Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K. (A. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie z dnia 10 kwietnia 2015r. sygn. akt IV U 2311/14

oddala apelację.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Żurecki /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1007/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. z dnia 26 listopada 2014r. odmawiającej mu prawa
do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony domagał się przyznania mu prawa do tego świadczenia i zaliczenia do tej pracy okresu
zatrudnienia od 19 lipca 1977r. do 30 listopada 1986r. w Przedsiębiorstwie (...)
(...) w P. na stanowisku ślusarza. Świadczył wówczas pracę
w warunkach szkodliwych dla zdrowia, za co otrzymywał specjalny dodatek i posiłki regeneracyjne.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, zarzucając brak podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu wnioskowanego okresu do pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że za ten okres pracodawca nie wydał mu świadectwa pracy w tych warunkach. Sprawia to,
iż nie spełnia on wymogu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, niezbędnego do nabycia
z tego tytułu prawa do emerytury.

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2015r. Sąd Okręgowy w Częstochowie oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony urodził się (...) Wniosek
o emeryturę złożył 17 listopada 2014r. Na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął 29 lat, 3 miesiące
i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym organ rentowy uznał mu 10 lat,
9 miesięcy i 22 dni pracy w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza od 1 grudnia 1986r. do 30 czerwca 1989r. w (...) w P. i od 3 lipca 1989r. do 31 grudnia 1998r. w (...) w Ł..

Z ustaleń organu orzekającego wynika, iż w okresie od 19 lipca 1977r. do 30 listopada 1986r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...)
na stanowisku ślusarza, co potwierdza jego dokumentacja osobowa z tego okresu.
Jak wynika z karty obiegowej zmiany z 1 grudnia 1986r., z tą datą doszło do zmiany jego stanowiska pracy i powierzenia mu obowiązków spawacza na wydziale(...). Współpracownicy ubezpieczonego - świadkowie P. K., A. W. i S. Z. zeznali, iż ubezpieczony wykonywał czynności spawalnicze już wcześniej.
Według świadka P. K. zatrudnionego tam w latach 1976-1992, praca ubezpieczonego na stanowisku miała miejsce po 1983r. Według świadka S. Z., zatrudnionego tam od 1971r. na stanowisku ślusarza, ubezpieczony do 1983r. pracował
jako ślusarz narzędziowy, wykonując czynności remontowe i spawalnicze. Świadek A. W. zatrudniony u tego samego pracodawcy, też na stanowisku ślusarza w latach
1976-1986 wskazywał, iż do ich obowiązków należała naprawa i remont
maszyn i urządzeń. Sąd I instancji zaznaczył, że gdyby nawet przyjąć pojawiającą się
w zeznaniach świadków datę 1983r., od jakiej ubezpieczony miał wykonywać
czynności spawalnicze, która jest sprzeczna z jego kartą obiegową zmiany z 1986r.,
to i tak nie wykazałby on 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych. Wykonywane
przez niego tymczasem bez wątpienia do 1983r. czynności ślusarskie nie mogą być uznane jako prace przy spawaniu, o jakich mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r.

Stąd też, powołując się na treść art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Apelację od tego wyroku wniósł ubezpieczony.

Apelujący domagał się jego zmiany i przyznania mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu przed Sądem I i II instancji. Zarzucił temu wyrokowi naruszenie art. 233
§ 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, że z zeznań świadków wynika, że ubezpieczony wykonywał prace w charakterze spawacza dopiero od 1983r.

Apelujący podniósł, że w ocenie Sądu I instancji, z zeznań świadka P. K. jednoznacznie wynika, że dopiero od 1983r. ubezpieczony zaczął wykonywać typowe prace
o charakterze spawalniczym. Jednak dwóch pozostałych świadków nie wskazało tej daty, jako granicznej, po której ubezpieczony miałby rozpocząć wykonywanie tych prac. Świadek A. W. wskazał, że w latach 1976-1986, pracując na stanowisku ślusarza remontowego, ubezpieczony również spawał. Nie podał przy tym dokładnej daty, od której ubezpieczony miał wykonywać typowe czynności spawalnicze. Podobnie świadek S. Z. zeznał, że ubezpieczony do 1983r., pracując jako ślusarz remontowy, wykonywał również prace spawalnicze. Brak zatem podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony z całą pewnością zaczął wykonywać pracę w charakterze spawacza dopiero od 1983r. Apelujący podkreślił, że przy pracach remontowych i konserwatorskich na stanowisku ślusarza remontowego wykonuje się głównie czynności spawalnicze w celu naprawy, czy też konserwacji urządzeń. Przy ocenie, czy praca na danym stanowisku była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, należy przy tym brać pod uwagę rodzaj i faktyczny charakter wykonywanych obowiązków, a nie formalną nazwę stanowiska pracy. Z przesłuchania ubezpieczonego wynika tymczasem, że w spornym okresie zatrudnienia od 1977r. do 1983r. wykonywał faktycznie pracę w charakterze spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W związku z tym, spełnił wymóg 15 lat pracy w warunkach szczególnych
i przysługuje mu prawo do emerytury z tego tytułu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd odwoławczy uznaje za własne ustalenia poczynione przez Sąd I instancji
i podziela dokonaną na ich podstawie ocenę prawną zasadności odwołania ubezpieczonego.

Na wstępie wskazać należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wynika z prawidłowo powołanego przez Sąd Okręgowy brzmienia art. 184 ust. 1 i 2 ustawy
z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, w myśl którego ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z brzmieniem art. 32 ust. 1 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym
przed 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, niż określony w art. 27 ust. 1. W myśl art. 32 ust. 2 ustawy, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych
przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości
lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z mocy art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Stosownie do § 3 tego rozporządzenia, do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla mężczyzn okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat. Przepis § 4 ust. 2 rozporządzenia przewiduje, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 60 lat
i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z mocy § 2 ust. 1 rozporządzenia, praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Jak słusznie zauważył organ orzekający, na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. W dniu (...) osiągnął 60 lat. Nie jest członkiem OFE.

Sporne pomiędzy stronami pozostawało jedynie wykazanie przez niego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. Organ rentowy uznał ubezpieczonemu jedynie 10 lat, 9 miesięcy i 22 dni takiej pracy.

Wbrew twierdzeniom apelującego, podczas zatrudnienia w spornym okresie
od 19 lipca 1977r. do 30 listopada 1986r. w Przedsiębiorstwie (...)
w P., nie zajmował się on stale i w pełnym wymiarze pracami wymienionymi
w załączniku do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. Jak wynika ze wszystkich dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych,
był on wówczas stale zatrudniony na stanowisku ślusarza i podlegał kierownictwu warsztatów remontowych. W szczególności, ubezpieczony nie wykonywał w tych okresach stale
i w pełnym wymiarze prac wymienionych w dziale XIV, pod poz. 12, tj. prac przy spawaniu
i wycinaniu gazowym, elektrycznym i atomowodorowym. Uzupełniając w trybie
art. 382 k.p.c. zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd odwoławczy ustalił na podstawie przedstawionej przez niego w toku postępowania apelacyjnego książeczki spawacza,
że uprawnienia spawalnicze ubezpieczony uzyskał dopiero w dniu 31 stycznia 1987r.
(k. 73-74). Odnotowano w niej również, iż prace spawalnicze w (...) wykonywał
od 17 grudnia 1986r. do 30 czerwca 1989r., co w przybliżeniu odpowiada treści jego świadectwa pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazano, że prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze od 1 grudnia 1986r. Z tego dnia pochodzi też jego angaż
na stanowisko spawacza. Ubezpieczony nie wskazał przy tym żadnych przyczyn, z powodu których w sam raz jego wcześniejsza dokumentacja osobowa nie odzwierciedlała faktycznie wykonywanych przez niego czynności, a po 1 grudnia 1986r. była już prawidłowa. Brak więc racjonalnego uzasadnienia do przyjęcia, iż u tego samego pracodawcy jego akta osobowe prowadzone były wadliwie do 30 listopada 1986r., a potem już nie. Przede wszystkim jednak wykluczonym jest, by przed nabyciem uprawnień spawalniczych, a tym bardziej jeszcze przed 1 grudnia 1986r. ubezpieczony w ogóle realizował obowiązki spawacza, a tym bardziej, by czynił to stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wówczas zdobywanie przez niego tych kwalifikacji byłoby bezcelowe. Przy pomocy niespójnych zeznań świadków, nie sposób
przy tym podważyć wymienionych wyżej korespondujących ze sobą dokumentów odnoszących się do początków pracy ubezpieczonego w charakterze spawacza. Jak wynika przy tym z motywów rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
26 października 2010r. (III AUa 866/10), jeżeli nawet przed ukończeniem kursu spawacza apelujący pracował, jako spawacz, była to praca niezgodna z kwalifikacjami i jako taka,
nie może korzystać z ochrony prawnej. W niniejszej sprawie brak ponadto dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie przed nabyciem uprawnień spawalniczych
stale i w pełnym wymiarze obowiązków spawacza.

Przeciwko przyjęciu, iż w jakiejkolwiek części spornego okresu ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze obowiązki spawacza przemawiają następujące okoliczności:

- ubezpieczony nie posiadał wówczas uprawnień spawalniczych;

- w jego brygadzie remontowej byli spawacze, którzy wykonywali wszystkie wymagane prace spawalnicze w wyodrębnionej spawalni, podczas, gdy ubezpieczony realizował swe obowiązki wraz z innymi ślusarzami w warsztacie lub narzędziowni, co wyraźnie potwierdzili świadkowie A. W. i S. Z.;

- każdy z zeznających w sprawie świadków i sam ubezpieczony podkreślali, że wszyscy ślusarze, w tym także on, zajmowali się wszelkimi zadaniami związanymi
z remontem, naprawą i konserwacją urządzeń, a więc nie spawaniem;

- członkowie brygady ubezpieczonego wykonywali te same, co on zadania, co wyklucza możliwość przyjęcia, iż realizował on szeroko rozumiane obowiązki „przy spawaniu”; większość jego obowiązków nie była bowiem w ogóle związana ze spawaniem;

- sam ubezpieczony w apelacji, powołując się na zeznania świadków A. W.
i S. Z., wskazał, iż pracując w spornym okresie jako ślusarz remontowy, wykonywał on również (a więc nie wyłącznie) prace spawalnicze.

Jak wynika przy tym ze znajdującej się w aktach osobowych świadka A. W. opinii jego przełożonego z 28 marca 1985r., jako ślusarz przy regeneracji przyrządów, nie mógł otrzymywać dodatku za prace w warunkach szczególnych. Skoro
przy tym ubezpieczony miał wykonywać te same obowiązki, co świadek A. W.,
to wypłacanie jemu tego dodatku należy uznać za nieuzasadnione. Niezależnie od tego, wbrew twierdzeniom ubezpieczonego, fakt wypłacania mu w spornym okresie tego składnika wynagrodzenia nie potwierdza sam przez się wykonywania przez niego stale i w pełnym wymiarze pracy w warunkach szczególnych w sytuacji, gdy przeczy temu pozostały zebrany w sprawie materiał dowodowy.

Stąd Sąd I instancji w pełni zasadnie uznał, iż ubezpieczony nie wykonywał
w spornym okresie prac przy spawaniu. Nie uczestniczył również wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w procesie spawania - w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 stycznia 2008r.
(I UK 192/07, OSNP 2009/5-6/79), jedynie takie prace pracowników innych, niż spawacze, zatrudnionych w procesie spawania zalicza się do wykonywanych w warunkach szczególnych. Podkreślić przy tym należy, iż wbrew założeniom apelującego,
organ orzekający nie przyjął, iż począwszy od 1983r. ubezpieczony wykonywał obowiązki spawacza, lecz wskazał, iż nawet, gdyby wyłącznie na podstawie zeznań świadka S. Z. tak przyjąć, to i tak okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych byłby krótszy, niż 15 lat. Z tej hipotezy nie sposób jednak wnioskować o takim kategorycznym ustaleniu przez Sąd I instancji daty początkowej pracy ubezpieczonego na stanowisku spawacza, tym bardziej, iż zeznania tego świadka są w tym zakresie sprzeczne z całym wymienionym wyżej zebranym w sprawie materiałem dowodowym i jako takie, nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych.

Praca wykonywana w spornym okresie przez ubezpieczonego nie może być również zakwalifikowana do wymienionej pod poz. 25 działu XIV wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdzie mowa o pracach przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych i budowlano-remontowych na oddziałach będących w ruchu,
w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Jak wskazywali bowiem wszyscy świadkowie, ubezpieczony nie pracował w wydziale spawalniczym,
lecz w warsztacie lub narzędziowni, które nie stanowiły oddziału w ruchu. Ponadto,
w tych pomieszczeniach, poza nim, obowiązki realizowali inni ślusarze, więc jako podstawowych, nie wykonywano tam prac wymienionych w wykazie. Jak wskazał przy tym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 czerwca 2008r. (II UK 306/07, OSNP 2009/21-22/290), nie jest dopuszczalne uwzględnienie do okresów pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które
nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Stąd też, pracy ubezpieczonego
w spornym okresie ze wskazanych powyżej przyczyn, nie można zaliczyć do wykonywanej
w warunkach szczególnych. Realizowane przez niego obowiązki nie były bowiem w ogóle wymienione w omawianym powyżej rozporządzeniu.

Tym samym, wbrew wymogom przewidzianym w art. 232 k.p.c., apelujący
nie udowodnił, by w jakimkolwiek okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze pracował w warunkach szczególnych, a tym bardziej nie wykazał 15 lat takiej pracy. Sprawia to, iż brak podstaw do przyjęcia, iż przysługuje mu z tego tytułu prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, jak prawidłowo ocenił to Sąd I instancji.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 385 k.p.c., apelację ubezpieczonego
jako bezzasadną, należało oddalić.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Żurecki /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR