Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

Sędziowie: SSA Katarzyna Wołoszczak

SSA Marek Borkiewicz

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016 r. w Poznaniu

sprawy S. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji S. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 21 maja 2013 r. sygn. akt IV U 3878/12

o d d a l a apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. decyzją z dnia 12 czerwca 2012r. odmówił przyznania S. G. prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego stażu 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 21 maja 2013r. oddalił odwołanie S. G. od powyższej decyzji.

Powyższe rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

S. G. urodził się (...) i w dniu 11.04.2012 r. wystąpił o przyznanie mu prawa do emerytury.

W okresie od 2.07.1971 r. do 31.08.1980 r. S. G. był zatrudniony w (...) Fabryce (...) w N.. W okresie od 15.01.1972 r. do 15.12.1973r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po zakończeniu służby wojskowej odwołujący stawił się w zakładzie pracy w (...) i został przyjęty do pracy z dniem 04.02.1974 r.

W okresie od 5.02.1981 r. do 31.07.1995 r. odwołujący był ponownie zatrudniony w (...) w N.. W okresie tego zatrudnienia przebywał na urlopach bezpłatnych: od 09.05.1994 r. do 30.06.1994 r. od 18.07.1994 r. do 26.08.1994 r., od 12.09.1994 r. do 21.10.1994 r. i od 24.10.1994 r. do 28.10.1994 r.

Dnia 19.05.1997 r. odwołujący – pozostając na zasiłku dla bezrobotnych – złożył wniosek o przyznanie mu prawa do renty inwalidzkiej. Decyzją z dnia 11.06.1997 r. przyznano mu prawo do renty inwalidzkiej III grupy inwalidów, poczynając od dnia 1.05.1997 r. Świadczenia rentowe odwołujący pobierał w ciągłości do dnia 01.08.2000 r., nie pracując w tym okresie.

W karcie przebiegu zatrudnienia z dnia 11.06.1997 r. organ rentowy – jako okresy składkowe zaliczył- między innymi okres zatrudnienia w (...) od 02.07.1971 r. do 31.08.1980 r. oraz okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 11.05.1096 r. do 30.04.1997r. Z okresu zatrudnienia w (...) od 05.02.1981 r. do 31.07.1995 r. wyłączono okresy przebywania na urlopach bezpłatnych. Ustalone wówczas okresy składkowe wyniosły 24 lata, 5 miesięcy i 16 dni, a nieskładkowe 11 miesięcy.

Zaświadczeniami z dnia 10.07.1997 r. i 25.08.1997 r. (...) Urząd Pracy w N. poświadczył, że odwołujący – w okresie od 10.05.1996 r. do 10.07.1997 r. – pobierał zasiłki dla bezrobotnych od: 11.05.1996 r. do 21.08.1996 r., od 19.09.1996 r. do 22.09.1996r., od 21.10.1996 r. do 29.10.1996 r., od 25.11.1996 r. do 17.03.1997 r., od 24.03.1997 r. do 21.04.1997 r. oraz od 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r. i nie korzystał ze zwolnień lekarskich. Jednocześnie podano wysokość wypłaconych zasiłków w okresie od 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r.

W oparciu o powyższe zaświadczenia organ rentowy dokonał przeliczenia stażu odwołującego oraz rozliczenia (...). W karcie przebiegu zatrudnienia skorygowano okresy składkowe do 24 lat, 2 miesięcy i 12 dni, co było następstwem wyłączenia z tych okresów, za które odwołujący nie pobierał zasiłków dla bezrobotnych będąc zarejestrowanym w UP jako bezrobotny (tj. od 22.08.1996 r. do 18.09.1996 r., od 23.09.1996 r.d o 20.10.1996 r., od 30.10.1996 r. do 24.11.1996 r., od 18.03.1997 r. do 23.03.1997 r. oraz od 22.04.1997 r. do 30.04.1997 r.), a w następstwie dokonanego rozliczenia wypłaconych po dniu 01.05.1997 r. (data nabycia prawa do renty) zasiłków dla bezrobotnych ustalono kwotę 677,27 zł- jako należną do zwrotu na rzecz (...)Urzędu Pracy.

Decyzją zamienną z dnia 16.09.1997 r. organ rentowy przeliczył odwołującemu rentę dokonując z wypłacanego wyrównania potrącenia na rzecz (...) kwoty 677,27 zł (z tytułu zasiłków dla bezrobotnych pobranych przez odwołującego po dniu nabycia prawa do renty) oraz przeliczając staż z wykazaniem 24 lat, 2 miesięcy okresów składkowych i 11 miesięcy okresów nieskładkowych. Decyzja ta nie została zaskarżona.

Wnioskiem z dnia 20.08.2002 r. odwołujący wystąpił o ustalenie wysokości kapitału początkowego. W kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych wskazał, że w okresie od 11.05.1996 r. do 21.04.1997 r. był bezrobotny. Do wniosku załączył zaświadczenia (...) Urzędu Pracy w N. z dnia 19.08.2002 r., w których wskazano, że w okresach: od 11.05.1996 r. do 21.08.1996 r., od 19.09.1996 r. do 22.09.1996r., od 21.10.1996 r. do 29.10.1996 r., od 25.11.1996 r. do 31.12.1996 r., od 01.01.1997 r. do 17.03.1997 r. oraz od 24.03.1997 r. do 21.04.1997 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych i nie korzystał ze zwolnień lekarskich. Jednocześnie przedłożył książeczkę wojskową z wpisem o zwolnieniu do rezerwy po odbyciu zasadniczej służby wojskowej z dniem 15.12.1973 r.

Prawomocną decyzją z dnia 05.09.2002 r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy uznając przy tym okresy składkowe w wymiarze 24 lat, 0 miesięcy oraz nieskładkowe w wymiarze 11 miesięcy i wskazując, że nie uwzględnił okresu od 16.12.1973 r. do 03.02.1974r. z uwagi na rozbieżność okresu służby wojskowej wykazaną w książeczce wojskowej (zwolnienie do rezerwy z dniem 15.12.1973 r.) i w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (wskazano okres służby wojskowej od 15.01.1972 r. do 03.02.1974 r.) oraz nie uwzględnił okresów urlopów bezpłatnych w roku 1994 r. (od 09.05. do 30.06., od 18.07. do 26.08., od 12.09 do 21.10. i od 24.10. do 28.10). Po wyłączeniu ww. okresów, okresy składkowe odwołującego wyniosły 24 lata i 22 dni.

Prawomocną decyzją z dnia 5.06.2012 r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy uznając przy tym okresy składkowe w wymiarze 24 lat i 22 dni oraz nieskładkowe w wymiarze 11 miesięcy. W decyzji tej ponownie wskazano okresy nieuznane (tożsame z okresami wskazanymi w decyzji z dnia 05.09.2002 r.) i przyczyny ich nieuznania (tożsame z przyczynami jak w decyzji z dnia 05.09.2002 r.).

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd I instancji wskazał, że w sprawie niespornym jest, że odwołujący ukończył wymagany wiek (...) lat, na dzień (...). udokumentował staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze ponad 18 lat i nie jest członkiem OFE a jedyną sporną okolicznością pozostawało wykazanie wymaganego 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Odnosząc sie do spornej kwestii Sąd Okręgowy powołał się na art. 6 i art. 7, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń, w których ustawodawca wskazał okresy składkowe i nieskładkowe.

W ocenie Sądu I Instancji w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym, zgodnie z art. 174 k.p. – mimo trwania stosunku pracy, ulegają zawieszeniu wzajemne obowiązki i uprawnienia stron tego stosunku (świadczenie pracy oraz wypłata wynagrodzenia) i okresu tego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, co w konsekwencji powoduje, że okres urlopu bezpłatnego nie jest ani okresem składkowym ani nieskładkowym w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odniesieniu do zarzutu dotyczącego braku zaliczenia do okresów składkowych okresów od 18.03.1997 r. do 23.03.1997 r. (6 dni) oraz od 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r. (50 dni) Sąd I instancji powołał przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1994r. – o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. z 2003 r., Nr 58 poz. 514 z pózn. zm.) obowiązującej w spornym okresie.

Sąd I instancji stwierdził, że w okresie od 18.03.1997 r. do 23.03.1997 r. – wbrew twierdzeniom odwołującego - nie wypłacono mu i nie pobrał on zasiłku dla bezrobotnych, a powyższa okoliczność wynika z wszystkich zaświadczeń wydanych przez (...) i (...) na przestrzeni wielu lat oraz znalazła ona odzwierciedlenie w prawomocnych decyzjach z dnia 16.09.1997 r. (decyzja zamienna), z dnia 05.09.2002 r. (decyzja o ustalenie kapitału początkowego), jak też z dnia 05.06.2012 r. (decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego).

W odniesieniu do faktu wypłacania i pobierania zasiłku dla bezrobotnych w okresie od dnia 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r. Sąd I instancji ustalił, że z dniem przyznania odwołującemu prawa do renty inwalidzkiej tj. z dniem 1.05.1997 r., odwołujący w świetle przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994r. – o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu- przestał spełniać przesłanki niezbędne do posiadania statusu osoby bezrobotnej, a w konsekwencji – z uwagi na powstanie negatywnej przesłanki uniemożliwiającej posiadanie statusu bezrobotnego – nie przysługiwało mu również prawo do zasiłku, który to zasiłek należał się osobie bezrobotnej. W konsekwencji wypłacone i pobrane po 1.05.1997 r. przez odwołującego zasiłki dla bezrobotnych (w okresach od 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r.) stanowiły świadczenia nienależne i jako takie podlegały rozliczeniu decyzją z dnia 16.09.1997 r.

Sąd I instancji stwierdził, że brak jest podstaw do zaliczenia ww. okresu do okresów składkowych albowiem do okresów składkowych zaliczane są okresy pobierania zasiłków dla bezrobotnych, a nie okresy pobierania świadczeń nienależnych, do których należy zasiłek wypłacony osobie za okres, za który nabyła prawo do renty inwalidzkiej.

W odniesieniu do zarzutu nieuwzględnienia do okresów nieskładkowych okresu pobierania od 1.05.1997 r. renty chorobowej Sąd I instancji zauważył, że w art. 7 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustawodawca wskazał, że okresem nieskładkowym jest okres pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu, jednakże stwierdzić należy, że odwołujący nie pobierał renty chorobowej tylko inwalidzką.

Sąd I instancji podzielił także stanowisko organu rentowego w zakresie wyłączenia z okresów składkowych okresu od 16.12.1973 r. do 03.02.1974 r. (tj. okresu pomiędzy zakończeniem zasadniczej służby wojskowej, co nastąpiło 15.12.1973 r.), a ponownym zatrudnieniem w (...) w N. (co bezspornie nastąpiło 04.02.1974 r.), albowiem okres pomiędzy zwolnieniem do rezerwy po zakończeniu służby wojskowej, a stawieniem się do zakładu pracy celem zatrudnienia nie stanowi ani okresu składkowego, ani nieskładkowego.

Reasumując Sąd I instancji wskazał, że odwołujący na dzień 1.01.1999 r. nie posiada wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, a tym samym nie spełnia wszystkich przesłanek do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył odwołujący, zaskarżając go w całości i wnosząc o zaliczenie do stażu pracy:

- okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 19.05.1997 r. do 10.07.1997 r.,

- okresów urlopów bezpłatnych z 1994 r.,

- okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy od maja 1997 r. do 2000 r.

Ponadto apelujący wskazał na nowe okoliczności związane z zastosowaniem art. 7 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym okresami nieskładkowymi są okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie. Odwołujący wniósł o zaliczenie do okresu pracy okresu od 14.04.1996r. do 10.05.1996 r. jako okresu nieskładkowego.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 27 lutego 2014r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1119/13, po rozpoznaniu apelacji odwołującego, zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał S. G. prawo do emerytury od 8 maja 2012r.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2015r., w sprawie o sygn. akt II UK 250/14, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej organu rentowego od powołanego wyżej wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2014r., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Odwołujący w piśmie procesowym z dnia 7 stycznia 2016r., stanowiącym uzupełnienie apelacji, złożył nowy wniosek o przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci: oświadczenia z dnia 3 grudnia 2015r., postanowienia Burmistrza I. z dnia 30 listopada 2015r. oraz zeznań wskazanych świadków na okoliczność pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od lipca 1970r. do czerwca 1971 r., ewentualnie dopuszczenie dowodu z zeznań wymiennych świadków na tę okoliczność.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd Apelacyjny przy ponownym rozpoznaniu sprawy był związany wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c.

Istotą niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołujący spełnia przesłanki prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a przede wszystkim ustalenie, czy uzyskał wymagane 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Pozostałe przesłanki prawa do emerytury nie były kwestionowane i zostały przez odwołującego spełnione (ukończył (...) rok życia, uzyskał 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie przystąpił do OFE i nie pozostawał w stosunku pracy). Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie wymogu co najmniej 25 lat składkowych i nieskładkowych, ponieważ zaliczono mu jedynie 24 lata, 11 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Zasadniczym zarzutem apelującego było nieuwzględnienie jako okresu składkowego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 19 maja 1997r. do 10 lipca 1997r. z tego powodu, że wnioskodawca od 1 maja 1997r. stracił status osoby bezrobotnej w związku z nabyciem prawa do renty inwalidzkiej.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - okresem składkowym jest okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w m.in. przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Zgodnie z art. 30 ust. 1 - obowiązującej w spornym okresie ustawy z 14 grudnia 1994r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. nr 58, poz. 514 ze zm.) okresem składkowym jest okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Należy wskazać, że - jak trafnie przyjął Sąd Okręgowy - poprzednio obowiązujący przepis art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z 14 grudnia 1994r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. nr 58, poz. 514 ze zm.) wykluczał posiadanie statusu bezrobotnego przez osobę, która nabyła prawo do renty inwalidzkiej. Zgodnie z tym przepisem – „bezrobotny” oznacza osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, nieuczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy, jeżeli nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego.

W konsekwencji – jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy - z dniem 1 maja 1997r., kiedy odwołujący nabył prawo do świadczenia rentowego (decyzją z dnia 11 czerwca 1997r.), stracił status osoby bezrobotnej w rozumieniu powołanego przepisu (art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z 14 grudnia 1994r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu) a tym samym stracił prawo do zasiłku dla bezrobotnego wypłacanego mu po tej dacie.

Istotne jest tutaj, że przesłanki posiadania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku wynikały ze spełnienia wszystkich przesłanek, niezależnie od daty wydania w tym przedmiocie decyzji kierownika rejonowego urzędu pracy, która miała jedynie charakter deklaratoryjny.

W konsekwencji, wbrew zarzutom apelującego, Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego i nie znalazł podstaw do zaliczenia odwołującemu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych za wnioskowany okres, ponieważ z dniem przyznania prawa do świadczenia rentowego, tj. od 1 maja 1997r. wnioskodawca przestał spełniać przesłanki niezbędne do przyznania mu statusu bezrobotnego, a tym samym w okresie tym nie przysługiwało mu zgodnie z powyższymi przepisami, prawo do zasiłku. W konsekwencji zasiłek dla bezrobotnych pobrany po tym okresie, tj. po 1 maja 1997r. jako świadczenie nienależne podlegał zwrotowi, co zostało rozliczone decyzją z dnia 16 września 1997r., a tym samym przedmiotowym okres nie mógł być uznany za okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Również pozostałe zarzuty apelującego nie były zasadne. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia Sądu Okręgowego odnośnie do braku podstaw do zaliczenia odwołującemu jako okresów składkowych czy nieskładkowych – okresów urlopów bezpłatnych, okresu pobierania renty inwalidzkiej oraz okresu pomiędzy zakończeniem służby wojskowej i powrotem do pracy.

Odnosząc się natomiast do nowych wniosków dowodowych zawartych w piśmie procesowym odwołującego z dnia 7 stycznia 2016r na okoliczność pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców od lipca 1970r. do czerwca 1971 r., Sąd Apelacyjny wskazuje, że zasadniczą okolicznością, którą odwołujący winien wykazać dla uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców przed 1 stycznia 1983r. i po ukończeniu 16 roku życia, jako okresu uzupełniającego – składkowego (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej), jest sam fakt istnienia przedmiotowego gospodarstwa rolnego. W dalszej kolejności dopiero ustaleniu podlegać będzie to, czy wnioskodawca pracował w tym gospodarstwie. Ponieważ odwołujący nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających istnienie gospodarstwa rolnego, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uzupełnienia postępowania w tym zakresie i ewentualnego uwzględniania tego okresu jako okresu uzupełniającego. Odwołujący w przypadku pozyskania takich dowodów, może je złożyć bezpośrednio w organie rentowym, wnosząc o zaliczenie wskazanego okresu jako okresu uzupełniającego.

Reasumując - wobec niewykazania przez odwołującego wymaganej przesłanki 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, brak było podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku i kwestionowanej decyzji i przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Z tych wszystkich względów, uznając zarzuty odwołującego za bezzasadne, należało apelację oddalić - na podstawie art. 385 k.p.c.