Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 952/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Maria Gawlik

Protokolant:

Justyna Jarzombek

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2015 r. w Gliwicach

sprawy Zakładu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale zainteresowanych: (...) Spółka Jawna w D., Z. D. (1) (D.), K. G. (1), K. G. (2) (G.)

o ustalenie płatnika składek i podstawę wymiaru składek

na skutek odwołań Zakładu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 12 lutego 2014r. nr 80, 112, 108

1.  oddala odwołania;

2.  zasądza od odwołującej na rzecz organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Maria Gawlik

Sygn. akt VIII U 952/14

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 12 lutego 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zainteresowanych Z. D. (2), K. G. (1) i K. G. (2), będących pracownikami Zakładu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., w wartościach i okresach określonych w sentencjach decyzji.

W uzasadnieniach wyżej wymienionych decyzji oddział podniósł, że w toku postępowania kontrolnego ustalono, iż płatnik składek nie uwzględnił do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia, przychodu z tytułu umowy cywilnoprawnej łączącej zainteresowanych z płatnikiem (...) sp.j., który z tego tytułu zgłosił zainteresowanych-zleceniobiorców tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, co w ocenie ZUS było sprzeczne z treścią art. 8 ust. 2a u.s.u.s. Zdaniem organu rentowego zainteresowani świadczyli w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz tego płatnika składek, z którymi pozostawali w stosunku pracy tj. (...) Sp. z o.o., wobec czego po stronie tego właśnie płatnika istniał obowiązek opłacania składek od przychodu z tytułu umowy o pracę i umowy zlecenia.

Od ww. decyzji odwołania złożył Zakład (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., jako płatnik składek domagając się ich zmiany i wyłączenia z podstawy wymiaru składek przychodów uzyskiwanych przez zainteresowanych z tytułu umowy zlecenia, zarzucając ww. decyzjom naruszenie przepisów ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych( j.t.: Dz.U. z 2015r., poz. 121), w tym art. 8 ust. 2a oraz naruszenie przepisów proceduralnych: kodeksu postępowania administracyjnego. Odwołujący zakwestionował także sposób ustalenia przez organ rentowy wysokości przychodu z tytułu umów zleceń.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. w odpowiedziach na odwołania wniósł o ich oddalenie podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko. W uzasadnieniu ZUS szczegółowo wskazał ustalenia poczynione w trakcie postępowania wyjaśniającego, na których oparł wnioski zaskarżonej decyzji oraz odnosząc się do argumentacji odwołującej spółki zawartej w odwołaniu, powołując się przy tym na postanowienie SN z 14 stycznia 2010r. II UK 238/09. Nadto organ rentowy w toku sprawy wyjaśnił kwestionowany przez odwołującego sposób wyliczenia wysokości podstawy wymiaru składek.

Sąd połączył sprawy zainicjowane odwołaniami od wskazanych powyżej decyzji, tj. sprawy o sygn. akt: VIII U 952/14, VIII U 950/14 i VIII U 951/14 celem ich rozpoznania i rozstrzygnięcia pod wspólną sygn. akt VIII U 952/14.

(...) Sp. j. w D. została wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. w dniu 24 października 2013r. zmienił nazwę na Zakład (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G..

Odwołujący i (...) Sp.j. zawarli w dniu 31 października 2005r. umowę o świadczenie usług, której przedmiotem było:

- wykonywanie usług przemysłowych według wykazu jak w załączniku nr 3 do umowy,

- prace porządkowe w obiektach administracyjnych, łaźniach, umywalniach, szatniach, ubikacjach, głównych ciągach komunikacyjnych w halach produkcyjnych określone w załączniku nr 1 do umowy.

Zgodnie z załącznikiem nr 3 usługi przemysłowe obejmowały prace spawalnicze, obróbkę mechaniczną, prace ślusarskie, obróbkę tokarską, prace montażowe, naprawcze, obróbkę cieplno – mechaniczną, prace transportowe, prace robotników magazynowych, suwnicowych i podsuwnicowych. Natomiast załącznik nr 1 zawierał wykaz prac porządkowych oraz czas i częstotliwość ich wykonywania.

Sposób rozliczeń za usługi, strony umowy określiły bądź w formie wynagrodzenia umownego według odpowiedniej stawki godzinowej (określone w 31 aneksach do umowy) zgodnie z załącznikiem nr 3 (za usługi przemysłowe), bądź według kwoty ryczałtowej (za prace porządkowe), wypłacanego w terminie 14 dni od wystawienia faktury. Rozliczenia miały następować za okresy miesięczne, na podstawie ilości godzin uwzględnionych w miesięcznym protokole dotyczącym wykonania prac (załącznik nr 2 do umowy) albo w oparciu o protokół wykonania prac porządkowych.

Prace będące przedmiotem umowy miały być wykonywane w obiekcie zleceniodawcy przy wykorzystaniu pomieszczeń socjalnych należących do zleceniodawcy. Nadto dozór techniczny Zakładu (...). z o.o zobowiązany był do nadzorowania i odbioru technicznego oraz potwierdzenia wykonywanych prac. Zleceniodawca zobowiązał się również do przeprowadzenia wstępnego przeszkolenia teoretycznego i instruktażowo-stanowiskowego pracowników zleceniobiorcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych oraz od dostosowania stanowisk pracy do wymogów bhp.

Umowa o świadczenie usług została zawarta na czas nieokreślony i mogła zostać rozwiązana z trzymiesięcznym terminem wypowiedzenia. Nadto wcześniejsze rozwiązanie umowy mogło nastąpić w przypadku rażącego łamania jej zasad przez jedną ze stron lub w przypadku porozumienia stron.

(...) Spółka Jawna w D. w ramach prowadzonej działalności zawierała terminowe umowy zlecenia z pracownikami (...) sp. z o.o., w tym z zainteresowanymi m.in. na wykonywanie usług produkcyjnych - na okres jednego miesiąca. Na odwrocie każdej z umów zlecenia zamieszczono rachunek za wykonanie prac zgodnie z umową. Umowy cywilnoprawne sporządzane były na piśmie i podpisywane dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego – miesięcznego, po ustaleniu kwoty należnej za pracę wykonaną, stanowiącą iloczyn ustalonej stawki godzinowej i ilości przepracowanych w danym miesiącu godzin, w oparciu o ewidencję czasu pracy, prowadzoną przez odwołującego na podstawie kart zegarowych wydawanych pracownikom. Dane o przepracowanych ponad umowę o prace godzinach przekazywano z biura ruchu zakładu (...), do spółki (...), a na tej podstawie wystawiano fakturę na odwołującego, powiększoną o marżę spółki (...). Wynagrodzenie naliczano dla wszystkich pracowników bez względu na formę wypłaty z tym, że pracownikom posiadającym konto bankowe wynagrodzenie przelewała firma (...), a pracownikom, którzy nie posiadali konta wypłacał wynagrodzenie w gotówce pracownik odwołującego. Rozliczeń dokonywano po zakończonym miesiącu pracy.

Spółka (...) s.j. zawierała następujące umowy terminowe – jednomiesięczne z zainteresowanymi :

-

Z. D. (2) – 5 umów w okresie od maja do września 2010r..

-

K. G. (1) – 4 umowy w okresie od maja do sierpnia 2010r.

-

K. G. (2) – 7 umów w w okresie od maja do listopada 2010r.

Zainteresowani w powyższych okresach pozostawali w stosunkach pracy z Zakładem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., zajmując następujące stanowiska: Z. D. (2) – montera konstrukcji stalowych – ślusarza-szlifierza, K. G. (1) - montera konstrukcji stalowych i K. G. (2) - spawacza.

W ramach zawartych umów zlecenia zainteresowani wykonywali te same czynności, na tych samych stanowiskach pracy i przy użyciu tych samych narzędzi co w ramach zawartych umów o pracę z (...) Sp. z o.o. w G., z tym że w ramach nadgodzin poza normatywnym czasem pracy. Umowy zlecenia obejmowały również prace mistrzów lub kierowników wydziału - pracowników (...), którzy decydowali o potrzebie wykonania pracy w ramach nadgodzin, a nadzorując tę prace wykonywali umowę zlecenia z (...), nierzadko w przypadku nieobecności innego pracownika dozoru odwołującego.

W okresie od 25 czerwca 2013r. do 26 sierpnia 2013r. organ rentowy przeprowadził kontrolę u odwołującego. Przedmiotem kontroli było ustalenie prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek i wpłat, do pobierania których zobowiązany jest wyżej wymieniony organ rentowy, zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu, prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe oraz wystawianie zaświadczeń.

Powyżej omówiona kontrola została przeprowadzona po uzyskaniu informacji z ZUS O/S., o wynikach przeprowadzonego przez ten organ kontroli u płatnika składek (...) s.j. na okoliczność zasadności odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne od zleceniobiorców-pracowników (...) Sp. z o.o. Oddział w (...) przekazał organowi rentowemu w Z. wykaz przychodów uzyskanych przez zainteresowanych z tytułu umów zleceń.

Konsekwencja kontroli przeprowadzonej przez ZUS O/S. było złożenie korekt do dokumentów zgłoszeniowych i wyrejestrowanie zgłoszonych zleceniobiorców z ubezpieczenia zdrowotnego, przyznając, iż praca wykonywana przez zleceniobiorców było rzeczywiście wykonywana na rzecz (...) Sp. z o.o.

W następstwie przeprowadzonego postępowania ZUS O/Z. wydał skarżone decyzje ustalające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wysokość podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla zainteresowanych została ustalona przez ZUS na podstawie list wynagrodzeń z tytułu umów zleceń, kartotek wynagrodzeń z 2008 - 2010r. z tytułu umów o pracę, oraz w oparciu o imienny wykaz ubezpieczonych przekazany przez oddział ZUS w S., sporządzony na podstawie materiału zebranego w trakcie kontroli płatnika (...). Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowi suma „podstawa emerytalna”, wykazana przez płatnika składek (...) Sp. z o.o. i przychód z tytułu umów cywilnoprawnych. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne obliczono pomniejszając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne o 13,71% - część składek finansowanych przez ubezpieczonego.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie: akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tym akt kontroli i zawartej w nich umowy o świadczenie usług z dnia 31 października 2005r., odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego na dzień 21.02. (...). (k. 10 a.s.), kserokopii umów zleceń, list i kartoteki wynagrodzeń, wykazu przychodów znajdujących się w aktach połączonych do wspólnego rozpoznania spraw; porozumień zmieniających i kart stanowiskowych zainteresowanych (k. 91-96 a.s.); imiennego wykazu osób wykonujących umowy zlecenia z (...) (k. 106-115 a.s.); zeznań świadków: M. P. (1), P. Z. (1) i T. B. (1) (wypisy z protokołów rozpraw przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 17 grudnia 2014r. w sprawie VIII U 560/14 i w dniu 28 stycznia 2015r. w sprawie o sygn. akt VIII U 633/14 – k. 123-128 a.s)

Sąd nie przeprowadzał dowodu z przesłuchania odwołującego i zainteresowanych wobec ich nieusprawiedliwionego niestawiennictwa a także mając na uwadze fakt, iż pozostały obszerny materiał dowodowy był wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków, gdyż były one logiczne i spójne. Świadkowie posiadali rozeznanie w spornej kwestii, gdyż byli długoletnimi pracownikami odwołującej (P. Z.) lub zainteresowanej O. (...) (T. B.), nadto do zakresu ich obowiązków związanych ze stanowiskiem pracy należała koordynacja nad realizacją umowy o świadczenie usług, a w przypadku świadka T. B. także dokonywanie rozliczeń z tytułu umów zleceń. Świadek M. P. (1), jako pracownik ZUS O/S. przeprowadzała kontrolę u płatnika składek – (...), stąd posiadała również istotne informacje dotyczące kwestii spornych niniejszej sprawy, a zakresy postępowań prowadzonych przez ZUS O/S. i O/Z. pokrywały się w zakresie zasadności odprowadzania przez płatnika składek - (...) s.j. składek na ubezpieczenie zdrowotne od zleceniobiorców- pracowników (...) Sp. z o.o.

Ostatecznie stan faktyczny nie był kwestionowany przez strony, a spór ograniczony został do oceny prawnej umów cywilnoprawnych łączących odwołującego i zainteresowanych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie płatnika składek Zakładu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wyjaśnić, że organ rentowy ma uprawnienia do badania ważności umów cywilnoprawnych. Zgodnie, bowiem z art. 68 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. 2009, nr 205, poz. 1585) do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Natomiast przepis art. 83 ust. 1 u.s.u.s. daje organowi rentowemu podstawy do prowadzenia postępowania administracyjnego w przedmiocie prawidłowości zgłaszania i przebiegu ubezpieczeń społecznych, co jednoznacznie sprowadza się do badania rzeczywistej treści tytułu podlegania tym ubezpieczeniom (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 stycznia 2012r. III AUa 1539/11).

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz obliczania i opłacania składek reguluje ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2015r., poz. 121 ze zm.).

Objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) pracowników wynika z przepisów ww. ustawy tj.: art. 6 ust. 1 pkt 1 (podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym); art. 11 ust. 1 (podleganie ubezpieczeniu chorobowemu), art. 12 ust. 1 (ubezpieczeniu wypadkowemu); art. 13 pkt 1 (zakres czasowy podlegania ubezpieczeniom). Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 18 ust. 1 i 3 oraz art. 20 ust. 1 u.s.u.s.).

Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2008 roku. Nr 164. poz. 1027 ze zm.) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe potrąconych przez płatników, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawą wydania decyzji były przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U z 2009r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Obowiązek obliczania, potrącania, rozliczania i opłacania należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy z dochodów ubezpieczonych, spoczywa na płatniku składek (art. 46 ust. 1 u.s.u.s.).

Po myśli art. 8 ust 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Zgodnie z art. 8 ust. 2 a za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Bezspornym jest, iż w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach płatnik składek – (...) Spółka Jawna w D. - zawarł z zainteresowanymi: Z. D. (2), K. G. (1) i K. G. (2) umowy zlecenia. Poza sporem pozostaje okoliczność, iż zainteresowani pozostawali w stosunku pracy z Zakładem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i wykonywali na rzecz tej spółki pracę w ramach umowy zlecenia z (...) Spółka Jawna.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się ustalenia czy do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia należy uwzględnić przychód uzyskany przez zainteresowanych w ramach realizacji umowy zlecenia. Odnosząc się do zastosowanego w sprawie przepisu art. 8 ust. 2a ustawy o s.u.s., spornym była interpretacja wykonywania przez zainteresowanych w ramach umowy cywilnoprawnej, pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostawali w stosunku pracy.

W pierwszym rzędzie odnieść należy się do zarzutu nieprawidłowego sposobu ustalenia przez ZUS wysokości podstawy wymiaru poprzez brak wszystkich umów zleceń i rachunków, a oparcia tych wyliczeń jedynie o opracowanie przygotowane przez (...) s.j. Sąd uznał ten zarzut za bezpodstawny, kierując się okolicznością, iż ZUS szczegółowo wyjaśnił w toku sprawy sposób dokonania wyliczeń, a w toku kontroli dokonanej u ww. spółki jako płatnika składek, inspektorzy ZUS O/S. sprawdzili zgodność danych figurujących na zestawieniu wypłat z zawartymi umowami zleceń. Natomiast z faktu, iż inspektorzy nie dokonali sprawdzenia po kolei każdej umowy zlecenia, dołączonego do niego rachunku i zeznania PIT 11, której to dokumentacji było rzędu kliku tysięcy stron, nie można wywodzić faktu, iż organ rentowy nie badał charakteru prawnego umów zleceń – czemu zaprzeczają zeznania świadka M. P. – czy też nieprawidłowego wyliczenia wysokości podstawy wymiaru – czemu przeczą akta kontroli ZUS i treść umów zleceń z rachunkami. Nadto pełnomocnik odwołującego nie kwestionował, - jak to podkreślił w pismach procesowych - samej podstawy wymiaru składek.

Zaznaczyć należy, iż Sąd nie rozpoznawał zarzutu naruszenia procedury administracyjnej przez organ rentowy, gdyż zgodnie ze stanowiskiem SN wyrażonym w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14.01.2010r. (I UK 238/09), w którym wyjaśniono kognicję sądów ubezpieczeń społecznych, rolą tych sądów nie jest kontrola stosowania przez organ rentowy przepisów prawa administracyjnego, a prawidłowość, zasadność zaskarżonej decyzji, oceniania na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. „Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania”.

Zasadnicze rozważania prawne należy rozpocząć od interpretacji przepisu art. 8 ust. 2a, który stanowił podstawę prawną wydanych decyzji ZUS.

Przepis ten nie tylko rozszerza pojęcie „pracownika”, ale też kreuje definicję pracowniczego tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, łącząc obowiązek podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom jako pracownika z aktywnością pracownika w ramach stosunku pracy oraz dodatkowo w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej przez niego z pracodawcą lub osobą trzecią, ale wykonywaną na rzecz pracodawcy. Sąd podziela stanowisko zawarte w tej kwestii przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 13.02.2013r., sygn. AUa 1142/12, lex 1282660, że „ objęcie definicją pracownika - oczywiście dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych - nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (min. agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie (…) oraz, że „ skoro w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko pojętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 18 ust. 1a nakazano w stosunku do takich ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przypisy dotyczące umowy zlecenia lub umowy o dzieło”.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że „hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a u.s.u.s. objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami:

-

pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy-zleceniodawcy i pracownika-zleceniobiorcy,

-

drugą jest sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy nakłada się stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy (zleceniobiorcy itp.) w ramach łączącej pracodawcę z ową osobą trzecią (zleceniodawcą i inną w rozumieniu prawa cywilnego) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku to w istocie pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika-zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. [vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13.02.2013r., sygn. AUa 1142/12, lex 1282660, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21.06.2013r., sygn. III AUs 1054/13, lex 1363247].

W rozpatrywanej sprawie rozważenia wymagała druga z wymienionych sytuacji. Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 27.06.2013r., (sygn. III Aua 2027/12, lex 1342233), „zwrot "działać na rzecz" użyty został w art. 8 ust. 2a u.s.u.s. w innym znaczeniu, niż w języku prawa, w którym działanie "na czyją rzecz" może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy (art. 22 k.p.). Również wykonujący zlecenie "działa na rzecz zleceniodawcy" (art. 734 i n. k.c.). W kontekście przepisu art. 8 ust. 2a u.s.u.s. zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj. 1) umowy o pracę, 2) umowy zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią i 3) umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą. Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą.”

Na marginesie można wskazać, że art. 8 ust. 2a dotyczy z reguły takiej pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej na rzecz pracodawcy, która mogłaby być świadczona przez jej wykonawcę w ramach stosunku pracy z tym pracodawcą, z tym, że musiałby on wówczas przestrzegać przepisów o godzinach nadliczbowych, powierzeniu pracownikowi do wykonywania pracy innej niż umówiona (art. 42 § 4 k.p.) i innych ograniczeń i obciążeń wynikających z przepisów prawa pracy.

Zdaniem Sądu, poczynione w trakcie postępowania przed organem rentowym ustalenia faktyczne wskazywały, że w rozpoznawanej sprawie występowała powyższa sytuacja, co uprawniało organ rentowy do wydania skarżonych decyzji. Odwołująca zawarła umowę handlową ze spółką jawną (...), która to spółka realizowała ją w drodze umów zlecenia zawartych z pracownikami odwołującej, w tym z zainteresowanymi. Niekwestionowane były ustalenia organu rentowego, że zainteresowani wykonywali umowy zlecenia w miejscu świadczenia pracy i przy użyciu narzędzi odwołującej spółki, ponadto umowa handlowa była w okresie spornym realizowana wyłącznie przez pracowników odwołującego. Uprawnionym zatem był wniosek organu rentowego, że zainteresowany wykonywał pracę na rzecz pracodawcy odwołującego i to ten podmiot był beneficjentem korzyści wynikających z realizacji umowy. Świadczy o tym również okoliczność, iż w praktyce trudne było rozdzielenie w czasie czynności wykonywanych przez zainteresowanych – pracowników dla (...) sp. z o.o. i (...) s.j., zwłaszcza biorąc pod uwagę, iż propozycja pracy w ponadnormatywnym czasie pracy w ramach umowy zlecenia wychodziła od przełożonego pracownika - mistrza lub kierownika wydziału, który także nadzór nad pracownikami w godzinach nadliczbowych wykonywał w ramach umów zleceń, a umowa zlecenia sporządzana była na piśmie dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Immanentnym jest także sposób dokonywania rozliczeń wynagrodzeń dla pracowników będących jednocześnie zleceniobiorcami, który opierał się na ewidencji pracy prowadzonej przez odwołującego za pomocą kart godzinowych. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, iż (...) s.j. w wyniku kontroli przeprowadzonej przez ZUS O/S. dokonał wyrejestrowania zgłoszonych wcześniej zleceniobiorców do ubezpieczenia zdrowotnego, przyznając tym samym rację ustaleniom ZUS, iż praca świadczona przez zleceniobiorców faktycznie wykonywana była na rzecz odwołującej spółki.

Przy takich ustaleniach, to na odwołującej spoczywał po myśli art. 6 k.c. ciężar wykazania okoliczności przeciwstawnych, a w niniejszej sprawie odwołujący nie złożył żadnych wniosków dowodowych, które wykazałyby bezpodstawność ustaleń organu rentowego.

Kończąc rozważania prawne, dodać należy, iż podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym tak, jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Jest on także zobowiązany obliczać, rozliczać i przekazywać składki co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 17 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Ponadto, płatnicy składek w stosunku do pracownika, obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu (art. 17 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

W ocenie Sądu mając na uwadze, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy. Za taką wykładnią przemawia także art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, według którego, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Z przepisu tego wynika logicznie, że płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie "uwzględnia się" w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Wniosek powyższy nie budzi wątpliwości w przypadku pracownika, z którym sam pracodawca zawarł umowę cywilnoprawną w sytuacji określonej w art. 8 ust. 2a. W takim przypadku uznanie pracodawcy za płatnika składek jest oczywiste i zgodne z ogólną zasadą wynikającą z ustawy systemowej, że płatnikiem składek jest podmiot, będący stroną stosunku uzasadniającego objęcie obowiązkiem ubezpieczenia - pracodawca, zleceniodawca. Takie rozwiązanie wydaje się również uzasadnione w sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca w jej ramach jest wykonywana na rzecz pracodawcy. Przemawiają za nim argumenty już wyżej podniesione, a ponadto to, że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona, i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy. Należy też wziąć pod uwagę, że wskazanej w art. 18 ust. 1a operacji uwzględnienia w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy przychodu uzyskiwanego z tytułu umowy cywilnoprawnej nie jest w stanie wykonać osoba trzecia, będąca zamawiającym (zlecającym) w umowie cywilnoprawnej zawartej z pracownikiem. Teoretycznie może ona nawet nie wiedzieć, że zleceniobiorca (przyjmujący zamówienie) jest pracownikiem podmiotu, dla którego świadczy usługi (wykonuje dzieło) w ramach własnej umowy. Wobec tego należy przyjąć, że pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy zlecenia zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy.

W tych okolicznościach, Sąd podziela stanowisko organu rentowego, zawarte w zaskarżonych decyzjach, zdaniem którego, skoro zainteresowani pozostawali w stosunku pracy z Zakładem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i wykonywali na rzecz tej spółki pracę w ramach umowy zlecenia z (...) Spółka Jawna w D. to konsekwencją takiego uznania jest ustalenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społecznie i ubezpieczenie zdrowotne stanowi sumę przychodów uzyskiwanych przez zainteresowanych z tytułu umowy o prace i umowy zlecenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznając odwołanie za bezzasadne na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W punkcie drugim wyroku, Sąd – na mocy art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) – orzekł o kosztach zastępstwa procesowego, kierując się wartością przedmiotu sporu określoną w odpowiedziach na odwołanie w każdej z połączonych spraw.

Nadto Sąd miał na uwadze, że ustalenie wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczącej wymiaru składek nie może nastąpić w oparciu o § 11 ust. 2 omawianego rozporządzenia, gdyż przepis ten (o charakterze przepisu szczególnego) odnosi się wyłącznie do spraw dotyczących świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego i nie obejmuje spraw dotyczących składek na to ubezpieczenie. Takie stanowisko zajął także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 czerwca 2009r. (I UZP 1/09, LEX nr 518062) oraz uchwale z dnia 9 marca 1993r. (II UZP 5/93, OSNC 1993/11/194).

Należy podkreślić, iż poszczególne sprawy z odwołań płatnika składek miały samodzielny charakter, stąd koszty zastępstwa procesowego należą się za każdą sprawę. Połączenie odwołań do wspólnego rozpoznania przez Sąd miało charakter formalny, bowiem z uwagi na to, iż odwołania wniesione przez spółkę oparte były na jednakowej postawie prawnej i faktycznej, Sąd połączył je do wspólnego rozpoznania mając na względzie zasady ekonomiki procesowej. Fakt wspólnego rozpoznania kilku połączonych spraw miał znaczenie przy ocenie nakładu pracy pełnomocnika i ustaleniu wysokości należnego z tego tytułu wynagrodzenia.

SSO Maria Gawlik