Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) sp. z o. o. w P. domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – (...) kwoty 823,60 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8 listopada 2014 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nakazem zapłaty z dnia 8 grudnia 2014 r., sygn. akt VIII GNc 6476/14 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Sprzeciw od powyższego orzeczenia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości oraz wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Sąd Rejonowy ustalił, iż strony od kilkunastu lat współpracowały ze sobą, zawierając umowy sprzedaży drewna. Dnia 10 grudnia 2010 r. strony zawarły umowę sprzedaży umowę sprzedaży drewna nr (...). W przypadku opóźnień realizacji sprzedaży lub odbioru drewna wg ustalonego harmonogramu, przekraczających dopuszczalną odchyłkę, strona niewywiązująca się z umowy jest zobowiązana do zapłaty kary umownej. Wysokość kary umownej miała stanowić 5% wartości netto drewna nieodebranego lub nieprzygotowanego do sprzedaży, zaś w przypadku drewna wielkowymiarowego podstawą naliczenia kary miała być średnia cena 1m ³ drewna tej grupy handlowo-gatunkowej. Początkowo odbiór drewna odbywał się zgodnie z harmonogramem. Powód pismem z dnia 18 maja 2011 r. zwrócił się o przedłużenie terminu odbioru drewna do końca sierpnia 2011 r. Strony w dniu 24 maja 2011 r. w drodze aneksu do umowy, wydłużyły okres realizacji umowy do dnia 31 sierpnia 2011 r. Powód pismem z dnia 14 lipca 2011 r. poinformował pozwanego, iż rezygnuje z odbioru pozostałej ilości drewna oraz wniósł o zastosowanie § 8 pkt 7 umowy i nie obciążanie go karami umownymi, gdyż zaistniała awaria nie była zależna od powoda. Pozwany pismem z dnia 15 lipca 2011 r. poinformował powoda, iż przyjął do wiadomości rezygnację z odbioru pozostałej ilości drewna, a ponadto wskazał, iż odnośnie prośby o nienaliczanie kar umownych, nie może się do niej przychylić. Do momentu końca umowy powód odebrał 53 m ³. Pozwany naliczył powodowi karę umowną w wysokości 823,60 zł z tytułu naprawienie szkody wynikłej z rezygnacji z realizacji umowy. Powód w dniu 7 listopada 2011 r. zapłacił pozwanemu kwotę 823,60 zł z tytułu naliczonej kary umownej. Pismem z dnia 27 października 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 823,60 zł z tytułu nienależnie zapłaconej przez powoda kary umownej, na podstawie noty księgowej nr (...) z dnia 26 lipca 2011 r.

Klasę i grubość drewna można określić dopiero po ścięciu drzewa. Nie ma możliwości określenia wartości drewna po zawarciu umowy, ponieważ drzewo jeszcze rośnie. Każdy odbiorca odbiera trochę inne drewno, a więc przeciętna cena dla każdego będzie inna. Od tej przeciętnej ceny zależy wysokość kary umownej. Na dzień zawarcia umowy nie można obliczyć średniej ceny będącej przedmiotem umowy, ani obliczyć kary umownej, gdyż nie jest wiadome, jakie drewno zostanie odebrane przez klienta. Średnia cena drewna to ponad 390 zł za metr sześcienny, zaś cena drewna uzyskana przez nadleśnictwo w miesiącach czerwiec-sierpień wahała się od 170-230 zł. Średnia cena sprzedaży drewna dla nadleśnictwa w okresie od 01.01.2011 r. do 31.08.2011 r. wyniosła 394,83 zł.

Sąd , na podstawie art. 130 ⁴ § 1 i 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków M. K. (1), A. W. (1) i I. F. albowiem powód w przepisanym terminie nie uiścił zaliczki na koszt przeprowadzenia tego dowodu. Ponadto Sąd nie przychylił się również do wniosku powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków w drodze pomocy sądowej przez Sąd Rejonowy w Toruniu. Powyższy wniosek został złożony tuż przed rozprawą. Zmierzał on jedynie do przedłużenia procesu, zaś powód nie wykazał, iż świadkowie byli osobami , dla których podróż z T. do B. byłaby poważnym utrudnieniem.

Sąd Rejonowy zważył , iż strony w § 8 pkt 5 umowy sprzedaży drewna, postanowiły, iż w przypadku opóźnień realizacji sprzedaży lub odbioru surowca wg ustalonego harmonogramu, przekraczających dopuszczalną odchyłkę, strona niewywiązująca się z umowy jest zobowiązana do zapłaty kary umownej. Wysokość kary umownej miała stanowić 5% wartości netto drewna nieodebranego lub nieprzygotowanego do sprzedaży, zaś w przypadku drewna wielkowymiarowego podstawą naliczenia kary miała być średnia cena 1m ³ drewna tej grupy handlowo-gatunkowej. Należy zauważyć, iż godnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Kara umowna może być zastrzeżona w każdej umowie, zarówno tej nazwanej, jak i w umowach nienazwanych, w umowach rezultatu, jak i starannego działania (wyrok SN z 12 grudnia 2007 r., V CSK 333/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 30).

Odnosząc się do zarzutu powoda, iż umowa łącząca strony nie zawierała zastrzeżenia kary umownej w określonej sumie oraz nie zawierała, jednoznacznego wskazania miernika, czy też kryteriów naliczania kary umownej, należy zauważyć, iż kara umowna powinna być wyrażona wprost w pieniądzu albo przez wskazanie parametrów odnoszących się do zabezpieczonego świadczenia, które umożliwiają ustalenie jej wysokości. Nie może ona nigdy przybrać postaci na przykład świadczenia rzeczy (A. Rembieliński (w:) J. Winiarz, Komentarz, t. I, 1989, s. 496; wyrok SN z dnia 8 lutego 2007 r., I CSK 420/06, LEX nr 274239). Z art. 483 § 1 k.c. wynika, że wysokość kary umownej musi być "określona" w treści umowy. Dodatkowo kara ta powinna być w chwili zastrzegania wyrażona kwotowo. Nie rodzi to jednak konieczności podania konkretnej sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną. Strony mogą, więc określić wysokość kary pośrednio, poprzez wskazanie podstaw jej określenia; karę oznaczyć można, więc poprzez podanie konkretnej kwoty, ale również w jakimś ułamku lub procencie w odniesieniu do wartości świadczenia głównego. Określenie kary może, zatem nastąpić przez wskazanie kryteriów, którymi posługując się, możliwym będzie wskazanie sumy, jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1435/13, LEX nr 1461195). Wobec powyższego w ocenie Sądu, podane w umowie kryteria obliczenia kary umownej, były wystarczająca sprecyzowane, a powód jako przedsiębiorca, stale i zawodowo skupującym drewno od powoda (obie strony procesowe w pismach procesowych podnosiły, iż współpraca ich ma charakter wieloletni) miał wystarczającą wiedzę na temat średnich cen drewna, a więc powód jako profesjonalista w zakresie obrotu drewnem nie powinien mieć żadnego problemu z zweryfikowaniem sposobu wyliczenia kary umownej.

Odnosząc się zaś do zarzutu powoda, iż pozwany nie poniósł żadnej szkody w związku z nieodebraniem surowca przez powoda i w związku z powyższym powód nie był zobowiązany do zapłaty kary umownej, należy zauważyć, iż w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.). Wierzyciel dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2000 r., I CKN 791/98, LEX nr 50891; wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649; wyrok SN z dnia 9 lutego 2005 r., II CK 420/04, LEX nr 301769). Zaś przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika z odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie, że przyczyną takiego stanu rzeczy są okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie powód nie wykazał, iż nie wykonanie przez powoda zobowiązania odbioru drewna, co skutkowało nałożeniem przez pozwanego na powoda kary umownej, było skutkiem okoliczności, za które powód nie ponosił odpowiedzialności. Powód nie wywiązał się z zawartej umowy i ze 100 m ³, które powinien odebrać, nie odebrał 41,92 m ³ drewna, uwzględniając § 10 umowy, stanowiący, iż realizacja umowy w granicach +/- 5% masy oznacza jej wykonanie. Sąd dał w tym zakresie wiarę zeznaniom reprezentanta pozwanego, iż klasę i grubość drewna można określić dopiero po ścięciu drzewa i nie ma możliwości określenia wartości drewna po zawarciu umowy, ponieważ drzewo jeszcze rośnie. Sąd dał również wiarę zeznaniom reprezentanta pozwanego, iż każdy odbiorca odbiera inne drewno, a więc przeciętna cena dla każdego będzie inna i że od tej przeciętnej ceny zależy wysokość kary umownej.

W ocenie Sądu w niniejszym stanie faktycznym pozwany miał podstawę prawną, wynikającą z zawartej przez strony umowy, by naliczyć powodowi karę umowną w kwocie 823,60 zł. Wobec powyższego w przedmiotowej sprawie, nie można przyjąć, iż po stronie pozwanego zaistniały przesłanki świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 405 k.c. Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach procesu orzeczono w niniejszej sprawie na podstawie art. 98 i 99 k.p.c.

Wyrok zaskarżył powód zarzucając obrazę prawa materialnego, tj. art. 483 § 1 kodeksu cywilnego , poprzez jego błędne zastosowanie i oddalenie powództwa pomimo, iż postanowienia umowy łączącej strony w przedmiocie kary umownej są nieważne i nie wiążą stron , niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisu art. 207 § 6 kpc i art. 217 kpc co wpłynęło na wynik sprawy poprzez bezzasadne oddalenie wniosku o dowód z zeznań świadków A. W. , M. K. i I.FIorkiewicz oraz sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, przez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny bo z pominięciem bezspornej treści zebranego w sprawie materiału dowodowego , z którego wynika iż , średnia cena nieodebranego drewna, w chwili zawierania umowy nie była stronom znana ; a więc wysokość kary nie mogła być stronom znana , bowiem nie było możliwości matematycznego obliczenia wysokości tej kary, w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania , albowiem nie znając średniej wartości nieodebranego drewna w przyszłości , strony w chwili zawierania umowy nie miały możliwości wyliczenia kary umownej , na podstawie wzoru matematycznego , przyjętego przez strony w umowie.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty dochodzonej pozwem w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu wg norm przepisanych ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Pozwany wniósł oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się niezasadna.

W szczególności bezpodstawny okazał sią zarzut naruszenia art. 483 kc. Słusznie Sąd Rejonowy wskazał , że wysokość kary umownej nie musi być wyrażona wprost i w konkretnej kwocie już przy samym zawarciu umowy. Sąd Okręgowy podziela ten pogląd. Warto tu przytoczyć powołany w odpowiedzi na apelację wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 r. (II CSK 428/07), w którym wskazano , iż „ Kara umowna występuje pod postacią określonej sumy, co niekoniecznie musi oznaczać , że zastrzegając ją należy ustalić jednoznacznie jej wysokość. Określenie kary może nastąpić przez wskazanie kryteriów, którymi posługując się możliwym będzie wskazanie sumy jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi”. SA w Warszawie , w wyroku z dnia 9 czerwca 2015 r. , sygn. akt VI ACa 1132/14 stwierdził, że istotą kary umownej jest określenie wprost w umowie jej wysokości w sposób jednoznaczny lub przez wskazanie kryteriów, którymi posługując się, możliwym będzie wskazanie sumy, jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje stanowisko Sądu Rejonowego , że podane w umowie z dnia 10 grudnia 2010 r. kryteria obliczenia kary umownej pozwalały powodowi na określenie w sposób jednoznaczny wysokości tej kary umownej. Potwierdził to w swoich zeznaniach członek zarządu powoda , oświadczając iż ( k. 90 ) po fakcie kupna drewna na podstawie ewidencji powód był w stanie ustalić cenę. Niespornym zaś było , iż powód część drewna odebrał , tak więc jako profesjonalista w branży mógł wyliczyć cenę będącą podstawą do wyliczenia kary umownej. Niemożliwym było zaś wyliczenie tej ceny w dacie zawarcia umowy , gdyż drzewo jeszcze wtedy rośnie i nie jest wiadome, jakie drewno zostanie odebrane przez klienta. Jednakowoż powód część drewna odebrał i – jak sam przyznał – był w stanie sam obliczyć w jakiej wysokości zostanie na niego nałożona kara umowna. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji dokonał zatem prawidłowej wykładni art. 483 k.c.

Zasadnie także Sąd I instancji pominął dowód z zeznań świadków A. W., M. K. i L. F.. Powód nie uiścił zaliczki na koszt przeprowadzenia takiego dowodu, i dopiero tuż przed rozprawą w dniu 19 czerwca 2015 r. wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków w drodze pomocy sądowej przez Sądy Rejonowe w Toruniu i Turku. Należy wskazać , iż zasadą jest przeprowadzenie dowodów przed sądem orzekającym ( art. 235 § 1 kpc ) a powód nie wykazał w jakikolwiek sposób , iż zachodziłyby przesłanki do odstąpienia od owej zasady. Słusznie Sąd Rejonowy zauważył , iż powód nie wykazał, iż zawnioskowani świadkowie byli osobami , dla których podróż z T. do B. byłaby poważnym utrudnieniem.

Sąd Rejonowy nie naruszył także art. 233 § 1 Kpc. Stwierdził bowiem , iż w chwili zawierania umowy istotnie nie można było wyliczyć wysokości kary umownej , gdyż nie była znana średnia cena drewna. Sąd I instancji dokonał zatem prawidłowej oceny dowodów. Sąd Okręgowy wskazuje jednak , iż wykładnia art. 483 kc prowadzi do wniosku , że wystarczające jest wskazanie kryteriów w oparciu o które można wyliczyć karę umowną. Nie oznacza to zaś aby karę tą trzeba by wyliczyć już momencie zawierania umowy. W niniejszej sprawie nie było to możliwe z uwagi na specyfikę przedmiotu sprzedaży o czym wspomniano wyżej. Ważne zaś aby kara była możliwa do obliczenia w chwili jej nałożenia. W momencie kiedy zaistniały przesłanki do obciążenia powoda karą umowną , powód – co wskazano wyżej – mógł bez problemu karę tą wyliczyć. Spełniała zatem ona przesłanki z art. 483 kc.

Apelację zatem oddalono w myśl art. 385 kpc , orzekając o kosztach postępowania odwoławczego na zasadzie art. 98 kpc.