Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie nieistnienia ubezpieczeń społecznych

na skutek apelacji M. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 września 2015 r., sygn. akt IV U 208/15

oddala apelację.

SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Daria Stanek SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 1895/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił, iż w stosunku do M. R. w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony wystąpił o ustalenie ustawodawstwa właściwego z tytułu wykonywania pracy najemnej w Wielkiej Brytanii przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce. Ubezpieczony - poza umową o pracę, dokumentami potwierdzającymi wypłatę wynagrodzenia oraz kopią europejskiej karty ubezpieczenia - nie przedstawił jednakże dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie pracy za granicą. W tym celu organ rentowy zwrócił się także do brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej, która poinformowała, iż ubezpieczony nie był zarejestrowany w brytyjskim systemie zabezpieczenia społecznego i w latach 2011-2012 nie posiadał numeru ubezpieczenia (NINO).

W konsekwencji organ rentowy uznał, iż ubezpieczony wykonuje aktywność zawodową jedynie w Polsce. W stosunku do ubezpieczonego zastosowania nie znajdzie zatem art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.), a art. 11 ust. 3 lit a rozporządzenia stanowiący, iż osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa.

Z kolei decyzją z dnia 22 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, iż M. R. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz określił podstawę wymiaru składek z tego tytułu w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony od dnia 3 lutego 1994 r. zgłosił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w organie ewidencyjnym oraz właściwym urzędzie skarbowym, którą wyrejestrował z dniem 29 lutego 2012 r. W okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 marca 2011 r. ubezpieczony z tego tytułu był również zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Zgodnie jednakże z art. 13 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.) obowiązek ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Ubezpieczony nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia działalności. Nadto decyzją z dnia 6 października 2014 r. ustalono, iż w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. do ubezpieczonego ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych; ubezpieczony nie złożył odwołania od powyższej decyzji. W konsekwencji organ rentowy był zobowiązany do wydania przedmiotowej decyzji.

M. R. w dniu 27 stycznia 2015 r. złożył odwołanie od decyzji z dnia 6 października 2014 r. wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu. Ubezpieczony wskazał, iż decyzja została odebrana przez jego matkę, będącą w podeszłym wieku, która zapomniała o jej przekazaniu, a także brata, który z przyczyn zawodowych nie był wstanie powiadomić go o tym fakcie. Ubezpieczony wyjaśnił jednocześnie, iż nie mieszka z matką, a 60 km dalej i z uwagi na charakter wykonanej pracy często podróżuje po Polsce i innych krajach Europy. Okres odbioru decyzji był dla ubezpieczonego bardzo trudny, zarówno ze względów zawodowych jak i chorobę matki. Faktycznie decyzję otrzymał kilka dni temu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odrzucenie na podstawie art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. jako wniesionego po terminie, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie odwołania, ponawiając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

W dniu 29 stycznia 2015 r. ubezpieczony złożył odwołanie od decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r. zarzucając jej naruszenie prawa materialnego:

- art. 6 k.p.a. w zw. z art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883 2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez jego niezastosowanie, na skutek czego organ rentowy niezasadnie stwierdził, iż ubezpieczony podlega obowiązkowym ubezpieczeniom na terenie Polski mimo, że w świetle powyższego przepisu osoby, do których stosuje się przedmiotowe rozporządzenie podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, a zatem wykluczone jest nakładanie przez państwa członkowskie obowiązków na osoby, do których ma zastosowanie w/wym. rozporządzenie, jeżeli na podstawie jego przepisów podlegają systemowi ubezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego, którym w przypadku ubezpieczonego winien być system kraju miejsca wykonywania pracy najemnej, a nie pracy na własny rachunek;

- art. 9 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie;

- art. 7 w zw. z art. 75 § 1 k.p.a. poprzez nierozpatrzenie dowodów dostarczonych wcześniej przez ubezpieczonego i mogących przyczynić się do wyjaśnienia sprawy oraz art. 77 k.p.a. poprzez nieuwzględnienie dowodów, wyjaśnień i informacji przedstawionych przez ubezpieczonego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez orzeczenie, iż z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie Polski nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w skarżonej decyzji.

Sprawy zarejestrowane pod sygnaturami akt IV U 208/15 (odwołanie od decyzji z dnia 6 października 2014 r.) i IVU 209/15 (odwołanie od decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r.) postanowieniem z dnia 17 marca 2015 r. zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod wspólną sygnaturą akt IVU 208/15.

Wyrokiem z dnia 15 września 2015 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił odwołanie od decyzji z 6 października 2014 r. (1) oraz oddalił odwołanie od decyzji z 22 grudnia 2014 r.(2).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

M. R. z dniem 1 marca 1994 r. zarejestrował pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w miejscu zamieszkania w G., U.. Z tego tytułu ubezpieczony zgłosił się do urzędu skarbowego oraz od 1 stycznia 1999 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Z dniem 31 marca 2011 r. ubezpieczony dokonał wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych. Po tej dacie ubezpieczony jednakże nadal nieprzerwanie prowadził działalność gospodarczą współpracując m.in. z firmą (...) na rzecz której świadczył usługi w zakresie realizacji dźwięku przy filmach reklamowych zgodnie z przedmiotem działalności i osiągał z tego tytułu przychody. Ubezpieczony zakończył prowadzenie działalności gospodarczej dopiero z dniem 29 lutego 2012 r.

Pismem z dnia 15 stycznia 2014 r. organ rentowy zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu postępowania administracyjnego w celu ustalenia obowiązku ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r.

Korespondencja, skierowana na adres zamieszkania ubezpieczonego wskazany w dokumentacji z okresu prowadzenia działalności gospodarczej (G., U.) została odebrana w dniu 17 stycznia 2014 r. przez dorosłego domownika.

Powołując się na numer sprawy(...)i „rozmowy telefoniczne” ubezpieczony w dniu 5 lutego 2014 r. złożył w organie rentowym pismo, domagając się ustalenia ustawodawstwa właściwego z powołaniem się wykonywanie działalności gospodarczej w kraju oraz pracy najemnej w Wielkiej Brytanii, które w świetle przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.) winno zostać ustalone jako ustawodawstwo właściwe.

Do pisma ubezpieczony załączył:

- umowę o pracę zawartą z (...) Ltd w L. z powierzeniem stanowiska pracownika wsparcia sprzedaży od 1 kwietnia 2011 r. na czas nieokreślony;

- dokumenty potwierdzające wypłatę wynagrodzenia za miesiące kwiecień 2011 - luty 2012;

- świadectwo pracy wystawione przez (...) Ltd w L. ze wskazaną datą odejścia z pracy z dniem 29 lutego 2012 r.

- kserokopie europejskiej karty ubezpieczenia (EKUZ) wystawioną przez instytucję brytyjską z datą ważności 12/05/2016 (brak daty wystawienia).

W piśmie ubezpieczony wskazał dotychczasowy adres w G., U..

W dalszym toku postępowania administracyjnego organ rentowy zwrócił się brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej celem potwierdzenia ubezpieczenia M. R. z tytułu wykonywania pracy najemnej na terenie Wielkiej Brytanii.

W korespondencji mailowej z dnia 7 lutego 2014 r. organ brytyjski wskazał, iż firma (...) nie prowadziła działalności w Zjednoczonym Królestwie, a wskazany przez nią adres poświadczenia zamieszkania ubezpieczonego został sklasyfikowany jako adres wielokrotnego wynajmu wskazywany w formularzach E101/A1 różnych brytyjskich firm. W konsekwencji w piśmie wskazano, iż organ nie jest w stanie uznać, iż ubezpieczony był zatrudniony i zarabiał w Zjednoczonym Królestwie oraz nie będzie w stanie wystawić formularza Al ani El01.

Z kolei w korespondencji mailowej z dnia 4 lipca 2014 r. organ wyjaśnił, iż ubezpieczony nie zarejestrował się Urzędzie Podatkowym i Celnym - Biurze ds. (...) Rejestracja w w/wym. biurze jest niezbędna aby otrzymać numer ubezpieczenia społecznego. Organ potwierdził natomiast, iż ubezpieczony pracował w Zjednoczonym Królestwie w okresie lat podatkowych 2011-2012 i opłacał składki na ubezpieczenie społeczne. W drugim piśmie z dnia 4 lipca 2014 r. organ wskazał natomiast numer ubezpieczenia społecznego M. R..

Natomiast w dniu 17 lipca 2014 r. organ rentowy wystosował do brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej pismo w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. U. UE nr L 284/1 z 30 października 2009 r.) w związku z działalnością zawodową wykonywaną dwóch lub więcej państwach członkowskich, w którym określił się ustawodawstwem tymczasowo właściwym.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji z dnia 6 października 2014 r. w dniu 27 stycznia 2015 r. (data złożenia w organie rentowym).

Ubezpieczony jest nadal zameldowany w G., U.. Faktycznie natomiast mieszka w miejscowości C. w gminie B.. Ubezpieczony w toku postępowania administracyjnego nie poinformował organu rentowego o zmianie adresu do korespondencji, zawsze podając adres zameldowania.

Ubezpieczony z uwagi na aktualny charakter pracy systematycznie wyjeżdża poza granicę kraju, gdzie przebywał od czerwca do połowy października 2014 r., jednakże w tym czasie również kilkukrotnie przebywał w kraju.

Sąd Okręgowy zważył, iż zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121) od decyzji ZUS ubezpieczonemu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.

Zasady te zostały określone w art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., zgodnie z którym - w brzmieniu obowiązującym do 20 marca 2015 r. - odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Przepis § 2 stanowi z kolei, iż organ rentowy, o którym mowa w § 1, przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu z zachowaniem przepisów odrębnych. Organ ten, jeżeli uzna odwołanie w całości za słuszne, może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu. Odwołanie wniesione po upływie powyższego terminu - zgodnie z art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. - podlega odrzuceniu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego.

Za przyczyny naruszenia terminu niezależne od odwołującego się można uznać np. jego chorobę, pobyt za granicą, nieporadność, wprowadzenie w błąd przez organ rentowy (por. Jędrzejewska Maria, Ereciński Tadeusz, Gudowski Jacek, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Część druga, Postępowanie zabezpieczające, Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie II, stan prawny na 1 sierpnia 2007 r. ).

Natomiast dla oceny, czy przekroczenie terminu jest nadmierne, nie wystarczy rachunkowe porównanie czasu opóźnienia z terminem ustalonym do wniesienia odwołania. Zależy to także od charakteru okoliczności usprawiedliwiających opieszałość ubezpieczonego. Ocena czy przekroczenie terminu było nadmierne i czy przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawione uznaniu Sądu (wyrok SN z dnia 21 marca 2006 r., III UK 168/05, Lex nr 277825). Sąd nie odrzuci odwołania od decyzji organu rentowego na podstawie art. 4779 § 3 k.p.c. tylko wówczas, gdy bezspornie stwierdzi, że przekroczenie ustawowego terminu nie jest nadmierne i że nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. W pozostałych wypadkach jest obowiązany odrzucić odwołanie.

Sąd Okręgowy wskazał również, iż w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie o przywrócenie terminu w odniesieniu do odwołania, czyli pisma wszczynającego postępowanie, nie jest stosowane. Ze względu na regulację art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. nie jest możliwe zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania (art. 168 i n. k.p.c.) (por. wyrok SA w Rzeszowie z dnia 6 grudnia 1994 r., III AUr 344/94; postanowienie SA w Gdańsku z dnia 6 czerwca 1994 r., III AUz 61/94). Sąd z urzędu, w trakcie wstępnego badania sprawy, dokonuje nie tylko sprawdzenia zachowania przez stronę terminu do wniesienia odwołania, ale także - w przypadku stwierdzenia opóźnienia - ocenia jego rozmiar oraz przyczyny. Sąd ma dyskrecjonalną możliwość potraktowania spóźnionego odwołania tak, jakby zostało wniesione w terminie. Może tego dokonać pod warunkiem uznania, że przekroczenie terminu nie jest nadmierne oraz że nastąpiło z przyczyn niezależnych od skarżącego. Stosownie do oceny tych okoliczności odwołanie odrzuca albo nadaje mu bieg.

Przenosząc powyższe na tle niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał, iż bezsporne niezachowanie przez ubezpieczonego terminu do złożenia odwołania od decyzji z dnia 6 października 2014 r. należało uznać za nadmierne jak i nastąpiło z przyczyn od niego zależnych.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do drugiej z tych przesłanek Sąd I instancji wskazał, iż ubezpieczony w pełni świadomie posługiwał adresem zameldowania, który nie jest adresem faktycznego zamieszkania, a co notabene nie zostało przez ubezpieczonego wykazane. jednakże prawdziwość złożonych w tym zakresie wyjaśnień - nie umniejszają one żaden sposób obowiązków ciążących na ubezpieczonym. Ubezpieczony przyznał, iż „Nie podjąłem żadnych starań aby przekazywać korespondencję na adres faktycznego mojego miejsca zamieszkania” (zeznania k. 119v). Co więcej, sam w pismach kierowanych do organu rentowego wskazywał adres zameldowania (G.).

Natomiast fakt dotychczasowego bezproblemowego korzystania z grzecznościowego pośrednictwa domowników nie stanowi żadnej okoliczności usprawiedliwiającej. Ubezpieczony w żaden sposób nie wykazał (ani nawet nie uprawdopodobnił) otrzymania decyzji z dnia 6 października 2014 r. dopiero w styczniu 2015 r. Za takie okoliczności nie można uznać choroby matki, albowiem to nie ona odebrała korespondencję, jak i częstych wyjazdów zagranicznych. Ubezpieczony sam bowiem przyznał, iż „do Polski wróciłem w październiku, ok. 15”, a nadto „między czerwcem a 15 października 2014 r. kilkukrotnie wracałem do kraju”. Decyzja z dnia 6 października 2014 r. została natomiast odebrana przez domownika G. R. w dniu 8 października 2014 r. Ubezpieczony w ustawowym terminie do złożenia odwołania miał zatem możliwość jej odebrania (po 15 października), gdyby wykazał się podstawową starannością. Ubezpieczony mając bowiem świadomość, iż organ rentowy prowadzi w stosunku do niego postępowanie administracyjne (i kieruje związaną z tym korespondencję na podawany przez niego adres) winien z własnej inicjatywy, należycie dbając o swoje interesy, kontaktować się z rodziną w celu ustalenia ewentualnego otrzymania dalszych przesyłek. Ubezpieczony tymczasem przez kilka miesięcy (od końca września 2014r.) nie przejawił w tym celu żadnej inicjatywy, mimo braku ku temu przeciwskazań zawodowych (w tym okresie był w kraju), co nakazuje uznać złożenie odwołania po upływie dwóch i pół miesiąca za nie tylko oczywiście zawinione ale i nadmierne.

W konsekwencji Sąd Okręgowy odrzucił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 6 października 2014 r., bez poddania go merytorycznej ocenie, o czym orzeczono na podstawie art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. w I punkcie wyroku.

Powyższe z kolei rzutowało na ocenę drugiej zaskarżonej decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r., którą należało uznać za prawidłową, znajdującą oparcie w zgromadzonych w aktach rentowych dokumentach i zgodnych z nimi zeznaniach ubezpieczonego, które zostały przez Sąd uznane za w pełni wiarygodne i miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności sprawy.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r„ poz. 121 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami społecznym i obowiązek opłacania należnych składek. Okoliczność czy ubezpieczony w tym okresie wykonywał pracę najemną na terenie innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, pozostaje natomiast poza zakresem niniejszego postępowania, tożsamo jako kwestie dotyczące procedury ustalenia ustawodawstwa właściwego, przeprowadzonego na potrzeby decyzji z dnia 6 października 2014 r.

Na marginesie jedynie Sąd Okręgowy wskazał, iż nie znajduje w tym zakresie nieprawidłowości podnoszonych przez ubezpieczonego.

Faktycznie, zgodnie z art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.) osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

Procedura dotycząca stosowania art. 13 została natomiast określona w rozporządzeniu wykonawczym - rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. U. UE nr L 284/1 z 30 października 2009 r.). Przepis art. 16 ust. 1 (Procedura dotycząca stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego) zobowiązuje osobę, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, do poinformowania o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania.

Instytucja ta - zgodnie z art. 16 ust. 2 - niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu.

Z kolei w myśl art. 16 ust. 3 tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii.

Jak wynika z analiz akt rentowych, ubezpieczony o ustalenie ustawodawstwa właściwego zwrócił się do ZUS dopiero w lutym 2014 r., po wszczęciu przez organ postępowania wyjaśniającego ustalenie obowiązku ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. Nie wykazanym zostały twierdzenia, iż stosownej informacji udzielił już w 2011 r., w związku z wyrejestrowaniem z ubezpieczeń.

Pomijając jednakże tą kwestię, Sąd I instancji wskazał, iż organ rentowy po otrzymaniu informacji od ubezpieczonego wszczął postępowanie w celu ustalenia ustawodawstwa mające zastosowanie do zainteresowanego zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego. Organ rentowy skorzystał przy tym z procedury konsultacji przewidzianej w art. 16 ust. 4 rozporządzenia, przewidującego procedurę nawiązania kontaktów i wspólnego porozumienia w przypadku braku pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa. Jak bowiem wskazuje się w orzecznictwie, jeżeli organ rentowy ma wątpliwości co do realności stosunku pracy na Słowacji czy jego marginalnego charakteru - to powinien wszcząć procedurę opisaną w ust. 4 art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (...). Wykorzystując art. 16 ust. 4 organ rentowy może nawiązać współpracę ze swoim słowackim odpowiednikiem wskazując temu organowi jakie ma wątpliwości w przedmiocie umowy o pracę łączącej wnioskodawczynie ze słowackim pracodawcą. Nie jest natomiast uprawniony do samodzielnego podważania tej umowy jako tytułu ubezpieczenia na terenie Słowacji (wyrok SA w Białymstoku z 30 kwietnia 2015 r., III AUa 1643/14; LEX nr 1681955).

Brytyjski organ ubezpieczeniowy w początkowej korespondencji z 7 lutego 2014 r. wskazał natomiast, iż firma (...)nie prowadziła działalności w Zjednoczonym Królestwie oraz, iż nie jest w stanie uznać że ubezpieczony był zatrudniony i zarabiał w Zjednoczonym Królestwie oraz nie będzie w stanie wystawić formularza A1 ani E101. Brak zarejestrowania ubezpieczonego w Biurze ds. (...) do celów ubezpieczenia społecznego został potwierdzony w dalszej korespondencji z dnia 4 lipca 2014 r., wyjaśniającej jednocześnie, iż rejestracja ta jest niezbędna, aby otrzymać numer ubezpieczenia społecznego. W drugim piśmie z tej daty brytyjska instytucja ubezpieczeniowa wskazała z kolei, iż ubezpieczony posiada numer ubezpieczenia społecznego, co budzi konsternację, również Sądu Okręgowego, przy ocenie profesjonalizmu i spójności informacji przekazywanych przez rzeczoną instytucję.

Sąd I instancji wyjaśnił, iż dla oceny zachowania procedury ustalenia ustawodawstwa właściwego pierwszoplanowe znaczenia miało jednakże wystosowane przez ZUS pismo z dnia 17 lipca 2014 r. sporządzone w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego określając się ustawodawstwem tymczasowo właściwym. W terminie dwóch miesięcy brytyjska instytucja nie zgłosiła sprzeciwu, a zatem ustawodawstwo polskie zgodnie z art. 16 ust. 3 stało się ostateczne, co jedynie potwierdziła wydana przy zachowaniu tego terminu decyzja z dnia 6 października 2014 r.

Reasumując, Sąd Okręgowy potwierdzając prawidłowość decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r. jako właściwie określającą obowiązek podlegania przez M. R. ubezpieczeniom społecznym jako osoby bezspornie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r., zobowiązany był oddalić odwołanie, o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w II punkcie wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony M. R., zaskarżając go w całości i zarzucając:

1) naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, mianowicie:

a) art. 11 oraz art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (dalej „rozporządzenie nr 883/2004”) poprzez jego niezastosowanie przez Sąd Okręgowy, na skutek czego ubezpieczony został niezasadnie objęty obowiązkiem ubezpieczenia na terenie RP mimo tego, że zgodnie z tym przepisem osoby, do których stosuje się powyższe rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, a zatem wykluczone jest nakładanie przez państwa członkowskie obowiązków na osoby, do których ma zastosowanie rozporządzenie 883/2004, jeżeli na podstawie przepisów rozporządzenia podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego - i przez to nierozpoznanie istoty sprawy,

b) art. 16 ust. 1-3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (dalej „rozporządzenie nr 987/2009”) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na mylnym przyjęciu, jakoby odmienna opinia brytyjskiej instytucji ubezpieczeń społecznych (HMRC) stanowiła podstawę dla organu rentowego do odmowy uznania podlegania ubezpieczonego brytyjskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych,

2) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, mianowicie art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez:

a) pominięcie dowodu z przesłuchania ubezpieczonego i mimo tego stwierdzenie, jakoby ubezpieczony nie wykazał przesłanek jego podlegania pod brytyjski system ubezpieczeń społecznych, mimo braku podstaw do takiej oceny w związku z przedstawieniem przez ubezpieczonego takich dowodów w postaci dokumentów dołączonych do odwołania oraz - lakonicznie, z uwagi na wyjątkowo niewielką ilość pytań - podczas jego przesłuchania na rozprawie,

b) dowolne, sprzeczne z zasadą wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i z zasadami doświadczenia życiowego uznanie, jakoby ubezpieczony nie wykazał jego podlegania pod brytyjski system ubezpieczeń społecznych, podczas gdy ze stanu faktycznego i z załączonych do akt sprawy przez ubezpieczonego dowodów wynikają wnioski odmienne.

Zarzucając powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania ubezpieczonego w całości i orzeczenie, że ubezpieczony w okresie od 01.04.2011 r. do 29.02.2012 r. nie podlegał polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu z racji nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że wydanie zaskarżonego wyroku wynika z nieuwzględnienia przez Sąd Okręgowy dowodów dostarczonych w postępowaniu przez ubezpieczonego, co skutkowało wy daniem wyroku z pominięciem ustalenia obowiązków w zakresie ustawodawstwa właściwego, a tym samym nieuwzględnieniem przez Sąd przepisów rozporządzenia nr 883/2004. Jak stanowi art. 91 ust. 2 Konstytucji RP, umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Państwo polskie po dniu 1 maja 2004 r. jest członkiem Wspólnot Europejskich z wszelkimi tego konsekwencjami, tj. także z koniecznością respektowania aktów prawnych wydanych przez organy UE, przede wszystkim jednak wiąże się to z obowiązkiem bezpośredniego stosowania rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady - najwyższych rangą aktów prawnych UE.

Zdaniem apelującego, nie zastosował Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie niezwykle istotnego orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 06.06.2013 r. (sygn. akt II UK 333/2012, publikowany w LexisNexis nr 7310993) i wynikających z tego wyroku wskazań odnośnie sposobu postępowania w tego typu sprawach. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, „W sprawie miały zastosowanie przepisy wspólnotowej koordynacji, ponieważ ubezpieczona domagała się ustalenia wobec niej ustawodawstwa właściwego, informując, że jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Polski (w Polsce ma też miejsce zamieszkania) oraz wykonuje pracę najemną na podstawie stosunku pracy z pracodawcą słowackim. Zgodnie z art. 1 pkt a rozporządzenia nr 883/2004, do celów stosowania rozporządzenia określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Istotne jest zatem, że weszła w stosunki ubezpieczenia społecznego o charakterze trans granicznym przez jednoczesne wykonywanie działalności w różnych państwach i konieczne jest zbadanie, czy spełnia warunki ubezpieczenia ustanowione przez system zabezpieczenia społecznego w prawie krajowym wskazanym przez normy kolizyjne jako właściwe. (...) W tym wypadku organ ubezpieczeń społecznych miejsca zamieszkania ubezpieczonej był uprawniony tylko do wskazania ustawodawstwa właściwego stosownie do art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.08.2007 r., sygn. akt I UK 68/2007, publikowany w OSNP z 2008 r. Nr 19-20, poz. 300). Nie miał kompetencji do oceny zaistnienia stosunku ubezpieczenia w sensie prawnym. Ocena ta mogła nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanych przez normę kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy i mogła być dokonana tylko przez organ władny te przepisy stosować.”

Ubezpieczony powołał się także na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt VII U 1827/13), zapadły w dniu 16.07.2014 r., na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy Wydziału Pracy i VII Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15.04.2015 r. (sygn. akt VII U 1793/14), na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 19.05.2015 r. (sygn. akt VIII U 1333/13) oraz na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 22.06.2015 r. (sygn. akt IV U 1697/13).

W ocenie skarżącego, Sąd Okręgowy niesłusznie przyjął, jakoby fakt odmówienia przez brytyjską instytucję ubezpieczeń społecznych uznania podlegania ubezpieczonego brytyjskiemu ustawodawstwu w tym zakresie, powodował na tej podstawie automatyczną konieczność wydania identycznej decyzji ze strony instytucji polskiej. Zdaniem ubezpieczonego jest to błędna interpretacja normy określonej w art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Jak wynika z art. 16 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia, jedna z zainteresowanych instytucji ma obowiązek poinformowania instytucji państwa miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej (tzn. ubezpieczonego) o swojej odmiennej opinii w kwestii niemożności zaakceptowania określenia danego ustawodawstwa. Nie wynika z art. 16 tego rozporządzenia obowiązek przyjęcia za własne przez instytucję danego państwa ustaleń dokonanych przez instytucję innego państwa, choćby nawet ustaleń wypracowanych wspólnie. Przeciwny wniosek stanowi zdaniem ubezpieczonego nadinterpretację prawa wspólnotowego w tym zakresie. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, jakoby decyzja w tym względzie instytucji brytyjskiej była w jakikolwiek sposób wiążąca dla instytucji polskiej (tzn. dla ZUS). Nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu przez ZUS podlegania ubezpieczonego pod brytyjski system ubezpieczeń społecznych fakt, iż brytyjska instytucja ubezpieczenia społecznego odmówiła ubezpieczonemu takiego uznania. Organ rentowy nie podlega w ramach regulacji UE jakimkolwiek brytyjskim (bądź z innego państwa) instytucjom.

Apelujący podniósł, że Sąd I instancji nie odniósł się w uzasadnieniu wyroku do dowodów z dokumentów (jak też z przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony), przez co uniemożliwiona została Sądowi Apelacyjnemu w tym zakresie kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku.

W ocenie skarżącego, orzeczenie odrzucające odwołanie od decyzji z dnia 06.10.2014 także zostało wydane dowolnie i z pokrzywdzeniem ubezpieczonego, który na skutek wielokrotnych podróży służbowych poza granice Polski nie był w stanie odebrać samodzielnie korespondencji, a także nie mógł powiadomić organu rentowego o zmianie adresu do korespondencji. Sąd Okręgowy nie dokonał rzetelnej analizy wyjaśnień ubezpieczonego w tym zakresie przedstawionych na rozprawie, a wyciągnął z kontekstu jedno zdanie i na tej podstawie stwierdził, że nie ma podstaw do potraktowania odwołania od decyzji z dnia 06.10.2014 r. jako wniesionego w terminie. To zaważyło niekorzystnie na sytuacji ubezpieczonego, albowiem na skutek potraktowania przez Sąd tego odwołania jako wniesionego po terminie ubezpieczonemu uniemożliwiono skuteczne kwestionowanie zasadności decyzji z dnia 06.10.2014 r. Stąd także i w tym zakresie ubezpieczony wnosi o zmianę, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku zgodnie z treścią wniosków niniejszej apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem bądź zmianą zaskarżonego wyroku.

Przedmiotem niniejszej sprawy na etapie postepowania apelacyjnego były kwestie zasadności odrzucenia przez Sąd Okręgowy odwołania od decyzji z dnia 6 października 2014 r. oraz prawidłowość decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r. stwierdzającej, że wnioskodawca M. R. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Wnioskodawca M. R., prowadzący w spornym okresie działalność gospodarczą w Polsce, domagał się zaś ustalenia ustawodawstwa brytyjskiego jako właściwego dla niego z tytułu wykonywania pracy najemnej w Wielkiej Brytanii.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też większych uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako zasadniczo prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd I instancji trafnie odrzucił odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 6 października 2014 r. Zgodnie bowiem z treścią art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do 20 marca 2015 r.), odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Na mocy zaś § 3 tego przepisu, odwołanie wniesione po upływie powyższego terminu, podlega odrzuceniu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego.

Jak wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru, znajdującego się na k. 65 akt rentowych, decyzja z dnia 6 października 2014 r. została doręczona wnioskodawcy w dniu 8 października 2014 r. Miesięczny termin do wniesienia odwołania od tej decyzji upływał więc ubezpieczonemu w dniu 7 listopada 2014 r. Termin ten upłynął bezskutecznie, bowiem wnioskodawca M. R. odwołanie od decyzji złożył dopiero w dniu 27 stycznia 2015 r. Przesłanki dopuszczalności nieodrzucania odwołania pomimo niezachowania miesięcznego terminu wskazane zostały w przytoczonym wyżej art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. i są przekroczenie terminu nienadmierne oraz z przyczyn niezależnych od odwołującego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji dokonał trafnej analizy powyższych przesłanek w niniejszej sprawie. Nie ma przy tym racji skarżący, że Sąd Okręgowy nie dokonał rzetelnej analizy jego wyjaśnień odnośnie przyczyn złożenia odwołania z uchybieniem terminu. Sąd I instancji prawidłowo zinterpretował i ocenił zeznania wnioskodawcy, jednak wnioski z nich płynące nie wskazują na brak zawinienia ubezpieczonego. Skoro wnioskodawca wiedział, że toczy się w jego sprawie postępowanie przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, to jego obowiązkiem było podać taki adres zamieszkania, pod którym on rzeczywiście przebywa. Skoro jednak tego nie uczynił, ponosi on konsekwencje tego, że rodzina, która korespondencję jego odbierała, nie przekazała mu w terminie decyzji organu rentowego. Okoliczności nieprzekazania mu przez matkę lub brata korespondencji z ZUSu nie można w żadnym razie uznać za brak zawinienia ubezpieczonego, bowiem nie dopełnił on ciążącego na nim obowiązku wskazania faktycznego adresu zamieszkania, takiego pod którym ma on realną możliwość odbioru korespondencji.

W świetle powyższego, stwierdzić trzeba, iż Sąd I instancji trafnie na podstawie art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. odrzucił odwołanie wnioskodawcy od decyzji z dnia 6 października 2014 r. W związku z powyższym,

Przechodząc do oceny prawidłowości decyzji organu rentowego z dnia 22 grudnia 2014 r., stwierdzającej, iż M. R. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowemu, wskazać należy na wstępie, iż nie ma racji Sąd Okręgowy, jakoby uprawomocnienie się decyzji z dnia 6 października 2014 r. rzutowało na ocenę decyzji z dnia 22 grudnia 2014 r. Decyzja z dnia 6 października 2014 r. ustalająca, iż w spornym okresie zastosowanie do wnioskodawcy w zakresie ubezpieczeń społecznych ma polskie ustawodawstwo, jest bowiem decyzją deklaratoryjną a nie konstytutywną. W związku z powyższym, niezależnie od uprawomocnienia się tej decyzji wnioskodawca miał prawo, odwołując się od decyzji z dnia 22 grudnia 2016 r., kwestionować także podleganie polskiemu ustawodawstwu.

Niemniej jednak, Sąd I instancji trafnie ustalił, iż decyzja organu rentowego z dnia 22 grudnia 2014 r. jest prawidłowa.

Zauważyć przede wszystkim należy, iż wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Okręgowy nie naruszył art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. U. UE nr L 284/1 z 30 października 2009 r.) w związku z działalnością zawodową wykonywaną dwóch lub więcej państwach członkowskich (dalej: rozporządzenie nr 987/2009). Decyzja z dnia 22 grudnia 2014 r. została bowiem wydana po zastosowaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych trybu o jakim mowa w art. 16 rozporządzenia nr 987/2009.

Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania.

Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu (ust. 2).

Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii (ust. 3).

W przypadku gdy z uwagi na brak pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa niezbędne jest nawiązanie kontaktów przez instytucje lub władze dwóch lub więcej państw członkowskich, na wniosek jednej lub więcej instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich lub na wniosek samych właściwych władz, ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego jest określane na mocy wspólnego porozumienia, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego.

W przypadku rozbieżności opinii między zainteresowanymi instytucjami lub właściwymi władzami podmioty te starają się dojść do porozumienia zgodnie z warunkami ustalonymi powyżej, a zastosowanie ma art. 6 rozporządzenia wykonawczego (ust. 4).

Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym zainteresowanego (ust. 5).

Jeżeli zainteresowany nie dostarczy informacji, o których mowa w ust. 1, niniejszy artykuł stosuje się z inicjatywy instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, gdy tylko instytucja ta zapozna się z sytuacją tej osoby, na przykład za pośrednictwem innej instytucji zainteresowanej (ust. 6).

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zastosował się do wytycznych wynikających z powyższego przepisu, bowiem wobec wątpliwości co do faktycznego wykonywania przez wnioskodawcę M. R. pracy najemnej na terenie Wielkiej Brytanii, zwrócił się do brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej o potwierdzenie tej kwestii. Organ ten w korespondencji mailowej z dnia 7 lutego 2014 r. wyjaśnił, iż firma (...) nie prowadziła działalności w Zjednoczonym Królestwie, a w konsekwencji organ ten nie jest w stanie uznać, iż ubezpieczony był zatrudniony i zarabiał w Zjednoczonym Królestwie oraz nie może wystawić formularza A1 ani E101.

Wobec powyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 17 lipca 2014 r. zgodnie z dyspozycją art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 wydał tzw. decyzję tymczasową, w której określił się ustawodawstwem tymczasowo właściwym, oraz poinformował o niej brytyjską instytucję ubezpieczeniową, która pismo to otrzymała w dniu 21 lipca 2014 r. W określonym w art. 16 ust. 3 rozporządzenia terminie 2-miesiecznym brytyjski organ nie zgłosił sprzeciwu do decyzji tymczasowej, w związku z czym tymczasowe określenie zastosowania ustawodawstwa polskiego stało się ostateczne.

Nie jest także zasadny podniesiony przez wnioskodawcę w apelacji zarzut naruszenia art. 11 oraz art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez jego niezastosowanie (dalej rozporządzenie nr 883/2004).

Na mocy art. 11 ust. 3 pkt a tego rozporządzenia, zgodnie z przepisami art. 12 do 16 osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 wskazuje zaś, które ustawodawstwo jest właściwe w przypadku osób prowadzących pracę najemną w dwóch lub więcej państwach.

Wbrew jednak twierdzeniom skarżącego, wnioskodawca nie wykazał, iż wykonywał pracę najemną w Wielkiej Brytanii oraz że podlegał z tego tytułu ustawodawstwu brytyjskiemu, co wynika dobitnie z pisma brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej skierowanego do ZUSu po zastosowaniu przez organ rentowy trybu z art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. W związku z powyższym, brak było podstaw do uznania, iż przytoczone przez ubezpieczonego przepisy wykluczają zastosowanie wobec niego ustawodawstwa polskiego.

Do sytuacji wnioskodawcy nie ma również zastosowania przytoczony przez niego wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r. (II UK 333/12, Lex nr 1438536), bowiem dotyczy on odmiennego od niniejszej sprawy stanu faktycznego. W sprawie tej Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego, w którym za prawidłową praktykę przyjęto samodzielne (bez zastosowania trybu z art. 16 rozporządzenia nr 987/2009) uznanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za nieważną umowy zawartej przez ubezpieczoną ze słowackim pracodawcą oraz w konsekwencji wydanie przez ZUS decyzji o podleganiu polskiemu ustawodawstwu.

W przedmiotowej sprawie do czynienia jednak mamy z odmienną sytuacją, bowiem organ rentowy zastosował praktykę wskazaną przez Sąd Najwyższy jako prawidłową, tj. w trybie art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 wydał decyzję tymczasową, informując o niej brytyjski organ rentowy i po upływie dwóch miesięcy, podczas których instytucja ta nie zgłosiła wobec niej sprzeciwu, uznał decyzję tymczasową za ostateczną.

Stanowisko takie znajduje potwierdzenie również w wyroku z dnia 21 stycznia 2016 r. (III UK 61/15, Lex nr 1977828), w którym Sąd Najwyższy podkreślił wprawdzie, iż istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 r., II UZP 2/10, OSNP 2010 nr 17-18, poz. 216 i wyroki z dnia 6 września 2011 r., I UK 84/11. niepubl. i z dnia 23 listopada 2012 r., II UK 103/12. niepubl.). Niemniej jednak Sąd Najwyższy zaaprobował analogiczną do zastosowanej w niniejszej sprawie praktykę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, iż wątpliwości, co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy nie może sama rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów, co do ustalenia ustawodawstwa właściwego wskazanego w szczególności w art. 6, 15 oraz 15 rozporządzenia nr 987/2009, które nakazują zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego.

Reasumując, stwierdzić należało, iż zastosowanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu ustawodawstwa właściwego trybu art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 było prawidłowe i w konsekwencji organ rentowy na podstawie przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych trafnie objął wnioskodawcę obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym.

Maja na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację wnioskodawcy.

SSA Maria Sałańska-Szumakowicz SSA Daria Stanek SSA Jerzy Andrzejewski