Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 27/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2016 roku

  Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Protokolant Katarzyna Szumiło

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2016 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko B. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim z dnia 7 października 2015 roku, sygn. akt I C 177/15

uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Radzyniu Podlaskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 27/16

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna w B. wniósł o zasądzenie od pozwanej B. P. kwoty 7336,45 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zobowiązań z umowy pożyczki gotówkowej z dnia 1 września 2011 roku nr (...).

Pozwana nie uznała powództwa i wnosiła o jego oddalenie. Przyznała, że podpisała umowę z 1 września 2011 roku, ale nie na kwotę wskazaną w niej, lecz niższą, 700 zł, względnie in blanco, a ponadto inna osoba reprezentowała powoda w tej umowie (k. 63).

*

Wyrokiem z dnia 7 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim:

I.  zasądził od B. P. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 7336,45 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądził od B. P. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 1311,39 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 września 2011 roku B. P. zawarła z (...) Spółką Akcyjną w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 4200 zł. Pozwana zobowiązała się do poniesienia kosztów obsługi pożyczki w domu w kwocie 2895,20 zł, poniesienia opłaty przygotowawczej w kwocie 200 zł oraz oprocentowania w wysokości 20 % w stosunku rocznym w kwocie 864,8 zł. Pozwana zobowiązała się spłacić pożyczkę w 100 tygodniowych ratach, począwszy od 6 września 2011 roku, po 79,60 zł.

Z tytułu spłaty zadłużenia pozwana wpłaciła: po 80 zł 14 września 2011 roku, 21 września 2011 roku, 28 września 2011 roku, 5 października 2011 roku, 12 października 2011 roku, 19 października 2011 roku, 26 października 2011 roku, 180 zł 3 listopada 2011 roku, 60 zł 16 listopada 2011 roku, po 80 zł 23 i 30 listopada oraz 7 i 14 grudnia 2011 roku, 411 zł 20 grudnia 2011 roku, 12,08 zł 4 kwietnia 2012 roku, 20 zł 13 listopada 2012 roku, 9 zł 27 marca 2012 roku, 4,5 zł 28 czerwca 2013 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów przedstawionych przez powoda.

Sąd Rejonowy podniósł, że strony łączyła umowa kredytu konsumenckiego w rozumieniu art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim, obowiązującej do 18 grudnia 2011 roku, zgodnie z którym przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę, na mocy której przedsiębiorca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w jakiejkolwiek postaci. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności m. in. umowę pożyczki.

Powód udowodnił dokumentem prywatnym, że strony zawarły umowę pożyczki. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Pozwana przyznała, że pod umową datowaną 1 września 2011 roku znajduje się jej podpis, twierdziła natomiast, że nie zawierała przedmiotowej umowy na kwotę 4000 zł, tylko na niższą kwotę 700 zł, ewentualnie, że w ogóle podpisała umowę in blanco, jednak nie przedstawiła na tę okoliczność żadnych dowodów. Zgodnie z art. 253 k.p.c. jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. W tych okolicznościach to do pozwanej, zgodnie również z ogólną regułą rządzącą postępowaniem dowodowym, zawartą w art. 6 k.c., należało udowodnienie, że zaciągnęła zobowiązanie w niższej wysokości, niż tego dowodził powód, ewentualnie, że w ogóle go nie zaciągnęła.

Żaden ze zgłoszonych przez pozwaną świadków okoliczności tych nie mógł wiarygodnie potwierdzić. Przede wszystkim żaden ze świadków nie był obecny przy zawieraniu przez pozwaną umowy, nie mógł więc czynić własnych spostrzeżeń na ten temat, świadkowie zresztą wprost zeznawali, że to co wiedzą o pożyczce udzielonej pozwanej, wiedzą od niej samej. Tak zeznawali G. B., E. D. i I. P.. Świadkowie zeznawali ponadto o tym, że sami zostali oszukani, „naciągnięci”, podpisywali czyste kartki.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 k.c. i art. 482 k.c., zgodnie z żądaniem pozwu, zasądzając ustawowe odsetki od dnia wniesienia pozwu.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. Pozwana przegrała sprawę, w związku z czym obciążały ją koszty poniesione przez powoda, na które składają się: opłata od pozwu, wynagrodzenie pełnomocnika powoda w stawce wynikającej z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, koszty uiszczenia opłaty od pozwu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

*

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana B. P., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości i domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku.

Pozwana podniosła, że zaciągnęła jedynie u powoda pożyczkę w kwocie 700 zł, którą spłaciła, nie zaciągnęła zaś pożyczki na wyższą kwotę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest zasadna o tyle, o ile konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, a zgodnie z art. 505 11 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentów. Na obecnym etapie postępowania nie ujawniły się natomiast okoliczności wskazane w art. 505 11 § 2 k.p.c.

Sąd Rejonowy oparł ustalenia faktyczne wyłącznie na dowodach z dokumentów przedstawionych przez powoda, stwierdzając, że zeznania świadków są oparte wyłącznie o wiedzę przekazaną im przez pozwaną. Zarazem, mimo widocznej dysproporcji pomiędzy sposobem działania przez strony w procesie (powód był reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, powódka działała osobiście) i widocznej dość dużej nieporadności pozwanej, Sąd Rejonowy ograniczył pouczenie pozwanej do poinformowania jej o treści art. 6 k.c. (k. 63v), nie pouczając ją o celowości ustanowienia zawodowego pełnomocnika, ani też o tym, jakiego rodzaju środki dowodowe może ona składać w celu poparcia swoich twierdzeń, a czego – w okolicznościach tej sprawy – wymagał art. 5 k.p.c. i art. 212 § 2 k.p.c.

Pomimo tego, że z twierdzeń pozwanej jednoznacznie też wynikało, że umowa pożyczki miała być co najmniej podpisana przez nią in blanco albo sfałszowana, co mogło wskazywać na zaistnienie przestępstwa przeciwko dokumentowi bądź przestępstwa oszustwa, Sąd Rejonowy zaniechał zweryfikowania tej okoliczności, chociażby poprzez dopuszczenie w niezbędnym zakresie dowodów z urzędu (art. 232 k.p.c.). Tymczasem okoliczności podawane przez pozwaną jak również przez świadków mogą wskazywać, że doszło do przestępstwa na szkodę pozwanej popełnionego przez przedstawicieli powoda i w rzeczywistości dochodzone pozwem roszczenia nie istnieją, gdyż nie została udzielona jej pożyczka we wskazanej w pozwie kwocie. Należy zwrócić uwagę, że sama pozwana pracowała u powoda jako przedstawiciel, a zatem trudno zakładać, aby jej wiedza na temat zasad udzielania pożyczek przez powoda była niewielka. W szczególności Sąd Rejonowy mógł podjąć czynności zmierzające do przesłuchania z urzędu jako świadka Ł. C., który był wskazywany przez pozwaną jako osoba, która w imieniu powoda zawierała umowę (wbrew jej zapisowi) oraz do przesłuchania w charakterze strony samej pozwanej, pomimo tego, że o to nie wnosiła, jak należy stwierdzić nie zdając sobie sprawy, że jej wyjaśnienia informacyjne nie stanowią dowodu w sprawie. Zaznaczyć przy tym należy, że k.p.c. nie przyznaje większej mocy dowodowej określonemu rodzajowi dowodu (np. dowodom z dokumentów).

W sytuacji, gdy z twierdzeń pozwanej i świadków wynikało, że mogło dojść do przestępstw na niekorzyść większej liczby osób (w tym pozwanej) przy udzielaniu pożyczek, Sąd pierwszej instancji powinien też zwrócić się do organów ścigania o udzielenie informacji, czy toczy się (bądź toczyło) postępowanie karne dotyczące takich zarzutów i na jakim jest etapie, a w przypadku odpowiedzi pozytywnej – dopuścić dowód z dokumentów z takiego postępowania.

Wszystkie przeprowadzone dowody Sąd Rejonowy powinien ocenić wnikliwie, w szczególności na podstawie zebranych w ten sposób dowodów, jak również ewentualnie innych dowodów przedstawionych przez strony ocenić, czy pozwana faktycznie jest zobowiązana do zapłaty powodowi dochodzonej kwoty z tytułu zawartej umowy pożyczki.

Sąd Odwoławczy w postępowaniu uproszczonym, co już wyżej wskazano, nie ma możliwości przeprowadzenia dowodów osobowych, a zasadne należało uznać również pouczenie pozwanej o celowości ustanowienia zawodowego pełnomocnika, aby poprzez swoją nieporadność nie została ona pozbawiona możności obrony swych praw.

Te okoliczności uzasadniały przyjęcie, że w niniejszej sprawie konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c.). Niezbadanie istoty zarzutu pozwanej podniesionego w sprawie, ze względu na ograniczenia dowodowe istniejące w postępowaniu uproszczonym w odniesieniu do Sądu drugiej instancji, należało uznać za równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy. Na taką konieczność w razie potrzeby uzupełnienia postępowania dowodowego wskazuje też art. 505 12 § 1 k.p.c.

W związku z powyższym należało też pozostawić Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 k.p.c.).