Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1206/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia

SA Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

Sędziowie:

SA Elżbieta Gawda (spr.)

SA Krzysztof Szewczak

Protokolant: protokolant sądowy Kinga Panasiuk-Garbacz

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2016 r. w Lublinie

sprawy R. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 21 października 2015 r. sygn. akt VI U 175/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz R. G. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Elżbieta Gawda Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Krzysztof Szewczak

III AUa 1206/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Radomiu zmienił decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. i ustalił wnioskodawcy R. G. prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2014 roku.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach
i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca R. G. urodzony dnia (...) złożył
w dniu 18 grudnia 2014 roku do pozwanego organu rentowego wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy ustalił, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił ogólny okres ubezpieczenia w wymiarze 27 lat i 19 dni, w tym staż pracy
w warunkach szczególnych w ilości 14 lat 5 miesięcy i 11 dni. Pozwany odmówił uwzględnienia do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...)w O. od 10.07.1978 r. do 29.09.1979 r. z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Poza sporem w sprawie niniejszej pozostaje, że wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny 60 lat i udowodnił ogólny okres zatrudnienia w wymiarze co najmniej
25 lat oraz nie przystąpił do funduszu emerytalnego. Nadto okolicznością bezsporną, uwzględnioną przez organ rentowy, jest staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat 5 miesięcy i 11 dni (tj. od 01.10.1979 r. do 31.01.1982 r., od 01.02.1982 r. do 13.08.1984 r., od 14.08.1986 r. do 31.08.1987 r. oraz od 01.05.1990 r. do 31.12.1998 r. po wyłączeniu okresów nieskładkowych w tym ostatnim okresie po 15.11.1991 r.). Spór dotyczył okoliczności, czy R. G. wykonywał prace w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat i czy staż ten osiągnął na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Wnioskodawca wywodził, że pracę w warunkach szczególnych wykonywał także w okresie zatrudnienia w (...)w O. (okres od 10.07.1978 r. do 29.09.1979 r.) jako kierowca ciągnika.

Z akt osobowych wnioskodawcy wynika, że był on zatrudniony w (...)
w okresie od 10 lipca 1978 roku do 29 września 1979 roku w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierowcy ciągnika. Potwierdzeniem jest świadectwo pracy datowane na dzień 28.09.1979 r. Z dokumentacji pracowniczej wynika, że wskazane stanowisko – kierowcy ciągnika, wnioskodawca zajmował przez cały okres zatrudnienia w zakładzie, o czym świadczą pozostałe dokumenty osobowe tj. umowa
o pracę z dnia 10.07.1978 r., angaże stanowiskowe oraz zakres czynności.

Wnioskodawca w (...)w O. pracował
w transporcie. Był kierowcą ciągnika z przyczepą a jego praca polegała m.in. na rozwożeniu zboża z L. lub Z. do R. (okres letni i jesienny). Wykonywał także opryski na zamówienie rolników, dowoził w beczkach wodę do gospodarstw rolnych (okres wiosenny), wykonywał prace polowe m.in. bronowanie, orkę, talerzowanie pól, sianie nawozów, sianie zboża, koszenie trawy, przewracanie zgrabiarką, zwożenie słomy z pól (okres letni). W okresie zimowym odśnieżał drogi, woził piasek i sól, a także cement. Pracę wykonywał stale w pełnym wymiarze czasu pracy, co najmniej 8 godzin dziennie (transport), a czasem nawet 12 godzin przy pracach polowych. W ocenie Sądu Okręgowego, przyjąć należy, że w przeciągu jednego roku pracy, wnioskodawca około 5 miesięcy pracował w transporcie, przez okres 2 miesięcy wykonywał chemiczne opryski, pozostały okres zajmowały mu prace polowe. Wnioskodawca posiadał uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii (...). Uzyskał je w dniu 05.06.1978 r., a więc jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy, o czym świadczy przedstawiony przez skarżącego na rozprawie
w dniu 21 października 2015 roku oryginał prawa jazdy.

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy obdarzył wiarą zeznania wnioskodawcy oraz świadków Z. F. i E. K., uznając je za spójne, logiczne, pozbawione niejasności. Świadkowie spostrzeżenia swoje oparli na własnym doświadczeniu z okresu kiedy pracowali razem z wnioskodawcą, nadto widzieli pracę skarżącego i mogli opisać czynności jakie wykonywał.
Zeznania te potwierdzają zeznania odwołującego.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty załączone do akt. Ich prawdziwość nie była przez strony kwestionowana, zatem Sąd także nie miał wątpliwości, co do ich wartości dowodowej.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie, przywołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2009 nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43).

W świetle art. 184 cyt. ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy spełniają łącznie następujące warunki: legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn, mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do treści § 4 cyt. rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy pozwala przyjąć, że
w okresie od 10 lipca 1978 roku do 29 września 1979 roku tj. przez 1 rok 2 miesiące
i 20 dni R. G. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Prace te ujęte są
w wykazie A dział VIII poz. 3 cyt. rozporządzenia, wobec czego Sąd Okręgowy uwzględnił powyższy okres do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Do stażu pracy w tych warunkach Sąd Okręgowy, wbrew stanowisku organu rentowego, zaliczył również okresy przebywania wnioskodawcy na zwolnieniu lekarskim w okresie po 15.11.1991 r., szczegółowo wymienione na karcie 8 akt emerytalnych w łącznym wymiarze 1 miesiąca i 28 dni. Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z ugruntowanym i obowiązującym podglądem orzecznictwa, ustalając okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik nie otrzymał wynagrodzenia lub świadczenia, a więc urlopów bezpłatnych. Jednakże już okres urlopu wypoczynkowego oraz otrzymywany przez pracownika po 14 listopada 1991 r. zasiłek chorobowy traktuje się na równi z okresami wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2003 r., III UZP 10/03, LEX nr 81642).

W ocenie Sądu Okręgowego łączny okres pracy w warunkach szczególnych, udowodniony przez wnioskodawcę w postępowaniu sądowym, wynosi 1 rok
4 miesiące i 28 dni. Po doliczeniu tego okresu do okresu bezspornego, uznanego przez organ rentowy w wymiarze 14 lat 5 miesięcy i 11 dni – okres pracy w warunkach szczególnych wynosi 15 lat 10 miesięcy i 9 dni. R. G. spełnił zatem przesłanki nabycia prawa do emerytury.

W myśl art. 129 ust. 1 cyt. ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wiek emerytalny 60 lat wnioskodawca osiągnął w dniu (...), jednakże wniosek w niniejszej sprawie wpłynął do organu rentowego w dniu 18 grudnia 2014 roku, tym samym prawo do emerytury przysługuje z pierwszym dniem miesiąca, w którym złożono wniosek tj. od dnia 1 grudnia 2014 roku.

Z tych względów i na mocy 477 14 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1)  naruszenie art. 184 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 ust. 1 pkt 3 oraz § 2 ust. 1 cyt. rozporządzenia przez przyjęcie, że wnioskodawca spełnił przesłankę 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r.

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych będąc zatrudnionym na stanowisku traktorzysty w (...)
w O..

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwany wskazywał, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że wyodrębnienie poszczególnych prac w wykazie A, stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia, ma charakter stanowiskowo-branżowy. Nie budzi wątpliwości, że (...)podlega pod resort rolnictwa a w branży tej nie został ujęty kierowca ciągnika. Stanowisko to figuruje w transporcie, do której to branży nie należy pracodawca wnioskodawcy.

Z tych względów pozwany uznawał apelację za uzasadnioną.

Opierając się na ustaleniach faktycznych jak i rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje w całości ustalenia faktyczne jak i wywody prawne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zarzuty apelacji nie są trafne. Przede wszystkim ustalenia Sądu Okręgowego nie pozostają w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd Okręgowy zgodnie z zebranym materiałem dowodowym tj. zeznaniami wnioskodawcy, świadków oraz w oparciu o dokumenty z akt osobowych ustalił, że R. G. w okresie zatrudnienia w (...) w O. od 10 lipca 1978 r. do
29 września 1979 r. pracował w charakterze kierowcy ciągnika. Dowody potwierdzające ten fakt są spójne, nie budzą wątpliwości a pozwany nie wykazał
w czym upatruje sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym przez ten Sąd materiałem dowodowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie dopuścił się też naruszenia prawa materialnego wskazanego w apelacji.

Istota sporu sprowadza się do oceny czy praca wnioskodawcy w charakterze kierowcy ciągnika, wykonywana w branży „rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy” może być uznana za pracę w warunkach szczególnych. Innymi słowy czy przyporządkowanie prac do określonej branży ma decydujące znaczenie dla uznania pracy za wykonywaną w warunkach szczególnych.

Po pierwsze - w ocenie Sądu Apelacyjnego wskazanie w wykazie A, stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia, prac przyporządkowanych do konkretnej branży ma charakter wyłącznie porządkowy. Z treści § 1 ust. 1 cyt. rozporządzenia wynika wprost, że jego przepisy stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione (…) w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". Skoro zatem prace są wymienione w wykazie a jedynie technicznie przyporządkowane do branży to ich wykonywanie jest pracą w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca w spornym okresie wykonywał pracę kierowcy ciągnika, wymienioną w wykazie A dziale VIII poz. 3 tj. w transporcie. W czasie zatrudnienia, jako kierowca ciągnika, zajmował się zarówno transportem jak i pracami polowymi. Fakt, że praca ta była wykonywana na rzecz pracodawcy należącego do branży „rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy” nie może wyłączać uprawnień wnioskodawcy do emerytury, przewidzianej w art. 184 cyt. ustawy. Zawarte w wykazie A uszeregowanie prac w poszczególnych branżach ma bowiem charakter porządkujący
i jednocześnie tworzy domniemanie, że pracownik wykonujący prace w danej branży, wymienione w wykazie, pracował w warunkach szczególnych. Nie oznacza to jednak, że pracownik wykonujący te same prace w innej branży nie wykonuje jej
w warunkach szczególnych. Czysto formalistyczne potraktowanie przynależności przedsiębiorstwa do określonej branży oznaczałoby niemożność uznania za pracę
w warunkach szczególnych pracy identycznej z wykonywaną w innej branży, do której jednak formalnie przedsiębiorstwo nie należy. Takie rozumowanie byłoby absurdalne
i oznaczałoby nierówne traktowanie pracowników wykonujących tę samą pracę, na takim samym sprzęcie, z których jedna – z uwagi na branżę - byłaby pracą
w warunkach szczególnych a druga nie, co przecież skutkowałoby nabyciem lub – nie – prawa do emerytury. Istotna jest uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia wykonywanych prac (art. 32 ust. 2 cyt. ustawy) a te dla kierowców ciągników są identyczne bez względu na przyporządkowanie do branży.

Po drugie: pod poz. 3 działu VIII wykazu A, poza pracą kierowców ciągników, wymienione zostały również prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Kombajny czy pojazdy gąsienicowe nie służą do transportu po drogach towarów, przedmiotów, produktów. Definicja ciągnika zawarta w przepisach regulujących zasady ruchu drogowego opisuje ciągnik jako pojazd silnikowy skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych, lub ogrodniczych, który może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych. Powyższe wskazuje, że podstawowym przeznaczeniem ciągnika jest wykonywanie prac rolniczych a jedynie wyjątkowo pracy w transporcie (po odpowiednim przystosowaniu). Obecna definicja określa ciągnik rolniczy jako pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości nie mniejszej niż
6 km/h, skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych. Ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych. Nie ulega wątpliwości, że kombajny i ciągniki rolnicze są pojazdami służącymi do prac polowych. Prawodawca wymieniając te pojazdy i pracę kierowców w dziale transportu nie miał zatem zamiaru wyłączenia pracy operatorów tego sprzętu, ograniczając pracę w warunkach szczególnych wyłącznie do pracy transportowej. Pojazdy gąsienicowe nie są przecież urządzeniami służącymi do poruszania się po drogach publicznych, a jako pojazdy rozwijające nieznaczną prędkość - nie służą do prac transportowych, lecz stosowane są powszechnie w wojsku i jako maszyny do robót ziemnych. Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego należy przyjąć, że ustawodawca regulując ten rodzaj pracy w dziale VIII, pod pozycją 3, wykazu A cyt. rozporządzenia wziął pod uwagę to, że pracą w szczególnych warunkach jest też praca kierowcy ciągnika rolniczego, kombajnu i kierowcy pojazdu gąsienicowego, które są typowymi, klasycznymi pracami w rolnictwie. Zestawienie tych trzech rodzajów prac (kierowca ciągnika, kombajnu i pojazdu gąsienicowego) łącznie pod poz. 3 działu VIII - w transporcie spowodowane było uznaniem tych prac za prace w warunkach szczególnych właśnie ze względu na samo kierowanie tymi pojazdami, a nie ze względu na wykonywanie takiej pracy wyłącznie w transporcie -
w ruchu publicznym. Przeciwna wykładnia wskazanych przepisów zaprzeczałaby istocie pracy w szczególnych warunkach związanej z wpływem szkodliwych czynników na organizm pracownika.

Charakter pracy kierowcy ciągnika rolniczego przystosowanego do transportu i wykonującego wyłącznie transport oraz kierowcy ciągnika wykonującego prace polowe za pomocą ciągnika i współpracujących z nim maszyn i urządzeń rolniczych jest tożsamy. Dlatego też nie ma znaczenia, że prace kierowców ciągników ujęte zostały w dziale VIII rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. -
w transporcie.

Sąd Apelacyjny podtrzymuje stanowisko wyrażone w podobnych sprawach (por. wyrok z dnia 20 stycznia 2016 r. sygn. akt III AUa 862/15).

Włączenie do okresu uznanego przez organ rentowy jako praca w warunkach szczególnych (14 lat 5 miesięcy i 11 dni), okresu pracy wnioskodawcy
w (...)w O. daje w sumie 15 lat 10 miesięcy
i 9 dni pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych. W sprawie niniejszej jedynie ta przesłanka była przedmiotem sporu a postępowanie przeprowadzone przed Sądem Okręgowym wskazuje, że została spełniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wyrok wydany przez Sąd Okręgowy jest prawidłowy i zgodny z obowiązującymi przepisami zaś apelacja pozwanego jako bezzasadna podlega oddaleniu w trybie art. 385 k.p.c.

Wnioskodawca jest stroną wygrywającą sprawę zatem pozwany na mocy
art. 98 § 1 k.p.c. winien zwrócić mu poniesione koszty procesu tj. koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł. Zasądzając koszty procesu Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść § 11 ust. 2 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst. jedn. Dz.U. Nr 490 z 2013 r.).