Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1300/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

SSA Marek Borkiewicz

Protokolant: insp.ds.biurowości Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2016 r. w Poznaniu

sprawy M. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 marca 2015 r. sygn. akt VII U 3676/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz M. Ś. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Marek Borkiewicz

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 czerwca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., po rozpoznaniu wniosku z dnia 4 czerwca 2014 r., odmówił M. Ś. prawa do emerytury i jej obliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. ZUS wskazał, że brak jest podstaw do przeliczenia świadczenia odwołującego pomimo wydania przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 4 lipca 2013r. (II UZP 4/13), ponieważ dotyczy ona sytuacji, w której ubezpieczony nie pobierał uprzednio przyznanego świadczenia, gdyż było ono zawieszone z uwagi na kontynuację zatrudnienia. ZUS podkreślił, że odwołujący pobierał emeryturę przyznaną według starych zasad.

Na skutek odwołania M. Ś. od powyższej decyzji wyrokiem z dnia 18 marca 2015r., w sprawie VII U 3676/14, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił wysokość emerytury odwołującego na kwotę 6.721,26 zł poczynając od dnia 1 czerwca 2014r.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. Ś., ur. (...), w dniu 28 czerwca 2005 r. złożył wniosek o emeryturę. W treści wniosku o emeryturę (pkt. IV.2) odwołujący zwrócił się do pozwanego o wybranie najkorzystniejszego wariantu.

Decyzją z dnia 6 lipca 2005 r. ZUS przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2005 r., a wypłata świadczenia została zawieszona z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury ZUS przyjął przychód z tytułu wynagrodzeń osiąganych w okresie od 1 stycznia 1985 r. do 31 grudnia 1994 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosił 193,21%, a podstawa wymiaru wynosiła 3676,84 zł. Emerytura wynosiła 2315,01 zł brutto, 1901,94 zł netto. Emerytura została przyznana na podstawie art. 40 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. z uwagi na pracę w szczególnych warunkach na kolei. 

Po przyznaniu prawa do emerytury odwołujący kontynuował zatrudnienie w ramach stosunku pracy z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., w (...) S.A. w P. i w Zespole Szkół Zawodowych nr (...) im. J. L. w P. i podlegał z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

M. Ś. ukończył(...) rok życia w dniu (...) r. Po ukończeniu (...) roku życia odwołujący kontynuował zatrudnienie w ramach stosunku pracy.

W dniu 4 czerwca 2014 r. M. Ś. złożył wniosek o przyznania prawa do emerytury na nowych zasadach, to jest zgodnie z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Odwołujący w treści wniosku wskazał, że wnosi o przyznanie prawa do emerytury na nowych zasadach, o ile to świadczenie będzie dla niego korzystniejsze niż świadczenie pobierane dotychczas. Odwołujący oświadczył również, że zgłasza wniosek o ustalenie kapitału początkowego według najkorzystniejszego wariantu.

W dniu 27 czerwca 2014 r. pozwany wydał zaskarżoną decyzję.

Decyzją z dnia 11 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. ustalił kapitał początkowy M. Ś. na dzień 1 stycznia 1999 r. Podstawa wymiaru kapitału początkowego wynosiła 2449,72 zł. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenia z lat 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992 i 1993. Okresy składkowe wynosiły łącznie 29 lat, 5 miesięcy i 16 dni, a okresy nieskładkowe łącznie 5 lat i 6 miesięcy. Kapitał początkowy ustalony na dzień 01 stycznia 1999 r. wynosił 276734,81 zł.

Zarządzeniem z dnia 26 listopada 2014 zobowiązano pozwanego do hipotetycznego obliczenia emerytury odwołującego M. Ś. na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W piśmie z dnia 15 grudnia 2014 r. ZUS I Oddział w P. wskazał, że emerytura obliczona na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. wynosi 5887,44 zł na dzień 1 czerwca 2014 r.

W piśmie procesowym z dnia 4 lutego 2015 r. pełnomocnik odwołującego wniósł o zobowiązanie organu rentowego do ponownego przeliczenia hipotetycznej wysokości emerytury, podnosząc, że pozwany nieprawidłowo ustalił wysokość świadczenia. Zdaniem pełnomocnika odwołującego, ZUS błędnie przyjął wynagrodzenia odwołującego osiągnięte w łatach 1984-1993, zamiast z najkorzystniejszego dla odwołującego okresu 1989 - 1998. Przyjęcie zarobków odwołującego w ten sposób spowodowało obniżenie wysokości świadczenia. 

Decyzją z dnia 18 lutego 2015r. ZUS ponownie obliczył wysokość kapitału początkowego odwołującego oraz wysokość hipotetycznej emerytury kapitałowej. Podstawę kapitału początkowego ustalono na kwotę 3052,23 zł, okresy składkowe na 29 lat, 5 miesięcy i 16 dni, nieskładkowe na 5 lat, 6 miesięcy. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosił 473,58%, pozwany do obliczenia wskaźnika przyjął wynagrodzenia odwołującego osiągnięte od 1989 - 1998. Kapitał początkowy ustalony na 1 stycznia 1999 r. wynosił 329737,21 zł. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego na dzień 01 czerwca 2014r. wynosiła 937869,55 zł, a emerytura kapitałowa na dzień 1 czerwca 2014 r. wynosiła 6721,26 zł.

Na rozprawie w dniu 18 marca 2015 r. odwołujący oświadczył, że nie kwestionuje hipotetycznego obliczenia emerytury w kwocie 6721,26 zł.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy stwierdził, że kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy odwołujący ma prawo do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Zdaniem Sądu i instancji postępowanie dowodowe wykazało, że świadczenie obliczone na podstawie wyżej powołanych przepisów jest wyższe od dotychczas pobieranej przez odwołującego emerytury.

Sąd Okręgowy powoływał przepisy art. 26, 27 i 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że odwołujący ukończył(...) rok życia już w dniu (...) r., a ponadto do dnia złożenia wniosku o przeliczenie emerytury wykazał wymagany przez ustawę okres składkowy i nieskładkowy. Nie ulega zatem wątpliwości, że w dniu złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia odwołujący spełniał warunki stażu ubezpieczeniowego i wieku z art. 27.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołujący spełnia wszystkie warunki umożliwiające przeliczenie świadczenia zgodnie z treścią art. 55 w związku z art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odwołujący kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 27, wykazał ustawowy okres składkowy nieskładkowy oraz złożył wniosek po dniu 31 grudnia 2008 r. Nadto, świadczenie obliczone ponownie (emerytura kapitałowa) jest wyższe od dotychczas pobieranej przez odwołującego emerytury.

Sąd Okręgowy wskazał, że błędne jest stanowisko organu rentowego, że art. 55 ww. ustawy nie dotyczy osób, które pobierały wcześniej emeryturę na jakiejkolwiek podstawie prawnej, choćby przez miesiąc. Przede wszystkim z treści art. 55 nie wynika, jak podaje organ rentowy w zaskarżonej decyzji, że pobieranie świadczenia emerytalnego wyklucza obliczenie emerytury według art. 55 w związku z art. 26. Art. 55 nie stanowi samoistnej podstawy do nabycia prawa do świadczenia, a umożliwia jedynie przeliczenie świadczenia osobom, które spełniają warunki określone w tym przepisie. Jest to zgodne z aktualnym stanowiskiem orzecznictwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 stycznia 2013 r., III AUa 1086/12). Zasadą przyjętą w ustawie o emeryturach i rentach z FUS jest, że ubezpieczony może domagać się przeliczenia świadczenia w każdym czasie i Sąd nie znajduje normy, która ograniczałaby w czasie możliwość złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia. Z art. 114 ust. 1 ustawy wynika przy tym, że prawo do świadczeń łub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń łub na ich wysokość.

Sąd Okręgowy wskazał, że z treści art. 55 wynika, że ustawodawca określił jedynie, że powyższe przeliczenie jest dostępne dla osób, które złożyły wnioski o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r. Do tej kategorii osób należy bez wątpienia odwołujący. 

Wniosek o przeliczenie z dnia 4 czerwca 2014 r. nie był w istocie drugim wnioskiem o emeryturę, co zdaje się zakładać pozwany. Sąd Okręgowy przywołał także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 18 września 2014r. ( I UK 27/14) i z dnia 04 września 2013 r. (II UK 23/13), dotyczącym realizacji prawa do ustalenia korzystniejszej wysokości emerytury kapitałowej, a także wyrok SN z dnia 19 marca 2014 r. (I UK 345/13), wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 marca 2014 r. (III AUa 1223/13).

Przeliczenie świadczenia odwołującego w sposób określony w art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS następuje zatem od dnia 1 czerwca 2014 r., który jest pierwszym dniem miesiąca, w którym odwołujący złożył wniosek o przeliczenie świadczenia i w wysokości wynikającej z hipotetycznego obliczenia emerytury, które nie było kwestionowane przez stronę odwołującą.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku – w całości – złożył organ rentowy, zarzucając:.

1. błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę jego wydania, a polegający na pominięciu faktu wypłacania odwołującemu świadczenia emerytalnego z tytułu wcześniejszej emerytury, co doprowadziło do:

2. naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci art. 26 w związku z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez przyjęcie, iż przepisy te mają zastosowanie do odwołującego, którego świadczenie emerytalne obliczono na podstawie art. 27 w związku z art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W uzasadnieniu apelujący argumentował, że organ rentowy od dnia 1.05.2010r. podjął wypłatę świadczenia emerytalnego, natomiast możliwość przeliczenia emerytury zgodnie z art. 55 ustawy dotyczy tylko tych osób, które nie pobrały choćby za jeden miesiąc wcześniej przyznanego świadczenia. W związku z powyższym, zdaniem apelującego, fakt pobierania przez odwołującego wcześniejszej emerytury powoduje, że jest on pozbawiony prawa do ustalenia wysokości emerytury w oparciu o art. 26 w zw. z art. 55 ustawy emerytalnej.

W oparciu o tak sprecyzowane zarzuty organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Odwołujący wnosił o oddalenie apelacji organu rentowego i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego podlega oddaleniu.

Bezzasadne są zarzuty skarżącego, dotyczące naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego art. 26 w związku z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, iż przepisy te nie mają zastosowania do odwołującego z uwagi na fakt pobierania przez odwołującego wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu I instancji, że - wbrew zarzutom organu rentowego - odwołujący spełnia przesłanki do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w zw. z art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 ustawy, który:

1.  kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego oraz

2.  wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r.,

może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.

Z kolei w myśl art. 27 ust. 1 i 3 cyt. ustawy - ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wymagany wiek emerytalny określony w ust. 3 (w przypadku odwołującego urodzonego do dnia (...) r. – wiek co najmniej (...) lat) oraz

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Stosownie zaś do art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej - emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego – Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej wykładni powołanych wyżej przepisów art. 55 w zw. z art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i trafnie przyjął, że odwołujący spełnia wszystkie warunki umożliwiające przeliczenie świadczenia zgodnie z treścią tych przepisów. Odwołujący złożył wniosek o przeliczenie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. (tj. w dniu 4 czerwca 2014r.) oraz spełnił warunek wymaganego wieku emerytalnego, bowiem ukończył (...) rok życia już w dniu (...) r. Odwołujący kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego (w ramach stosunku pracy), a także do dnia złożenia wniosku o przeliczenie emerytury wykazał wymagany okres składkowy nieskładkowy, co było bezsporne.

Istotne jest, że jak wynikało z hipotetycznego wyliczenia świadczenia dokonanego w toku postępowania przez organ rentowy - świadczenie obliczone ponownie (emerytura kapitałowa) na podstawie art. 55 cyt. ustawy i przy uwzględnieniu najkorzystniejszego okresu, jest wyższe od dotychczas pobieranej przez odwołującego emerytury, bowiem emerytura kapitałowa na dzień 1 czerwca 2014r. wynosiła 6721,26 zł. W konsekwencji jest to wariant najkorzystniejszy dla odwołującego, a tym samym należało odwołującemu ustalić wysokość emerytury na tej właśnie podstawie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego błędny jest zarzut organu rentowego, że fakt pobierania przez odwołującego wcześniejszej emerytury powoduje, że jest on pozbawiony prawa do ustalenia wysokości emerytury w oparciu o art. 55 ustawy emerytalnej.

Zarzut ten stanowi w istocie powtórzenie argumentacji prezentowanej przez pozwanego w postępowaniu przed Sądem I instancji, natomiast Sąd Odwoławczy w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego w tym zakresie, zgadzając się z tezą, że z treści art. 55 nie wynika, że pobieranie świadczenia emerytalnego wyklucza możliwość przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w związku z art. 26 cyt. ustawy. W art. 55 chodzi nie o przyznanie, lecz o obliczenie według innych zasad emerytury już nabytej po spełnieniu warunków z art. 27 ustawy i przyznanej na wniosek złożony po dniu wskazanym w tym przepisie. Pogląd taki jest zgodny z aktualnym stanowiskiem judykatury i jest w pełni akceptowany przez tut. Sąd Apelacyjny (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 stycznia 2013 r., III AUa 1086/12, wyrok SN z dnia 18 września 2014r. , I UK 27/14, wyrok SN z dnia 4 września 2013 r., II UK 23/13, wyrok SN z dnia 19 marca 2014 r. I UK 345/13, uchwała SN z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13). W utrwalonym już orzecznictwie sądowym przyjęto, że ubezpieczony urodzony przed dniem 31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od tego czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą (jak również niezależnie od tego czy podjął wypłatę świadczenia). Ten sposób wyliczania emerytury zaczął obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009r. zaś warunek kontynuowania ubezpieczenia i wystąpienia z wnioskiem po 31 grudnia 2008 r., miał umożliwić wyliczenie emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, której podstawę wymiaru stanowi suma składek składanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Ratio legis tego przepisu jest więc kontynuowanie opłacania składek, nie zaś ubieganie się o emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym.

Dodatkowo warto zauważyć, że w poglądach judykatury, przyjmuje się nadto, że emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje emerytur. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06 (niepublikowany) wyrażono pogląd, że nie ma przeszkód prawnych, aby ubezpieczony pobierający emeryturę przyznaną mu w niższym wieku emerytalnym dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, domagał się przyznania emerytury przysługującej w tzw. powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 27 tej ustawy, ponieważ ze względu na odmienne przesłanki nabycia prawa do obu tych świadczeń organ ubezpieczeń społecznych powinien wydać decyzje w oparciu o różne podstawy prawne przysługujących ubezpieczonemu świadczeń emerytalnych, a następnie wypłacać świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego (por. także wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 120/04, OSNP 2005 Nr 16, poz. 257). Dlatego przepis art. 55 ustawy emerytalno - rentowej należy rozumieć jako przyznający uprawnienie do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008r., niezależnie od uzyskania przez te osoby emerytury wcześniejszej (art. 32) lub w niższym wieku emerytalnym (art. 29 ustawy).

Powyższe stanowisko znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie w warunkach, gdy ubezpieczony urodzony w roku (...) nabył prawo do emerytury w obniżonym wieku od 1 czerwca 2005r. i kontynuując zatrudnienie opłacał nadal składki na ubezpieczenia społeczne. Powszechny wiek emerytalny ((...) lat) uzyskał w roku (...), kontynuując nadal zatrudnienie. Wniosek o ustalenie prawa do przeliczenia świadczenia na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej złożył 4 czerwca 2014r.

Brak jest również jakichkolwiek podstaw prawnych do zakwestionowania prawidłowego orzeczenia Sądu I instancji z uwagi na wypłatę świadczenia emerytalnego wnioskodawcy – począwszy od 1 maja 2010r. jak zarzuca w apelacji organ rentowy - nie wskazując podstawy prawnej zgłoszonego zarzutu. Treść art. 55 czy art. 26 ustawy emerytalnej takiego warunku nie zawiera.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - stosownie do ostatecznego wyniku sprawy - zasądzając od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Marek Borkiewicz

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer