Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 48/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Romana Mrotek (spr.)

Sędziowie:

SSA Barbara Białecka

SSO del. Beata Górska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2015 r. w Szczecinie

sprawy Urzędu Gminy w R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale zainteresowanych M. D., H. N., S. C., H. D.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 października 2014 r. sygn. akt VII U 1178/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz Urzędu Gminy w R. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 48/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 4 kwietnia 2013 roku stwierdził, że S. C. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Urzędu Gminy R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresach od 9 września 2003 roku do 30 września 2003 roku, od 2 września 2004 roku do 30 września 2004 roku, 30 września 2005 roku, od 30 sierpnia 2006 roku do 31 sierpnia 2006 roku, od 2 września 2007 roku do 30 września 2007 roku, od 5 września 2008 roku do 30 września 2008 roku i 31 sierpnia 2009 roku, a nadto obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu 31 sierpnia 2010 roku, od 30 sierpnia 2011 roku do 31 sierpnia 2011 roku i od 3 września 2012 roku do 6 września 2012 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 3 kwietnia 2013 roku stwierdził, że M. D. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Urzędu Gminy R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresach od 2 sierpnia 2000 roku do 31 sierpnia 2000 roku, od 3 czerwca 2003 roku do 30 września 2003 roku, od 31 sierpnia 2005 roku do 31 października 2005 roku, od 28 sierpnia 2007 roku do 31 października 2007 roku, od 26 sierpnia 2008 roku do 30 września 2008 roku i od 28 września 2009 roku do 30 września 2009 roku, a nadto obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 25 sierpnia 2010 roku do 31 sierpnia 2010 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 4 kwietnia 2013 roku stwierdził, że H. D. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Urzędu Gminy R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresach od 25 września 2006 roku do 30 września 2006 roku, od 28 sierpnia 2007 roku do 31 sierpnia 2007 roku, od 29 sierpnia 2008 roku do 31 sierpnia 2008 roku i 31 sierpnia 2009 roku, a nadto obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od 27 sierpnia 2010 roku do 31 sierpnia 2010 roku, od 30 sierpnia 2011 roku do 31 sierpnia 2011 roku i 30 sierpnia 2012 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 8 kwietnia 2013 roku stwierdził, że H. N. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Urzędu Gminy R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresach od 3 września 2003 roku do 30 września 2003 roku, od 30 lipca 2004 roku do 30 września 2004 roku, od 30 września 2005 roku do 31 października 2005 roku, od 26 września 2007 roku do 31 października 2007 roku, od 5 września 2008 roku do 30 września 2008 roku, od 28 września 2009 roku do 30 września 2009 roku, a nadto obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu 15 września 2010 roku i od 30 sierpnia 2011 roku do 31 sierpnia 2011 roku.

W uzasadnieniach ww. decyzji organ rentowy wskazał, że w toku kontroli prowadzonej u płatnika składek Urzędu Gminy R. ustalił, iż w okresach wskazanych w decyzjach S. C., M. D., H. D. i H. N. zostali zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem ubezpieczenia świadczącym o zawarciu umowy zlecenia. W toku kontroli ustalono, że płatnik składek zawarł z ww. ubezpieczonymi umowy o inkaso na czas nieokreślony, których przedmiotem było pobieranie przez inkasenta opłaty miejscowej od osób fizycznych przebywających w obiekcie – miejscu wykonywania umowy. Organ rentowy wskazał, że płatnik składek zawarł z ubezpieczonymi umowy cywilnoprawne, w których precyzował obowiązki inkasenta wynikające z Uchwały Rady Gminy R. Nr (...) z dnia 13 grudnia 2002 r. i Nr (...) z dnia 14 listopada 2008 r. oraz z ustawy Ordynacja podatkowa. W ocenie organu rentowego w sytuacji, gdy powołaniu do określonych funkcji towarzyszy zawarcie umowy cywilnoprawnej, osoby wyznaczone w ten sposób podlegają ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorcy.

Z powyższymi decyzjami nie zgodził się płatnik składek Urząd Gminy R., który w odwołaniach wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji w całości, podnosząc że w okresach w nich wskazanych S. C., M. D., H. D. i H. N. nie byli zatrudnieni w Urzędzie Gminy w R. na podstawie umów zlecenia, a jedynie pełnili funkcje inkasentów opłaty miejscowej. W uzasadnieniu swojego stanowiska płatnik składek wskazał, że organ rentowy błędnie przyjmuje, że prawa i obowiązki stron stosunku prawnego ukształtowanego pomiędzy gminą a inkasentem wynikają z umowy o inkaso, nie zaś z aktu prawa miejscowego w postaci uchwały rady gminy wydanej na podstawie ustawowego upoważnienia zawartego w art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Zgodnie ze wskazanym przepisem, rada gminy może w drodze uchwały zarządzić pobór ww. opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso. Na mocy takiej uchwały pomiędzy gminą i inkasentem nawiązuje się stosunek administracyjnoprawny, który jest skuteczny, bez konieczności wyrażenia zgody przez podmiot wskazany jako inkasent. Do nałożenia obowiązku bycia inkasentem nie jest wymagana zgoda podmiotu wskazanego w uchwale jako inkasent, co stoi w sprzeczności z zasadą zawierania umów, określoną w prawie cywilnym, gdzie do skutecznego jej zawarcia wymagana jest zgoda obu stron stosunku cywilnoprawnego. W ocenie płatnika składek umowa ta ma charakter czysto techniczny i stanowi jedynie potwierdzenie i powielenie w formie pisemnej praw i obowiązków powstałych między organem a inkasentem z mocy uchwały rady gminy i przepisów powszechnie obowiązujących. Tym samym brak jest podstaw do tego, by do zawartych przez strony umów inkaso stosować przepisy dotyczące umowy zlecenia, w tym również w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podtrzymał stanowisko zajęte w zaskarżonych decyzjach, a nadto wskazał, że za zasadnością decyzji przemawia dodatkowo fakt, iż S. C., M. D., H. D. i H. N. zostali zgłoszeni przez płatnika składek do ubezpieczeń zdrowotnych z tytułu osiągania dochodu z wykonywania czynności inkasenta. Niezależnie od powyższego pozwany wskazał, że Narodowy Fundusz Zdrowia w piśmie z 9 lipca 2012 r. potwierdził zasadność obejmowania inkasentów gminy R. ubezpieczeniem zdrowotnym na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, uznając iż osoby te wykonują czynności inkasenta na podstawie nienazwanej umowy o świadczenie usług. Pozwany wskazał, że także Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 7 kwietnia 2003 r., kierowanym do Burmistrza N., stwierdziło, że jeżeli wyznaczeniu na inkasentów towarzyszyło zawarcie umowy pracowniczej lub cywilnoprawnej zlecenia, osoby te podlegają ubezpieczeniu jako zleceniobiorcy.

Postanowieniami z 6 czerwca 2013 roku sąd połączył sprawy z odwołań płatnika od ww. decyzji do wspólnego rozpoznania i wyrokowania, a nadto wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych S. C., M. D., H. D. oraz H. N..

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 28 października 2014r. zmienił zaskarżone decyzje organu rentowego w ten sposób, że stwierdził, iż zainteresowani: M. D., S. C., H. D. i H. N. nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz Urzędu Gminy w R. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy wskazał, że na mocy § (...)uchwały nr (...) Rady Gminy R. z dnia 13 grudnia 2002 r. przyjęto, że zarządza się pobór opłaty miejscowej w drodze inkasa. Opłatę tę pobierają:

- biura turystyczne, kierownicy, właściciele i dzierżawcy ośrodków wczasowych, pól campingowych i namiotowych, hoteli

- właściciele, dzierżawcy i najemcy pensjonatów, domów gościnnych i kwater prywatnych – bądź wyznaczone przez nich osoby – zwane inkasentami – najpóźniej do trzeciego dnia pobytu osoby w danym miejscu.

Opłatę pobiera się na kwitariusz pobrany z Urzędu Gminy – w oparciu o książkę meldunkową znajdującą się w danym obiekcie.

Pobór opłaty miejscowej inkasenci dokonują w oparciu o umowę zawartą z Urzędem Gminy.

Na mocy § (...)uchwały nr (...) Rady Gminy R. z dnia 14 listopada 2008 roku przyjęto, że zarządza się pobór opłaty miejscowej w drodze inkasa i wyznacza inkasentów:

- osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, m.in. biura turystyczne, kierownicy i dzierżawcy ośrodków wczasowych, pól campingowych i namiotowych, hoteli, pensjonatów, bądź wyznaczone przez nich osoby na podstawie upoważnienia;

- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w zakresie wynajmu pokoi gościnnych (m.in. właściciele, dzierżawcy, najemcy, bądź osoby prze nich upoważnione).

Wyznaczeni inkasenci pobierają opłatę miejscową najpóźniej do trzeciego dnia pobytu osoby przebywającej w danym miejscu.

Pobrane opłaty inkasenci rozliczają w Urzędzie Gminy w terminie 14 dni za dany miesiąc kalendarzowy, w którym pobrano opłatę.

Inkasenci pobierają opłatę na kwitariusz przychodowy pobrany z Urzędu Gminy, wydając uiszczającemu pokwitowanie.

Za przekroczenie terminu rozliczenia naliczane będą odsetki za zwłokę, w wysokości odsetek od zaległości podatkowych.

Na mocy § (...)uchwały nr (...) Rady Gminy R. z dnia 22 października 2009 roku zmieniono § 5 uchwały nr (...) Rady Gminy R. z dnia 14 listopada 2008 roku i przyjęto, że zarządza się pobór opłaty miejscowej w drodze inkasa i wyznacza inkasentów:

- osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, m.in. biura turystyczne, kierownicy i dzierżawcy ośrodków wczasowych, pól campingowych i namiotowych, hoteli, pensjonatów;

- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w zakresie wynajmu pokoi gościnnych (m.in. właściciele, dzierżawcy, najemcy).

W podjętych uchwałach Rady Gminy R. nie wskazano inkasentów z imienia i nazwiska, określono jedynie kto może być inkasentem.

Inkasentami mogły być wszystkie osoby spełniające kryteria wskazane w uchwałach Rady Gminy – niezależnie od tego, czy zwarły z Urzędem Gminy R. „umowę o inkaso”. Osoba, która spełniała kryteria wskazane w uchwałach Rady Gminy R., a nie pobierała opłat miejscowych od wczasowiczów, nie ponosiła z tego tytułu żadnych konsekwencji. Urząd Gminy R. wszczynał wówczas postępowanie wobec wczasowicza, który nie uiścił opłaty miejscowej.

Celem opracowania orientacyjnej imiennej bazy inkasentów, Urząd Gminy w R. stworzył dokumenty nazwane „umowami o inkaso”. Umowy te dla Urzędu Gminy R. miały charakter jedynie techniczny.

Osoby spełniające kryteria wskazane w uchwałach Rady Gminy R. pobierały w Urzędzie Gminy kwitariusze, na podstawie których pobierali od wczasowiczów opłatę miejscową. Najczęściej wtedy z osobą taką zawierana była „umowa o inkaso”, w której powielane były zapisy wynikające z uchwały. Możliwe było jednak pobranie kwitariusza i niepodpisanie „umowy o inkaso”. Kwitariusz stanowił podstawę rozliczenia się z gminą i uzyskania należnej prowizji.

Inkasent miał prawo do prowizji w wysokości 10% pobranych opłat, niezależnie od tego czy podpisał z Urzędem Gminy R. „umowę o inkaso”.

Aktualnie Urząd Gminy R. nie podpisuje z inkasentami już „umów o inkaso”, a przekazuje inkasentom druk oświadczenia, że dana osoba będzie wypełniała obowiązki inkasenta, wynikające z Uchwały Rady Gminy R. w sprawie opłaty miejscowej i wprowadzenia zwolnień.

Sąd Okręgowy ustalił, że S. C. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie wynajmu wczasowiczom kwater w obiekcie położonym na terenie gminy R. w P. przy ul. (...), w związku z czym była uprawniona do pobierania opłaty miejscowej zgodnie z obowiązującymi uchwałami Rady Gminy R.. Opłaty takie pobierała zarówno przed, jak i po podpisaniu w Urzędzie Gminy R. umowy o inkaso.

S. C. zawarła z Radą Gminy R. 16 lipca 2007 roku umowę o inkaso, której przedmiotem było pobieranie przez nią opłaty miejscowej od osób fizycznych przebywających w obiekcie dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych. W umowie wskazano, że inkasent pobiera opłatę miejscową na kwitariuszu przychodowym K-103, pobranym z Urzędu Gminy R. w oparciu o książkę meldunkową znajdującą się w obiekcie.

Rozliczenie z pobranej opłaty następowało w terminie 14 dni po upływie miesiąca, w którym opłatę pobierano. Kwitariusz podlegał bezwzględnemu zwrotowi do Urzędu Gminy po jego wykorzystaniu.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. D. prowadził działalność gospodarczą w zakresie wynajmu wczasowiczom kwater w obiekcie położonym na terenie gminy R. w N. przy ul. (...), w związku z czym był uprawniony do pobierania opłaty miejscowej zgodnie z obowiązującymi uchwałami Rady Gminy R.. Opłaty takie pobierał zarówno przed, jak i po podpisaniu w Urzędzie Gminy R. umowy o inkaso.

M. D. zawarł z Radą Gminy R. w 2007 roku umowę o inkaso, której przedmiotem było pobieranie przez niego opłaty miejscowej od osób fizycznych przebywających w obiekcie dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych. W umowie wskazano, że inkasent pobiera opłatę miejscową na kwitariuszu przychodowym K-103, pobranym z Urzędu Gminy R. w oparciu o książkę meldunkową znajdującą się w obiekcie.

Rozliczenie z pobranej opłaty następowało w terminie 14 dni po upływie miesiąca, w którym opłatę pobierano. Kwitariusz podlegał bezwzględnemu zwrotowi do Urzędu Gminy po jego wykorzystaniu.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. D. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie wynajmu wczasowiczom kwater w obiekcie położonym na terenie gminy R. w P. przy ul. (...), w związku z czym była uprawniona do pobierania opłaty miejscowej zgodnie z obowiązującymi uchwałami Rady Gminy R.. Opłaty takie pobierała zarówno przed, jak i po podpisaniu w Urzędzie Gminy R. umowy o inkaso.

H. D. zawarła z Radą Gminy R. dwie umowy o inkaso – 19 czerwca 2007 roku i 2 sierpnia 2010 roku, których przedmiotem było pobieranie przez nią opłaty miejscowej od osób fizycznych przebywających w obiekcie dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych. W umowach wskazano, że inkasent pobiera opłatę miejscową na kwitariuszu przychodowym K-103, pobranym z Urzędu Gminy R. w oparciu o książkę meldunkową znajdującą się w obiekcie.

Rozliczenie z pobranej opłaty następowało w terminie 14 dni po upływie miesiąca, w którym opłatę pobierano. Kwitariusz podlegał bezwzględnemu zwrotowi do Urzędu Gminy po jego wykorzystaniu.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. N. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie wynajmu wczasowiczom kwater w obiekcie położonym na terenie gminy R. w P. przy ul. (...), w związku z czym była uprawniona do pobierania opłaty miejscowej zgodnie z obowiązującymi uchwałami Rady Gminy R.. Opłaty takie pobierała zarówno przed, jak i po podpisaniu w Urzędzie Gminy R. umowy o inkaso.

H. N. zawarła z Radą Gminy R. 11 czerwca 2007 roku umowę o inkaso, której przedmiotem było pobieranie przez nią opłaty miejscowej od osób fizycznych przebywających w obiekcie dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych. W umowie wskazano, że inkasent pobiera opłatę miejscową na kwitariuszu przychodowym K-103, pobranym z Urzędu Gminy R. w oparciu o książkę meldunkową znajdującą się w obiekcie.

Rozliczenie z pobranej opłaty następowało w terminie 14 dni po upływie miesiąca, w którym opłatę pobierano. Kwitariusz podlegał bezwzględnemu zwrotowi do Urzędu Gminy po jego wykorzystaniu.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem niniejszego postępowania była zasadność objęcia zainteresowanych S. C., M. D., H. D. i H. N. obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w okresach szczegółowo wskazanych w zaskarżonych decyzjach w związku z wykonywaniem przez ww. zadań inkasentów opłaty miejscowej, wynikających z obowiązujących na terenie gminy R. uchwał Rady Gminy w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty miejscowej i zasad jej pobierania.

Zagadnienie poboru tzw. opłat klimatycznych, tj. opłaty miejscowej oraz opłaty uzdrowiskowej reguluje ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2010 r. nr 95, poz. 613 ze zm.).

Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle art. 17 ust. 1a ww. ustawy, opłatę uzdrowiskową pobiera się od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status uzdrowiska za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach. Status uzdrowiska przyznawany jest z kolei obszarowi, który łącznie spełnia warunki określone w przepisach ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych.

Na mocy art. 19 ww. ustawy Rada Gminy jest obowiązana określić w drodze uchwały zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek. Zgodnie z powołanym przepisem, rada gminy może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy wskazał, że uchwałami o których mowa w art. 19 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest m.in. uchwała nr (...) Rady Gminy R. z dnia 13 grudnia 2002 roku w sprawie ustalenia wysokości stawek opłaty miejscowej, określenia zasad jej pobierania i wprowadzania zwolnień oraz uchwała nr (...) Rady Gminy R. z dnia 14 listopada 2008 roku w sprawie opłaty miejscowej i wprowadzenia zwolnień.

Obowiązki inkasenta zostały z kolei określone przez ustawodawcę w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Art. 9 tej ustawy stanowi, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne, Sąd Okręgowy wskazał, że podzielił stanowisko płatnika składek, zgodnie z którym „umowy o inkaso” zawierane przez niego z zainteresowanymi S. C., M. D., H. D. i H. N. miały charakter czysto techniczny i stanowiły jedynie potwierdzenie i powielenie (w formie pisemnej) praw i obowiązków powstałych między organem, a inkasentem z mocy uchwały Rady Gminy i przepisów powszechnie obowiązujących.

Zainteresowani pełnili rolę inkasentów w rozumieniu przepisów art. 9 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa, czyli na mocy uchwały Rady Gminy nawiązywał się pomiędzy gminą, a inkasentem stosunek administracyjnoprawny, który jest skuteczny, bez konieczności wyrażenia zgody przez podmiot wskazany jako inkasent. Pogląd powyższy znalazł odzwierciedlenie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjny w Warszawie z 26 sierpnia 2011 roku w sprawie II GSK 820/10 (Lex nr 1099199). Zainteresowani pełniący rolę inkasentów byli podmiotami stosunków podatkowo – prawnych, wykonywali czynności w interesie publicznoprawnym. Tym samym zdaniem sądu inkaso nie może być regulowane umową zlecenia.

Sąd Okręgowy wskazał, że umowy o inkaso które zawarli zainteresowani z Radą Gminy R. nie miały cech umowy cywilnoprawnej, ponieważ nie były umowami dobrowolnymi. Podkreślić przy tym należy, że nawet w przypadku braku umów o inkaso, podmioty zobowiązane w uchwale do pobierania opłat lokalnych w drodze inkasa, mają obowiązek pobrać te opłaty w określonym terminie na rzecz organu.

W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjął, że nie powstał tytuł do objęcia zainteresowanych S. C., M. D., H. D. i H. N. obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie wniósł organ rentowy w całości, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie przepisów poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie art.6 ust. 1 pkt.4 ustawy z 13.10.1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r poz.1442 ze zm.) prowadzące do przyjęcia, że zainteresowani nie podlegali jako osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia w Urzędzie Gminy R. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku całości i oddalenie odwołań ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w tym zakresie i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Apelujący wskazał, że na mocy art.6 ust. 1 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13.10.1998r. (Dz.U z 2013r. poz.1442 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi objęte są osoby będące osobami zatrudnionymi na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub świadczenia usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia .

Nie istnieje odrębny tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym osób powołanych przez odpowiednie organy do pełnienia określonych funkcji ( min. inkasentów). Zatem w sytuacji, gdy osoby te zawrą z organami, które ich wyznaczyły lub powołały do określonych czynności odpowiednie umowy, w tym umowy zlecenia, to z tytułu zwartych umów osoby te podlegają ubezpieczeniu społecznemu.

Urząd Gminy R. zawarł z zainteresowanymi umowy zwane umowami o inkaso. Z treści tych umów wynikał obowiązek poboru opłat od osób wynajmujących pokoje na rzecz gminy. W treści umowy wskazano także, że poboru opłaty miejscowej inkasenci dokonują w oparciu o umowę zawartą z Urzędem Gminy. Nieuprawniony jest przy tym argument Sądu, że umowy te nie zostały zawarte dobrowolnie. Każda z zainteresowanych osób umowę podpisała i wykonywała obowiązki z niej wynikające. Z tytułu zawartych umów zainteresowane osoby zostały zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego.

Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczącego zlecenia .

Skoro płatnik składek - Urząd Gminy w R. zgłosił zainteresowanych do ubezpieczenia zdrowotnego, tym samym, potwierdził obowiązek podlegania tych osób ubezpieczeniom społecznym, gdyż podstawą podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jest spełnianie warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym.

Apelujący wskazał, że do umowy o świadczenie usług zgodnie z art.750 k.c stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zlecenia. W zakresie umów o świadczenie usług mieszczą się wszystkie umowy nienazwane a dotyczące świadczenia usług czy to o charakterze jedno czy wielokrotnym. Umowa inkasa nie jest odrębnie uregulowaną umową w przepisach prawa cywilnego, a zatem zdaniem apelującego jest to umowa nienazwana o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu zaś zawarcie pomiędzy stronami umów potwierdza takie stanowisko.

Płatnik składek w odpowiedzi na apelację wniósł o:

1. oddalenie apelacji w całości,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego się kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Zdaniem płatnika Sąd I instancji słusznie przyjął, iż poprzez ustalenie przez Radę Gminy kręgu inkasentów, pomiędzy zainteresowanymi (inkasentami) a gminą nawiązywał się stosunek administracyjnoprawny, który jest skuteczny bez konieczności wyrażenia zgody przez podmiot wskazany jako inkasent. Powyższe, w połączeniu z brakiem dobrowolności w sferze przyjęcia bądź odmowy przyjęcia obowiązków inkasenta powoduje, iż stosunek inkaso nie ma charakteru cywilnoprawnego a tym samym nie podlega przepisom kodeksu cywilnego w przedmiocie umów o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. W konsekwencji wykonywanie funkcji inkasenta nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił w sprawie wszystkie istotne okoliczności, przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, w granicach zasad logiki formalnej i doświadczenia życiowego, zgodnie ze swobodną oceną dowodów, w myśl art. 233 § 1 k.p.c, a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok. Wszystkie ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Zatem Sąd pierwszej instancji nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny dowodów, a także ocena dowodów dokonana przez ten sąd nie pozostaje w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd orzekający wskazał w pisemnych motywach wyroku jaki stan faktyczny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu, stosując przy tym prawidłową wykładnię przepisów prawnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny, po analizie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przyjął w całości poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne jako własne i nie widział potrzeby ponownego ich szczegółowego powtórzenia. Zarzut apelacyjny przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych w istocie bowiem odnosił się jedynie do dokonanej oceny prawnej, nie zaś do określonych faktów, będących następnie przedmiotem ocen i rozważań prawnych.

Podstawą umocowania inkasenta nie jest umowa, ale uchwała rady gminy. Inkasent jest podmiotem stosunków publicznoprawnych, wykonującym zadania z zakresu administracji publicznej. Jest zobowiązany do wykonywania czynności w interesie publicznoprawnym. Obowiązek wykonywania funkcji inkasenta powstaje zawsze i wyłącznie na skutek zaistnienia okoliczności, z którymi przepis prawa łączy powstanie takiego obowiązku. Tym samym nałożenie obowiązku poboru podatku (opłaty) i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu oraz sprecyzowanie zakresu tego obowiązku nie może nastąpić w drodze umownej. - wyrok NSA z dnia 6 września 2007 r., I FSK 1192/06, LEX nr 286945. Z inkasentem nie zawiera się umowy cywilnoprawnej, jego obowiązki i prawa reguluje uchwała i przepisy ustaw podatkowych, przede wszystkim Ordynacji podatkowej. Oczywisty jest jednak obowiązek uzyskania zgody zainteresowanej osoby na przyjęcie obowiązków inkasenta, zgodę tę należy uzyskać przed podjęciem uchwały.

Natomiast dopuszczalne jest spisanie obowiązków inkasenta, które osoba wyznaczona na inkasenta podpisze na dowód zapoznania się z nimi. W orzecznictwie mówi się o umowie mającej charakter techniczny. Po wyznaczeniu inkasenta podpisuje się swoiste porozumienie precyzujące obowiązki inkasenta wynikające z uchwały i Ordynacji podatkowej oraz ustalające techniczne zasady wykonywania funkcji inkasenta. Taka „umowa” nie jest źródłem praw ani obowiązków inkasenta, jej byt ustaje z chwilą odwołania danej osoby z funkcji inkasenta.

Wobec powyższego za prawidłowe należało uznać stanowisko Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którym skoro określenie zainteresowanych jako inkasentów oraz określenie wysokości przysługującego z tego tytułu wynagrodzenia nastąpiło w drodze uchwały Rady Gminy w R., to między Radą a inkasentami został nawiązany stosunek administracyjnoprawny. Wynagrodzenie za czynności inkasenta przysługiwało bowiem na podstawie uchwały Rady Gminy, która miała swoje oparcie w art. 17 ust. 1a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Ponadto zauważyć należy, że za publicznoprawnym charakterem tego świadczenia przemawiała treść art. 52 § 1 pkt a Ordynacji podatkowej, w myśl którego wynagrodzenie inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej było traktowane na równi z zaległością podatkową.

Art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 z póżn. zm.) stanowi, że opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach. Z kolei, zgodnie z treścią art. 19 pkt 2 tej ustawy, rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, sposób unormowania instytucji inkasa w powołanym wyżej przepisie art. 19 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wymaga, by określenie inkasentów nastąpiło wyłącznie przez wskazanie konkretnej osoby fizycznej z imienia i nazwiska czy też konkretnego podmiotu. Wskazuje na to zwarty w nim termin "określić inkasentów". Definicja słownikowa tego pojęcia oznacza - nadać nazwę, określić charakterystyczne cechy. Co prawda posłużenie się definicją słownikową ww. terminu nie przesądza ostatecznie o sposobie indywidualizacji jakiegoś podmiotu. Może ona bowiem nastąpić przez podanie danych personalnych, a więc w sposób konkretny, bądź też przez wyliczenie cech (atrybutów) osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, czyli techniką tworzenia norm generalnych.

Pamiętać jednak należy, że powierzenie komuś stanowiska (funkcji) inkasenta musi poprzedzać zgoda danego podmiotu na przyjęcie łączących się z tym obowiązków. Jest rzeczą oczywistą, że musi ona zostać wyrażona przed określeniem (wyznaczeniem) inkasenta, a nie dopiero na etapie zawarcia ze wskazaną osobą stosownej umowy. Źródłem nawiązywanego stosunku prawnego jest w tym wypadku uchwała organu stanowiącego gminy, a nie będąca jej następstwem, mająca czysto "techniczny" charakter umowa z określoną - wyznaczoną na inkasenta osobą. Płynie z tego wniosek, że określenie czy też wyznaczenie inkasenta może dotyczyć jedynie wskazanej w sposób konkretny osoby (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2008 r., sygn. akt II FSK 1526/06).

Tym bardziej nie można przyjmować, że zainteresowanych łączyły z Gminą R. umowy zlecenia. Strony łączył stosunek podległości publicznoprawnej, a nie umowa cywilna.

Tym samym apelacja organu rentowego jako niezasadna została oddalona na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 §1 kpc oraz §13 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013 nr 461).

SSO del. Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka