Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 8 października 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku J. C. (1) przy udziale K. C. o stwierdzenie nabycia spadku stwierdził, że spadek po J. C. (2), s. W. i M., zmarłym dnia 7 lipca 2014 r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabyli: syn J. C. (1), s. J. i S. oraz córka K. C., c. J. i H. – po ½ części każde z nich oraz orzekł o kosztach postępowania.

Powyższe postanowienie zaskarżył apelacją wnioskodawca, zarzucając mu

naruszenie art. 670 k.p.c. i art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego zbadania sprawy w przedmiocie pozostawienia przez spadkodawcę testamentu pisemnego, braku zbadania sporządzenia przez spadkodawcę testamentu ustnego w okresie choroby i obawy rychłej śmierci ze skutkiem stwierdzenia dziedziczenia po J. C. (2) na podstawie ustawy, podczas, gdy zmarły pozostawił testament własnoręczny, który pokazywał świadkom a także przed śmiercią w okresie choroby w obecności dwóch świadków wyraził swoją ostatnia wolę w przedmiocie dziedziczenia po nim, powołując do spadku syna J. C. (1), a tym samym naruszenie art. 931 k.c. oraz art. 959 k.c.

Apelujący wniósł także o przeprowadzenie nowych, ujawnionych po wydaniu

zaskarżonego postanowienia dowodów w postaci zeznań świadków: B. M. oraz K. Ł. na okoliczność, że wskazani wyżej świadkowie znają treść testamentu pisemnego J. C. (2), gdyż widzieli go, na okoliczności dotyczące intencji jego sporządzenia, jego treści i powołania w nim do całości spadku J. C. (1) także na okoliczność, że w okresie choroby i obawy rychłej śmierci tuż pr zed nią J. C. (2) oświadczył swoją ostatnią wolę w obecności tych dwóch świadków, że powołuje do całości spadku po nim J. C. (1), przyczyn braku spisania tej woli przez świadków.

W oparciu o powyższe, apelujący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu celem przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność treści testamentu pisemnego spadkodawcy oraz wyrażenia jego ostatniej woli w okresie choroby i obawy rychłej śmierci tuż przed nią w postaci testamentu ustnego, że do spadku powołuje swojego syna J. C. (1), intencji tego zachowania spadkodawcy, przyczyn braku spisania przez świadków tej woli, kogo informowali świadkowie o ostatniej woli spadkodawcy, ewentualnego przesłuchania w charakterze świadków osób, które informowali o ostatniej woli przekazanej przez spadkodawcę i stwierdzenie n abycia praw do spadku na podstawie testamentu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Stosownie do art. 670 k.p.c., Sąd spadku zobowiązany jest do działania z urzędu w przedmiocie stwierdzenia, kto jest spadkobiercą i na jakiej podstawie. Z tego też względu Sąd nie może poprzestać na tym, co zostanie zaoferowane przez wnioskodawców i uczestników postępowania ale musi ocenić, czy stwarza to wystarczającą podstawę do prawidłowego stwierdzenia, kto nabył spadek.

Zdaniem Sądu Okręgowego, czynności podjęte przez Sąd Rejonowy w sprawie niniejszej, tj. przesłuchanie świadka H. C. – żony spadkodawcy oraz zobowiązanie jej do przeszukania mieszkania spadkodawcy celem odnalezienia testamentu, nie były wystarczające dla wypełnienia obowiązku sądu spadkowego, o którym mowa wyżej, gdyż pozostawiły uzasadnione wątpliwości co do istnienia i treści testamentu sporządzonego przez spadkodawcę w formie pisemnej oraz ustnej, w tym ostatnim przypadku tuż przed śmiercią spadkodawcy.

W istocie bowiem, informacje o testamencie J. C. (2) posiadała i przekazała Sądowi siostra spadkodawcy – B. M., obecna w charakterze publiczności na rozprawie w dniu 8 lipca 2015 r. Jak wskazuje apelujący, po wydaniu zaskarżonego postanowienia, B. M. poinformowała go o tym, że świadkiem ostatniej woli spadkodawcy wyrażonej w formie ustnej była także K. Ł. oraz, że nie wiedziały one, że wyrażona w ten sposób ostatnia wola spadkodawcy powinna zostać spisana.

Tak więc, Sąd Rejonowy powinien przesłuchać w charakterze świadka B. M. oraz K. Ł. na okoliczność istnienia, treści i miejsca przechowywania testamentu pisemnego spadkodawcy, wyrażenia ostatniej woli w formie ustnej tuż przed śmiercią oraz przyczyn braku spisania tej woli przez świadków. Nie ma przy tym znaczenia, że przeszukanie mieszkania spadkodawcy przez jego żonę – H. C. nie doprowadziło do odnalezienia testamentu, skoro to B. M. może znać dokładne miejsce przechowywania testamentu, czy też treść rozporządzenia spadkodawcy.

Skoro zatem, w związku z treścią apelacji, sąd spadku powziął informację wskazującą, że orzeczenie powinno być innej treści, niż wydane w sprawie, zobowiązany jest do ponownego ustalenia kręgu spadkobierców, co wiąże się z przeprowadzeniem dowodu ze świadków wskazanych w apelacji, celem ustalenia stanu faktycznego, tj. pozostawienia przez spadkodawcę testamentu pisemnego, sporządzenia w obecności dwóch świadków testamentu ustnego, przyczyn braku spisania przez tych świadków ostatniej woli spadkodawcy i stwierdzenia nabycia praw do spadku na podstawie testamentu.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, Sąd ma obowiązek podejmowania działań umożliwiających mu prawidłowe ustalenie kręgu spadkobierców (art. 677 k.p.c.). Aby zadośćuczynić temu obowiązkowi, Sąd powinien m.in. ustalić istnienie testamentu i jego ważność, sprawdzić czy nie zachodzą negatywne przesłanki dziedziczenia. W tym zakresie, należy zwrócić uwagę, że gdyby Sąd Rejonowy przesłuchał B. M. oraz K. Ł., to mógłby ustalić okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W świetle powyższego, uznać należy, że w sprawie nie przeprowadzono wszystkich dowodów na okoliczności istotne dla jej rozstrzygnięcia (co do istnienia testamentu sporządzonego przez J. C. (2)), co spowodowało w konsekwencji błędne rozstrzygnięcie co do kręgu spadkobierców.

Z tego względu, stosownie do treści art. 386 § 4 k.p.c., koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Badając sprawę ponownie Sąd Rejonowy, mając na względzie powyżej poczynione rozważania, powinien czynić działania zmierzające do ustalenia właściwego kręgu spadkobierców, w tym ustalić istnienie i ważność testamentu J. C. (2).