Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Chudy,

Sędziowie: SO Dariusz Firkowski (spr.),

SO Remigiusz Chmielewski,

Protokolant: st. sekr. sąd. Jolanta Jankowska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Wiesława Meliona

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015r.

sprawy M. K., syna J. i I. z domu K., ur. (...) w L.

oskarżonego o przestępstwo z art. 13§1 kk w zw. z art. 286§1 kk w zb. z art. 297§1 kk w zw. z art. 11§2 kk

i A. B., syna W. i K. z domu B., ur. (...) w K.

oskarżonego o przestępstwo z art. 13§1 kk w zw. z art. 286§1 kk w zb. z art. 297§1 kk w zw z art. 11§2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Bartoszycach VII Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w Lidzbarku Warmińskim z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt VII K 405/14

I zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

II koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa,

III zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. K. J. kwotę 420 ( czterysta dwadzieścia ) zł tytułem opłaty za obronę z urzędu oskarżonego M. W. K. wykonywanej w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 96,60 (dziewięćdziesiąt sześć złotych i sześćdziesiąt groszy ) zł tytułem podatku od towarów i usług od tej opłaty.

Sygn. akt VII Ka 893/15

UZASADNIENIE

M. K. został oskarżony o to, że w okresie od maja 2013 r. do lipca 2013 r. w L., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Agencję (...) w O. poprzez złożenie w Biurze Powiatowym (...) w L. wniosków o przyznanie jednolitej płatności obszarowej za rok 2013 do działek o numerach (...) położonych w obrębie G., gm. B., podczas gdy wiedział, iż nie posiada żadnego tytułu prawnego do władania tymi gruntami i ubiegania się o dopłaty do nich, ani gruntów tych nie uprawiał, zamierzonego celu jednak nie osiągnął z uwagi na weryfikację wniosków przez uprawnionych pracowników (...)

tj. o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk,

A. B. został oskarżony o to, że w dniu 3 czerwca 2013 r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Agencję (...)w O. poprzez złożenie w Biurze Powiatowym (...) W. (...) wniosków o przyznanie jednolitej płatności obszarowej za rok 2013 do działki o numerze (...) położonej w obrębie G., gm. L., podczas gdy wiedział, iż nie posiada żadnego tytułu prawnego do władania tymi gruntami i ubiegania się o dopłaty do nich, ani gruntów tych nie uprawiał, zamierzonego celu jednak nie osiągnął z uwagi na weryfikację wniosków przez uprawnionych pracowników (...)

tj. o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

Sąd Rejonowy w Bartoszycach VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Lidzbarku Warmińskim wyrokiem z dnia 24 czerwca 2015 r., w sprawie sygn. akt VII K 405/14

I przy ustaleniu, że oskarżony M. K. w ramach zarzucanego mu czynu dopuścił się czynu polegającego na tym, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania dla siebie od instytucji dysponującej środkami publicznymi tj. Agencji (...) Oddział (...) z siedzibą w O. dotacji w postaci płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, w dniu 17 maja 2013 r. złożył drogą pocztową w Biurze Powiatowym Agencji i (...) w L. wniosek o przyznanie płatności jednolitej za rok 2013 r. do działek o numerach (...) położonych w obrębie miejscowości G., gm. B., przedkładając nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące faktycznego użytkowania ww gruntów rolnych stosownie do wymogów ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego tj. okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, wprowadzając tym samym w błąd co do tego faktu pracowników Biura Powiatowego Agencji i (...) w L., czym usiłował doprowadzić Agencję (...) Oddział (...) z siedzibą w O. do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem lecz zamierzonego celu nie osiągnął bowiem cofnął wniosek o płatności w dniu 16 grudnia 2013 r., przez co dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem Agencji i przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zrezygnował z dotacji, tj. czynu opisanego w art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, przy zastosowaniu art. 15 § 1 kk i art. 297 § 3 kk, z mocy art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 414 § 1 kpk postępowanie karne wobec oskarżonego umorzył;

II oskarżonego A. B. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych zaskarżył prokurator i zarzucił mu:

-obrazę prawa materialnego w postaci art.271§3 kk, poprzez nieuwzględnienie przy ocenie zachowania obu oskarżonych okoliczności, iż obaj oni złożyli sporządzone przez siebie a poświadczające nieprawdę dokumenty w postaci wniosków o przyznanie jednolitych płatności obszarowych, które to zachowanie objęte zostało dyspozycją zarzutów zawartych w akcie oskarżenia

-obrazę prawa materialnego w postaci art.l5§l kk, poprzez jego zastosowanie w stosunku do obu oskarżonego M. K. i wynikającego z tego błędne przyjęcie, iż dobrowolnie odstąpił od dokonania czynu, który został mu zarzucony

-błąd w ustaleniach faktycznych polegający na bezzasadnym przyjęciu, iż zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw ku przyjęciu odpowiedzialności karnej A. B. za zarzucony mu aktem oskarżenia czyn, podczas gdy wszechstronna analiza zebranych w sprawie dowodów prowadzi do wniosku przeciwnego

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w stosunku do obu oskarżonych i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Bartoszycach do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na podzielenie.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji prokuratora, to przede wszystkim zauważyć należy, że zgromadzone w sprawie dowody Sąd I instancji poddał wszechstronnej analizie i ocenie, zgodnie z dyrektywami określonymi w art. 4 k.p.k. Także przeprowadzone w oparciu o tę analizę wnioskowanie jest logiczne, zgodne z przesłankami wynikającymi z art. 7 kpk i przekonująco uzasadnione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że Sąd I instancji wnikliwe zweryfikował tezy aktu oskarżenia w granicach niezbędnych dla ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia o braku winy A. B. oraz dla umorzenia postępowania co do M. K.. Stąd też odnosząc się do podnoszonych przez skarżących zarzutów należy stwierdzić, że są one chybione. Zauważyć trzeba, że podnosząc tego rodzaju zarzuty prokurator faktycznie polemizuje z ustaleniami Sądu I instancji. Apelacja w istocie nie wskazuje na takie okoliczności, które nie byłyby przedmiotem uwagi Sądu Rejonowego i nie zawiera też takiej argumentacji, która wnioski tego Sądu mogłaby skutecznie podważyć. W tej sytuacji nie ma potrzeby ponownego przytaczania całości argumentacji zawartej w obszernym i wnikliwym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, którą Sąd Okręgowy podziela i należy jedynie zaakcentować niektóre elementy, które przemawiają za odmową podzielenia stanowiska skarżącego.

Co do zarzutu dotyczącego przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów stwierdzić należy, iż Sąd I instancji prawidłowo, w oparciu o zebrany materiał dowodowy odtworzył przebieg zdarzeń oceniając dowody w sposób zgodny z zasadami prawa procesowego. Zauważyć przy tym należy, że zasada swobodnej oceny dowodów, leżąca u podstaw prawidłowego wyrokowania, nie może prowadzić do dowolności ocen i takiego wyboru dowodów, którego prawidłowości nie dałoby się skontrolować w trybie apelacyjnym zaś ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny dowodów, gdy poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego powinno być uzasadnienie orzeczenia.

Odnośnie „wspólnego” dla oskarżonych zarzutu apelacji dotyczącego rzekomej obrazy prawa materialnego wobec nie przypisania im zachowania z art.271§3 kk, to jest chybiony. Podnieść przede wszystkim należy, że w istocie przyjęcie stanowiska zawartego w apelacji faktycznie niweczyłoby zastosowanie klauzuli z ar.297§3 kk. Zauważyć bowiem należy, że przyjęcie stanowiska skarżącego prowadziłoby do swoistego paradoksu albowiem przy braku przyjęcia dyspozycji „tylko” z art.297§1 kk i jednoczesnej realizacji warunków z §3 tego przepisu przy uwzględnieniu poglądu prokuratora należałoby przypisać oskarżonym surowsze przestępstwo z art.271§3 kk i to pomimo braku takiego zarzutu zawartego w akcie oskarżenia.

Zauważyć ponadto z mocą należy, że w kwalifikacji zawartej w akcie oskarżenia nie ma art.271§3 kk, co jest poniekąd zrozumiałe wobec zarzutu między innymi z art.297§1kk. Jednakże co jest najbardziej w tej kwestii istotne w opisie czynu także nie ma żadnego sformułowania co do tego aby oskarżeni byli funkcjonariuszami publicznymi lub innymi osobami uprawnionymi do wystawienia dokumentu i co więcej aby w nim poświadczyli nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne. Tym samym nie jest możliwe przypisanie oskarżonym takich zachowań, które faktycznie wykraczałyby poza ramy zarzutów wyznaczonych treścią aktu oskarżenia. Podnieść również należy, że oskarżyciel nie zarzucił M. K. i A. B. zachowania wyczerpującego dyspozycje tego przepisu oraz nie wskazywał w mowie końcowej o jego zastosowanie. Także Sąd I instancji zasadnie nie przewidywał uznania oskarżonych za winnych wyczerpania przepisu wskazanego w apelacji prokuratora.

Przechodząc do kolejnych zarzutów zawartych w apelacji prokuratora podnieść należy, że Sąd I instancji odnośnie M. K. trafnie wskazał na występowania przesłanki w postaci nie podlegania karze na skutek dobrowolnego zapobieżenia skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego oraz czynnego żalu zaś co do A. B. zasadnie przyjął, że brak jest podstaw dla przyjęcia jego odpowiedzialności karnej w ramach zarzucanego mu czynu.

Wobec tego, że M. K. wyroku nie zaskarżył nie ma potrzeby ponownego analizowania treści jego wyjaśnień i tym samym podzielić należy ich ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy – k.430odw.- 432 odw. Zgodzić się także należy ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku co do tego, że M. K. dopuścił się czynu opisanego w art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, „niemniej zaistnienie materialnoprawnej przesłanki ujętej w art. 17 § 1 pkt 4 kpk tj. nie podlegania karze na skutek dobrowolnego zapobieżenia skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego wynikającego z art. 15 § 1 kk oraz czynnego żalu wynikającego z art. 297 § 3 kk, skutkowało umorzeniem postępowania karnego”.

W świetle zebranych dowodów nie może zatem budzić wątpliwości to, że M. K. przejawił ostatecznie takie zachowanie, które w zakresie art.297§1 kk powoduje jego bezkarność albowiem wymieniony dobrowolnie zrezygnował z dotacji przed wszczęciem postępowania karnego. Zauważyć bowiem należy, że oskarżony w dniu 16 grudnia 2013 r. cofnął wniosek o płatności i dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię oszustwa w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem Agencji (przy płatnościach realizowanych przez Agencję do 30 czerwca 2014 r.) i nastąpiło to przed wszczęciem postępowania karnego tj. przed dniem 2 stycznia2014 r. i tym samym dobrowolnie zrezygnował z dotacji.

Ponadto Sąd Okręgowy nie uznaje za słuszny poglądu wyrażonego w apelacji, że w stosunku do M. K. nie ma zastosowania art. 15 § 1 kk, który stanowi, że nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Nie mają bowiem znaczenia motywy, którymi się kieruje sprawca. Stwierdzić zatem należy, że odstąpienie oskarżonego było dobrowolne albowiem sprawca porzucił zamiar dokonania przestępstwa i chciał zapobiec wystąpieniu skutku należącego do jego znamion. Podzielić tym samym należy stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że „dobrowolności zachowaniu oskarżonego w omawianym zakresie nie odbiera fakt skierowania do niego przez Agencję (...)w O. Sekcja Zamiejscowa w M. pisma informującego o nałożeniu wynagrodzenia z uwagi na fakt bezumownego korzystania z cudzej nieruchomości wraz z żądaniem wydania owego gruntu. Zarówno z wyjaśnień oskarżonego (k - 362), jak i zeznań świadka A. C. (k-4) wynika, iż owa korespondencja nie została przez oskarżonego podjęta, co zresztą potwierdza pierwsza reakcja ze strony oskarżonego na powyższe pismo, która miała miejsce dopiero w dniu 18 kwietnia 2014 r. (k - 144)”. Nie bez znaczenia jest również i to co prawidłowo podniósł Sąd I instancji istotne jest, że oskarżony pomimo, że faktycznie mógł osiągnąć cel, który usiłował osiągnąć, albowiem płatności realizowane były do 30 czerwca 2014 r., a wniosek w zakresie działek został przez oskarżonego skorygowany w dniu 1 lipca 2013 r.

Sad Okręgowy podziela także ocenę wyjaśnień oskarżonego A. B. w zakresie uznania ich za wiarygodne i pozwalające na ich podstawie na dokonanie ustaleń faktycznych w sprawie. Twierdzenia oskarżonego korespondują z zeznaniami świadków A. L. i K. Ł.. Stwierdzić przy tym należy, że notatka służbowa jak na k. 360 nie może skutecznie podważyć wersji A. B. albowiem została ona sporządzona po oględzinach dokonanych w lipcu 2013 r. a zatem w okresie ochronnym kiedy to nie dokonuje się zabiegów agrotechnicznych i pielęgnacyjnych. Ponadto sam K. Ł. stwierdził, iż nie może wykluczyć, by pod koniec marca 2013 r. takie prace, jakie miał przeprowadzić oskarżony, mogły mieć miejsce- k.387 odw. Istotne znaczenia dla podzielenia wyjaśnień A. B. ma dokumentacja przyrodniczo- ornitologiczna jak na k. 344 – 353 sporządzona w maju 2013 r. oraz informacje z (...) k. -368 i z (...) k.- 376, które potwierdzają tak fakt oddawania przedmiotowych działek w dzierżawę jaki przyznawania na nie dotacji.

W świetle powyższego podkreślić należy, że występek oszustwa określony w art. 286 § 1 kk jest przestępstwem umyślnym kierunkowym a zatem takie ujęcie znamion strony podmiotowej wyklucza możliwość popełnienia oszustwa z zamiarem wynikowym. W konsekwencji za Sądem Rejonowym przyjąć należy, że „ nie sposób wykazać w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, by oskarżony w chwili sporządzania wniosku o płatności dotyczące przedmiotowej działki (formalnie była to zmiana do uprzednio przesłanego wniosku), a który nadał w placówce pocztowej w dniu 31 maja 2013 r. obejmował swym bezpośrednim i kierunkowym zamiarem zarówno cel działania, jakim jest osiągnięcie korzyści majątkowej, jak i sam sposób działania zmierzający do zrealizowania tego celu”.

Zauważyć zatem należy, że A. B. zanim w dniu 31 maja 2013 r. nadał zmianę do pierwotnego wniosku z dnia 15 marca 2013 r. adresowaną do Biura Powiatowego (...) W. (...) z siedziba w W., w którym to dokumencie wnioskował o przyznanie płatności na rok 2013 r. m.in. do działki (...) ubiegając się jednocześnie o płatność rolnośrodowiskową w ramach pakietów 4 i 5 na łączną kwotę około 94 000 zł, podjął określone czynności świadczące o zamiarze kupna owej działki z uwzględnieniem wymogów w zakresie działań agrotechnicznych i pielęgnacyjnych na obszarach ochronnych. Wskazać należy, że oskarżony zlecił pod koniec marca 2013 r. swojemu pracownikowi A. L. włókowanie terenu działek oraz zlecił ekspertowi wykonanie dokumentacji przyrodniczej ornitologicznej. Gdy natomiast okazało się, że faktycznie nie może przystąpić do przetargu na zakup przedmiotowej działki oraz z powyższego nie skorzysta także jego syn oskarżony A. B. cofnął wniosek w przedmiotowym zakresie. To cofnięcie z daty 10 czerwca 2013 r. wpłynęło do Biura Powiatowego (...) W. Zachód z siedzibą w W. w dniu 6 września 2013 r. przy czym co istotne tak jak i w stosunku do M. K. cofnięcie miało miejsce przed wszczęciem postępowania w sprawie – k.40 i załącznik z tomu I.

Nie sposób jest także skutecznie zakwestionować stanowiska A. B. co do tego, że na czas złożenia wniosku czuł się on posiadaczem przedmiotowej działki, co do której miał mieć możliwość jej zakupu i to w konsekwencji spowodowało, że zmodyfikował swój pierwotny wniosek poprzez wskazanie również i tej działki. Tym samym podejmowane przez oskarżonego zachowania wskazują na rzeczywisty cel jakim kierował się on przy składaniu zmodyfikowanego. Natomiast późniejsze formalne negowanie bezumownego posiadania służyć miało uniknięciu nałożenia wysokiej kary pieniężnej w formie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, czerpania z niej pożytków, co w istocie jednakże nie miało miejsca.

Wobec powyższego podzielając dokonaną przez Sąd I instancji ocenę zeznań A. C., w części dotyczącej A. J. B., zgodzić się również należy ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, „że oskarżony w sposób logiczny, przekonujący wyjaśnił motywy swojego działania tj. od początku konsekwentnie utrzymywał, iż jego celem była dzierżawa, a następnie nabycie owej nieruchomości. Powyższe wpisuje się w profil prowadzonego przez niego gospodarstwa, jak i jego potrzeb. Czynił to zarówno w odpowiedzi na pisma (...) (k 11 - 15), jak i niezmiennie w swoich wyjaśnieniach. Po przeprowadzeniu czynności przygotowawczych, których nie utożsamiał z uprawą rozumianą - jak wyjaśnił - jako koszenie i zebranie plonów, ograniczony terminem składania wniosków o płatności ( 15 marzec - 15 maj ), zmienił pierwotny wniosek dodając m.in. ową działkę licząc na jej zakup. To, że o owych czynnościach przygotowawczych nie wspominał podczas przesłuchania w toku śledztwa w żaden sposób nie dezawuuje jego depozycji, a przekonuje twierdzenie, iż nikt go o szczegóły podczas tego przesłuchania nie pytał (k - 363v). Zresztą, co nie pozostaje bez znaczenia, przesłuchanie to odbyło się w ramach pomocy pomiędzy jednostkami prokuratur w Prokuraturze Rejonowej w B., a sama treść zarzutu na ówczesnym etapie odwoływała się jedynie do faktu <<braku tytułu prawnego do władania gruntem i ubiegania się przez to o dopłaty do nich>>, podczas gdy w akcie oskarżenia dodano nadto, dość istotną z punktu widzenia oceny prawnokamej zachowania oskarżonego okoliczność, iż gruntów tych <<nie uprawiał>>”.

W konsekwencji nie sposób jest także przypisać oskarżonemu dopuszczenia się i występku z art. 297 § 1 kk. Zwrócić bowiem uwagę w tym zakresie tak na faktyczne zaistnienie co do A. B. przesłanki z art.297§3 kk jak i tego, że także i przepis z art.297§1 kk jako znamię wskazuje cel a zatem i w tym wypadku konieczne jest wykazanie po stronie sprawcy zamiaru bezpośredniego. Skoro natomiast takiego zamiaru brak jest w zakresie art. 286§1 kk to konsekwentnie nie można go przypisać także w zakresie art.297§1 kk.

Mając powyższe na uwadze zaskarżony wyrok jako trafny utrzymano w mocy – art.437§1 kpk, art.438pkt.2-3 kpk

Na podstawie art.632pkt.2 kpk w zw. z art.636§1 kpk koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa,

W myśl art. 29 ustawy prawo o adwokaturze zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. K. J. kwotę 420 ( czterysta dwadzieścia ) zł tytułem opłaty za obronę z urzędu oskarżonego M. W. K. wykonywanej w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 96,60 (dziewięćdziesiąt sześć złotych i sześćdziesiąt groszy ) zł tytułem podatku od towarów i usług od tej opłaty.