Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa W. K., M. K. i E. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda W. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 14 stycznia 2015 r. sygn. akt I C 582/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata E. J. kwotę (...) (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych obejmującą stawkę należnego podatku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata E. J. kwotę 560 (pięćset sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu wydatków w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt V ACa 254/15

UZASADNIENIE

Powodowi W. K., M. K. i E. K. wnieśli pozew przeciwko (...) sp. z o.o. w P. ostatecznie domagając się zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda W. K. kwoty 72.565zł z ustawowymi odsetkami oraz kwoty 72.565zł solidarnie na rzecz powodów M. i E. K. tytułem bezumownego korzystania przez pozwanego z nieruchomości powodów poprzez posadowienie na niej linii napowietrznej wysokiego napięcia 15 kv i korzystanie z części działki jako z drogi dojazdowej do słupa i linii napowietrznej.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu zaprzeczając twierdzeniom powodów.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 14 stycznia 2015r. oddalił powództwo, zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kwotę 3.634zł oraz zasądził od pozwanego na rzecz adwokat E. J. kwotę 4.428zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego oraz przyznał ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokat E. J. kwotę 4.428zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

Powyższy wyrok Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

(...) powodowie kupili od J. G. (1) i T. G. nieruchomość położoną w Z. - wsi, gmina S., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w tym działkę nr (...), zabudowaną drewnianym budynkiem gospodarczym, krytym papą o powierzchni użytkowej około 90 m ². Sprzedający byli jej właścicielami od 1977r.

W 1994r. został zatwierdzony projekt podziału działki nr (...) na działki nr (...).

W dniu 14 kwietnia 1994r. doszło do odbioru technicznego linii napowietrznej wraz ze słupem, posadowionej na działce nr (...). Posadowienie tych urządzeń nastąpiło w ramach elektryfikacji osiedla domków jednorodzinnych w Z., na zlecenie Urzędu Gminy i Miasta S.. Linia wraz z urządzeniami została przekazana do eksploatacji Zakładowi (...) S.A.

Powyższe czynności budowy i odbioru poprzedziła decyzji Burmistrza Gminy i Miasta S. (...)w przedmiocie lokalizacji inwestycji polegającej na budowie linii wysokiego napięcia 15kv wraz ze stacją transformatową na terenie osiedla budownictwa jednorodzinnego w Z., w ramach zasilenia w energię elektryczną zgodnie z planami elektryfikacji osiedla, wydaną w związku z uchwałą Rady Narodowej Miasta i Gminy S. z dnia(...)w sprawie szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego we wsi Z.. Odpis decyzji w tym przedmiocie był kierowany do powodów na adres w B., ulica (...). W dniu 12 grudnia 1992r. został sporządzony projekt techniczny elektryfikacji osiedla.

Kierownik Urzędu Rejonowego w Ż. w dniu 15 listopada 1993r. udzielił pozwolenia na budowę powyższe linii wraz z urządzeniami.

Przed wydaniem decyzji lokalizacyjnej i wydaniem pozwolenia na budowę inwestor zwrócił się do właścicieli nieruchomości, na których miała przebiegać inwestycja o wyrażenia zgody na jej przeprowadzenie. W dniu 20 listopada 1992r. ówczesny właściciel spornej działki J. G. (2) podpisał oświadczenie o wyrażeniu zgody na postanowienie słupa (...) celem zasilenia stacji dla osiedla domków jednorodzinnych w Z..

Słup betonowy, okrągły jest posadowiony na nieruchomości, której powodowie są właścicielami. Na słupie zawieszone są trzy lub cztery przewody, które biegną wzdłuż całej działki powodów. W dacie zakupu nieruchomości działka, na której stał budynek gospodarczy, była zasilona w energię elektryczną. Na tym terenie w związku z powstałą linią powstało nowe osiedle budynków, które jest zasilane w energię elektryczną z tej linii. J. G. (1) nie informował powodów o tym, że wyraził zgodę na posadowienie urządzeń.

(...)

Sąd I instancji wskazał, że powyższych ustaleń faktycznych dokonał na podstawie załączonych do akt dokumentów oraz zeznań powodów, które w części stanowiły jedynie wyraz subiektywnego przekonania o okolicznościach faktycznych sprawy. Sąd Okręgowy pominął dowód z zeznań świadków J. D. i M. Ł., ponieważ nie znali oni okoliczności posadowienia spornych urządzeń. Nadto Sąd I instancji oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych i oględzin podnosząc, że roszczenie nie zostało wykazane co do samej zasady, a zatem przeprowadzenie dowodów na okoliczność wysokości roszczenia należało uznać za zbędne.

Motywując swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle poczynionych ustaleń faktycznych pozwany był posiadaczem służebności przesyłu w dobrej wierze, a zatem powodom nie przysługiwało skuteczne żądanie wynagrodzenia za okres sprzed wytoczenia powództwa, którego domagali się w niniejszej sprawie. O dobrej wierze pozwanego zdaniem Sądu I instancji świadczyło to, że posadowienie słupów i linii elektrycznej nastąpiło w oparciu o ustawę z dnia 28 czerwca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Ustawa ta obowiązywała do 1997r. i stanowiła podstawę do późniejszego korzystania z urządzeń elektroenergetycznych i ich konserwacji (art. 1). Pozwany miał zatem usprawiedliwione podstawy do przekonania, że przysługuje mu prawo do władania sporną nieruchomością. Za taką oceną przemawia także okoliczność, że sporne słupy i linie zostały posadowienie na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę. Co istotniejsze wydanie tej decyzji było poprzedzone postępowaniem administracyjnym. Poprzednik prawny pozwanego uzyskał od ówczesnego właściciela nieruchomości oświadczenie na piśmie wyrażające zgodę na przeprowadzenie inwestycji. Zarzuty powodów co do treści tego oświadczenia zdaniem Sądu Okręgowego okazały się niezasadne, zaś zawarte w nim ogólne sformułowania świadczą jedynie, że ówczesny właściciel nie ograniczał swojej zgody co do określonej nieruchomości i ściśle wskazanych urządzeń. Za istnieniem dobrej wiary w okolicznościach niniejszej sprawy przemawia także to, że pozwani zostali powiadomieni o lokalizacji inwestycji przesyłką wysłaną na prawidłowy adres. Zaznaczył także Sąd Okręgowy, że z treści art. 7 kc wynika domniemanie dobrej wiary, co oznacza, że strona, która powołuję się na złą wiarę przeciwnika winną tę okoliczności wykazać. Powyższego powodowie skutecznie nie uczynili, a zwłaszcza niezasadne było powoływanie się na rękojmię wiary księgi wieczystej. Z tych względów wobec niespełnienia przesłanek z art. 225 kc w zw. z art. 224 § 2 kpc Sąd I instancji oddalił powództwo. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód W. K. zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach.

Zaskarżonemu orzeczeniu powód zarzucił:

1)  naruszenie prawa procesowego, to jest art. 102 kpc poprzez obciążenie powoda kosztami procesu w wypadku, gdy z zebranego materiału dowodowego bezsprzecznie wynikało, że Sąd z urzędu winien nie obciążać powoda w ogóle kosztami;

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na uznaniu, że pozwany nie musiał dysponować zgodą obecnych właścicieli na posadowienie słupów wysokiego napięcia w wypadku, gdy zgoda taka była wymagana, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przyjęcia, że powód nie obalił domniemania dobrej wiary po stronie pozwanej;

3)  naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, to jest brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w postaci:

a)  zeznań J. D. i M. Ł. i niesłuszne uznanie, że są one bez znaczenia dla postępowania w wypadku, gdy z ich treści wynika jaka była praktyka pozyskania zgody na posadowienie słupów wysokiego napięcia przez (...) jak i procesu przyznawania przez spółkę odszkodowań w okresie objętym pozwem;

b)  zeznań M. i E. K. i odmowę przyznania im waloru wiarygodności w zakresie nieotrzymania decyzji o inwestycji;

4)  naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu tego wyroku przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej:

a)  co do faktu, że W. K. nie otrzymał odpisu decyzji Burmistrza Gminy i Miasta S. z dnia 27 sierpnia 1993r. w przedmiocie lokalizacji inwestycji;

b)  co do faktu że w chwili rozpoczęcia się inwestycji poprzez posadowienie słupów energetycznych w 1994r. właścicielem nie był już J. G. (1), lecz powodowie i tym samym zaistniała potrzeba uzyskania ponownie zgody aktualnych właścicieli;

c)  co do faktu wysłania już w dniu 24 kwietnia 2006r. przez powoda wezwania do zaprzestania naruszeń i zapłaty odszkodowania;

d)  co do faktu, że w decyzji administracyjnej stronami postępowania byli powodowie, co rzutuje na ocenę dobrej lub złej wiary pozwanej;

e)  co do zeznań powoda W. K., w zakresie sposobu realizacji inwestycji (...) sp. z o.o. w postaci posadowienia słupów wysokiego napięcia na działce powodów, z których wynika, że sposób ten jednoznacznie wskazuje na złą wiarę.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Nadto powód wniósł o dopuszczenie dowodu z decyzji Burmistrza S. z dnia 30 stycznia 2015r. o., opinii biegłego na okoliczność wysokości należnego odszkodowania, oświadczenia C. W. na okoliczność sposobu uzyskania zgody. Jednocześnie pełnomocnik wniósł o zwrot nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi oraz odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu należnymi pozwanej na podstawie art. 102 kpc.

W osobiście wniesionej apelacji powód zaskarżył wyrok w całości i wskazywał, że całokształt okoliczności związanych z przeprowadzeniem spornej inwestycji świadczy o tym, że pozwany działał w złej wierze.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Wbrew odmiennym twierdzeniom prezentowanym przez skarżącego, Sąd I instancji dokonał oceny zebranego materiału dowodowego, bez przekroczenia granic określonych w art. 233 § 1 kpc i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjął także za podstawę własnego rozstrzygnięcia uznając, że nie zachodzi potrzeba ponownego ich przytaczania. Wyjaśnić jednak należy, że decyzję z 27 sierpnia 1993r. w sprawie lokalizacji spornej inwestycji wydał Burmistrz Gminy i Miasta w K. na wniosek Burmistrza Gminy i Miasta S. (k.111-113).

Zasadnie Sąd I instancji pominął dowód z zeznań świadków J. D. i M. Ł. albowiem nie dotyczył on okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadkowie ci nie mieli bowiem żadnej wiedzy dotyczącej okoliczności posadowienia spornych urządzeń na nieruchomości powodów, co wynika wprost z ich zeznań.

Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że zeznania powodów E. K. i M. K. o tym, że nie otrzymali spornej decyzji nie były wiarygodne. Zauważyć należy, że kwestia wydania i doręczenia tej decyzji pozostawała w gestii Burmistrza Gminy i Miasta K., a więc organu niezależnego zarówno od inwestora jak i gminy na terenie, której zlokalizowana miała być sporna inwestycja. Odpis decyzji przesłano na adres zamieszkania powodów. Właściwy organ, po wysłaniu odpisu decyzji stwierdził jej ostateczność. Brak było więc podstaw do przyjęcia odmiennych twierdzeń powodów w tym względzie. Okoliczność, że powód W. K. nie mieszkał pod adresem wskazanym w decyzji nie stanowi argumentu podważającego dobrą wiarę pozwanego, ponieważ pozwany działał w zaufaniu do organu władzy publicznej, że postępowanie administracyjne zostało przeprowadzone prawidłowo.

Chybione są zarzuty apelacji podważające autentyczność oświadczenia J. G. (1) w oparciu o kserokopie tego oświadczenia. Oryginał tego oświadczenia został przedstawiony przez pozwanego oraz załączony do akt i brak jest jakichkolwiek przesłanek do przyjęcia, że doszło do ingerencji w jej treści. Przeciwne wywody skarżącego oparte na analizie kopii tego oświadczenia nie zasługiwały więc na uwzględnienie, zaś Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w tej kwestii przez Sąd I instancji w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia.

Słusznie Sąd I instancji oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych oraz oględzin nieruchomości, skoro roszczenie powodów nie zostało wykazane co do samej zasady, zaś przeciwne zarzuty skarżącego są chybione. Z tych samych względów nie było podstaw do uwzględnienia analogicznych wniosków zgłoszonych przez powoda w apelacji.

Niezasadny jest zarzut błędu w ustaleniach faktycznych sprowadzający się do twierdzenia, że brak zgody powodów obala domniemanie dobrej wiary pozwanego. Przede wszystkim jak trafnie wyjaśnił to Sąd Okręgowy dobra wiara posiadacza służebności (pozwanego w niniejszej sprawie) polega na usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że jest uprawniony do władania cudzą nieruchomością na cele służebności, a więc by wybudować, a następnie korzystać z linii wysokiego napięcia. Na gruncie niniejszej sprawy pozwany był przekonany, że budowa i korzystanie z linii wysokiego napięcia następuje za zgodą właścicieli spornej działki. Przekonanie to było obiektywnie usprawiedliwione albowiem wszystkie okoliczności świadczyły o tym, że powodowie nie wyrazili sprzeciwu co do takiej lokalizacji tej inwestycji. Przede wszystkim pozwany przed wszczęciem postępowania o wydanie pozwolenia na lokalizację i budowę spornej linii uzyskał zgodę od osoby, która wówczas była właścicielem tej nieruchomości. Nadto przekonanie pozwanego w odniesieniu do powodów podyktowane było faktem niezaskarżenia przez powodów decyzji Burmistrza Gminy i Miasta K.. Trafnie także Sąd Okręgowy podniósł, że dobra wiara pozwanego o zgodności jego działania z prawem wynikała z faktu, że inwestycja ta była podjęta w ramach elektryfikacji wsi i osiedli na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli.

W tym kontekście nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia skarżącego odwołujące się do przedłożonego wraz z apelacją oświadczenia C. W. o tym, że zgoda na inwestycję została wyrażona pod presją odłączenia zasilania energetycznego do jej budynku. Takie stanowisko zakłada, że J. G. (1) początkowo wyrażał sprzeciw przeciwko lokalizacji na jego nieruchomości tej inwestycji, podczas gdy wniosku takiego nie można wysnuć w oparciu o zebrany materiał dowodowy.

Chybiony jest zarzut naruszenia art.328 § 2 kpc. Zgodnie bowiem z aprobowanym w orzecznictwie poglądem zarzut ten może być skutecznie podniesiony jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy treść uzasadnienia uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny motywów, które doprowadziły do wydania orzeczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2010r., I UK 244/09, niepubl., Lex nr 577821; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2010r., II UK 148/09, niepubl., Lex nr 577847; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009r., I CSK, niepubl., Lex nr 553674), z czym jednak nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Wyjaśnić w tym miejscu należy, że z pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wynika jedynie, iż Sąd I instancji nie dał wiary zeznaniom E. K. i M. K. o nieotrzymaniu spornej decyzji. Ocena natomiast tego, że odpisu tej decyzji nie otrzymał skarżący - jak już wyżej wskazano - nie mogła podważyć dobrej wiary pozwanego. Okoliczność, że w toku postępowania administracyjnego doszło do zmiany właścicieli spornej nieruchomości została uwzględniona przez organ prowadzący to postępowanie. Decyzja ta nie została zaskarżona przez żadną ze stron, a w dacie przystąpienia do realizacji inwestycji była ostateczna. W tym stanie rzeczy przekonanie powoda, że działał zgodnie z prawem było usprawiedliwione. Zauważyć także należy, że powód po zakupie rzeczonej nieruchomości wybudował na niej dom i zamieszkał w nim 1998r., co wynika z jego zeznań. Gdyby skarżący w istocie był przeciwny wykorzystywaniu jego nieruchomości już wówczas zgłaszałby stosowne zastrzeżenia, tymczasem powód wybudował na tej nieruchomości dom i przez wiele lat w nim zamieszkiwał, mimo że jak twierdzi wbrew jego woli pozwany korzystał z jego nieruchomości. Także sposób faktycznej realizacji tej inwestycji przez pozwanego w żadnym razie nie świadczy o jego złej wierze, skoro w analogicznym okresie powód także prowadził wówczas budowę, występował o stosowne pozwolenia i musiał mieć świadomość, że część nieruchomości jest zajmowana w celu posadowienia słupów i linii energoelektrycznej. Co się tyczy wystąpienia powoda w 2006r. do pozwanego o zaprzestanie naruszeń i zapłatę odszkodowania zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu I instancji, że pozwany, któremu nie dowiedzie się, że działał w złej wierze stawiając urządzenia przesyłowe zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z tych gruntów dopiero od chwili dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o to wynagrodzenie.

Brak było także podstaw do uwzględnienia zarzutów apelacji i odstąpienia od obciążania powodów kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, albowiem do uiszczenia tych kosztów obowiązani są wszyscy pozwani, a zatem konieczność ich uiszczenia nie będzie ciążyła tylko na skarżącym.

Z tych przyczyn zarzuty apelacji okazały się niezasadne, wobec czego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Jednocześnie z uwagi na brak podstaw do obciążenia pozwanego kosztami nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu z uwagi na to, że ostatecznie powód przegrał postępowanie apelacyjne zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 3 podlegał modyfikacji poprzez przyznanie tych kosztów od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B., wobec czego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjny Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie III wyroku na podstawie § 15 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz. 490) mając na uwadze, że postępowanie apelacyjne toczące się po uchyleniu wyroku tego sądu i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania nie jest nowym, drugim postępowaniem apelacyjnym w rozumieniu § 12 ust. 1 pkt 2 cyt. rozporządzenia.

O kosztach zastępstwa procesowego należnych pozwanemu Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie IV wyroku na podstawie art. 102 kpc mając na uwadze fakt, że koszty te obciążałyby jedynie powoda oraz trudną sytuację materialną skarżącego, który - poza niewielkim zasiłkiem - nie uzyskuje żadnych dochodów (k.471).