Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. (poprzednio (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B.)

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta T.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 29 grudnia 2011 r. sygn. akt I C 724/10

I.  oddala apelację od rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 (pierwszym) dotyczącego żądania ustalenia, że na poczet opłaty za wieczyste użytkowanie nieruchomości poczynając od roku 2010 r. zaliczone będą nakłady konieczne w wysokości 562.683,72 zł (pięćset sześćdziesiąt dwa tysiące sześćset osiemdziesiąt trzy złote i siedemdziesiąt dwa grosze), aż do wyczerpania tej kwoty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 33.552 zł (trzydzieści trzy tysiące pięćset pięćdziesiąt dwa złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Pismem z 29 czerwca 2009 r. pozwany wypowiedział powódce opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości i zaoferował przyjęcie nowej stawki. Powódka wnioskiem skierowanym do Samorządowego (...) (SKO) domagała się ustalenia, że wypowiedzenie opłaty rocznej było nieuzasadnione. Decyzją SKO z dnia 3 grudnia 2009 r. wniosek został oddalony.

W następstwie wniesionego przez powódkę sprzeciwu od tej decyzji Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 grudnia 2011 r. ustalił, że na poczet opłaty za użytkowanie wieczyste, poczynając od 2010 r., zaliczane będą nakłady konieczne i nakłady na urządzenia infrastruktury technicznej w kwocie 1.518.703,08 zł, aż do wyczerpania tej kwoty, natomiast w części dotyczącej ustalenia bezzasadności aktualizacji opłaty rocznej Sąd ten powództwo oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, iż nieruchomość położona w T. przy ul. (...)/ul. (...), na działkach o nr ewidencyjnych: (...) ^{( )}, dla której księgę wieczystą nr (...) prowadzi Sąd Rejonowy w T., jest własnością Skarbu Państwa. Na tym terenie przed II wojną światową znajdowały się stare, pruskie koszary, a po wojnie powstał tam (...) Zakład (...) w T., któremu decyzją Urzędu (...) w T. z dnia 22 kwietnia 1992r. oddano ww. nieruchomość w użytkowanie wieczyste na okres 99 lat wraz z nieodpłatnym nabyciem własności budynków i budowli. Później użytkownikiem wieczystym ww. nieruchomości stało się Przedsiębiorstwo Usług Budowlanych i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T.. Podmiot ten wyburzył znajdujące się na tym terenie budynki, a także uprzątnął teren z pozostałości jego uzbrojenia. Dnia 30 maja 2007 r. zbył on --prawo użytkowania wieczystego ww. nieruchomości na rzecz powódki. (...) spółka z o.o. w B. jako inwestor wybudował na przedmiotowej nieruchomości (...) wraz z parkingiem, drogami wjazdowymi i wyjazdowymi oraz całą infrastrukturą konieczną do funkcjonowania obiektu. Generalnym wykonawcą przedmiotowej inwestycji było (...) spółka z o.o. w T..

W dniu 14 lipca 2006 r. Miejski (...) w T. wydał decyzję

zezwalającą na wykonanie dwóch zjazdów do projektowanych pawilonów handlowych wraz z parkingami przy ul. (...). W dniu 4 grudnia 2006 r. Miejski (...) w T. wydał decyzję zezwalającą na wykonanie trzeciego zjazdu z ul. (...) w T. do projektowanych pawilonów handlowych wraz z parkingami przy ul. (...) oraz poszerzenie odcinka ul. (...).

Pismem z dnia 15 grudnia 2006 r. (...) S. A. wskazała warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej (...) Spółka Akcyjna oddział w T. Centrum Handlowego przy ul. (...) w T., w ramach których miano wybudować m.in. stację transformatorową.

W dniu 6 kwietnia 2007 r. Prezydent Miasta T. wydał decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dla działek nr (...) (...) przy ul. (...) w T., polegającej na „Budowie odcinka kanalizacji sanitarnej i deszczowej od ul. (...) do projektowanego (...)w T. przy ul. (...) .

Pismem z dnia 6 kwietnia 2007 r. (...) Spółka Akcyjna wskazała warunki techniczne na przebudowę i zabezpieczenie istniejącego uzbrojenia telekomunikacyjnego (...) S.A. w związku z budową centrum handlowo usługowego przy ul. (...) w T..

Pismem z dnia 24 kwietnia 2007 r. (nr (...)-2007) (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oddział w B. wskazała warunki przyłączenia do sieci gazowej urządzeń i instalacji gazowych budynku handlowo-usługowego zlokalizowanego przy ul. (...)/(...) w T..

W dniu 17 maja 2007 r. dokonano uzgodnienia projektu budowlanego na budowę przyłączy wod-kan do obiektu (...) przy ul. (...) w T. z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T..

W dniu 24 maja 2007 r. Prezydent Miasta T. wydał decyzję o warunkach zabudowy dla terenu działek nr (...) obr. 5 przy ul. (...) w T., polegającej na „budowie zjazdu z ul. (...), przebudowie zjazdu z ul. (...), budowie zjazdu z przebudową odcinka ulicy (...) w T. dla skomunikowania terenu przeznaczonego pod budowę obiektu handlowo usługowego przy ul. (...).

W dniu 24 września 2007 r. Prezydent Miasta T. wydał decyzję o pozwoleniu na budowę, którą zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla zamierzenia obejmującego: drogi wewnętrzne, chodniki, place, parkingi, budowę zjazdu z ulicy (...), budowę zjazdu z przebudową odcinka ulicy (...), przebudowę stacji transformatorowej (...) wraz z budową sieci kablowych (...) budowę stacji transformatorowej typu abonenckiego dla zasilania obiektu handlowo-usługowego, rozwiązanie kolizji sieci kablowych (...) z projektowanym zjazdem z ul. (...), sieć kanalizacji sanitarnej i deszczowej, przebudowę gazociągu niskiego ciśnienia (...), przebudowę istniejących przyłączy telefonicznych (...) S.A. oraz (...) S.A. na terenie: T., ul. (...) ul. (...), obejmującego działki geodezyjne nr (...) (...) oraz działki (...) (przed scaleniem działki nr (...)) (...).

Decyzją z dnia 21 listopada 2007 r. Dyrektor Wydziału (...) i Z. w T. zezwolił powódce usunięcie z terenu działek nr (...) (...) przy ul. (...)/ul. (...) w T. drzew oraz krzewów uniemożliwiających budowę budynku handlowo-usługowego wraz z parkingiem oraz infrastrukturę techniczną, przy czym 7 drzew pod warunkiem ich przesadzenia w terminie do dnia 31 grudnia 2007 r. zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej w obrębie nieruchomości przy ul. (...)/ul. (...) w T., ustalając łączną opłatę za usunięcie drzew i krzewów w kwocie 538.605,74 zł. Koszt przesadzenia drzew wyniósł 38.478 zł.

Powódka na swój koszt wybudowała w całości (...)wraz z infrastrukturą konieczną do użytkowania obiektu. W ramach budowy (...) powódka poniosła nakłady na budowę następujących urządzeń infrastruktury technicznej: stacji trafo o wartości rynkowej 116.565,61 zł, trawników w pasach drogowych o wartości rynkowej 13.354,12 zł,

zjazdu z ulicy (...) o wartości rynkowej 163.984,05 zł, zjazdu z ul. (...) o wartości rynkowe 328.307,62 zł, zatoki autobusowej o wartości rynkowej 23.765,80 4 chodników w ulicach o wartości rynkowej 230.415,14 zł

a także dokonała usunięcia i przesadzenia drzew (wartość rynkowa 562.683,72 zł), remontu pasa drogowego ul. (...) (wartość rynkowa 59.414,51 zł), wykonał roboty rozbiórkowe nawierzchni na ulicach (wartość rynkowa 7.912,93 zł) i dokonał przebudowy sieci gazowej (wartość rynkowa 12.335,58 zł), o łącznej wartości 1.518.703,08 zł.

Wartość rynkowa prawa własności przedmiotowej nieruchomości na dzień 31 grudnia 2009 r. wynosiła 9.007.000 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, zeznań św. J. Z. oraz dowodu z opinii biegłej E. B., którą uznał za w pełni wiarygodną. Wartość nieruchomości określona przez biegłą nie była kwestionowana przez strony. Co do zasady strony nie kwestionowały także wartości ustalonych nakładów koniecznych i urządzeń infrastruktury technicznej.

Strona pozwana kwestionowała zaliczenie określonych prac jako nakładów koniecznych na nieruchomość i urządzeń infrastruktury technicznej.

Sąd Okręgowy uznał, iż wypowiedzenie dotychczasowej rocznej opłaty z tytułu wieczystego użytkowania i ustalenie jej nowej wysokości było zasadne, co powodowało oddalenie powództwa w tej części.

Zgodnie z art. 77 ustawy na poczet różnicy między opłatą dotychczasową, a opłatą zaktualizowaną zalicza się wartość nakładów poniesionych przez wieczystego użytkownika nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej po dokonaniu ostatniej aktualizacji.

Koszty budowy infrastruktury technicznej powinny zostać rozliczone w trybie art. 77.4 ustawy i zaliczone na poczet opłaty z tytułu użytkowania wieczystego.

Sąd Okręgowy uznał, iż budowa dróg dojazdowych z ulicy (...), budowa zatoki autobusowej, chodnika w pasie ulicy, budowa zatoki autobusowej, remont pasa drogowego ulicy (...), przebudowa sieci gazowej (prace wskazane w operacie E. B.) spełniają wymogi definicji i podlegają rozliczeniu jako urządzenia infrastruktury technicznej w trybie art. 77.4. ustawy.

Sad Okręgowy wskazał, iż zgodnie z art. 77 ust..6 ustawy zasady, o których mowa w ust. 4 i 5 , stosuje się odpowiednio do nakładów koniecznych wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu, poniesionych przez użytkownika wieczystego, o ile w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomości gruntowej. Ustawa o gospodarce nieruchomościami nie zawiera odrębnej definicji nakładów koniecznych, należy więc odnieść się do definicji zawartej w kodeksie cywilnym.

Nakładami koniecznymi w rozumieniu art. 226 k.c. są wydatki, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania, zgodnie z jej przeznaczeniem. Zdaniem Sądu l-instancji nie budzi wątpliwości, iż wydatki związane z usunięciem drzew z terenu stanowią nakłady konieczne na nieruchomość. Sąd podkreślił, iż przed rozpoczęciem inwestycji nieruchomość zabudowana była starymi budynkami nieistniejącej firmy (...) i znajdowała się na niej znaczna ilość nasadzeń drzew i krzaków. Teren był nieuporządkowany. Przeprowadzenie jakichkolwiek prac inwestycyjnych wymagało uporządkowania tego terenu. Jakakolwiek wycinka drzew wymaga odpowiednich zezwoleń administracyjnych i wniesienia stosownych opłat. Przeprowadzenie tych prac w sposób znaczący podnosi wartość gruntu i zwiększa możliwości inwestycyjne.

Biegła E. B. w swojej opinii wskazała, iż na poczet urządzeń infrastruktury technicznej i nakładów koniecznych poczynionych na nieruchomość zaliczyła budowę trafostacji, usunięcie i przesadzenie drzew, budowę trawników w pasach drogowych, zjazdów z ulicy (...), budowę zatoki autobusowej, chodników, remont pasa drogowego w obrębie ulicy (...), roboty rozbiórkowe nawierzchni ulic, przebudowę sieci gazowej. Łączna wartość wykonanych prac wynosi 1.518.703,08 zł.

W tych warunkach w ocenie Sądu l-instancji-należało zaliczyć na poczet opłaty kwotę 1.518.703,08 zł na poczet rocznej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego począwszy od roku 2010, aż do jej wyczerpania.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Pozwany apelacją zaskarżył ten wyrok w części ustalającej zaliczenie na poczet opłaty za użytkowanie wieczyste nakładów koniecznych i nakładów na urządzenia infrastruktury technicznej w wysokości 1.518.703,08 zł i domagał się oddalenia powództwa w tej części, ewentualnie odrzucenia pozwu co do kwoty 679.249,33 zł, tj. co do zwrotu nakładów koniecznych.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

-

art. 77 ust. 1, ust. 4 i ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomości w zw. z art. 235 k.c. i art. 33 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomości przez niewłaściwe ich zastosowanie poprzez przyjęcie, iż zaliczeniu na poczet opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego podlegają nakłady poniesione na nieruchomość oddaną powodowi w użytkowanie wieczyste, a nie nakłady poczynione poza tą nieruchomością;

-

art. 77 ust. 1 i ust. 4 w zw. 143 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomości przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż pod pojęciem budowy urządzeń infrastruktury technicznej, do którego odsyłają w/w przepisy, rozumieć należy także remont, przebudowę, roboty rozbiórkowe, a także przez niewłaściwe zastosowanie poprzez przyjęcie, iż powód poniósł nakłady na urządzenia infrastruktury technicznej i nakłady konieczne wpływające na cechy techniczno-użytkowe gruntu oraz przyjęcie, że nakłady te podlegają zaliczeniu na poczet opłaty rocznej;

-

art. 77 ust. 1, ust. 4 i ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomości w zw. 226 k.c. przez niewłaściwe ich zastosowanie przez przyjęcie, iż wycinka drzew i urządzenie trawników są nakładami koniecznymi wpływającymi na cechy techniczno-użytkowe gruntu i w ich wyniku doszło do wzrostu wartości nieruchomości gruntowej;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

-

art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 77 ust. 4 i ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, iż powód wykazał poniesienie przez siebie wartości nakładów na urządzenia infrastruktury technicznej i nakłady konieczne wpływające na cechy techniczno-użytkowe gruntu, co miało wpływ na wynik postępowania prowadząc do orzeczenia przez Sąd o zaliczeniu nakładów na poczet opłaty rocznej;

-

art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny materiału dowodowego w zakresie wskazanym w uzasadnieniu apelacji, co miało istotny wpływ na wynik postępowania prowadząc do ustalenia przez Sąd wartości nakładów jako podlegających rozliczeniu w ramach art. 77 ust. 4 i ust. 6 ustawy o

gospodarce nieruchomościami;

-

art. 100 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcia Sądu I instancji w przedmiocie kosztów postępowania,

-art. 98 § 2 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie wysokości opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez ich niezastosowanie, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcia Sądu I instancji w przedmiocie kosztów postępowania;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych:

-

przyjęcie, iż powód poniósł koszty nakładów na urządzenia infrastruktury technicznej i nakłady konieczne wpływające na cechy techniczno- użytkowe gruntu,

-

przyjęcie, iż zgłoszenie przez powoda żądania zaliczenia na poczet opłaty rocznej nakładów koniecznych przewidzianych w art. 77 ust. 6 nastąpiło we wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona.

W następstwie częściowego uwzględnienia apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r.:

1)  uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 w części ustalającej zaliczenie na poczet opłaty rocznej nakładów koniecznych w wysokości 562.683,72 zł i w tym zakresie pozew odrzucił;

2)  zmienił zaskarżony wyrok w pozostałej części, w ten sposób, że nakazał pozwanemu zaliczenie na poczet różnicy między wysokością opłaty zaktualizowanej a opłaty dotychczasowej nakładów poniesionych przez powódkę na budowę urządzeń infrastruktury technicznej o wartości 896.649,85 zł, aż do wyczerpania tej kwoty, oddalając dalej idące żądanie zaliczenia nakładów. Sąd ten oddalił apelację pozwanego w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.

Uzasadniając częściowe odrzucenie pozwu z powodu czasowej niedopuszczalności drogi sądowej Sąd odwoławczy stwierdził, że jest związany zakresem żądania zgłoszonym we wniosku do SKO, który nie obejmował żądania zaliczenia nakładów koniecznych, polegających na wycięciu i przesadzeniu drzew, które to żądanie zgłoszono dopiero w toku postępowania sądowego. Uznał, że obowiązek uprzedniego wyczerpania etapu postępowania przed SKO obejmuje również wszystkie nakłady, a zatem żądanie zaliczenia nakładów nie objętych wnioskiem do SKO skutkuje czasową niedopuszczalnością drogi sądowej, powodującą odrzucenie w tym zakresie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. W konsekwencji za bezprzedmiotową uznał Sąd merytoryczną ocenę zarzutów odmowy zaliczenia na poczet opłaty nakładów koniecznych w wysokości 562.683,72 zł, poniesionych na usunięcie i przesadzenie drzew.

Natomiast za podlegające zaliczeniu na poczet opłaty rocznej Sąd odwoławczy uznał nakłady poniesione na budowę urządzeń infrastruktury technicznej zdefiniowanych w art. 143 ust. 2 u.g.n., a mianowicie dróg, przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Za okoliczność nie mającą przesądzającego znaczenia dla zaliczenia uznał Sąd to, czy urządzenia te są czy nie są zlokalizowane na nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego, ponieważ wymogiem koniecznym i wystarczającym jest to, by były to urządzenia infrastruktury technicznej.

Na pojęcie „drogi" w rozumieniu art. 143 ust. 2 u.g.n. składają się zjazdy z ulic, zatoka autobusowa, chodnik, pas drogowy, nawierzchnia na ulicach oraz trawnik w pasach drogowych, a zatem ich budowa stanowiła budowę drogi w rozumieniu art. 4 pkt 17 ustawy o drogach publicznych, ponieważ doszło do zmiany granic pasa drogowego, a wykonane drogi miały charakter nowego obiektu budowlanego, a więc były rozbudową, a nie przebudową drogi, stwierdził Sąd Apelacyjny.

Natomiast remont pasa drogowego nie może być kwalifikowany jako budowa drogi, a zatem koszt remontu nie jest nakładem na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, ponieważ jest przywróceniem pierwotnego stanu drogi, a nie stworzeniem nowego obiektu, uznał Sąd Apelacyjny.

Z kolei budowę stacji trafo oraz demontaż starego i montaż nowego gazociągu zakwalifikował Sąd jako odbudowę, a nie przebudowę gazociągu, a odbudowa jest tożsama z budową, a zatem podlega zaliczeniu jako nakład na podstawie art. 77 ust. 44 u.g.n.

W konsekwencji Sąd uznał, że wartość nakładów poniesionych przez powódkę na budowę urządzeń infrastruktury technicznej w postaci stacji trafo, zjazdów z ulic, zatoki autobusowej, chodników w ulicach, trawników w pasach drogowych, robót rozbiórkowych nawierzchni oraz odbudowy sieci gazowej wyraża się kwotą 896.649,85 zł, którą pozwany jest zobowiązany zaliczyć na poczet różnicy między opłatą zaktualizowaną o opłatą dotychczasową. W konsekwencji Sąd uznał za podlegające oddaleniu żądanie zaliczenia nakładów na remont pasa drogowego w ul. (...), ponieważ remont drogi nie może być potraktowany jako jej budowa.

Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyły skargami kasacyjnymi obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części odrzucającej pozew o ustalenie zaliczenia nakładów koniecznych w wysokości 562.683,72 zł, a także w części oddalającej w pkt II dalej idące żądanie zaliczenia nakładów. Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 77 ust. 4 oraz ust. 6 u.g.n. przez ich niewłaściwą interpretację, polegającą na błędnym przyjęciu, że żądanie zaliczenia na poczet opłaty nakładów koniecznych należy zgłosić wraz z wnioskiem do SKO i nie jest dopuszczalne późniejsze podnoszenie tego żądania w dalszym procesie aktualizacji opłaty, podczas gdy powołane przepisy nie są podstawą takiego ograniczenia.

Z kolei pozwany Skarb Państwa zaskarżył wyrok w części, tj. w pkt II w zakresie nakazującym zaliczenie na poczet opłaty rocznej nakładów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej o wartości 896.649,85 zł oraz w punktach III i V.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2013 r. uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej odrzucenia pozwu o zaliczenie na poczet opłaty rocznej nakładów koniecznych w wysokości 562.683,72 zł i w tej części przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania i orzeczenia w tym zakresie o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną powódki w dalej idącym zakresie i oddalił skargę kasacyjną pozwanej oraz zniósł wzajemnie między stronami pozostałe koszty postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, że w odniesieniu do skargi kasacyjnej powódki zasadnymi okazały się zarzuty naruszenia art. 77 ust. 4 oraz ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami (u.g.n.) przez ich błędną interpretację, w wyniku której nastąpiło niewłaściwe zastosowanie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., skutkujące częściowym odrzuceniem pozwu. Przyznał rację powódce, że nie było podstaw do przyjęcia czasowej niedopuszczalności drogi sądowej w odniesieniu do żądania zaliczenia wartości kolejnych nakładów, zgłoszonych w postępowaniu aktualizacyjnym ale dopiero na drugim etapie tego postępowania, tj. już po wniesieniu sprzeciwu od (...)i przekazaniu sprawy do powszechnego.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie I sentencji, uchylając we wskazanej części zaskarżony wyrok i przekazując w tej części sprawę do ponownego rozpoznania, ponieważ wobec błędnego odrzucenia w tej części pozwu, sąd odwoławczy uznał za bezprzedmiotowe merytoryczne badanie ocen zarzutów kwestionujących zaliczenie wartości nakładów koniecznych na usunięcie i przesadzenie drzew.

Sąd Najwyższy w pkt II sentencji oddalił skargę kasacyjną powódki w dalej idącym zakresie, tj. w części zaskarżającej orzeczenie oddalające dalej idące żądanie zaliczenia nakładów (pkt II in fine zaskarżonego wyroku).

Po pierwsze dokonane zaskarżenie orzeczenia w tej części nie zostało uzasadnione w ocenianej skardze kasacyjnej, w której brak jest jakiegokolwiek wskazania na powiązanie któregokolwiek z przepisów objętych zarzutem naruszenia z kwestionowaniem wskazanej części orzeczenia. Ponadto, Sąd Apelacyjny jednoznacznie wskazał dlaczego wartość nakładów poniesionych przez powódkę na remont pasa drogowego ul. (...) nie podlega zaliczeniu na poczet różnicy między dotychczasową a zaktualizowaną opłatą. W tej części skarga kasacyjna powódki podlegała więc oddaleniu.

Natomiast skarga kasacyjna pozwanego Skarbu Państwa podlegała oddaleniu w całości wobec braku w niej uzasadnionych podstaw, a to przesądziło o rozstrzygnięciu zawartym w pkt III sentencji wyroku.

Zarzuty pozwanego naruszenia art. 77 ust. 1, ust. 4 i ust. 6 w zw. z art. 143 u.g.n. przez ich błędną wykładnię uzasadnione zostały wadliwym przyjęciem przez Sąd, że dla zaliczenia wartości poniesionych przez użytkownika wieczystego nakładów nie ma przesądzającego znaczenia fakt, czy dane urządzenie infrastruktury technicznej zlokalizowane jest na nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego, której postępowanie dotyczy, czy też poza tą nieruchomością. Zarzutu tego Sąd Najwyższy nie uznał za trafny, ponieważ brak jest argumentów mających przesądzać o tym, że przepisy art. 77 ust. 4 i ust. 6 u.g.n. pozwalają na zaliczenie wartości tych jedynie nakładów, które zostały poniesione na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, a także nakładów koniecznych, zlokalizowanych wyłącznie na nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego. Takiego przedmiotowego ograniczenia zakresu stosowania wymienionych przepisów nie uzasadnia sama wykładnia językowa. Brzmienie przepisu art. 77 ust. 4 i ust. 6 u.g.n. określa wyłącznie podmiot ponoszący nakłady oraz przeznaczenie i skutki poniesienia nakładów, pomijając stanowczo określenie ich lokalizacji. Kolejny argument sprzeciwiający się uznaniu zasadności zarzutu skarżącego wywieźć można z wykładni systemowej uwzględniającej także przepis § 40 ust. 2 rozporządzenia RM z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego (Dz. U. 2004 r., Nr 207, póz. 2109 ze zm.). Również wykładnia celowościowa i funkcjonalna art. 77 ust. 4 i ust. 6 u.g.n., zmienionych nowelizacją z 2007 r., przemawia za wykładnią dokonaną przez Sąd Apelacyjny. Celem tej nowelizacji było zracjonalizowanie obciążeń właścicieli, zarządców i użytkowników wieczystych nieruchomości tak, by nie ponosili oni negatywnych skutków udziału finansowego w inwestycjach w publiczną infrastrukturę, poprzez zdublowanie kosztów raz poniesionych w formie nakładu na powstanie tej infrastruktury, a drugi raz - w postaci konieczności uiszczania zwiększonych obciążeń finansowych wynikających ze wzrostu wartości nieruchomości gruntowej na skutek lepszego przez nich uzbrojenia technicznego terenu na którym nieruchomość się znajduje (por. wyrok SN z dnia 31 stycznia 2013 r. II CSK 223/12, niepubl.).

Aprobując wykładnię dokonaną przez Sąd Apelacyjny, w uzupełnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że posadowienie urządzeń infrastruktury technicznej oraz odpowiednio poniesienie nakładów koniecznych poza nieruchomością będącą przedmiotem użytkowania wieczystego pozwala zaliczyć wartość nakładów poniesionych na te urządzenia, jeśli zostały one zlokalizowane na nieruchomościach sąsiadujących bezpośrednio z nieruchomością użytkowaną wieczyście i należących zarazem do tego samego właściciela, a poniesione na nich nakłady skutkują wzrostem wartości nieruchomości gruntowej wieczyście użytkowanej i służą możliwości prawidłowego wykonywania przez uprawnionego prawa użytkowania wieczystego, zgodnie z jego treścią, celem i przeznaczeniem tej nieruchomości, wpływając na jej cechy techniczno-użytkowe.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w pkt III sentencji.

Okosztach postępowania kasacyjnego orzeczono w pkt IV sentencji na podstawie art. 100 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie także zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 zaskarżonego wyroku dotyczącego żądania ustalenia, że na poczet opłaty za wieczyste użytkowanie nieruchomości poczynając od roku 2010 zaliczone będą nakłady konieczne w wysokości 562.683,72 zł, aż do wyczerpania tej kwoty.

Wobec treści orzeczenia Sądu Najwyższego odnieść się należy jedynie do tych zarzutów apelacji, które dotyczą zaliczenia nakładów koniecznych. Uzasadniając w apelacji zarzuty dotyczące nakładów koniecznych skarżący wywodził, że opłata za usunięcie drzew oraz koszty ich usunięcia i przesadzenia nie stanowią nakładów koniecznych w rozumieniu art. 77 ust. 6 u.g.n. Zarzucił, że Sąd I instancji nie odniósł definicji nakładów koniecznych określonych w ramach orzecznictwa na tle art. 226 k.c. do dalszych przesłanek wymaganych art. 77 ust. 6 u.g.n. Nadto zaznaczył, że przeznaczenie przedmiotowej nieruchomości nie uległo zmianie w związku z inwestycją użytkownika wieczystego. Wycięcie drzew nie było zatem niezbędne dla funkcjonowania nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem. Koszty poniesione w związku z wycinką i przesadzeniem drzew należy rozpatrywać w ramach ewentualnych nakładów użytecznych. Pozwany zakwestionował także, aby na skutek tego nakładu nastąpił wzrost wartości nieruchomości; jego zdaniem powyższe nie wynika także ze sporządzonej w sprawie opinii.

Na wstępie należy zaznaczyć, że Sąd Apelacyjny podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej rozstrzygnięcia, przyjmując je za podstawę także własnego rozstrzygnięcia i odwołuje się do nich bez potrzeby ich powtarzania. Dla porządku wyjaśnić należy jedynie, że budowa trawników w pasach drogowych nie stanowi nakładów koniecznych. Zakresem rozpoznania Sądu Apelacyjnego objęte są wyłącznie koszty wycinki i przesadzenia drzew, których wartość w świetle opinii biegłej wynosi 562.683,72 zł.

W apelacji postawione zostały zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego. Zauważyć trzeba, że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r„ II CKN 60/97).

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 233 k.p.c. stwierdzić należy, iż są one bezzasadne

W świetle ugruntowanej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów; skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99

i  z dnia 10 kwietnia 2000 r„ V CKN 17/00).

Skarżący temu obowiązkowi wszakże nie sprostał. Nie wskazał nawet, których dowodów ten zarzut dotyczy. Fakt dokonania wycinki i przesadzenia drzew oraz wartość tych prac wynika z opinii biegłej, która w tym zakresie nie była kwestionowana. Spór w istocie sprowadzał się do oceny prawnej, a mianowicie pozwany kwestionował nie tyle fakt dokonania tych nakładów i ich wartość, co podważał możliwość potraktowania tych nakładów jako koniecznych w rozumieniu art. 77 ust. 6 u.g.n., a tym samym zaliczenia ich na poczet opłaty za użytkowanie wieczyste.

Błędne jest przekonanie skarżącego, że z treści opinii biegłej nie wynika, aby wskutek poniesionych nakładów koniecznych nastąpił wzrost wartości nieruchomości. Biegła we wnioskach opinii wskazała, że wartość nieruchomości bez nakładów wynosi 7.488.252 zł, a z nakładami 9.007.000 zł. Wprawdzie biegła nie wyartykułowała, że chodzi o wzrost wartości wynikający zarówno z nakładów na infrastrukturę jak nakładów polegających na wycince i przesadzeniu drzew, jednakże okoliczność ta wynika jednoznacznie z treści całej opinii, a w szczególności z rachunkowego zestawienia wartości wszystkich nakładów ujętych w tabelce (pkt 2.5 opinii), w tym także związanych z wycinką i przesadzeniem drzew oraz dodania sumy tych nakładów do wartości nieruchomości przed ich dokonaniem.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 77 ust. 6 u.g.n. i art. 226 k.c.

W doktrynie przez nakłady konieczne rozumie się takie nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w należytym stanie, na przykład remonty i konserwacja rzeczy, zasiewy, utrzymanie zwierząt, płacenie podatków. Inne nakłady mają na celu ulepszenie rzeczy, przez co zwiększają one wartość rzeczy - nakłady użyteczne, bądź zmierzają do zaspokojenia potrzeb estetycznych tego, kto ich dokonuje - nakłady zbytkowne (por. J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 608 i n.; S. Rudnicki, Komentarz, 2007, s. 378; E. Skowrońska-Bocian (w:) K. Pietrzykowski (red.), Komentarz, t. I, 2005, s. 637; wyrok SN z dnia 22 marca 2006 r., III CSK 3/06, Lex nr 196597). Tak rozumiane pojęcie nakładów musi jednak uwzględniać także treść art. 77 ust. 6 u.g.n. W świetle zaś tego ostatniego przepisu nakłady konieczne tylko wówczas mogą być zaliczone na poczet opłaty rocznej, gdy wpływają na cechy techniczno-użytkowe gruntu, a przy tym w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomości gruntowej. Gdyby przyjąć interpretację pojęcia nakładów koniecznych prezentowaną przez skarżącego, niemożliwe byłoby spełnienie dyspozycji art. 77 ust. 6 u.g.n. Tak rozumiane nakłady konieczne, jak to przyjmuje pozwany, nie wpływają bowiem na cechy techniczno - użytkowe gruntu oraz nie prowadzą do wzrostu jego wartości. Przyjąć zatem należy, że nakłady konieczne o których mowa w art. art. 77 ust. 6 u.g.n. to takie, które służąc utrzymaniu nieruchomości w należytym stanie, poprzez podniesienie jej walorów techniczno - użytkowych, prowadzą do wzrostu wartości tej nieruchomości.

Nie może odnieść skutku argument skarżącego, że przeznaczenie przedmiotowej nieruchomości nie uległo zmianie w związku z inwestycją użytkownika wieczystego. W art. 77 ust. 6 u.g.n. mowa jest bowiem nie o zmianie przeznaczania gruntu, lecz o wpływie nakładów na cechy techniczno - użytkowe gruntu. Wycięcie i przesadzenie drzew umożliwia budowę marketu wielkopowierzchniowego wraz z dużym parkingiem. Jest to zgodne z obecnie dominującą tendencją do budowy takich właśnie centrów handlowych. Rosnące na nieruchomości drzewa nie uniemożliwiały rzecz jasna budowy pawilonu handlowego oraz parkingu, jednakże stwarzały ograniczenia dla wielkości tych obiektów. Innymi słowy, pozostawienie rosnących drzew uniemożliwiłoby wykorzystanie gruntu zgodnie ze współczesnymi trendami w zakresie handlu. Oznacza to tym samym mniejszą wartość nieruchomości, której cechy techniczno - użytkowo stwarzają ograniczenia w zakresie budowy wielkopowierzchniowego marketu wraz z parkingiem mogącym pomieścić maksymalną liczbę samochodów. Oczywistym jest bowiem, że im większy parking, tym chętniej klienci zatrzymują się przed takim sklepem, gdzie mogą swobodnie pozostawić samochód. W przypadku braku dostatecznej ilości miejsc parkingowych, klient wybierze inny sklep, tym bardzie, że obecnie istnieje duża liczba konkurujących ze sobą marketów, które dysponują przy tym znaczną powierzchnią parkingową. Powyższe prowadzi od jednoznacznego wniosku, że wycinka i przesadzenie drzew zapewniły utrzymanie funkcji handlowo - usługowej gruntu w należytym stanie, uwzględniającym aktualną tendencję w zakresie budowy obiektów handlowych. Nakłady te polegały przy tym na takiej zmianie cech techniczno - użytkowych gruntu, które zwiększyły jego atrakcyjność rynkową, co miało bezpośrednie przełożenie na wzrost wartości nieruchomości gruntowej.

W tym stanie rzeczy nie podzielając wskazanych wyżej zarzutów apelacji ani argumentacji zgłoszonej na ich poparcie, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono już prawomocnie wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie (...) W świetle punktu I sentencji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2013 r. w sprawie IV CSK 613/12 do rozstrzygnięcia pozostały koszty postępowania kasacyjnego, o czym orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. zw. § 6 pkt 7 zw. z § 12 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Na koszty postępowania kasacyjnego składa się opłata od skargi kasacyjnej w kwocie 28.135 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie

5.417 zł.