Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2016r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Marek Kurkowski

Sędziowie: Sędzia SO Jolanta Bojko

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2016r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W.

przeciwko (...) Sp. z o.o. we W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 7 maja 2015r.

sygn. akt I C 1318/13

oddala apelację.

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc Sędzia SO Marek Kurkowski Sędzia SO Jolanta Bojko

sygn. akt II Ca 1195/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w punkcie I za bezskuteczną w stosunku do strony powodowej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. czynność prawną – umowę sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego we W. przy ul. (...), pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W., dla którego Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków prowadzi księgę wieczystą (...), zawartą w dniu 20 września 2012r. przed notariuszem P. G. pod numerem Rep. (...) celem realizacji wierzytelności strony powodowej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. wobec dłużnika G. N. w kwocie 45.848,85 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2009r. oraz kwotą 573,25 zł tytułem kosztów procesu, stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu z dnia 7 listopada 2011r. sygnatura akt I Nc 1162/11; w punkcie II zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2322 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 7 listopada 2011 roku wydanym w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt I Nc 1162/11 Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków nakazał, aby pozwani G. N. i D. N. (1) zapłacili na rzecz strony powodowej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. kwotę 45 848,85 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 573,22 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu. Orzeczenie to stało się prawomocne i zaopatrzono je w klauzulę wykonalności dnia 1 czerwca 2012 roku.

Pismem z dnia 4 lipca 2012 roku strona powodowa wystąpiła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Stanisława Prusa o wszczęcie na podstawie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 7 listopada 2011 roku wydanego w sprawie I Nc 1162/11 postępowania egzekucyjnego przeciwko G. N. i D. N. (1).

W dniu 1 sierpnia 2012 roku G. N. i D. N. (1) zawarli z (...) sp. z o.o. we W. umowę najmu na mocy, której stali się najemcami lokalu biurowego położonego we W. przy ul. (...). Miesięczny czynsz najmu wynosi 250 zł i powiększany jest o stawkę podatku VAT. Poza czynszem najemcy zobligowani są uiszczać za zużycie wody i odprowadzenie ścieków kwotę 50 zł netto miesięcznie oraz za dostawy energii elektrycznej w miesiącach od kwietnia do października kwotę 50 zł netto miesięcznie, a w miesiącach od października do marca koszt zużycia energii elektrycznej ustalony na podstawie wskazań licznika proporcjonalnie do powierzchni wynajmowanego lokalu.

W wynajmowanym lokalu przechowywane są nabyte w latach 2010 – 2012 w ramach prowadzonej przez najemców działalności gospodarczej obuwie o łącznej wartości zakupu 105 613,78 zł oraz napoje alkoholowe o łącznej wartości zakupu 5 148,31 zł. Towary te stanowią jedyny majątek G. N.. Dłużnicy nie starają się zbyć tych towarów.

Wspólnikami strony pozwanej (...) sp. z o.o. we W. posiadającymi po 95 udziałów w spółce są P. N. piastujący funkcję prezesa zarządu oraz córka G. N.– A. N. (1), która jednocześnie pełni funkcję wiceprezesa zarządu. Przedmiot działalności strony pozwanej stanowi m. in. wynajem nieruchomości podmiotom medycznym.

Na mocy umowy z dnia 20 września 2012 roku sporządzonej w Kancelarii Notarialnej we W. przed notariuszem P. G. (Repertorium (...)) strona pozwana reprezentowana przez prezesa zarządu nabyła od G. N. i Z. N. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...), pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W., objętego księga wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków. Lokal usytuowany jest na 6 piętrze budynku. Prawo to obciążone było hipotekami umownymi kaucyjnymi na rzecz (...) Bank (...) S.A. w G.. Stosownie do oświadczeń sprzedających niewygasłymi były hipoteki stanowiące zabezpieczenie wierzytelności (...) Bank (...) S.A. w G. wynikających z umowy o kredyt obrotowy nr (...) z dnia 29 czerwca 2006 roku w wysokości 307 000 zł i 75 000 zł oraz umowy o kredyt inwestycyjny nr (...) z dnia 6 marca 2007 roku w kwocie 150 000 zł i 75 000 zł. Sprzedający oświadczyli, że toczy się przeciwko nim postępowanie egzekucyjne, przy czym zbywane prawo nie zostało w ich toku zajęte. Z ustalonej przez strony ceny sprzedaży w wysokości 180 000 zł, kwoty 13 000 zł i 87 000 zł miały zostać zapłacone przez stronę pozwaną w terminie 30 dni roboczych od zawarcia umowy na rzecz (...) Bank (...) S.A. w G. celem spłaty wierzytelności wynikających odpowiednio z umowy o kredyt inwestycyjny nr (...) z dnia 6 marca 2007 roku i umowy o kredyt obrotowy nr (...) z dnia 29 czerwca 2006 roku, a kwota 80 000 zł płatna miała być na rzecz sprzedających w terminie do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Sprzedający zobowiązali się spłacić niezwłocznie ze środków własnych wierzytelności przysługujące (...) Bank (...) S.A. w G. z tytułu umów kredytowych o nr (...) w przypadku, gdyby kwoty 13 000 zł i 87 000 zł okazały się niewystarczające na ich pokrycie. Nabywca oświadczył, iż cena sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nie odpowiadała jego wartości rynkowej, która w jego ocenie wynosiła 226 800 zł. Wydanie lokalu przez sprzedających miało nastąpić w terminie do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy.

Informację o chęci zbycia nieruchomości przez G. N. i Z. N. P. N. uzyskał od A. N. (1), która wycofała się z zakupu tej nieruchomości na rzecz strony pozwanej upoważniając do tego P. N.. G. N. i Z. N. nie zamieszczali jakichkolwiek ogłoszeń zawierających ofertę zbycia przedmiotowej nieruchomości ani też nie zawierali umowy pośrednictwa z podmiotem zawodowo zajmującym się pośrednictwem w obrocie nieruchomościami.

G. N. w lokalu mieszkała co najmniej do dnia 9 stycznia 2014 roku. Lokal nie został wynajęty przez stronę pozwaną żadnemu podmiotowi.

Pismem z dnia 25 lutego 2013 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) we W. poinformowała Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Stanisława Prusa o zbyciu przez G. N. i Z. N. na rzecz strony pozwanej lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...).

G. N. z tytułu wspólnie prowadzonej z D. N. (1) działalności gospodarczej jest zadłużona względem kilku podmiotów i nie posiada ona wiedzy na temat ilości prowadzonych przeciwko niej postępowań egzekucyjnych. Poza postępowaniem egzekucyjnym wszczętym na wniosek strony powodowej z dnia 4 lipca 2012 roku (sygn. akt Km 3126/12) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Stanisław Prus prowadzi przeciwko G. N. i D. N. (1) kolejne postępowanie egzekucyjne wszczęte przez stronę powodową (sygn. akt Km 6152/13) oraz postępowania z wniosku wierzycieli A. J. (sygn. akt Km 3016/14) i (...) S.A. w K. (sygn. akt Km 5171/14). Wierzytelności dochodzone w powyższych postępowaniach egzekwowane są jedynie z mienia D. N. (1). Na dzień 14 stycznia 2015 roku wysokość niewyegzekwowanego zadłużenia wierzycieli w postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Stanisława Prusa wynosiła łącznie 136 733,58 zł, gdzie wierzytelność strony pozwanej orzeczonej nakazem zapłaty z dnia 7 listopada 2011 roku wynosiła 71 609,47 zł. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Bartosz Borkowski prowadzi z wniosku wierzyciela (...) S.A. w M. pod sygnaturą akt Km 38303B/12 postępowanie egzekucyjne przeciwko G. N., A. N. (2), Z. N. i D. N. (1), gdzie na dzień 4 marca 2015 roku zadłużenie wynosiło 437 337,69 zł. W postępowaniu tym zajęta została pozostała część ceny sprzedaży nieruchomości w kwocie 80 000 zł, która wpłynęła na rachunek bankowy Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków Bartosza Borkowskiego dnia 17 września 2013 roku. W aktach postępowania egzekucyjnego o sygnaturach Km 3126/12, Km 6152/13 i Km (...) jako adres zamieszkania G. N. widnieje: ul. (...), W..

Dłużniczka nie posiada obecnie środków finansowych pozwalających jej spłacić swoje zadłużenie względem strony powodowej.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Strona powodowa jest bowiem wierzycielem G. N., która zbyła wraz z mężem Z. N. na rzecz strony pozwanej należące do nich w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Wierzytelność strony powodowej stwierdzona została zaś zaopatrzonym w klauzulę wykonalności prawomocnym nakazem zapłaty.

Nabywając przedmiotową nieruchomość strona pozwana uzyskała korzyść majątkową, zwłaszcza że cena sprzedaży była znacznie niższa od wartości nieruchomości, co wynika z treści umowy kupna – sprzedaży.

Jak wynika z zeznań dłużniczki, nie posiada ona obecnie jakichkolwiek środków finansowych pozwalających jej na uregulowanie swoich zobowiązań finansowych względem strony powodowej. Twierdzenia te, w ocenie Sądu I instancji znajdują w pełni odzwierciedlenie w treści akt postępowań egzekucyjnych prowadzonych z wniosku strony powodowej oraz innych wierzycieli przeciwko G. N. i D. N. (1). Wyegzekwowane we wskazanych postępowaniach środki pieniężne pochodzą wyłącznie z majątku D. N. (1), a w zasadzie z jego wynagrodzenia za pracę. Jedyny zatem majątek dłużniczki, z którego zaspokoić mogli się jej wierzyciele stanowiło, zdaniem Sądu Rejonowego, zbyte stronie pozwanej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.

W ocenie Sądu Rejonowego uzyskiwanie przez Komornika Sądowego środków finansowych pozwalających na spłatę zadłużenia wyłącznie z majątku D. N. (1) nie pozwala tym samym uznać, iż nie zaistniały przesłanki do uznania G. N. za niewypłacalną, skoro z jej majątku nie można środków tych wyegzekwować.

Wprawdzie strona pozwana wskazała, iż część ceny sprzedaży w kwotach 13 000 zł i 87 000 zł przelana została na rachunek bankowy wierzyciela hipotecznego dłużniczki Banku (...) S.A. w G. celem spłaty wierzytelności z tytułu umów kredytowych, a pozostała kwota 80 000 zł wpłacona została na rachunek bankowy kancelarii komorniczej, jednakże w ocenie Sądu Rejonowego okoliczności tych nie sposób było uznać za znamiona braku pokrzywdzenia wierzyciela. Nie można bowiem tracić z oczu całokształtu sytuacji majątkowej dłużniczki, a w szczególności całkowitej wysokości jej zadłużenia. Przedmiotowa wierzytelność strony powodowej oraz wierzytelności względem (...) Bank (...) S.A. w G. nie stanowiły jedynych zobowiązań G. N., a suma wszystkich wierzytelności wierzycieli G. N. znacznie przekraczała cenę sprzedaży nieruchomości. Zdaniem Sądu Rejonowego strona powodowa nie miała możliwości pełnego zaspokojenia swojej wierzytelności z kwoty uzyskanej ze sprzedaży przedmiotowej nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, iż również zapisy umowy z dnia 20 września 2012 roku wskazują na działania zmierzające do pokrzywdzenia wierzycieli dłużniczki, bowiem w sposób jednoznaczny wskazują, że zbywcy nie zawarli umowy w celu pozyskania środków finansowych na spłatę swoich zobowiązań, a regulacja dotycząca dokonania zapłaty na rzecz wierzyciela hipotecznego miała jedynie na celu zabezpieczenie interesu nabywcy poprzez spełnienie zobowiązań obciążających nieruchomość. Kolejną okolicznością przemawiająca za faktem pokrzywdzenia strony powodowej jako wierzyciela przez dłużniczkę stanowi w ocenie Sądu Rejonowego fakt sprzedaży nieruchomości za kwotę zaniżoną.

Zdaniem Sądu Rejonowego, umowa z dnia 20 września 2012 roku mogła zostać w rzeczywistości zawarta dla pozoru, bowiem formalnie lokal został zbyty przez G. N. i Z. N. i tym samym nie mógł zostać zajęty w toku postępowania egzekucyjnego, faktycznie zaś osoby te zamieszkiwały w lokalu nadal, nawet po upływie terminu wskazanego w treści umowy do jego opuszczenia.

Za pozornością zawarcia umowy kupna – sprzedaży nieruchomości zdaje się przemawiać również fakt, iż wspólnikiem i zarazem wiceprezesem zarządu strony pozwanej jest córka G. N.– A. N. (1), a każdy z dwojga wspólników strony pozwanej dysponuje równą ilością udziałów w spółce.

Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, iż podnoszony przez stronę pozwaną zarzut istnienia majątku dłużniczki pozwalającego na zaspokojenie wierzytelności strony powodowej stanowiącej podstawę przedmiotowego powództwa nie zasługiwał na uwzględnienie z uwagi na okoliczność, iż wierzytelność zasądzona nakazem zapłaty na rzecz strony powodowej nie stanowi jedynego zobowiązania, z którego G. N. się nie wywiązała. Poza postępowaniem prowadzonym pod sygnaturą akt Km 3126/12, wszczętym w oparciu o tytuł wykonawczy, jakim jest zaopatrzony w klauzulę wykonalności rzeczony nakaz zapłaty, Komornik Sądowy prowadzi jeszcze postępowania z wniosku innych wierzycieli, a łączne zadłużenie G. N. przekracza kwotę 500 000 zł, natomiast wartość zgromadzonych towarów stanowi bowiem w przybliżeniu jedynie piątą część ogólnej kwoty zadłużenia G. N..

W apelacji od powyższego orzeczenia strona pozwana zaskarżyła je w całości i zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 533 k.c., co skutkowało uznaniem przez Sąd Rejonowy, iż mając na uwadze wysokość sumy egzekwowanej od dłużniczki zbędnym jest ustalenie wartości ruchomości należących do dłużniczki wskazanych przez pozwanego jako majątku, z którego pozwany może się zaspokoić, podczas gdy osoba trzecia — pozwany - może również zwolnić się od zadośćuczynienia poprzez częściowe zaspokojenie wierzyciela i częściowe wskazanie mu odpowiedniego mienia, w sytuacji kiedy mienie to nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń wierzyciela, zaś brak ustalenia wartości tych ruchomości i możliwości dokonania podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży ruchomości — zgodnie z zasadami określonymi w przepisach k.c. nie pozwalało na zastosowanie art. 533 k.c. a wysokość wierzytelności, która przewyższa wartość wskazanego majątku nie wyklucza możliwości częściowego zaspokojenia wierzyciela poprzez wskazanie majątku dłużnika z którego wierzyciel może się zaspokoić.

Zarzucając powyższe strona pozwana wniosła o:

- dopuszczenie i przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii biegłego sądowego w celu ustalenia wartości składników majątku mogących służyć zaspokojeniu roszczenia powódki;

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje, według norm przepisanych; ewentualnie: uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji ustalił w sposób należyty stan faktyczny w sprawie , który Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny. W całości podzielić należy również rozważania tegoż Sądu. Oceny poszczególnych dowodów Sąd Rejonowy dokonał z uwzględnieniem stanowisk stron, i w sposób wyczerpujący, wręcz modelowy, poddał analizie materiał dowodowy, wyjaśniając w sposób należyty, z jakich przyczyn i w jakim zakresie odmawia przydania waloru wiarygodności twierdzeniom strony pozwanej. Sąd Odwoławczy nie znalazł podstaw do podważenia tej oceny.

W istocie zarzut apelującego sprowadza się do zakwestionowania przesłanek ochrony pauliańskiej, do których należą niewypłacalność dłużnika i pokrzywdzenie wierzyciela. Odpadnięcie przesłanki „pokrzywdzenia" powoduje, że wierzyciela nie ma przed czym chronić ( wyrok SN z dnia 15 czerwca 2005 r., IV CK 806/04, LEX nr 1777223). Przyjmuje się jednak, że osoba trzecia może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną przez wskazanie realnie służącego zaspokojeniu mienia dłużnika, jeżeli nie ma wątpliwości, że pozwoli ono na zaspokojenie wierzyciela.

Dyrektywy funkcjonalne i systemowe prowadzą do wniosku, że w art. 533 k.c. in fine chodzi o wskazanie jedynie takiego mienia dłużnika, co do którego można - z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością - przyjąć, że pozwoli na zaspokojenie wierzyciela. Nie chodzi więc o samą możliwość prowadzenia egzekucji z mienia dłużnika, której rezultat może okazać się w praktyce wątpliwy, lecz o uzyskanie przez wierzyciela realnego zaspokojenia z tego mienia ( wyrok SN z 16 marca 2006 r., III CSK 8/2006, LexisNexis nr 416158).

Zgodne z art. 6 k.c. ciężar wykazania przesłanek skuteczności zwolnienia od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela spoczywa na osobie trzeciej.

Strona pozwana w toku procesu wskazywała na istnienie majątku dłużniczki w postaci mienia ruchomego – obuwia oraz napojów alkoholowych, które w jej ocenie pozwoli stronie powodowej na zaspokojenie dochodzonej wierzytelności. Celem wykazania powyższego strona pozwana przedłożyła spis stanów magazynowych (...) s.c. Przedsiębiorstwa (...) prowadzonego przez G. N. i D. N. (1) dotyczący nabytych w latach 2011-2012 towarów wraz z fakturami dokumentującymi ich nabycie. Wartość tych towarów na dzień ich nabycia stanowiła łącznie kwotę 110 762,09 zł, w tym obuwie przedstawiało wartość 105 613,78 zł.

Stwierdzić jednak należy, iż spis ten, datowany na dzień 31 grudnia 2013 r. nie indywidualizuje należycie mienia dłużniczki G. N., bowiem towary te stanowią własność zarówno G. N. jak i D. N. (1), natomiast przewidziany w art. 533 k.c. sposób obrony osoby trzeciej obejmuje możliwość wskazywania przez tę osobę jedynie mienia dłużnika, a więc podmiotu, z którym osoba ta dokonała zaskarżonej czynności prawnej prowadzącej do uszczuplenia majątku dłużnika.

Strona pozwana nie wykazała zatem realnej możliwości zaspokojenia się wierzyciela z mienia należącego wyłącznie do dłużniczki. Również biorąc pod uwagę stan zadłużenia G. N., które w stosunku do strony powodowej na dzień 14 stycznia 2015 r. stanowiło kwotę 71 609,47 zł, natomiast w stosunku do pozostałych wierzycieli – na dzień 4 marca 2015 r. wynosiło 502 461,80 zł, nie sposób przyjąć, iż wskazane przez pozwaną mienie dłużniczki – które w 95 % stanowi obuwie, a zatem towar, którego wartość, biorąc pod uwagę choćby tylko ogólny spadek cen tego rodzaju produktów w ostatnich latach, z pewnością uległa obniżeniu – pozwoli na skuteczne, a nie tylko potencjalne, zaspokojenie wierzytelności strony powodowej.

Z tych względów nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek apelującej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia aktualnej wartości wskazywanego przez stronę pozwaną mienia dłużniczki.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Dorota Stawicka-Moryc Marek Kurkowski Jolanta Bojko