwo pracy w szczególnych warunkach świadkowi H. D..

Sąd I instancji powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 kwietnia 2013 r. (sygn. III AUa 205/13 LEX nr 1312056), zgodnie z którym fakt, że w postępowaniu w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe ubezpieczony ubiegający się o świadczenie może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia, także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego (art. 473 k.p.c.) nie oznacza, iż ocena wiarygodności tych dowodów podlega innym regułom niż określone w art. 233 § 1 k.p.c. Skoro zatem wnioskodawca nie wykazał powodów uzasadniających podważenie treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych w zakresie dotyczącym wskazania zajmowanego przez niego stanowiska, to pozostające w sprzeczności z tymi dokumentami zeznania świadków, nie mogą być uznane za wiarygodne. Sąd I instancji powołał się też na wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 sierpnia 2014 r. (sygn. III AUa 466/14), w którym wskazano, że zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, a jedynie okres wynoszący 14 lat, 3 miesiące i 17 dni. W związku z powyższym odwołanie wniesione przez wnioskodawcę Sąd Okręgowy oddalił.

Apelację od wyroku Sądu I instancji wniósł ubezpieczony A. P., zarzucając mu naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, co ujawniło się przez:

a) nieobiektywną ocenę materiału dowodowego oraz brak wszechstronnego rozważenia zebranych dowodów, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia,

b) przyjęcie, że odwołujący się nie udowodnił, iż legitymuje się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach,

c) wyciągnięcie wniosków, które nie znajdują uzasadnienia
w zgromadzonym materiale dowodowym i przyjęcie, że zeznania świadków
są ze sobą sprzeczne w sytuacji, gdy takie sprzeczności nie występują,

d) zaniechanie dokonania samodzielnej i pełnej oceny wszystkich dowodów i w to miejsce dokonanie dowolnej i wybiórczej oceny zgromadzonego materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a w szczególności oparcie się wyłącznie na dokumentacji pracowniczej, która była prowadzona nierzetelnie;

- art. 328 § 2 k.p.c. przez brak pełnego wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku i jedynie przytoczenie przepisów prawa, które Sąd Okręgowy błędnie zastosował w toku orzekania w sprawie, co uniemożliwia stronie pozwanej kontrolę przesłanek, którymi kierował się Sąd I instancji wydając merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie;

- art. 473 w związku z art. 227 w związku z art. 258 k.p.c. poprzez oparcie się wyłącznie na materiale dowodowym w postaci dokumentów, a zupełne pominięcie zeznań świadków, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia.

- art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późniejszymi zmianami) oraz § 2 ust. 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) poprzez jego niezastosowanie i błędne uznanie, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Apelant wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości
i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa
do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach
oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania sądowego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji celem ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Apelant ponadto wnosił o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków:Z. Ł., Z. B. (1)iH. A.– na okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązków kierowcy samochodów ciężarowych
lub też samochodów powyżej 3,5 tony masy całkowitej w (...) S.A. w Ł. w okresie od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r.

W ocenie wnioskodawcy fakt, że w odróżnieniu od świadka H. D.nie otrzymał on świadectwa wykonywania w (...) S.A. w Ł.
pracy w szczególnych warunkach wynika z nierzetelnego i szczątkowego prowadzenia jego dokumentacji pracowniczej, co Sąd I instancji winien był wziąć pod uwagę z urzędu. Wnioskodawca przytoczył tu stanowisku Sądu Najwyższego przyjęte w wyroku z dnia 8 kwietnia 1999 r. w sprawie II UKN 619/98, zgodnie z którym sąd ocenia zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub umieszczenia w świadectwie wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Wnioskodawca podkreślił, że fakt nieprecyzyjnego wskazania przez pracodawcę w poszczególnych świadectwach pracy nazw stanowisk, na których ubezpieczony świadczył pracę nie stanowi, że praca ta nie była wykonywana w warunkach szczególnych, bowiem znaczenie dla ustalenia tej okoliczności ma rodzaj powierzonej pracy, a nie nazwa zajmowanego stanowiska.

Wnioskodawca nadto podniósł, że uzasadnienie wyroku Sądu I instancji zawiera liczne sprzeczności, w szczególności w jednym miejscu wskazuje,
że ubezpieczony otrzymał od (...) S.A. pismo, z którego wynikało,
że według akt osobowych pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony, a w innym miejscu uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że A. P. pracował jako kierowca samochodu dostawczego. Brak jest również uzasadnienia, dlaczego Sąd Okręgowy odmówił wiarygodności świadkom, a na jakiej podstawie uznał dokumentację pracowniczą za w pełni wiarygodną. Wnioskodawca wskazał, że okres, w którym był zatrudniony przez (...) S.A. w Ł. przypadał na lata przemian ustrojowych w Polsce, w tym powstania gospodarki wolnorynkowej,
i że w tym okresie w przedsiębiorstwach takich jak ostatnio powołane nie zawsze dokumentacja była właściwie prowadzona. W związku z tym, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c. w sytuacji, gdy podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej, zdaniem wnioskodawcy, okoliczności, od których uzależnione jest prawo do emerytury mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego.

Wnioskodawca twierdził, że w okresie od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, wymienioną w wykazie A, dziale VIII, poz. 2 pkt 2 zarządzenia nr 17 MGiE z dnia 12 sierpnia 1983 roku, tj. w warunkach szczególnych w (...) S.A. w Ł.. Doliczenie tego okresu do okresu 14 lat, 3 miesięcy i 17 dni, który Sąd I instancji uznał za udowodniony, umożliwiłoby wnioskodawcy uzyskanie należnego mu świadczenia emerytalnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd I instancji, zdaniem wnioskodawcy, z zebranego materiału dowodowego wyprowadził wnioski błędne i niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Wnioskodawca ponadto podniósł, że wymogu zamieszczenia
w uzasadnieniu wyroku elementów określonych w art. 328 § 2 KPC nie mogą zastępować ogólne sformułowania, bez podjęcia choćby próby wskazania konkretnych elementów materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, a także bez konkretnego wyartykułowania tych podstaw, które w ocenie sądu uzasadniały jego stanowisko. W ocenie wnioskodawcy wobec niespójności uzasadnienia niemożliwym okazało
się dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wnosił o oddalenie apelacji, podzielając ocenę zebranego materiału dowodowego przyjętą przez
Sąd I instancji i argumentując, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Sąd Apelacyjny ustalił, że w okresie od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r. wnioskodawca pracował w (...) S.A. w Ł. z/s w B.
na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, tj. samochodów ciężarowych marki (...) i (...) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym odpowiednio 7 i 11 ton. W ramach swoich obowiązków zawodowych wnioskodawca przewoził na tereny budowy głównie materiały sypkie (żwir, kruszywo, piasek, ziemię), a ponadto konstrukcje metalowe i obudowy górnicze. W ramach wykonywania pracy w szczególnych warunkach wnioskodawcy były wydawane przez pracodawcę posiłki regeneracyjne.

Sąd Apelacyjny ustalił ponadto, że po przekształceniu Zakładu (...) powstałego na bazie działu transportu Kopalni (...) w B. w (...) S.A. w Ł., spółka ta dokonała zbycia większości samochodów dostawczych. Spółka zatrzymała tylko dwa bądź trzy samochody dostawcze; jednakże obowiązki zawodowe wnioskodawcy nie obejmowały pracy na stanowisku ich kierowcy. Pracę na stanowisku kierowcy samochodów dostawczych wykonywali pracownicy działu zaopatrzenia (...) S.A. w Ł..

Powyższy stan faktyczny Sąd Apelacyjny ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w toku postępowania przed Sądami obu instancji,
a w szczególności na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz świadków
W. K., A. S., H. D., Z. Ł.,Z. B. (2)
i H. A.. Wszyscy świadkowie są dla wnioskodawcy osobami obcymi. Ich zeznania oraz zeznania wnioskodawcy były wzajemnie zgodne
i pozbawione sprzeczności. Z uwagi na to, że wskazani świadkowie pracowali razem z wnioskodawcą w (...) S.A. w Ł. istotnie posiadali oni wiedzę odnośnie zakresu obowiązków zawodowych ubezpieczonego w okresie zatrudnienia przez tą spółkę.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie. W świetle zgromadzonego w toku postępowania przed Sądami obu instancji materiału dowodowego wyrok Sądu I instancji nie mógł się ostać.

W myśl art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U 2015 r., poz. 748 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r. (po zmianie wprowadzonej przez art. 1 pkt. 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa
do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast stosownie do art. 32 u. 1 i 2 cyt. ustawy ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. będącym pracownikami, o których mowa
w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust.2 i 3. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), który ma zastosowanie na podstawie art. 32 ust. 4 powołanej ostatnio ustawy, wynika,
że pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione
w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki : osiągnął wiek emerytalny 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ostatnio powołanego rozporządzenia).

W wykazie A, stanowiącym załącznik rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w dziale VIII poz. 2 wymienione są min. prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Natomiast w wykazie A, dziale VIII, poz. 3 załącznika
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz w zarządzeniu Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej – wykaz A, dział VIII, poz. 3 pkt. 1 (Dz. Urz. MRLGŻ z dnia 4 listopada 1988 r., nr 2, poz. 4-5) wymienione są prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika od 8 września 1970 r. do 31 grudnia 1975 r. w (...)w S., a następnie po jego przejęciu od 1 stycznia 1976 r. do 31 maja 1983 r. w(...)w C., oraz na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego w Kopalni (...) w B. od 7 czerwca 1983 r. do 31 grudnia 1984 r., co daje łącznie okres 14 lat, 3 miesięcy i 17 dni.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany materiał dowodowy pozwala na uznanie, że wnioskodawca dodatkowo stale i w pełnym wymiarze czasu pracował od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r. w (...) S.A. w Ł. z/s w B. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Tak więc na rzecz tego ostatniego pracodawcy wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez okres 1 roku, 9 miesięcy i 4 dni, co łącznie z okresem uznanym przez Sąd I instancji za wykazany daje okres ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Opierając się wyłącznie na dowodach z dokumentów pracowniczych należałoby przyjąć, że wnioskodawca w okresie od dnia 1 maja 1990 r. do dnia 4 lutego 1992 r. był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego. Jednakże zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd jest zobowiązany do oceny wiarogodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny odmówił wiarygodności dokumentacji pracowniczej dotyczącej okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) S.A. w Ł. jako pozostającej w sprzeczności z uznanymi przez Sąd Apelacyjny za wiarygodne zeznaniami świadków oraz wnioskodawcy. W sytuacji, w której powołani w sprawie świadkowie – mający wiedzę o zakresie obowiązków wnioskodawcy jako osoby pracujące wraz z nim w (...) S.A. w Ł. – niezależnie od siebie potwierdzili okoliczność pracy ubezpieczonego na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego, należy tę okoliczność uznać za udowodnioną pomimo tego, że zeznania świadków stoją tu w sprzeczności z treścią dokumentacji pracowniczej. Podkreślić należy, że jak wynika z zeznań świadków (...) S.A. w Ł. po przekształceniu zbyła większość swoich samochodów dostawczych. Okoliczność ta podważa wiarygodność dokumentacji pracowniczej, z której miałoby wynikać, że wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu dostawczego.

Sąd I instancji, powołując się na wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie wydane w sprawach o sygn. akt: III AUa 205/13 i III AUa 466/14 przyjął, że zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest zatem dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

Sąd Apelacyjny w Lublinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 sierpnia
2014 r. wydanego w sprawie sygn. akt III AUa 466/14 odesłał z kolei do wyroków Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 17 stycznia 2012 r., III AUa 1482/11 (LEX 1110006) i z 22 lutego 2012 r., III AUa 1734/11 (LEX 1129735). Argumentacja, którą przyjęto w uzasadnieniu wyroku w sprawie III AUa 466/14 została w szczególności rozwinięta w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego
we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2012 r. wydanego w sprawie III AUa 1482/11.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wskazał, że w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów, nie obowiązują ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. Nr 10, poz. 49 ze zm.; uchylone z dniem 23 listopada 2011 roku, zastąpione rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe - Dz.U. 2011 r., Nr 237, poz. 1412). Jednak Sąd Apelacyjny we Wrocławiu podkreślił, że w rozporządzeniu przewidziana została pewna hierarchia dowodów, którą sąd winien kierować się przy rozpoznawaniu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpoznającego niniejszą sprawę z taką argumentacją nie można się jednak zgodzić. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu
w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie III AUa 1482/11 słusznie wskazał,
że ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzeń w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe nie obowiązują w postępowaniu sądowym. Tym samym wbrew dalszej argumentacji Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu nie ma żadnych podstaw prawnych do przyjęcia, że sąd nie może ustalić okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych wyłącznie w oparciu o zeznania świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne, jeśli w wyniku wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego sąd uzna dowód z zeznań świadków za bardziej wiarygodny od dowodu z dokumentów. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 2015 r., poz. 748 ze zm.), na podstawie której wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, nie zawiera przepisów wprowadzających ograniczenia dowodowe w toku postępowania przed sądami powszechnymi. Tym bardziej takich ograniczeń nie zawiera samo powołane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej; w jego wypadku należy też zaznaczyć, że jako akt niższej rangi niż ustawa nie może ono zmieniać przepisów ustawowych, w tym przepisów k.p.c. o postępowaniu dowodowym w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że sąd nie jest zobowiązany oprzeć się wyłącznie na określonych środkach dowodowych z pominięciem innych. Zgodnie z art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. Każdy fakt może być zatem dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest natomiast zasadny zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Wskazać należy, że w petitum apelacji (str. 2 apelacji) wnioskodawca zarzucił wyrokowi brak pełnego wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, a jedynie przytoczenie przepisów prawa, które Sąd I instancji błędnie stosował w toku orzekania w sprawie; krótkie rozwinięcie tego zarzutu zawarte zostało w uzasadnieniu apelacji (str. 9-10 apelacji), z którego nie wynika jednak w sposób jednoznaczny, czy wnioskodawca zarzuca wyrokowi Sądu I instancji brak wskazania konkretnych elementów zgromadzonego materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, czy też brak wskazania podstawy prawnej wyroku. W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c. nie został przez wnioskodawcę należycie wykazany. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w ocenie Sądu Apelacyjnego, spełnia wymagania przewidziane w art. 328 § 2 k.p.c. Sąd I instancji w szczególności wskazał, dlaczego odmówił wiary zeznaniom świadków w zakresie, w jakim dotyczyły one pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach w (...) S.A. w Ł., powołując się na orzeczenia sądów powszechnych, według których zeznania świadków nie mogą być podstawą ustalenia prawa do wcześniejszej emerytury, gdy stoją one w sprzeczności z dokumentami pracowniczymi. Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentacji przyjętej przez Sąd I instancji; tym niemniej wyjaśnienie, dlaczego Sąd I instancji nie dał wiary zeznaniom świadków znalazło wyraz w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji, dlatego w tym zakresie zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie może być uznany za zasadny.

Odnosząc się do podniesionych przez wnioskodawcę sprzeczności
w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji należy wskazać, że istotnie na stronie
5 uzasadnienia wyroku Sądu I instancji zostało zamieszczone zdanie następującej treści: „ Wnioskodawca zwracał się do (...) S.A. o wydanie świadectwa pracy w szczególnych warunkach, jednak otrzymał odpowiedź odmowną, z której wynikało, że dokumenty w aktach osobowych wskazują, że pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony”. W pozostałej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd I instancji przyjmował natomiast, że wnioskodawca pracował w (...) S.A. w Ł. jako kierowca samochodu dostawczego.

Z analizy dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wynika,
że wnioskodawca nie otrzymał z (...) S.A. pisma stwierdzającego, że według dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych pracował w (...) S.A. Ł. jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Pismem z dnia 27 czerwca 2001 r. (...) S.A. poinformował wnioskodawcę, że według jego akt osobowych pracował on w (...) S.A. w Ł. na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego; tym samym nie mogło mu być wydane świadectwo pracy w warunkach szczególnych, które mogło być wydane tylko kierowcom samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Cytowany wyżej fragment uzasadnienia wyroku Sądu I instancji nie znajduje zatem potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Ponieważ jednak takie twierdzenie pojawia się tylko w jednym miejscu uzasadnienia zaskarżonego wyroku, a poza tym Sąd I instancji poprawnie wskazał, że według dokumentów pracowniczych wnioskodawca pracował w (...) S.A. w Ł. na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego, trudno jest uznać akurat tę sprzeczność za błąd w ustaleniach faktycznych. Jest to raczej oczywista omyłka, która jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego nie miała wpływu na treść orzeczenia; takiego wpływu nie wykazał też wnioskodawca. Wnioskodawca nie wykazał również, na czym polegały inne niż wyżej wymieniona sprzeczności w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji.

Podsumowując w ocenie Sądu Apelacyjnego zasadne jest zaliczenie wnioskodawcy do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia
w (...) S.A. w Ł. od 1 maja 1990 r. do 4 lutego 1992 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Powyższy okres wynosi 1 rok 9 miesięcy i 4 dni. Razem z okresem uznanym za udowodniony w toku postępowania przed Sądem
I instancji (14 lat, 3 miesiące i 17 dni) daje to ponad 15 lat pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach.

W toku zarówno postępowania prowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak i przed sądami obu instancji, sporne było jedynie,
czy wnioskodawca spełnił jeden z warunków nabycia prawo do emerytury,
tj. czy jego okres zatrudnienia obejmuje co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach; fakt spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych warunków był bezsporny. W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany materiał dowodowy pozwala na uznanie za udowodnione spełnienie przez wnioskodawcę wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury. Tym samym zasadne było ustalenie wnioskodawcy prawa do emerytury od miesiąca, w którym złożony został wniosek o to świadczenie, tj. od 1 stycznia 2013 r.

Konsekwencją uwzględnienia apelacji wnioskodawcy było obciążenie organu rentowego na podstawie art. 98 §1, 3 i 4 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 391 1 § k.p.c. obowiązkiem zwrotu ubezpieczonemu poniesionych kosztów postępowania, na które złożyła się opłata od apelacji w wysokości 30 złotych
oraz koszty zastępstwa radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym
w wysokości 120 złotych, ustalone na podstawie § 11 ust. 2 w związku
z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz.U. 2013 r., poz. 490 ze zm.) w brzmieniu sprzed dnia 1 sierpnia 2015 roku, w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2015 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2015 r., poz. 1078). Pomimo faktu zastąpienia od dnia 1 stycznia 2016 r. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 r., poz. 1804), w rozpoznawanej sprawie znajdą zastosowanie przepisy pierwszego z powołanych rozporządzeń, a to na podstawie § 21 drugiego z powołanych rozporządzeń. Łącznie zatem wnioskodawcy przysługiwała od organu rentowego kwota 150 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.