Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2016 roku

Sąd Rejonowy w Chełmnie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący – SSR Agata Makowska - Boniecka

Protokolant – stażysta K. S.

przy udziale Prokuratora – S. C.

po rozpoznaniu w dniu 25/03/2016 roku

sprawy:

R. D.

s. J. i M. z domu S.

ur. (...) w C.

oskarżonego o to, że:

I.  w okresie od 1 lipca 2013 roku do grudnia 2013 roku w miejscowości B. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego w kwocie 1200 zł miesięcznie na rzecz swoich dzieci D., K., M., M. i P. D. wynikającego z ugody zawartej w Sądzie Rejonowym w Świeciu w dniu 30 czerwca 2011 roku sygn.. akt III RC (...)czym naraził w/w małoletnich na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 kk

II.  w okresie od 18 lutego 2015 roku do 30 września 2015 roku w miejscowości B. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego w kwocie 1200 zł miesięcznie na rzecz swoich dzieci D., K., M., M. i P. D. wynikającego z ugody zawartej w Sądzie Rejonowym w Świeciu w dniu 30 czerwca 2011 roku sygn.. akt III RC (...) czym naraził w/w małoletnich na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 kk

orzeka:

I.  uznaje oskarżonego R. D. za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w punkcie I aktu oskarżenia tj. występku z art. 209 § 1 kk i za to na podstawie art. 209 § 1 kk wymierza mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznaje oskarżonego R. D. za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w punkcie II aktu oskarżenia tj. występku z art. 209 § 1 kk i za to na podstawie art. 209 § 1 kk wymierza mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 85 kk i 86 § 1 kk w miejsce kar pozbawienia wolności wymierzonych oskarżonemu w punktach od I do II wyroku wymierza oskarżonemu karę łączną 7 (siedmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  zwalnia oskarżonego od opłaty sądowej i kosztów postępowania, którymi obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt II K 401/15

UZASADNIENIE

Na podstawie art. 424 § 3 kpk, w związku ze złożeniem wniosku o uzasadnienie wyroku wydanego w trybie art. 387 kpk, Sąd ograniczył zakres uzasadnienia do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku oraz rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu.

R. D. został oskarżony o to , że:

I. w okresie od dnia 1 lipca 2013 roku do grudnia 2013 roku w miejscowości B. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego w kwocie 1200 zł miesięcznie na rzecz swoich dzieci D., K., M., M. i P. D. wynikającego z ugody zawartej w Sądzie Rejonowym w Świeciu w dniu 30 czerwca 2011 roku sygn. akt III RC(...)czym naraził w/w małoletnich na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o czyn z art. 209 § 1 k.k.

II. w okresie od dnia 18 lutego 2015 roku do dnia 30 września 2015 roku w miejscowości B. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego w kwocie 1200 zł miesięcznie na rzecz swoich dzieci D., K., M., M. i P. D. wynikającego z ugody zawartej w Sądzie Rejonowym w Świeciu w dniu 30 czerwca 2011 roku sygn. akt III RC (...)czym naraził w/w małoletnich na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o czyn z art. 209 § 1 k.k.

R. D. przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów. Na rozprawie w dniu 25 marca 2016 roku wyraził wolę dobrowolnego poddania się karze, przy czym prokurator wyraził zgodę na kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności za każdy czyn, karę łączną 7 miesięcy pozbawienia wolności i zwolnienie od kosztów sądowych, co oskarżony zaaprobował jako własny wniosek. Sąd na podstawie art. 387 § 1 i 2 k.p.k. postanowił przychylić się do wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze na zaproponowanych warunkach bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Wina i okoliczności popełnienia zarzuconych oskarżonemu czynów nie budzą wątpliwości.

Przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego wskazane w art. 209 k.k. należy do grupy przestępstw tzw. trwałych. Do istoty tego przestępstwa należy wielokrotność zaniechania, która wyraża się w niepłaceniu kolejnych rat alimentacyjnych, i trwałym zamiarem uchylania się od łożenia przez prawnie zobowiązanego na osobę uprawnioną do jej alimentowania.

Ustalony w sprawie stan faktyczny pozwolił przypisać oskarżonemu zarzucane mu w punktach I – II aktu oskarżenia czyny tj. przestępstwa z art. 209 § 1 k.k. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że oskarżony uchylał się od obowiązku alimentacyjnego wobec piątki swoich małoletnich dzieci i czynił to w sposób uporczywy, mając złą wolę przy jego realizacji, a nawet samemu korzystając ze środków uzyskanych przez dzieci z funduszu alimentacyjnego.

Spełnienie przesłanki uporczywości potwierdziły następujące okoliczności. Po pierwsze, oskarżony nie podejmował pracy zarobkowej i nie starał się – jak sam twierdzi – „tak jak mógł”, żeby znaleźć jakąkolwiek pracę, mając na utrzymaniu w sumie 6 osób – żonę i piątkę dzieci. Po drugie, był zobowiązany do zarejestrowania się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy i w okresach objętych zarzutami pozostawał osobą niezarejestrowaną z własnej winy. W dniu 18.02.2015 roku przedstawiono oskarżonemu propozycję pracy w (...) jako monter mebli; propozycja ta nie została przyjęta, gdyż bezrobotny wskazał w oświadczeniu, że podlega dozorowi policyjnemu i musi się zgłaszać osobiście na Komisariacie (jak ustalono w rozmowie telefonicznej z KP w U. godziny dozoru można dopasować indywidualnie). Z tego powodu przyczyna odmowy została uznana przez Powiatowy Urząd Pracy za nieuzasadnioną i oskarżony utracił ze swej winy status osoby bezrobotnej. Po trzecie, jak wynika z zeznań S. D., do września 2015 roku oskarżony nie zapłacił żadnej najmniejszej nawet kwoty tytułem alimentów, za wyjątkiem kilku miesięcy w 2014 roku, gdy podejmował prace dorywcze, ale nawet wówczas nie uiszczał całej należnej kwoty, tylko 200-300 zł miesięcznie.

Co się tyczy znamienia w postaci narażenia małoletnich dzieci na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, to istotna jest okoliczność, że potrzeby te nie byłyby zaspokojone, gdyby nie świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Oskarżony nigdy nie zapłacił żadnego rachunku, nigdy nie kupował żywności, opału, ubrań dla dzieci, wolał pieniądze przeznaczać na alkohol. Żona oskarżonego sama nie pracuje, a ponadto nie może liczyć na pomoc rodziców ani teściów.

Obowiązek alimentacyjny oskarżonego wobec dzieci wynikał z ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Świeciu w dniu 30 czerwca 2011 roku sygn. akt III RC(...)

Wymierzając oskarżonemu kary za jednostkowe przestępstwa, jak również karę łączną, Sąd miał na uwadze, że orzeczone kary były zaproponowane przez oskarżonego i przyjęte przez prokuratora w trybie art. 387 k.p.k.

Przepis art. 53 k.k. stanowi, że sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Wymierzając karę sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie po jego popełnieniu. Przy tym, okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą.

Przepis art. 209 § 1 k.k. przewiduje trzy rodzaje kar: grzywny, ograniczenia wolności oraz pozbawienia wolności w wymiarze od 1 miesiąca do lat 2. Sąd uznał, że karami adekwatnymi do wagi popełnionych czynów i stopnia jego społecznej szkodliwości plasującego się „wysoko” w kontekście stosunkowo długich okresów niealimentacji, będą kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności. Takie kary są w przekonaniu Sądu karami sprawiedliwymi i spełniają dyrektywy wymiaru kary określone w art. 53 k.k. Wskazać należy, że oskarżony przebywa obecnie w zakładzie karnym i - jak wynika z obliczenia kar - będzie tam przebywać jeszcze prawie dwa lata, nie było więc celowym wymierzać mu ani grzywny, ani kary ograniczenia wolności jako nie wykonalnych w tym momencie. Ponadto, jak wynika z karty karnej, dotychczas orzekane kary grzywny były wobec oskarżonego zamieniane na prace społecznie pożyteczne, których oskarżony nie wykonywał, a wykonanie dotychczas wymierzonych oskarżonemu kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania było zarządzane. Dlatego celowe było wymierzenie oskarżonemu dwóch kar pozbawienia wolności po 6 miesięcy za każdy czyn. Na wymiar kar wpływ miała jako okoliczność obciążająca karalność oskarżonego oraz jego beztroski i lekceważący sposób życia w sytuacji, gdy miał na utrzymaniu piątkę dzieci, a zarobione pieniądze zamiast przeznaczyć na ich utrzymanie wolał przeznaczyć na alkohol (czego dowodzi również trzykrotna karalność za jazdę samochodem w stanie nietrzeźwości). Jako okoliczności łagodzące Sąd wziął pod uwagę przyznanie się oskarżonego do winy i złożenie szczerych wyjaśnień w sprawie.

Czyny oskarżonego pozostają w zbiegu realnym, a więc Sąd zobowiązany był wymierzyć za nie oskarżonemu karę łączną na podstawie art. 85 k.k. Zgodnie z art. 86 § 1 k.k. mającym podstawowe znacznie dla granic i wymiaru kary łącznej Sąd mógł zastosować zasadę pełnej kumulacji i orzec wobec skazanego karę łączną 12 miesięcy pozbawienia wolności, natomiast stosując zasadę pełnej absorpcji karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Jakkolwiek – zgodnie z art. 86 § 1 k.k. – przy orzekaniu kary łącznej możliwe jest zastosowanie zarówno zasady pełnej absorbcji, jak i zasady pełnej kumulacji, to jednak należy pamiętać, że zastosowanie każdej z tych zasad jest rozstrzygnięciem skrajnym, które może być stosowane wyjątkowo (por. wyrok SN z dni 2 grudnia 1975 r., Rw 628/75, OSNKW 1976 nr 2 poz. 33). Sąd rozważył przede wszystkim czy pomiędzy poszczególnymi czynami, za które wymierzono kary, istnieje ścisły związek podmiotowy lub przedmiotowy, czy też związek ten jest dość odległy lub w ogóle go brak (wyrok SN z 25 października 1983 r., IV KR 213/83, OSNKW 1984, nr 5–6, poz. 65, z glosą L. Paprzyckiego, NP 1986, nr 3, s. 112). Między przestępstwami oskarżonego, objętymi realnym zbiegiem istnieje bliska więź przedmiotowa i podmiotowa, są to przestępstwa tego samego rodzaju, popełnione w bliskim związku miejscowym, godzą w te same dobra. Jednak brak jest pomiędzy nimi bliskiego związku czasowego (ponad rok między zakończeniem jednego czynu a rozpoczęciem drugiego) a to ustalenie sprzeciwia się zastosowaniu zasady pełnej absorpcji. Ponadto popełnienie dwóch przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji. Orzeczenie kary łącznej nie musi przynosić skazanemu korzyści, to jest oznaczenia kary łącznej w wymiarze niższym od arytmetycznej sumy poszczególnych kar. Stąd też Sąd zastosował zasadę częściowej kumulacji i wymierzył oskarżonemu karę łączną 7 miesięcy pozbawienia wolności.

Pomimo orzeczenia wobec R. D. kary łącznej 7 miesięcy pozbawienia wolności nie było w niniejszej sprawie żadnych podstaw, żeby warunkowo zawiesić wykonanie tej kary wobec oskarżonego.

W chwili orzekania stan prawny w powyższym zakresie uległ zmianie, co nakładało na Sąd obowiązek dokonania oceny, która z ustaw jest dla sprawcy względniejsza. Zgodnie
bowiem z art. 4 § 1 k.k., jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, chyba że dawna jest względniejsza dla sprawcy. Jeden z czynów oskarżonego został popełniony w całości pod rządami starej ustawy, a drugi – rozpoczął się również w tym okresie (przed 1 lipca 2015 roku). Pod rządami ustawy obowiązującej przed 1 lipca 2015 r. możliwe było szersze korzystanie z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary, ponieważ zgodnie z dawnym brzmieniem art. 69 § 1 k.k. Sąd mógł warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Na gruncie znowelizowanych przepisów zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności nie byłoby już wobec oskarżonego w ogóle możliwe, gdyż art. 69 § 1 k.k. w obecnie obowiązującym brzmieniu wyklucza warunkowe zawieszenie wykonania kary, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa był skazany na karę pozbawienia wolności (a tak było w przypadku oskarżonego). Nie ulega więc wątpliwości, że w zakresie rozważań nad warunkowym zawieszeniem wykonania kary należało, po uwzględnieniu reguł intertemporalnych, zastosować uprzednio obowiązującą ustawę albowiem istnieją przesłanki pozwalające uznać ustawę starą za względniejszą. Jednak w ocenie Sądu oskarżony na takie dobrodziejstwo nie zasługuje. Jego dotychczasowa kilkukrotna karalność, postawa prowadząca do zarządzania wykonania kar początkowo z zawieszeniem wykonania, dotychczasowy lekceważący normy prawne i społeczne sposób życia nie dają żadnych podstaw do sformułowania w stosunku do oskarżonego pozytywnej prognozy kryminologicznej. Jednocześnie jednak podkreślić należy, że Sąd zastosował karę na stosunkowo niedługi okres, bowiem R. D. nie należy do kategorii sprawców zdemoralizowanych, co uzasadniałoby orzeczenie wobec niego długotrwałej kary izolacyjnej.

Uznając, że sytuacja materialna oskarżonego nie jest dobra, ponieważ odbywa on i będzie odbywał kolejne kary pozbawienia wolności, Sąd uznał za uzasadnione zwolnienie go od uiszczenia opłaty sądowej i nieobciążenie go wydatkami poniesionymi w postępowaniu przez Skarb Państwa. Podstawą prawną do zwolnienia oskarżonego od kosztów sądowych w postępowaniu był przepis art. 624 § 1 k.p.k.

SSR Agata Makowska-Boniecka