Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 1165/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Małgorzata Chomiuk

Protokolant st. sekr. sąd. Iwona Bierkat

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2016 r. w S. sprawy

z powództwa J. J.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanego przez Prokuratora Okręgowego w Lublinie zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o odszkodowanie

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od J. J. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego sprawowanego na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratora Okręgowego w Lublinie;

III.  odstępuje od obciążania J. J. nieuiszczonymi kosztami sądowymi należnymi na rzecz Skarbu Państwa.

I C 1165/14

UZASADNIENIE

J. J. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w T. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratora Okręgowego w Lublinie kwoty 180.876 zł tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną przez nią na skutek niezgodnego z prawem działania pozwanego przy wykonywaniu w stosunku do powódki władzy publicznej. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu swego powództwa wskazała, iż w dniu 25 września 2007 r zawarła z S. A. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...)z siedzibą w W. umowę leasingu nr (...), której przedmiotem był trak (...)z osprzętem i przenośnikami, wg. faktury Vat (...) wystawionej przez Zakład (...) z siedzibą w B.. Wierzytelności wynikające z powyższej umowy zostały zabezpieczone wekslem własnym na kwotę 213.500 zł wystawionym przez leasingobiorcę tj. S. A., a poręczonym przez P. A. oraz M. R.. Powódka wskazała, iż zgodnie z treścią umowy leasingobiorca zobowiązał się do zapłaty na rzecz powoda 60 miesięcznych rat leasingowych w kwocie po 4.483,50 zł brutto każda. Wartość przedmiotu umowy leasingu wynosiła 269.010 zł, a cała wierzytelność z tytułu przedmiotowej umowy opiewała na kwotę 273.280 zł. Przedmiot leasingu został wydany S. A. w dniu 25 września 2007 r. Powódka wskazała, iż prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie zażądał od niej wydania rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie prowadzonej pod sygn. akt. V Ds 13/09/s, w tym dokumentacji związanej z zawarciem z S. A. w dniu 25 września 2007 r umowy leasingu traka (...)oraz dokumentów związanych z pozyskaniem finasowania umowy leasingu traka zawartej w dniu 25 września 2007 r. W dniu 5 lutego 2009 r (...)Komendy Głównej Policji na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Lublinie dokonało przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez (...), które skutkowało zatrzymaniem dokumentacji dotyczącej prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej, a w szczególności umowy leasingu nr (...) wraz z oryginałem weksla zabezpieczającego wynikające z niej wierzytelności. Czynność ta została następnie zatwierdzona przez Prokuratora A. K.postanowieniem z dnia 9 lutego 2009 r. Powódka wskazała, iż suma dokonanych spłat z tytułu przedmiotowej umowy leasingu wynosi 92.404 zł. Po dokonaniu wpłaty ww. kwoty S. A. zaprzestał całkowitego spłacania na rzecz powoda rat leasingowych. Powódka wskazała, iż realizacja roszczeń wierzyciela wekslowego w stosunku do poręczycieli wekslowych z tytułu niewykonania przez dłużnika wekslowego umowy leasingu była niemożliwa z powodu zatrzymania przez organy ścigania całości dokumentacji związanej ze wspomnianą umową leasingu, w tym oryginału weksla stanowiącego podstawę prawną do dochodzenia przez powódkę roszczeń wynikających z weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy leasingu. Powódka wskazała, iż z jej informacji wynika, że w okresie zatrzymania przez Prokuraturę Okręgową w Lublinie ww. dokumentacji poręczyciele wekslowi wykorzystując wymuszoną bierność leasingodawcy sukcesywnie pozbywali się swego majątku, który stanowił materialne zabezpieczenie powoda na wypadek niewykonania przez leasingobiorcę umowy leasingu, co w późniejszym czasie czyniło niemożliwym dochodzenie od nich jako poręczycieli wekslowych jakichkolwiek roszczeń majątkowych z tytułu weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy leasingu. Powód wskazał, iż pismami z dnia 23 lutego 2009 r wypowiedział S. A. umowę oraz wezwał zarówno wystawce weksla, jak też poręczycieli wekslowych do jego wykupu. Wezwania te nie przyniosły rezultatu. Mając to na uwadze powód pismem z dnia 26 sierpnia 2009 r zwrócił się do pozwanego o zwrot zabezpieczonej przez niego umowy leasingowej oraz związanych z nią dokumentów celem wystąpienia na drogę postępowania sądowego przeciwko poręczycielom wekslowym. Kolejne pisma datowane na dzień 5 października 2009 r, 8 sierpnia 2011 r zawierały ponowienie prośby o zwrot ww. dokumentów, jak również informowały pozwanego o sukcesywnym wyzbywaniu się przez poręczycieli majątku, co w znacznym stopniu mogło uniemożliwić dochodzenie roszczeń powoda w stosunku do nich. Dnia 17 listopada 2009 r powódka otrzymała z Prokuratury Okręgowej w Lublinie kserokopie poświadczonych za zgodność z oryginałem dokumentów w tym poświadczony przez pracownika (...) przedmiotowy weksel. Poświadczona za zgodność kopia tego weksla nadal nie mogła być podstawą do chodzenia roszczeń z przedmiotowego weksla, z uwagi na stanowcze w tym zakresie przepisy k.p.c. Zatrzymany przez policję na zlecenie prokuratury weksel został powodowi zwrócony dopiero pod koniec 2011 r na podstawie postanowienia prokuratora z dnia 15 września 2011 r. Powódka wskazała, iż powyższym postępowaniem prokuratura pozbawiła ją możliwości dochodzenia swych roszczeń zarówno od wystawcy weksla, jak również od poręczycieli wekslowych, którzy w tym czasie wyzbywali się posiadanych majątków. Zdaniem powódki zatrzymane przez pozwanego dokumenty były zbędne dla prowadzonego postępowania karnego, a nadto nie miały one z nim nic wspólnego. Powódka nigdy nie była i nie jest oskarżona w żadnym postępowaniu karnym, a zabezpieczone przez pozwanego dokumenty dotyczyły wyłącznie prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. W ocenie powódki przetrzymywanie przez organy ścigania weksla przez tak długi czas bez uzasadnionej podstawy stanowiło nadużycie władzy publicznej, które doprowadziło do powstania szkody rzeczywistej w majątku powódki. Jako podstawę prawną swego żądania powódka wskazała treść ar. 417 § 1 k.c. i przywołała stosowne orzecznictwo Sądu Najwyższego na potwierdzenie swoich argumentów.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Prokuratora Okręgowego w Lublinie wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swego stanowiska pozwany wskazał, iż powódka J. J. była obecna przy przeszukaniu pomieszczeń (...) w dniu 5 lutego 2009 r dokonanym przez funkcjonariuszy (...), a jednocześnie dobrowolnie wydała kopię żądanej dokumentacji. Powódka w trakcie dokonywanych czynności nie zgłaszała jakichkolwiek zastrzeżeń ani co do samego sposobu ich wykonywania, ani co do opisu zabezpieczonej dokumentacji. Po zatwierdzeniu przeszukania postanowieniem z dnia 9 lutego 2009 r wydanym przez prokuratora powódka nie składała żadnego środka odwoławczego co do samego przeszukania, jak również co do faktu zabezpieczenia dokumentów stanowiących jej własność. Pozwany wskazał, iż postanowieniem z dnia 27 maja 2009 r na podstawie art. 228 § 1 i 2 oraz art. 230 k.p.k. zabezpieczone dokumenty dotyczące umowy nr (...) zostały uznane za dowody rzeczowe w sprawie. J. J. nie zaskarżyła postanowienia o zabezpieczeniu dowodów rzeczowych , a zatem w przypadku istnienia uzasadnionych podstaw do uznania tych dokumentów za zbędne, jeżeli powódka uważała zatrzymanie jej dokumentacji , w tym weksla z dnia 25.09.2007 r za zbędne , to jej zastrzeżenie winno być rozpatrywane w toku postępowania przygotowawczego lub sądowego przez sąd karny, nie zaś w postępowaniu cywilnym. Pozwany wskazał, iż okoliczności zasadności zabezpieczenia dowodów w postępowaniu karny nie mogą być przedmiotem oceny sądu cywilnego bez naruszenia kompetencji organów karnych. W tym względzie tryb skargowy winien być wyczerpany na drodze karnej. Pozwany podniósł, iż powódka miała wiedzę w przedmiocie postępowania upadłościowego dotyczącego poręczyciela P. A., a tym samym zgodnie z art. 239 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze mogła dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności, a tym samym zabezpieczyć własny interes w tym zakresie. Pozwany wskazał, iż fizyczny brak oryginału weksla nie sprowadza się automatycznie do wyłączenia możliwości przystąpienia do toczącego się postępowania upadłościowego w charakterze wierzyciela. Powołując się na stanowisko doktryny pozwany wskazał, iż o ile pozwalają na to przepisy o formie czynności prawnej wierzyciel może wykazywać swą wierzytelność za pomocą wszelkich środków dowodowych. Strona pozwana wskazała, iż postanowieniem z dnia 15 września 2011 r w przedmiocie dowodów rzeczowych J. J. zostały zwrócone oryginały dokumentów dotyczące umowy leasingu nr (...). Natomiast w dniu 25 listopada 2011 r prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie skierował do Sądu Okręgowego w Lublinie akt oskarżenia, w którym oskarżonymi są m.in. P. J. (syn powódki) o dwa przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz T. J. (mąż powódki) o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Pozwany podniósł, że sytuacja prawna dowodów rzeczowych jest ściśle uregulowana przepisami kodeksu postępowania karnego, a działania realizowane przez organy władzy publicznej na podstawie tych przepisów stanowią ustawowe ograniczenie praw przysługujących podmiotom do samych rzeczy uznanych za takie dowody. Czynność zatrzymania dokumentu na potrzeby prowadzonego postępowania karnego i ograniczenie jej posiadania dotychczasowego posiadacza w toku postępowania znajduje podstawę prawną. O niezgodności z prawem czynności procesowej nie może tym samym przesądzać jedynie subiektywne odczucie osoby, u której zatrzymano dokument, o zbędności zatrzymanego dokumentu dla toczącego się postępowania karnego. Pozwany wskazał powołując się w tym zakresie na dotychczasowe orzecznictwo sądowe, iż dla przypisania Skarbowi Państwa odpowiedzialności na gruncie art. 417 k.c. niezbędne jest wskazania konkretnej normy prawnej, której zastosowanie bądź niezastosowanie doprowadziło do naruszenia obowiązków prokuratora prowadzącego postepowanie przygotowawcze. Strona pozwana podniosła również, iż w kontekście prowadzonego postępowania przygotowawczego oraz postawionych synowi powódki i mężowi powódki zarzutów brak jest podstaw do twierdzenia, że zabezpieczone w dniu 5 lutego 2009 r dokumenty były zbędne dla prowadzonego postepowania karnego i bezzasadnie przetrzymywane przez pozwanego. Do czasu zebrania całego materiału dowodowego i zakończenia postępowania przygotowawczego prowadzący prokurator nie mógł uznać, że przedmiotowe dokumenty są nieprzydatne ani do ustalenia istoty przestępstwa, ani do wykrycia jego sprawcy, ani też do udowodnienia sprawstwa. W świetle powyższego brak jest podstaw do istnienia po stronie pozwanego odpowiedzialności z art. 417 k.c. w sytuacji, gdy dokumenty zostały zatrzymane na podstawie prawa. W ocenie pozwanego powódka nie wykazała także wystąpienia po jej stronie szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego. Pozwany zwrócił uwagę na fakt braku dochodzenia przez powódkę roszczenia od leasingobiorcy S. A., który płacił raty leasingowe. Powódka nie udowodniła żadnej zależności pomiędzy zatrzymaniem i dysponowaniem przez prokuraturę przedmiotowym wekslem a szkodą związaną z niemożnością realizacji wierzytelności wekslowej. Ponadto powódka nie wykazała, aby w ogóle podjęła próbę dochodzenia swoich roszczeń jako wierzyciel wekslowy w postępowaniu nakazowym przeciwko poręczycielom wekslowym. Strona powodowa nie dochodziła swoich praw w postępowaniu przeciw dłużnikowi i poręczycielom wekslowym. Pozwany wskazał również, że J. J. nie żądała od pozwanego wydania jej wyłącznie oryginałów dokumentów. W pismach wskazywała, iż prawidłowa realizacja jej wniosku nastąpi również poprzez wydanie jej kserokopii zabezpieczonej dokumentacji. W realizacji tego wniosku powódka otrzymała uwierzytelnioną kopie weksla. Pozwany podniósł także, iż żądanie pozwu jest zawyżone, wobec dokonanej spłaty części zadłużenia przez P. K..

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 25 września 2007 r powódka zawarła z S. A. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) umowę leasingu nr (...), której przedmiotem był trak (...)z osprzętem i przenośnikami o wartości netto 175.000 zł (umowa k. 212 – 213). Zgodnie z treścią umowy leasingobiorca zobowiązał się do zapłaty na rzecz powódki 60 miesięcznych rat leasingowych w kwocie po 3.675 zł netto plus 22% Vat czyli po 4.483,50 zł brutto każda. Dodatkowo zobowiązał się ponieść opłatę wstępną w wysokości 17.500 zł plus 22% vat, opłatę manipulacyjną w wysokości 3.500 zł plus 22% vat, kwotę wykupu w wysokości 3.500 zł plus 22% vat. Wartość przedmiotu umowy leasingu wynosiła 269.010 zł brutto, a cała wierzytelność z tytułu przedmiotowej umowy opiewała na kwotę 273.280 zł. (załącznik do umowy leasingu k. 217, harmonogram spłat k. 218 – 219)

Wierzytelności wynikające z powyższej umowy zostały zabezpieczone wekslem własnym na kwotę 213.500 zł wystawionym w dniu 25.09.2007 r przez leasingobiorcę tj. S. A., a poręczonym przez P. A. oraz M. R.. (weksel k. 211)

Przedmiot leasingu został wydany S. A. w dniu 25 września 2007 r. (protokół k. 216)

Na zakup traka (...)z osprzętem i przenośnikami powódka zaciągnęła kredyt w Banku Spółdzielczym w M. na kwotę 175.000 zł. (umowa kredytowa z dnia 25.09.2007 r k. 192 – 197) Przedmiotowa kwota wraz z odsetkami i kosztami kredytu została w całości spłacona przez powódkę. (wyjaśnienia powódki, zaświadczenie z banku k. 220)

Suma dokonanych przez leasingobiorcę spłat z tytułu zawartej umowy leasingu wyniosła 56.219 zł. Ostatnia rata została wpłacona w dniu 13.10.2008 r. (dowody wpłaty k. 181 – 191)

W dniu 05 lutego 2009 r (...)Komendy Głównej Policji na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Lublinie dokonało przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez (...), które skutkowało zatrzymaniem dokumentacji dotyczącej prowadzonej przez powódkę działalności gospodarczej – wszystkich dokumentów i przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie, a mianowicie związanych z zawarciem i wykonaniem umów leasingowych. J. J. dobrowolnie wydała wszystkie dokumenty, a w szczególności dokumenty dotyczące zawartej umowy leasingu nr (...). (protokół przeszukania k. 233 - 237)

Postanowieniem z dnia 09 lutego 2009 r wydanym w sprawie V Ds 78/08/s prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie zatwierdził przeszukanie pomieszczeń położonych pod adresem T., ul. (...), zajmowanych przez J. J. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) oraz zatrzymanie dokumentacji dotyczącej zawarcia umowy leasingu nr (...), dokonane zgodnie z protokołem z dnia 5 lutego 2009 r. (postanowienie k. 238 - 239) Powódka J. J. nie złożyła zażalenia na to postanowienie. (okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 23 lutego 2009 r powódka wypowiedziała ze skutkiem natychmiastowym S. A. umowę leasingową nr (...). (wypowiedzenie k. 206)

Pismem z dnia 23 lutego 2009 r powódka wezwała S. A. do wykupu weksla w kwocie 214.460 zł w terminie do dnia 6 marca 2009 r. (pismo k. 200, potwierdzenie odbioru pisma k. 201). W tym czasie (począwszy od grudnia 2008 r) S. A. przebywał w Areszcie Śledczym w L.. (potwierdzenie odbioru pisma k. 201).

Pismem z dnia 23 lutego 2009 r powódka wezwała P. A. do wykupu weksla w kwocie 214.460 zł w terminie do dnia 6 marca 2009 r. (pismo k. 202, potwierdzenie nadania pisma k. 203). W tym czasie P. A. wraz z rodziną był już pod ochroną organów śledczych. (zeznania świadka P. A.)

Pismem z dnia 23 lutego 2009 r powódka wezwała M. R. do wykupu weksla w kwocie 214.460 zł w terminie do dnia 6 marca 2009 r. (pismo k. 204, potwierdzenie nadania pisma k. 205). W tym czasie M. R. przebywał w Areszcie Śledczym w L.. (potwierdzenie nadania pisma k. 205).

Wezwania te nie przyniosły rezultatu. (okoliczność bezsporna)

P. K. w dniu 09.03.2009r przejął zobowiązania S. A., P. i B. małżonków A. wynikające z umów zawartych z (...), a w tym m.in. wynikające z umowy leasingowej nr (...) w kwocie 31.295 zł, jednocześnie poddając się dobrowolnie egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 4. (akt notarialny k. 244 - 246) Powódka wyegzekwowała od P. K. kwotę w wysokości 36.795 zł. (zeznanie świadka P. K., dowody wpłaty k. 247 - 252)

Postanowieniem z dnia 27.05.2009 r wydanym w sprawie RSD 63/08 prowadzonej przez (...)Zarząd w L. uznano za dowody rzeczowe m.in. dokumentację dotyczącą zawartej w dniu 25.09.2007 r umowy leasingu nr (...) pomiędzy (...) a (...). (postanowienie k. 240 – 241, k. 436- 436v) Powódka J. J. nie złożyła zażalenia na to postanowienie. (okoliczność bezsporna)

Wniosek o ogłoszenie upadłości P. A. do Sądu Rejonowego w Lublinie wpłynął w dniu 11.09.2008 r. W tym czasie zadłużenie P. A. wobec ZUS wynosiła 221.238,28 zł. (wniosek k. 406 – 406v) Majątek dłużnika stanowił wyłącznie udział ½ części we współwłasności nieruchomości częściowo zabudowanej położonej w miejscowości B. o wartości udziału 508.000 zł, przy czym nieruchomość była obciążona hipotekami w wysokości 910.000 zł na rzecz (...) w W., 470.000 zł na rzecz (...) w W., 62.917,40 zł na rzecz Gminy R.. (sprawozdanie nadzorcy sądowego k. 408 – 413)

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2009 r Sąd Rejonowy w Lublinie ogłosił upadłość P. A. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...), obejmującą likwidacje majątku dłużnika, a jednocześnie wezwał wierzycieli upadłego, aby w terminie dwóch miesięcy od ukazania się obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości zgłosili swoje wierzytelności sędziemu komisarzowi. (postanowienie k. 292) Z załączonego bilansu na dzień wydania postanowienia wynikało ,iż zobowiązania dłużnika wynosiły 535.260 zł. (bilans k. 296 – 297) Powódka nie zgłosiła swojej wierzytelności do sędziego komisarza. (okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 26 sierpnia 2009 r powódka powołując się na konieczność podjęcia kroków procesowych w stosunku do S. A. zwróciła się do pozwanego o zwrot zabezpieczonych akt w postaci umów leasingowych i różnych dokumentów z nimi związanych, a w przypadku niemożliwości ich zwrotu w oryginale o zwrot tych dokumentów w postaci kopii poświadczonej przez prokuratora. (pismo k. 208)

Pismem z dnia 05.10.2009r powódka ponownie zwróciła się do pozwanego o zwrot oryginałów dokumentów ewentualnie przesłania poświadczonych odpisów dokumentów, zatrzymanych w dniu 05.02.2009 r podczas przeszukania w jej firmie. Jednocześnie powódka poinformowała, że według jej wiedzy dłużnicy objęci śledztwem pozbyli się w części swoich majątków wykorzystując sytuację niemożności wytoczenia im procesów poprzez brak materiałów dowodowych będących w posiadaniu prokuratora. (pismo k. 209)

W odpowiedzi na pisma powódki pismem z dnia 23 października 2009 r prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie zwrócił się do naczelnika wydziału do zwalczania zorganizowanej przestępczości o sporządzenie odpisów z zabezpieczonej m.in. u powódki dokumentacji i przesłanie tych dokumentów powódce. (pismo k. 67)

Dnia 17 listopada 2009 r powódka otrzymała kopie poświadczonych za zgodność z oryginałem dokumentów, w tym poświadczony przez pracownika (...) przedmiotowy weksel. (okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 8 sierpnia 2011 r skierowanym do Prokuratury Okręgowej w Lublinie powódka wniosła o niezwłoczny zwrot zabezpieczonych dokumentów w postaci umowy leasingowej z dnia 25 września 2007 r z całą dokumentacją dotyczącą umowy oraz oryginału weksla wystawionego przez S. A. na zabezpieczenie roszczeń powódki wynikających z umowy z poręczeniem wekslowym B. A. i P. A.. Powódka wskazała w piśmie ,iż brak tych dokumentów uniemożliwia jej dochodzenie roszczeń od poręczycieli wekslowych. (pismo k. 210)

Postanowieniem z dnia 15 września 2011 r Prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie w sprawie V Ds. 13/09/s zwrócił J. J. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) jako zbędne dla potrzeb niniejszego postępowania karnego oryginały dokumentów zabezpieczonych podczas przeszukania w dniu 5 lutego 2009 r . (postanowienie k. 242 -243)

Dokumenty te zostały odebrane przez pełnomocnika powódki w dniu 21.02.2012 r (pokwitowanie k. 285 – 286)

W dniu 24 listopada 2011 r prokurator Prokuratury Okręgowej w Lublinie skierował do Sądu Okręgowego w Lublinie akt oskarżenia, w którym oskarżonymi byli m.in. P. J. (syn powódki) o dwa przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz T. J. (mąż powódki) o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. (akt oskarżenia k. 88 – 151)

J. J. nie występowała na drogę postępowania cywilnego przeciwko dłużnikowi S. A. oraz poręczycielom wekslowym. (wyjaśnienia powódki składane w toku niniejszej sprawy)

Powódka J. J. prowadzenie działalności gospodarczej zakończyła w dniu 31.12.2014 r. (wyjaśnienia powódki składane w toku niniejszej sprawy)

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie powódka jako podstawę swego żądania wskazała art. 417 § 1 k.c. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Tym samym odpowiedzialność deliktowa Skarbu Państwa, oparta na treści art. 417 k.c. powstaje wówczas, gdy spełnione są łącznie jej trzy ustawowe przesłanki: bezprawność działania lub zaniechania funkcjonariusza, szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem sprawcy a szkodą. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności.

Powódka J. J. wywodzi podstawę odpowiedzialności pozwanego z dokonania zatrzymania w toku postępowania karnego oryginału weksla własnego z dnia 25 września 2007 r, który stanowił zabezpieczenie zawartej z S. A. umowy leasingowej. W ocenie powódki na skutek zatrzymania tego weksla została pozbawiona możliwości skutecznego dochodzenia należności zabezpieczonych wekslowo. Bezczynność Prokuratury Okręgowej w Lublinie i bezzasadne przetrzymywanie dokumentacji związanej z zawartą umową leasingu było w ocenie powódki niezgodne z prawem. Z twierdzeniem powódki nie można się jednak zgodzić. J. J. była obecna podczas przeszukania, które miało miejsce w dniu 5 lutego 2009 r, a jednocześnie dobrowolnie wydała kopię żądanej dokumentacji. Powódka w trakcie dokonywanych czynności nie zgłaszała jakichkolwiek zastrzeżeń ani co do samego sposobu ich wykonywania, ani co do opisu zabezpieczonej dokumentacji. Po wydaniu postanowienia o zatwierdzeniu przeszukania przez prokuratora powódka nie składała żadnego środka odwoławczego co do samego przeszukania, jak również co do faktu zabezpieczenia dokumentów stanowiących jej własność. W tym miejscu wskazać należy, iż postanowieniem z dnia 27 maja 2009 r na podstawie art. 228 § 1 i 2 oraz art. 230 k.p.k. zabezpieczone dokumenty dotyczące umowy nr (...) zostały uznane za dowody rzeczowe w sprawie. Również tego postanowienia J. J. nie zaskarżyła, mimo iż miała takie uprawnienie. Tym samym powódka była świadoma tego, że dokumenty dotyczące zawartej umowy leasingowej jako dowody rzeczowe pozostaną w dyspozycji organów ścigania i akceptowała ten stan rzeczy. Zgodzić należy się z twierdzeniami pozwanego ,iż sytuacja prawna dowodów rzeczowych jest ściśle uregulowana przepisami kodeksu postępowania karnego, a działania realizowane przez organy władzy publicznej na podstawie tych przepisów stanowią ustawowe ograniczenie praw przysługujących podmiotom do samych rzeczy uznanych za takie dowody. Czynność zatrzymania dokumentu na potrzeby prowadzonego postępowania karnego i ograniczenie jej posiadania dotychczasowego posiadacza w toku postępowania znajduje podstawę prawną. Poza tym wskazać należy ,iż to prowadzący postępowanie karne decyduje w jakim momencie dowody rzeczowe stają się zbędne dla tegoż postępowania i można je zwrócić osobie uprawnionej. Nie może decydować o tym subiektywna ocena osoby posiadacza zatrzymanych dowodów rzeczowych. W przedmiotowej sprawie nie można uznać, aby działania organów ścigania oraz działania Prokuratury Okręgowej w Lublinie dotyczące zatrzymania określonych w pozwie dokumentów były niezgodne z prawem. Organy nadzorcze nie stwierdziły przewlekłości postępowania karnego, w którym zatrzymano dokumenty należące do powódki. J. J. nie składała w tym zakresie skarg do organów nadzoru nad prowadzonym postępowaniem. Przedmiotem takiego badania nie była także sama zasadność zabezpieczenia tych dowodów. Dokumenty dotyczące zawartej umowy leasingowej zostały zatrzymane i uznane za dowody rzeczowe na mocy obowiązujących przepisów. Podejmowane przez Prokuraturę Okręgową w Lublinie decyzje w tym przedmiocie nie były zaskarżone przez powódkę, a tym samym nie podlegały ocenie instancji odwoławczej. Oczekiwanie powódki ,iż takiej oceny dokona obecnie Sąd w postępowaniu cywilnym jest całkowicie nieuzasadnione. Sąd prowadzący postępowanie cywilne nie jest władny do oceny zasadności podejmowanych działań w toku postępowania karnego przez uprawnione do tego organy. W tym względzie tryb skargowy powinien być wyczerpany na drodze karnej. W świetle powyższych ustaleń nie można uznać ,aby powódka wykazała, że prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze podejmował w stosunku do niej działania lub zaniechania niezgodne z prawem. Poza tym wskazać należy ,iż wniosek powódki o wydanie jej oryginałów dokumentów, a w razie braku takiej możliwości o wydanie uwierzytelnionych kopii został przez pozwanego uwzględniony i powódka otrzymała uwierzytelnione kopie żądanych dokumentów. Okoliczność ta jest bezsporna. Nie można zatem również w świetle powyższych ustaleń przyjąć, że powódka wykazała bezprawność działania lub zaniechania Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Lublinie. Bez znaczenia przy tym jest ,iż powódka nie została oskarżona w toku tego postępowania karnego. O legalności działania prokuratury nie może przesądzać jedynie końcowy wynik sprawy karnej. Nawet uniewinnienie oskarżonego w procesie karnym samo przez się nie prowadzi do uznania, że działania organów ścigania były niezgodne z prawem, przesłanka bezprawności ujęta w art. 417 § 1 k.c. oznacza bowiem niezgodność działania lub zaniechania z konstytucyjnie rozumianymi źródłami prawa. Dlatego też czynności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków, nie mają charakteru działań niezgodnych z prawem także wtedy, gdy przeprowadzone postępowanie karne zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego. Obywatele muszą bowiem w interesie ochrony dobra wspólnego - jakim jest bezpieczeństwo publiczne - ponosić ryzyko związane z legalnym wdrożeniem postępowania karnosądowego. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 lutego 2015 r. w sprawie sygn. akt. I ACa 762/14 ,LEX nr 1665060)

Prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze postanowieniem z dnia 15 września 2011 r zadecydował w przedmiocie zwrotu dowodów rzeczowych w postaci dokumentów dotyczących umowy leasingu nr (...) J. J.. Był to końcowy etap postępowania przygotowawczego ,który pozwolił na sporządzenie aktu oskarżenia i skierowania go w dniu 25 listopada 2011 r do Sądu Okręgowego w Lublinie. Przy ocenie zasadności zatrzymania przedmiotowych dokumentów jako dowodów rzeczowych nie można pominąć faktu ,iż aktem oskarżenia objęci zostali S. A., P. A., M. R., a także P. J. (syn powódki, reprezentujący ją przy zawieraniu przedmiotowej umowy) oraz T. J. (mąż powódki). Prowadzone postępowanie miało skomplikowany charakter , było wielowątkowe, skierowane przeciw znacznej liczbie osób zaangażowanych w popełnienie czynów zabronionych. Dokumenty objęte przedmiotem sporu zostały uznane za zbędne dla potrzeb postępowania karnego po wykonaniu wszystkich czynności procesowych umożliwiających sporządzenia aktu oskarżenia przeciwko konkretnym osobom.

Niewątpliwie powódka poniosła szkodę wobec niewywiązania się przez S. A. z przyjętego na siebie zobowiązania wynikającego z zawartej umowy leasingu. Jednak szkoda ta nie wynika z działań Prokuratury Okręgowej w Lublinie i nie ma pomiędzy tą szkodą a działaniami tego organu adekwatnego związku przyczynowego. Powódka zawierając objętą pozwem umowę leasingu dopełniła wszelkiej staranności ,aby zabezpieczyć swe interesy. Sprawdziła stan majątkowy osób zainteresowanych zawarciem umowy. Wynika to z wyjaśnień samej powódki oraz zeznań świadków T. J. i P. J.. Do października 2008 r raty leasingowe były spłacane na bieżąco. W październiku wpłacona została ostatnia rata leasingowa. Jak wynika z zeznań świadków P. A., M. R. leasingobiorcę oraz świadków jako poręczycieli wekslowych łączyły nieformalne więzi biznesowe, dotyczące prowadzonego tartaku, w którym miała pracować objęta umową maszyna. Mimo, iż stroną przedmiotowej umowy był S. A. spłaty poszczególnych rat pochodziły z majątku P. A. i M. R., który w tym celu zaciągnął nawet kredyty. Jedyną osobą niezaangażowaną w spłaty był S. A. – leasingobiorca. O ile w chwili zawierania umowy stan majątkowy poręczycieli wekslowych, którzy faktycznie spłacali poszczególne raty był dobry, o tyle w miarę upływu czasu stale się pogarszał. W przypadku P. A. we wrześniu 2008 r wpłynął do Sądu Rejonowego w Lublinie wniosek o ogłoszenie jego upadłości. W tym czasie zadłużenie P. A. wobec ZUS wynosiło 221.238,28 zł. Majątek dłużnika stanowił wyłącznie udział ½ części we współwłasności nieruchomości częściowo zabudowanej położonej w miejscowości B. o wartości udziału 508.000 zł, przy czym nieruchomość była obciążona hipotekami w wysokości 910.000 zł na rzecz (...) w W., 470.000 zł na rzecz (...) w W., 62.917,40 zł na rzecz Gminy R.. W chwili ogłaszania upadłości w dniu 23 lipca 2009 r zobowiązania dłużnika wynosiły 535.260 zł. Powyższe jednoznacznie wynika z dokumentacji znajdującej siew w aktach postępowania upadłościowego dotyczącego prowadzonej przez P. A. działalności gospodarczej. Poza tym od grudnia 2008 r P. A. wraz z rodziną pozostawał pod ochroną organów ścigania i nie prowadził działalności gospodarczej. Cześć jego zobowiązań przejął P. K., który z tytułu objętej pozwem umowy spłacił na rzecz powódki kwotę w wysokości 36.795 zł. P. K. występował w imieniu P. A. i zajmował się „pilnowaniem” jego spraw majątkowych. Wynika to jednoznacznie z zeznań świadka P. K. oraz świadka P. A.. Świadkowie ci zgodnie wskazali ,iż powódka znała ówczesną sytuację majątkową P. A.. Mając zatem na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż sytuacja majątkowa poręczyciela wekslowego P. A. była bardzo zła jeszcze przed zatrzymaniem przez organy ścigania dokumentów dotyczących zawartej umowy leasingu. W 2009 r sytuacja ta pogorszyła się z uwagi na narastanie zobowiązań obciążających poręczyciela. W efekcie postępowanie upadłościowe zostało umorzone. Natomiast sytuacja majątkowa M. R., jak wynika z jego zeznań, pogorszyła się o tyle, że od chwili tymczasowego aresztowania w grudniu 2008 r przez okres dwóch lat nie osiągał dotychczasowych dochodów z uwagi na zaprzestanie działalności gospodarczej przez P. A. i pobyt w areszcie śledczym. Jego majątek w postaci udziału w nieruchomości został zlicytowany dopiero w 2015 r na skutek postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku banku, który swoją wierzytelność miał zabezpieczoną hipoteką na przedmiotowej nieruchomości. Przy czym zadłużenie M. R. w 2011 r wynosiło 1.500.000 zł. Zlicytowana nieruchomość nie wystarczyła na pokrycie wszystkich zobowiązań poręczyciela. W toku postępowania w przedmiotowej sprawie nie wykazano , aby w czasie kiedy pozwany dysponował dokumentacją związaną z zawartą umową leasingową poręczyciel wyzbywał się swego majątku. W zakresie sytuacji majątkowej S. A. brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na to ,aby był on osobą niewypłacalną, nie dysponował odpowiednim majątkiem, z którego powódka mogłaby zaspokoić swoje roszczenie. W chwili zawierania umowy S. A. był właścicielem mieszkania oraz uzyskiwał stałe dochody. Wynika to z dokumentów złożonych przez powódkę w toku tej sprawy. Nie wykazano natomiast żadnymi dowodami, aby sytuacja majątkowa S. A. uległa zmianie. Niewątpliwie jego dochody uległy zmianie w czasie kiedy przebywał w areszcie śledczym, jednak jaka jest jego obecna sytuacja majątkowa nie zostało wykazane. Znamienne w tej sprawie jest ,iż powódka skoncentrowała się na wykazywaniu swoich roszczeń w stosunku do poręczycieli wekslowych, pomijając niejako dłużnika głównego i kwestię jego odpowiedzialności za wynikające z umowy zobowiązanie. Postawa powódki pokrywa się z zeznaniami świadków P. A. i M. R. wskazującymi na to ,iż to oni byli osobami faktycznie spłacającymi zobowiązanie wynikające z zawartej umowy i oni czerpali korzyści z przedmiotu umowy. Również świadek P. J. w swoich zeznaniach potwierdził, iż spłatą rat z tytułu zawartej umowy był zainteresowany przede wszystkim P. A.. Niezależnie od tego kto faktycznie spłacał poszczególne raty z tytułu zawartej umowy leasingu odpowiedzialność za jej niewykonanie ponosi przede wszystkim leasingobiorca. Sytuacja majątkowa tej osoby nie została wykazana w toku tej sprawy, a w szczególności nie wykazano, aby zbywał on swój majątek w czasie kiedy dokumentacja dotycząca umowy była zatrzymana.

Mając na uwadze powyższe, twierdzenia powódki dotyczące wyzbywania się przez dłużników majątku w czasie kiedy nie mogła ona swobodnie dysponować dokumentacją potrzebną do dochodzenia jej roszczeń na drodze sądowej , uznać należy za nieudowodnione i bezzasadne. Sytuacja majątkowa poręczycieli (zaangażowanych w działalność przestępczą) była zła już w chwili zatrzymania dokumentów dotyczących przedmiotowej umowy.

W tym miejscu należy wskazać ,iż Sąd zeznania świadków M. R. , P. A., P. K. , P. J., T. J. uznał za wiarygodne. Co prawda wszystkie te osoby (za wyjątkiem P. K.) zostały oskarżone w ramach jednej grupy przestępczej o popełnienie określonych przestępstw, jednak przedmiotowa umowa nie była objęta aktem oskarżenia, a zatem Sąd mógł oprzeć swoje ustalenia na zeznaniach ww. świadków. Zegnania świadka A. M. niewiele wniosły do przedmiotowej sprawy, dotyczyły bowiem tylko samego przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez powódkę i wydania dokumentów dotyczących zawartej umowy. Ustalając w tym zakresie stan faktyczny Sad miał na uwadze przede wszystkim treść protokołu z przeszukania oraz pozostałych dokumentów dotyczących zatrzymania dokumentów i uznania ich za dowody rzeczowe.

Powódka wskazywała, iż działania pozwanego polegające na zatrzymaniu dokumentów dotyczących zawartej umowy, a w szczególności oryginału weksla uniemożliwiły jej dochodzenie swoich roszczeń przeciwko zobowiązanym z weksla na drodze postępowania sądowego - postępowania nakazowego. Niewątpliwie ograniczenia wynikające z tego postępowania określone w treści art. 485 k.p.c. nakazywały dołączenie do pozwu oryginału weksla , z którego wywodziło się roszczenie. Zatrzymanie oryginału weksla jako dowodu rzeczowego uniemożliwiło powódce wszczęcie postępowania w tym trybie. Nie uniemożliwiło natomiast wszczęcia postępowania w trybie zwykłym, gdzie oryginał weksla mógł zostać dołączony do akt sprawy po zażądaniu go przez Sąd na podstawie art. 248 § 1 k.p.c. lub na podstawie art. 208 § 1 pkt. 2 k.p.c. Powódka nie podjęła jednak żadnych działań zmierzających do wszczęcia takiego postępowania sądowego. Powódka nie podjęła także żadnych działań zmierzających do wszczęcia postępowania sądowego skierowanego przeciwko dłużnikowi głównemu w związku z niewykonaniem przez niego zobowiązania wynikającego z zawartej umowy leasingu. Powódka nie tylko nie wystąpiła na drogę postępowania zwykłego przeciwko dłużnikom, ale także nie zgłosiła swojej wierzytelności w toku postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do P. A.. O tym, że powódka wiedziała o toczącym się postępowaniu upadłościowym świadczą pisma składane przez nią w toku tego postępowania ,a dotyczące przedmiotu umowy. Powódka mogła swoją wierzytelność wykazywać za pomocą wszelkich środków dowodowych. Takich działań jednak nie podjęła. Zaniechanie działań zmierzających do zaspokojenia swoich roszczeń obciąża wyłącznie powódkę i nie ma związku z działaniami podjętymi przez pozwanego. Na marginesie wskazać należy ,iż do chwili obecnej powódka nie wypełniła weksla stanowiącego zabezpieczenie jej roszczeń, a pisma wzywające dłużników do wykupu weksla opiewały na kwotę inną niż znajdująca się w treści weksla.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż powódka nie wykazała przesłanek wynikających z treści art. 417 § 1 k.c. skutkujących odpowiedzialnością pozwanego. Tym samym jej powództwo podlega oddaleniu w całości.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd oparł na treści art. 98 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Jednocześnie Sąd odstąpił od obciążania powódki z uwagi na jej wiek oraz obecny stan majątkowy nieuiszczonymi kosztami sądowymi należnymi na rzecz Skarbu Państwa.