Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Kraków dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 maja 2016 r. w Krakowie

sprawy z powództwa J. W. (1)

przeciwko S. D.

o ustalenie nieważności umowy pożyczki, o ustalenie nieważności umowy przeniesienia udziału we współwłasności na zabezpieczenie, o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

I.  ustala, że umowa z dnia 9 września 2011 r. przeniesienia udziału w (...) części we własności nieruchomości objętej prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wadowicach księgą wieczystą (...) zawarta przez J. W. (1) ze S. D. w celu zabezpieczenia wierzytelności, sporządzona w formie aktu notarialnego rep. A numer (...) przed notariuszem M. W. (1) jest nieważna,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od pozwanego S. D. na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 2214 (słownie: dwa tysiące dwieście czternaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania,

IV.  zasądza od powoda J. W. (1) na rzecz pozwanego S. D. kwotę 5345 zł. 25 gr. (słownie: pięć tysięcy trzysta czterdzieści pięć złotych dwadzieścia pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

V.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego P. G. kwotę 6642 (słownie: sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote tytułem pozostałej części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu,

VI.  nakazuje ściągnąć od pozwanego S. D. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 3750 (słownie: trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt) złotych tytułem części opłaty od pozwu, od której uiszczenia powód został zwolniony.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 czerwca 2013 r. powód J. W. (1) wniósł przeciwko pozwanemu S. D. o:

- ustalenie, że umowa pożyczki i umowa przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 9 września 2011 r. zawarta przed notariuszem M. W. (1) do Rep. (...) jest nieważna,

- zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli o treści: „Przenoszę na J. W. (1) przysługujący mi udział wynoszący (...) części we własności nieruchomości objętek księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wadowicach”,

oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego.

Na uzasadnienie żądań podał, że zgodnie z zawartą umową pozwany udzielił mu pożyczki w kwocie 40 000 zł. Umowa przeniesienia udziału we własności nieruchomości jest nieważna, gdyż wskazana w umowie wartość nieruchomości stanowiła kwotę 150 000 zł, podczas gdy rzeczywiście wynosi ona 300 000 zł. Zatem ustalone zabezpieczenie było nieproporcjonalnie wysokie, nadmierne w stosunku do udzielonej pożyczki i umowa ta naruszała zasady współżycia społecznego.

Powód wskazał, że nie zdawał sobie sprawy z tego, że przenosi własność nieruchomości, a był pewien że dojdzie jedynie do obciążenia jej hipoteką.

Powód został ponadto wprowadzony w błąd co do umowy pożyczki, gdyż zaciągnął ją dla A. B. (1) z którym miał rozwijać wspólnie przedsiębiorstwo. Pozwany był w zmowie z A. B. (1) i wykorzystał umowę do przejęcia nieruchomości powoda poniżej jej wartości. Sam A. B. (1) po przekazaniu mu kwoty pożyczki przez powoda zniknął wraz z pieniędzmi. Wcześniej zaproponował spłatę tej pożyczki powodowi i jej zabezpieczenie miała stanowić cesja wierzytelności z faktur, które okazały się przedawnione, a dotyczące ich postępowanie I C 43/11 Sądu Okręgowego we Wrocławiu prowadzone było miedzy innymi stronami niż wskazywał to A. B. (1). Obecnie w tej sprawie toczy się postępowanie karne.

W piśmie z dnia 6 sierpnia 2013 r. (k. 37) powód rozszerzył żądanie pozwu w ten sposób, że wniósł dodatkowo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – aktu notarialnego umowy pożyczki oraz umowy przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 9 września 2011 r. zawartej przed notariuszem M. W. (1) do Rep. (...), na podstawie której komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wadowicach M. W. (2) prowadzi przeciwko powodowi postępowanie egzekucyjne w przedmiocie wydania lokalu do sygn. akt KM 1022/12.

Na uzasadnienie żądania powołał się na nieważność aktu notarialnego podtrzymując argumentację powołaną na uzasadnienie tego zarzutu w pozwie z dnia 13 czerwca 2013 r. Podniósł dodatkowo, iż działanie A. B. (1), który odebrał od niego pożyczone od pozwanego pieniądze i mimo złożonych oświadczeń i obietnic ich nie zwrócił spowodowało, że powód zawierając umowę z dnia 09.09.2011 r. działał pod wpływem błędu, który miał charakter istotny. Gdyby bowiem powód znał rzeczywiste zamiary A. B. (1) to nigdy by takiej umowy nie zawarł. To A. B. (1) zaaranżował pożyczkę dla powoda udzieloną przez pozwanego, a następnie sam uzyskał kwotę 40 000 zł, zaś pozwany otrzymał zabezpieczenie w postaci przewłaszczonej nieruchomości za ośmiokrotnie niższą cenę od rynkowej. Powód złożył pozwanemu oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli z dnia 09.09.2011 r. złożonego pod wpływem błędu.

W piśmie z dnia 14 listopada 2013 r. powód podtrzymał dotychczasowe żądania, w szczególności żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.

W złożonej w dniu 24 grudnia 2013 r. (k. 113) odpowiedzi na pozew pozwany S. D. wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód mimo upływu terminu do zwrotu pożyczki nie spłacił jej pozwanemu. Pozwany wielokrotnie próbował skontaktować się z powodem, jednak ten unikał go i nie odbierał telefonów, ani e-maili, wobec czego pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wadowicach M. W. (2) sygn. akt KM 1022/12 z nieruchomości wskazanej w umowie pożyczki i przewłaszczenia. Podniósł, iż to powód był inicjatorem zawarcia umowy z dnia 09.09.2011 r., a mimo tego że obaj redagowali jej treść, to powód sam wskazał termin spłaty na 09.11.2011 r. twierdząc, że do tego czasu będzie miał pieniądze na spłatę pożyczki. To również powód miał wskazać jako formę zabezpieczenia pożyczki przewłaszczenie udziału w nieruchomości na pozwanego. Pozwany dał powodowi pieniądze w gotówce w kwocie 40 000 zł bezpośrednio do jego rąk.

Pozwany wskazał, iż umowa nie była nieważna z uwagi na nadmierne zabezpieczenie, gdyż to sam powód wskazał wartość nieruchomości na kwotę 150 000 zł, a nie jak obecnie wskazuje na 300 000 zł. Ponadto powód przeniósł na pozwanego udział we własności nieruchomość wynoszący (...), a nie całą własność, a zatem nie było to rażąco wyższe zabezpieczenie od udzielonej pożyczki w kwocie 40 000 zł. W ocenie pozwanego powód wiedział jakiej treści umowę zawiera, była ona sporządzona przez notariusza, odczytywana i podpisywana przez obie strony, a nadto powód zamierzał prowadzić działalność w zakresie doradztwa prawnego, a zatem znał przepisy prawa i nie mógł pomylić przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, z ustanowieniem zabezpieczenia w postaci hipoteki na nieruchomości. Pozwany oświadczył, że nie zna A. B. (1) i nie podejmował w zmowie z nim działań przeciwko powodowi. Poza niniejszym postępowaniem pozostaje zaś kwestia tego na co powód spożytkował otrzymanie na mocy pożyczki pieniądze, czy przekazał je innej osobie czy nie, i dla ważności samej umowy nie ma to znaczenia.

W piśmie z dnia 13 lutego 2014 r. (k. 133) powód – w odpowiedzi na wezwanie zawarte w pkt I postanowienia z dnia 9 stycznia 2014 r. (k. 121) oświadczył, że powód dochodzi pozbawienia klauzuli wykonalności tytułu wykonawczego – aktu notarialnego z dnia 9 września 2011 r. sporządzonego przez notariusza M. W. (1) prowadzącego Kancelarię Notarialną w B. (Rep. (...)).

Na rozprawie w dniu 11 maja 2016 pełnomocnik powoda sprecyzował, że żądaniem pozwu objęte są zarówno żądanie ustalenia nieważności, jak i żądanie zobowiązania do złożenia oświadczenia woli oraz żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. W. (1) pracował w poradni stomatologicznej w K.. A. B. (1) zajmował się obsługą prawną tej poradni stomatologicznej. Powód gdy stracił tam pracę uzyskał od A. B. (1) propozycję współpracy – mieli razem otworzyć działalność gospodarczą w postaci obsługi prawnej, gdzie powód przyjmowałby zgłoszenia od klientów, a A. B. (1) udzielałby porad prawnych. Działalność ta miała być zlokalizowana w domu J. W. (1) w K.. Obaj nie posiadali pieniędzy na założenie biznesu, a A. B. (1) nie miał także możliwości wzięcia pożyczki. Zaproponował wówczas powodowi, aby to J. W. (1) wziął pożyczkę na swoje nazwisko, a A. B. (1) dokona na jego rzecz cesji przysługujących mu wierzytelności.

dowód: zeznania świadka L. W. – k. 292-293, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297, zeznania świadka R. W. – k. 144-145

A. B. (1) szukał osoby która mogłaby udzielić pożyczki w lombardzie. Tam M. B. skontaktował go z pozwanym S. D., mówiąc pozwanemu, że ktoś potrzebuje pożyczki. S. D. zgodził się na udzielenie powodowi pożyczki, jednak chciał, aby przy umowie zostały okazane dokumenty z ksiąg wieczystych nieruchomości, czy jest ona nieobciążona hipotecznie. A. B. (1) nie znał się wcześniej ze S. D..

W dniu 09 września 2011 r. powód J. W. (1) i pozwany S. D. przed notariuszem M. W. (1) zawarli umowę pożyczki oraz umowę przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie, Repertorium (...).

Do notariusza przyszedł wówczas powód z A. B. (1), którego przedstawił pozwanemu jako swojego prawnika oraz S. D. ze znajomym M. M.. Powód przed tym spotkaniem nigdy nie znał pozwanego, nigdy się nie spotkali, ani nie rozmawiali ze sobą. Termin umowy i jej wstępne warunki z notariuszem M. W. (1) ustalał A. B. (1).

Na mocy umowy z dnia 09.09.2011 r. S. D. udzielił J. W. (1) pożyczki w kwocie 40 000 zł na okres do dnia 09 listopada 2011 r. bez oprocentowania. Powód przyjął pożyczkę i potwierdził odbiór całej kwoty 40 000 zł zobowiązując się do jej zwrotu w wyznaczonym terminie. Zgodnie z §3 powód oświadczył, że w związku z powyższym zobowiązaniem do zwrotu pożyczki poddaje się egzekucji wprost z tego aktu w myśl art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

Jak stanowił § 5 umowy w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki powód przeniósł na pozwanego cały przysługujący mu na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Wadowicach z dnia 03.11.2005 r., sygn. akt I Ns 747//05 o stwierdzeniu nabycia spadku udział wynoszący (...) części we własności nieruchomości - działka nr (...) w K. ul. (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym o pow. użytkowej ok. 240 m2 objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Wadowicach, a S. D. wyraził na to zgodę.

Pozwany zobowiązał się przenieść przedmiotowy udział we własności nieruchomości na pożyczkobiorcę w dniu zwrotu przez niego całej należności wynikającej z umowy pożyczki udokumentowanej aktem notarialnym.

Strony ustaliły, że zwrot pożyczki miał nastąpić gotówką do rąk pożyczkodawcy, co zostanie udokumentowane pisemnym pokwitowaniem względnie stosownym oświadczeniem pożyczkodawcy złożonym w umowie zwrotnego przeniesienia udziału we własności nieruchomości, ewentualnie złożeniem do depozytu notarialnego lub sądowego.

Strony postanowiły, że o ile warunek terminowego zwrotu całej kwoty pożyczki nie zostanie spełniony przez pożyczkobiorcę to: - J. W. (1) zobowiązał się wydać w terminie 7 dni, licząc od dnia 09.11.2011 r. we współposiadanie S. D. opisaną nieruchomość i pod względem tego zobowiązania poddał się on egzekucji wprost z tego aktu w myśl art.777 § 1 pkt 4 k.p.c.; - J. W. (1) zobowiązał się w terminie tym również wymeldować z przedmiotowego budynku i opuścić go, nie domagając się lokalu zastępczego i tym samym zrzekł się prawa do żądania zapewnienia mu takiego lokalu zastępczego; - J. W. (1) wyraził zgodę na wykreślenie z działu III KW nr (...) roszczenia do powrotnego przeniesienia udziału we własności nieruchomości po dniu 16.11.2011 r.; - S. D. mógł nabytym udziałem w nieruchomości swobodnie rozporządzać.

Jako aktualną wartość rynkową przedmiotowego udziału strony określiły ją na kwotę 150 000 zł (§ 14).

Powód ani A. B. (1) nie mieli pytań co do treści umów, powód nie kwestionował żadnych ich zapisów. Powód i pozwany zostali pouczeni o skutkach umów. Od razu po otrzymaniu od pozwanego kwoty 40 000 zł w gotówce powód przekazał te pieniądze A. B. (1).

dowód: odpis umowy pożyczki i umowy przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie Rep. (...) - k. 11-16, zeznania świadka M. M. – k. 248, zeznania świadka M. W. (1) – k. 248-249, zeznania świadka L. W. – k. 292-293, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297, zeznania świadka R. W. – k. 144-145, zeznania świadka M. B. – k. 145, zeznania powoda J. W. (1) – k. 473v-474v, przesłuchanie pozwanego S. D. – k. 474v-475

W dniu 09 sierpnia 2011 r. A. B. (1) złożył oświadczenie, że zobowiązuje się do osobistej spłaty dwóch kredytów zaciągniętych w Banku Spółdzielczym w B. na Firmę Doradztwo (...) s.c. na kwoty 30 000 zł i 50 000 zł. Oświadczył równie, iż wymienione zobowiązanie nie obciąża J. W. (1).

dowód: odpis oświadczenia A. B. (1) z dnia 09.08.2011 r. – k. 86, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297, zeznania świadka R. W. – k. 144-145, zeznania świadka D. W. – k. 145

W dniu 11 września 2011 r. A. B. (1) złożył oświadczenie, iż zgodnie z ustaleniami podjętymi z J. W. (1) w pełni świadomie podejmuje się dokonać spłaty pożyczki określonej w akcie notarialnym z dnia 09.09.2011 r. w kwocie 40 000 zł do dnia 09.11.2011 r.

W związku z powyższym przekazał w drodze cesji należności na rzecz powoda z jego wierzytelności wobec Firmy (...) w R., objęte postępowaniem sygn. akt 1C 43/11 w Sądzie Okręgowym we Wrocławiu.

Określone wierzytelności obejmowały należności z faktur VAT:

1.  l/ (...) na kwotę 75.410,64 zł brutto,

2.  (...) na kwotę 78.860,80 zł brutto,

3.  (...) na kwotę 69.000,20 zł brutto,

4.  (...) na kwotę 66.538,80 zł brutto,

5.  (...) na kwotę 57.913,40 zł brutto.

Oświadczył, że cesja wierzytelności stanowi zabezpieczenie spłaty pożyczki kwoty 40 000 zł przez niego i zostanie cofnięta w przypadku dokonania terminowej spłaty pożyczki. Podpis pod oświadczeniem złożył A. B. (1), a powód podpisał iż cesje wierzytelności przyjmuje. Podpisy zostały poświadczone notarialnie

dowód: odpis oświadczenia A. B. (1) z dnia 11.11.2011 r. - k. 17-19, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297, zeznania świadka R. W. – k. 144-145, zeznania powoda J. W. (1) – k. 473v-474v

Powód nie zgadzał się z A. B. (1) co do kwestii związanych z ich wspólnym biznesem, mieli problemy z porozumieniem. Mimo tego, że doszło do otwarcia poradni prawnej w K. to brak było klientów chętnych do uzyskania oferowanych porad i ich współpraca zakończyła się w listopadzie 2011 r.

dowód: e-mail z dnia 23.08.2011 r. – k. 54-55, zeznania świadka L. W. – k. 292-293, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297

W piśmie z dnia 2 listopada 2011 r. skierowanym do pozwanego i do wiadomości notariusza M. W. (1) powód poinformował, że nie będzie w stanie spłacić zaciągniętej w dniu 09.09.2011 r. pożyczki w kwocie 40 000 zł i zwraca się prośbą o przedłużenie terminu spłaty pożyczki do dnia 09.01.2012 r. przy ustalonym wcześniej zabezpieczeniu. Wzór tego pisma powód otrzymał do A. B. (1).

W piśmie z dnia 11 grudnia 2012 r. powód ponownie wniósł do pozwanego o prolongatę terminu spłaty pożyczki do dnia 31.03.2013 r. Z uwagi zaś na żądanie opróżnienia mieszkania przy ul. (...) w K., powód wskazał iż wnosi o przedstawienie warunków korzystania z lokalu, a nadto, iż udział w nieruchomości ponad 6-cio krotnie przekracza wartość uzyskanej pożyczki. Żądanie to powtórzył w piśmie z dnia 21.01.2013 r. Ponownie treść tego pisma przygotował dla powoda A. B. (1).

dowód: pismo powoda z dnia 11.12.2012 r. – k. 1, pismo powoda z dnia 02.11.2011 r. – k. 22, pismo powoda z dnia 21.01.2013 r. – k. 24, e-mail z dnia 10.12.2012 r. – k. 56, e-mail z dnia 20.01.2013 r. – k. 59, zeznania świadka L. W. – k. 292-293, zeznania świadka M. W. (3) – k. 295-297, zeznania powoda J. W. (1) – k. 473v-474v

W księdze wieczystej nr (...) w dniu 16 września 2011 r. na podstawie postanowień §16 umowy z dnia 09.09.2011 r. dokonano wpisu w dziale II prawa własności w (...) częściach na rzecz S. D., w miejsce udziału J. W. (1), zaś w dziale III roszczenia do powrotnego przeniesienia udziału wynoszące­go (...) części we własności nieruchomości w związku z po­życzką z terminem zwrotu do dnia 09.11.2011 r. na rzecz J. W. (1) z prawem wykreślenia tego roszczenia po dniu 16.11.2011 r.

dowód: zawiadomienie o wpisie do księgi wieczystej KW nr (...) – k. 42-44

W dniu 23 maja 2011 r. J. W. (1) udzielił A. B. (1) pożyczki w wysokości 10 000 zł na okres od dnia 23.05.2011 r. do dnia 23.05.2013 r. Odsetki miały wynieść 15% w stosunku miesięcznym.

dowód: umowa pożyczki z dnia 23.05.2011 r. – k. 84-85,

Powód pismem z dnia 28 lutego 2013 r. wniósł do Sądu Okręgowego we Wrocławiu interwencję uboczną w sprawie I C 43/11 po stronie powoda w tamtej sprawie A. B. (1). Pismo z interwencją uboczną zostało zwrócone przez Sąd w dniu 22 maja 2013 r.

dowód: odpis interwencji ubocznej z dnia 28.02.013 r. – k. 90-91, zwrot interwencji – k. 92, zeznania świadka L. W. – k. 292-293, zeznania świadka R. W. – k. 144-145

W piśmie z dnia 31 października 2013 r. powód złożył oświadczenie, że uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego przez niego przed notariuszem M. W. (1) w Kancelarii Notarialnej w B. w akcie notarialnym z dnia 9 września 2011 r. obejmującym umowę pożyczki oraz umowę przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie zawartej ze S. R.. A Nr (...) z uwagi na błąd w oparciu o art. 88 § 1 k.c. Wskazał, że składając powyższe oświadczenie, został podstępnie wprowadzony w błąd przez A. B. (1), na prośbę którego zaciągnął pożyczkę objętą w/w aktem notarialnym. O wprowadzeniu w błąd miał dowiedzieć się dopiero w związku z otrzymaniem zarządzenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 22 maja 2013 r. w przedmiocie zwrotu jego pisma z dnia 28 lutego 2013 r. obejmującego zgłoszenie interwencji ubocznej w sprawie prowadzonej przez tamtejszy Sąd pod sygn. I C 43/11. Cesja wierzytelności dokonana przez A. B. (2) okazała się nieprawidłowo, gdyż były one przedawnione. Powód wskazał, iż S. D. zdawał sobie sprawę z podstępnego wprowadzenia powoda w błąd, gdyż to A. B. (1) doprowadził do skojarzenia stron umowy pożyczki. Zobowiązanie A. B. (1) do spłaty pożyczki, które nie zostało wykonane stanowiło także część podstępu.

Pismo to w dniu 21 listopada 2013 r. zostało skierowane do pozwanego, jednak nigdy do niego nie dotarło i powód nie otrzymał dowodu doręczenia.

dowód: pismo powoda zawierającego oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli z dnia 31.10.2013 r. wraz z dowodem nadania – k. 93-94, zeznania powoda J. W. (1) – k. 473v-474v, przesłuchanie pozwanego S. D. – k. 474v-475

W dniu 06 lutego 2012 r. pozwany S. D. przed notariuszem M. W. (1) złożył oświadczenie pod numerem Rep. (...) Oświadczył, że pomimo uprzednich wezwań J. W. (1) nie dokonał na jego rzecz zwrotu pożyczki w kwocie 40.000,00 zł udokumentowanej aktem notarialnym z dnia 9 września 2011 r., Rep. (...) w terminie określonym w tymże akcie tj. do dnia 09.11.2011 r., przy czym w § 12 powołanego aktu J. W. (1) wyra­ził zgodę na wykreślenie roszczenia po dniu 16.11.2011 r. i swobodne rozporządzanie przedmioto­wym udziałem przez pożyczkodawcę. Pozwany oświadczył ponadto, że na podstawie w/w umów jest w (...) częściach wpisany jako współwłaściciel nieruchomości objętej księ­gą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Wadowicach. Ponadto w dziale III tejże księgi wpisane jest roszczenie do powrotnego przeniesienia własności w związku z pożyczką z terminem zwrotu do dnia 09.11.2011 r. na rzecz J. W. (1) o którego wykreślenie wniósł pozwany.

dowód: akt notarialny z dnia 06.02.2012 r. – k. 118-119

Pismem z dnia 02 kwietnia 2013 r. powód wypowiedział A. B. (1) pełnomocnictwo nadane pismem z dnia 02.11.2011 r. do działania w imieniu J. W. (1). Pismo to zostało wysłane do A. B. (1) w dniu 03.04.2013 r.

dowód: odwołanie pełnomocnictwa wraz z dowodem nadania - k. 95

J. W. (1) w kwietniu 2013 r. złożył do Prokuratury Rejonowej w Wadowicach zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez S. D. i A. B. (1), którzy mieli wspólnie i w porozumieniu dopuścić się przestępstwa w wyniku którego powód niekorzystnie rozporządził swoim mieniem w postaci udziału w nieruchomości objętej KW nr (...). Prokurator Prokuratury Rejonowej w Bielsku-Białej-P. odmówił wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie zawiadomienia powoda, na którą to decyzje powód złożył zażalenie.

dowód: zawiadomienie z dnia 22.04.2013 r. – k. 96-97, zażalenie z dnia 09.09.2013 r. – k. 98-100, zeznania świadka L. W. – k. 292-293

Pozwany złożył wniosek o wszczęcie przeciwko powodowi postępowania egzekucyjnego, które było prowadzone przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wadowicach M. W. (2) sygn. akt KM 1022/12. Powód musiał wyprowadzić się z domu przy ul. (...) w K. i zamieszkał u rodziny.

dowód: zeznania świadka L. W. – k. 292-293

Wartość rynkowa udziału (...) części w prawie własności nieruchomości gruntowej, obejmującej działkę nr (...) o pow. 283 m2 zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dwukondygnacyjnym, w całości podpiwniczonym z poddaszem nieużytkowym położonej w K. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą (...) na dzień 09 września 2011 r. wynosiła 125 100 zł.

dowód: opinia sądowa z dnia 14.05.2014 r. biegłego mgr inż. R. J. – k. 166-207, odpowiedź biegłego na zarzuty do opinii z dnia 21.05.2015 r. – k. 359-361, opinia sądowa z dnia 30.11.2015 r. – k. 411-445, ustne wyjaśnienia do opinii złożone przez biegłego R. J. na rozprawie w dniu 11.05.2016 r. – k. 473-473v

Poza okolicznościami, które zostały przez strony przyznane (art. 229 k.p.c.) lub też taką ocenę uzasadniał przebieg całego postępowania (art. 230 k.p.c.), istotne dla sprawy fakty Sąd ustalił w oparciu o przedstawione dokumenty prywatne i urzędowe, których autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była przedmiotem zarzutów stron postępowania.

Ponadto ustalenia stanu faktycznego zostały poczynione także na podstawie zeznań świadków M. W. (3), D. W., M. B., L. W., M. M., M. W. (1) i A. B. (1).

Sąd pominął zeznania świadka S. G., gdyż świadek nie posiadał istotnych informacji na podstawie, którzy można byłoby poczynił ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania świadka M. M., który był u notariusza wraz z pozwanym S. D. w dniu 09.09.2011, stąd miał wiedzę na temat osób obecnych przy podpisywaniu aktu oraz negocjacji przed zawarciem umowy. Jednakże świadek nie był ze stronami w trakcie podpisywania umowy i nie widział przekazywania pieniędzy, a wiedzę o przekazaniu kwoty 40 000 zł czerpał od samego pozwanego, który taką właśnie kwotę miał przygotowaną do pożyczenia.

Świadek M. W. (1) był notariuszem przed którym strony zawierały umowy z dnia 09.09.2011 r., jednak nie pamiętał szczegółów samych umów, ani faktu przekazywania pieniędzy czy ich kwoty. Wskazał jedynie, że zwykle przy tego typu umowach tłumaczy stronom na czym polega przewłaszczenie na zabezpieczenie i czym różni się od hipoteki, jednak nie pamiętał czy tak było w przypadku tej konkretnej umowy stron. Zeznania świadka były w pełni wiarygodne.

Do zeznań świadków L. W., M. W. (3), R. W. i D. W. Sąd podszedł z ostrożnością, gdyż świadkowie ci są rodziną powoda, a zatem mogli być jak on zainteresowani korzystnym dla powoda rozstrzygnięciem postepowania, a nadto większość informacji przekazywanych w zeznaniach czerpali od samego J. W. (1), a nie z własnych obserwacji. Zeznania świadka L. W. uznał Sąd za wiarygodne, chociaż podawane przez świadka informacje polegały na relacjonowaniu wiadomości otrzymanych od powoda, L. W. nie była osobiście świadkiem, ani zawarcia umowy pożyczki, ani negocjacji tej umowy, tym bardziej nie widziała jaka kwota była przekazywana powodowi przez pozwanego. Sąd nie odmówił wiarygodności zeznaniom świadka M. W. (3), poza częścią w której świadek twierdził, że powód nie czytał aktu notarialnego z dnia 09.09.2011 r. i myślał, że dokonuje zabezpieczenia spłaty pożyczki w postaci hipoteki na udziale (...) w nieruchomości w K.. W ocenie Sądu zeznania świadka w tym zakresie są niewiarygodne, gdyż notariusz odczytywał stronom umowy treść aktu notarialnego, powód złożył pod nim podpisy i nie wykazano, aby powód zgłaszał uwagi lub zapytania do treści aktu, a zatem przyjąć należy, że rozumiał ją i akceptował - również w zakresie odnoszącym się do przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie pożyczki. Sąd nie dał wiary także zeznaniom świadków R. W. i D. W., że pozwany pożyczył powodowi jedynie kwotę 25 000 zł, nie zaś 40 000 zł. Żaden z tych świadków nie był obecny przy zawieraniu umów z dnia 09.09.2011 r. i przy przekazywaniu pieniędzy tytułem pożyczki, co nastąpiło w gabinecie u notariusza. Świadek D. W. oczekiwał wówczas na ojca J. W. (1) w samochodzie pod biurem notarialnym, a jedyne własne obserwacje poczynił w trakcie rozmów toczących się między A. B. (1), a powodem. Zeznania świadków w tym zakresie nie znajdują potwierdzenia w innym wiarygodnym materialne dowodowym, a ponadto świadek D. W. był w przeszłości karany za składanie fałszywych zeznań, a zatem wiarygodność jego zeznań jest ograniczona.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania świadka M. B., który zeznał że skontaktował ze sobą powoda i A. B. (1) z pozwanym któremu przekazał, że ma chętnych na pożyczenie od S. D. pieniędzy, jednak ani szczegółów umowy ani kwoty pożyczki świadek nie znał.

Niewiarygodne były zeznania świadka A. B. (1), że pożyczył od powoda jedynie część otrzymanych pieniędzy w kwocie 40 000 zł, a resztę spożytkował powód na nieznane świadkowi potrzeby. Z zeznań powoda i pozwanego wynika, że powód przekazał A. B. (1) całą otrzymaną od S. D. kwotę pożyczki. Sąd dał wiarę zeznaniom tego świadka, że przed transakcjami nie znał pozwanego. Zeznania świadka A. B. (1) były bardzo ogólne, świadek wielu istotnych szczegółów sprawy nie pamiętał i powoływał się składane w prokuraturze zeznania i protokół konfrontacji z J. W. (1).

Wiarygodne były zeznania wszystkich świadków, że powód nie znał się z pozwanym przed zawarciem umów z dnia 09.09.2011 r., co potwierdziły również same strony.

W ocenie Sądu nie zasługują na wiarygodność zeznania powoda, że w rzeczywistości pozwany przekazał mu pieniądze tytułem pożyczki w kwocie 25 000 zł, a nie 40 000 zł. W akcie notarialnym z dnia 09.09.2011 r. zostało wprost wskazane, że powód przyjął od pozwanego pożyczkę w kwocie 40 000 zł i potwierdził odbiór tej kwoty. Sama umowa pożyczki nie była wprawdzie oprocentowana, co nie jest typowym w transakcjach między osobami dla siebie obcymi a z ustalonego stanu faktycznego nie wynikają żadne okoliczności (w szczególności stosunki osobiste) mogące uzasadniać zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego udzielenie pożyczki nieoprocentowanej, jednak nie było to niezgodne z przepisami. Jednakże uwzględnić należało, że gdyby powód rzeczywiście nie otrzymał kwoty 40 000 zł, a jedynie 25 000 zł, to nielogicznym było, że w kierowanych do pozwanego pismach o przedłużenie terminu do spłaty pożyczki powoływał się ciągle na kwotę 40 000 zł, a nie wskazywane przez powoda 25 000 zł. Powód nie kwestionował wówczas także ustalonego zabezpieczenia spłaty pożyczki w postaci przeniesienia udziału w nieruchomości (...) części na S. D. i chciał jedynie negocjować okoliczności dotyczące opróżnienia mieszkania i dalszego korzystania z niego. Fakt, iż to A. B. (1) redagował te pisma, nie ma znaczenia, gdyż powód nie zgadzając się z ich treścią powinien odmówić ich podpisania i wysłania pozwanemu. Kolejno należy podnieść, że powód w pozwie (k. 3) i pierwszych pismach procesowych w sprawie wskazywał na udzielenie pożyczki w kwocie 40 000 zł, nie podnosił wówczas okoliczności udzielenia mu pożyczki w mniejszej kwocie niż wskazana w akcie z dnia 09.09.2011 r. Ponadto zeznania powoda w toku postępowania były nielogiczne i niespójne z zeznaniami, jakie powód składał podczas konfrontacji z A. B. (1) w toku postępowania prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową B.-P. w B., sygn. akt 1 Ds. 134/14. Powód zeznał w trakcie konfrontacji, że nie pamięta czy pieniądze dostał od pozwanego w gotówce do ręki, czy też pozwany przekazał je A. B. (1), a także nie dokonał przeliczenia kwoty, a do samego przekazania pieniędzy doszło na korytarzu kancelarii notarialnej lub poza budynkiem (k. 332). Ponadto wskazywał, że rzeczywiście mógł jakąś kwotę ok. 2 000 zł zabrać z kwoty przekazanej A. B. (1) za zakup świeczników, podczas gdy później w ogóle takich okoliczności w toku niniejszego postepowania nie twierdził. Zaskakujące a przez to niewiarygodne jest zatem, że w toku zeznań składanych przed Sądem powód był pewien, że pożyczki otrzymał od pozwanego 25 000 zł, bo to A. B. (1) ustalił taką kwotę, a nadto że do przekazania gotówki doszło w biurze przy notariuszu. Powód w trakcie konfrontacji wskazywał również, że pozwany miał przygotowaną kwotę 25 000 zł, zaś z zeznań świadka M. M. wynika, iż S. D. miał przygotowaną kwotę 40 000 zł.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego S. D., że przekazał powodowi w obecności notariusza w dniu 09.09.2011 r. kwotę 40 000 zł, a nie 25 000 zł z powołanych wyżej przyczyn z powodu których odmówił w tej kwestii wiarygodności zeznaniom powoda.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, że złożone przez biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości mgr inż. R. J. opinie oraz ustne wyjaśnienia do opinii złożone na rozprawie w dniu 11.05.2016 r. mogły stanowić podstawę ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu wywody sporządzonych opinii były pełne, przekonujące, obejmowały całokształt okoliczności istotnych dla badanego zagadnienia oraz logicznie skonstruowane. Stosowana przez biegłego metoda wyceny w podejściu porównawczym poprzez porównywanie parami jest właściwą i powszechnie stosowaną metodą. Jej zastosowanie pozwoliło biegłemu na wydanie jednoznacznych i kategorycznych wniosków opinii. Biegły wskazał w opiniach oraz w trakcie składania ustnej opinii na rozprawie w dniu 11.05.2016 r., że dokonał zmiany pierwotnej wyceny udziału (...) w nieruchomości oznaczonej (...), gdyż po ponownych oględzinach nieruchomości, w tym nieudostępnionych wczesnej pomieszczeń budynku mieszkalnego konieczne było skorygowanie wyceny i jej ostateczne ustalenia podane w opinii z dnia 30.11.2015 r. były właściwe. Biegły wyjaśnił, że fakt iż przedmiotem wyceny był udział we własności nieruchomości (...) części miał znaczenie dla dokonanej wyceny, nie była to jednak cecha najważniejsza, która przeważała nad innymi przesłankami. Biegły sam podał w opinii, że fakt iż działka jest skrajnie mała, wpływa na utrudnienia w korzystaniu z budynku i brał pod uwagę jej niedużą powierzchnię i ograniczenia w funkcjonalności, a zatem zarzuty strony pozwanej w tej kwestii były bezzasadne. Biegły po ponownych oględzinach dokonał również obniżenia standardu nieruchomości z przeciętnego na „słaby” co doprowadziło do obniżenia ceny m2 przy wycenie udziału. Należy wskazać, że biegły w sposób dokładny i logiczny wyjaśnił wszystkie zgłaszane do opinii zarzuty i wątpliwości stron. Należy zauważyć, że biegły odniósł się do całego materiału procesowego uzyskanego w sprawie, rozważył zagadnienia przedstawione mu w postanowieniu dowodowym, wszystko to w sposób przystępny i zrozumiały prezentując w treści opinii. Wieloaspektowość dokonanych rozważań, rzeczowe i pozbawione zbędnych dywagacji wywody opinii nie pozwalały na skuteczne zakwestionowanie jej końcowych wniosków. Podniesione przez strony zastrzeżenia nie wpłynęły na zmianę dokonanej wyżej oceny przedmiotowej opinii. W ocenie Sądu wyrażone wątpliwości zostały przez biegłego w sposób jednoznaczny wyjaśnione w uzupełniających opiniach, na co wskazano powyżej.

Sąd zważył co następuje:

Powód J. W. (1) wniósł w niniejszej sprawie następujące roszczenia: 1. ustalenia nieważności umowy przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 9 września 2011 r. zawartej przed notariuszem M. W. (1) do Rep. (...); 2. ustalenia nieważności umowy pożyczki z dnia 9 września 2011 r. zawartej przed notariuszem M. W. (1) do Rep. (...); 3. zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli o treści: „Przenoszę na J. W. (1) przysługujący mi udział wynoszący (...) części we własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wadowicach”; 4. pozbawienia klauzuli wykonalności tytułu wykonawczego – aktu notarialnego z dnia 9 września 2011 r. sporządzonego przez notariusza M. R.. A nr (...).

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu istnienia stosunku prawnego lub prawa zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że ukształtowany jest pogląd stwierdzający, iż interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia, bądź nieistnienia, stosunku prawnego lub prawa. Konsekwencją tego poglądu jest również dalszy utrwalony pogląd, że interes ten nie istnieje wówczas, gdy już jest możliwe wytoczenie powództwa o świadczenie, chyba że ze spornego stosunku prawnego wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne (wyrok SN z dnia 30 października 1990 r., I CR 649/90, Lex nr 158145).

Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Ustanowienie w umowie na rzecz wierzyciela nadmiernego lub zbytecznego zabezpieczenia wierzytelności może być przyczyną stwierdzenia nieważności tej umowy na podstawie art. 58 § 2 i art. 353[1] k.c. (wyrok SN z dnia 28 października 2010 r. II CSK 218/10, OSNC 2011/6, poz. 72). Dla oceny czy konkretna umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie powinna zostać uznana za nieważną, niezbędne jest jednak wykazanie przez stronę zarzucającą nieważność tej umowy stanu „nadzabezpieczenia”, w szczególności ilościowej dysproporcji zabezpieczanego długu (wraz z ewentualnymi odsetkami) w stosunku do wartości przedmiotu przewłaszczonego na zabezpieczenia.

W niniejszej sprawie należało stwierdzić, iż zawarta pomiędzy stronami w dniu 09.09.2011 r. umowa przeniesienia przysługującego powodowi udziału (...) części własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) stanowiąca zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki jest nieważna. W ocenie Sądu ustanowione zabezpieczenie w sposób rażący przewyższało wierzytelność, którą stanowiła pożyczka w kwocie 40 000 zł. Jak ustalono na podstawie opinii biegłego wartość rynkowa udziału (...) części w prawie własności nieruchomości gruntowej, obejmującej działkę nr (...) o pow. 283 m2 zabudowanej budynkiem mieszkalnym objętej księgą wieczystą (...) na dzień 09 września 2011 r. wynosiła 125 100 zł. Zatem przewłaszczony przedmiot miał wartość trzykrotnie wyższą w stosunku do długu, który miał zabezpieczać. Pomiędzy zabezpieczeniem, a wierzytelnością, której dotyczyło zachodzi zatem rażąca dysproporcja i narusza to zasady współżycia społecznego. Brak zwrotu pożyczki przez powoda miał skutkować przejściem prawa własności (...) części własności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) na rzecz S. D., a więc utratą na rzecz pozwanego przez powoda prawa majątkowego o wartości kilkukrotnie większej aniżeli świadczenie jakie otrzymał powód. Zdaniem Sądu taki sposób zabezpieczenia pożyczki otrzymanej od pozwanego należy ocenić jako naruszający podstawowe zasady słuszności kontraktowej i uczciwości w obrocie, a w konsekwencji wobec sprzeczności tej umowy z zasadami współżycia społecznego należało ustalić, że jest ona nieważna.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów orzeczono, jak w punkcie I sentencji wyroku.

Ustalenie nieważności w/w umowy pociąga za sobą bezzasadność żądania zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia woli w którego treści pozwany zobowiązałby się do przeniesienia na J. W. (1) przysługujący mu udziału (...) części we własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). Udział ten - z uwagi na nieważność umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie - stanowi nadal własność powoda J. W. (1). Skoro zatem powód jest ciągle właścicielem tego udziału to roszczenie o złożenie oświadczenie o przeniesieniu go na powoda, które miałoby został złożone przez pozwanego jest bezzasadne i jako takie podlegało oddaleniu w pkt II sentencji na podstawie art. 64 k.c., gdyż na pozwanym obowiązek złożenia żądanego przez powoda oświadczenia woli nie ciąży.

Odnośnie roszczenia powoda o ustalenie nieważności umowy pożyczki z dnia 09.09.2011 r. należy wskazać, iż zgodnie z przepisem art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powód nie wykazał, aby w trakcie zawierania tej umowy znajdował się pod wpływem błędu. Stosownie do brzmienia art. 84 § 1 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny) (§2). Jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2012 r., sygn. akt III CSK 221/11 (LEX 1164737): Błąd dotyczy sfery wewnętrznej podmiotu składającego oświadczenie woli ustalenie wystąpienia błędu, o którym mowa w art. 84 k.c., może zatem nastąpić tylko poprzez analizę zewnętrznych okoliczności poprzedzających, towarzyszących złożonemu oświadczeniu woli, jak również tych, które nastąpiły już po złożeniu oświadczenia woli, a mogących mieć znaczenie dla oceny wyobrażenia strony o skutkach podjętej czynności prawnej. Wymaga to w szczególności uwzględnienia celu gospodarczego, jaki strona, która złożyła oświadczenie woli chciała osiągnąć, skonfrontowania tego celu z treścią czynności prawnej, oceny stopnia skomplikowania zamierzonej i podjętej czynności prawnej, okoliczności subiektywnych dotyczących możliwości oceny rzeczywistych skutków prawnych dokonanej czynności prawnej przez osobę, która powołuje się na błąd oraz zachowania się drugiej strony poprzedzającego dokonanie tej czynności, w tym wyrażanym przez nią wobec drugiej strony ocenom dotyczącym skutków prawnych, jakie miała wywołać czynność prawna. Nie można bowiem wykluczyć możliwości wystąpienia błędu, gdy strona - po wyeliminowaniu czynników zewnętrznych towarzyszących złożonemu oświadczeniu woli - dostrzegłaby rzeczywiste znaczenie prawne dokonywanej przez siebie czynności prawnej, jednakże przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności poprzedzających oraz towarzyszących złożonemu oświadczeniu woli, mylnie rozumiała znaczenie dokonywanej czynności prawnej. Warunkiem istotności błędu w rozumieniu art. 84 § 2 k.c. jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o treści czynności prawnej, zarówno jej podstawy faktycznej lub prawnej, jak i każdego ich elementu, które było przyczyną złożenia oświadczenia woli, przy uwzględnieniu tego, że gdyby składający oświadczenie znał treść rzeczywistą, nie złożyłby tego oświadczenia. Między błędem a oświadczeniem woli powinien istnieć związek przyczynowy. Nie ma znaczenia, czy błąd odnosi się do faktów poprzedzających zawarcie stosunku prawnego, towarzyszących jego zawarciu, czy też jego skutków. O istotności błędu przesądzać muszą kryteria obiektywne, odnoszone do oceny rozsądnego człowieka, który znając prawdziwy stan rzeczy, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści, a jej podstawą powinien być całokształt okoliczności, w tym również rozważenie interesów stron stosunku prawnego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt V CSK 25/12, LEX nr 293974). Zdaniem Sądu powód nie udowodnił by pozwany S. D. działał w porozumieniu z A. B. (1) i swoimi wspólnymi działaniami nakłonili powoda do podpisania niekorzystnych umów w dniu 09.09.2011 r. Pozwany i A. B. (1) przed zawarciem umów z dnia 09.09.2011 r. nie znali się, nie prowadzili wspólnie interesów, a kontakt ich został nawiązany za pośrednictwem M. B. pracującego w lombardzie, gdzie A. B. (1) szukał osoby mogącej udzielić pożyczki powodowi. Nie działali oni zatem w zmowie i ich celem nie było podstępne przejęcie udziału powoda w nieruchomości przy ul. (...) w K.. Pozwany nie mógł wiedzieć, że powód nie dokona spłaty pożyczki sam, a powód nie udowodnił aby pozwany miał świadomość, że to A. B. (1) ma dostarczyć mu pieniądze na spłatę pożyczki. Powód i pozwany również nie znali się i nigdy nie widzieli przed zawarciem umów z dnia 09.09.2011 r., a zatem pozwany nie znał sytuacji finansowej powoda i nie mógł działać z chęcią wykorzystania jego trudnego położenia i braku środków na spłatę pożyczki. W ocenie Sądu udzielenie nieoprocentowanej pożyczki obcej osobie nie jest wprawdzie typowe w transakcjach pożyczki, jednak pozwany nie miał wątpliwości co do zdolności powoda do spłaty tej pożyczki, a nadto jej zabezpieczeniem miało być przeniesienie udziału (...) we własności nieruchomości, a zatem ewentualny brak uregulowania długu nie byłby dla pozwanego bardzo dotkliwy, gdyż mógł zaspokoić się po przeprowadzeniu egzekucji z tego udziału w nieruchomości. W samym akcie notarialnym powód zobowiązywał się do opuszczenia domu i wymeldowania, bez prawa do lokalu zastępczego a zatem musiał zdawać sobie sprawę, że ewentualny brak spłaty pożyczki będzie oznaczał utratę przez niego własności (...) części udziału w nieruchomości, a nie obciążenie jej hipoteką.

Kolejno należy wskazać, że pismo powoda z dnia 31.10.2013 r. zawierające oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w akcie notarialnym Rep. A nr (...) obejmującym umowę pożyczki i umowę przeniesienia udziału we własności nieruchomości na zabezpieczenie nie zostało dostarczone pozwanemu, nie zapoznał się on z nim, a zatem należały uznać iż do skutecznego złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonych w dniu 09.09.2011 r. oświadczeń woli nie doszło.

Akt notarialny został powodowi odczytany, powód wyraził zgodę na jego treść i złożył oświadczenia zawarte w jego treści dobrowolnie, zaś Sąd nie mógł uznać tłumaczeń powoda, że robił to co kazał mu A. B. (1) i to jemu bezrefleksyjnie pozostawiał ustalenie treści umowy i skutki jej niewykonania, gdyż powód jako osoba dorosła i świadoma doniosłości prawnej składanych oświadczeń woli winien sam dbać o własne interesy.

Ponadto powód nie wykazał, aby zawarta umowa pożyczki była umową pozorną, a w rzeczywistości dotyczyła pożyczki na kwotę 25 000 zł, nie zaś na kwotę 40 000 zł. co pociągać mogłoby sankcję nieważności tej umowy przewidzianą w art. 83 § 1 k.c. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie wynika bowiem, aby przekazana została powodowi jedynie 25 000 zł a nie wskazana w akcie notarialnym z dnia 09.09.2011 r. kwota 40 000 zł. ani aby wzajemnie wiadomym zamiarem stron było udzielenie powodowi pożyczki jedynie w kwocie 25 000 zł a nie we wskazanej w akcie notarialnym kwocie 40 000 zł. Mając to na uwadze żądanie ustalenia nieważności umowy powódki podlegało oddaleniu o czym orzeczono w pkt II sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów.

Powód żądał również pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego – aktu notarialnego z dnia 9 września 2011 r. sporządzonego przez notariusza M. R.. A nr (...). Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:

1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie;

3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Umowa stwierdzona aktem notarialnym rep. A nr (...) obejmuje w § 12 poddanie się przez powoda egzekucji w zakresie obowiązku wydania pozwanemu we współposiadanie nieruchomości. Jeżeli przyjąć, że obowiązek, którego wykonaniu egzekucji pozwany się poddał w akcie notarialnym, był pochodną przewłaszczenia udziału w nieruchomości na zabezpieczenie (wskazuje na to zawarte w § 12 tiret 4 postanowienie o możliwości swobodnego dysponowania nabytym udziałem w nieruchomości przez pozwanego), to ustalona nieważność umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie przemawiałaby za nieistnieniem również obowiązku wydania nieruchomości we współposiadanie, co – pomimo braku ustalenia nieważności umowy pożyczki - stanowić mogłoby podstawę pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego. Wszelako z ustalonego stanu faktycznego wynika, że w stosunku do powoda zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne wykonania obowiązku opisanego w § 12 aktu notarialnego, a nadto, że powód nieruchomość tę był zmuszony opuścić (zeznania świadka L. W., k. 294), co wskazuje na to, że obowiązek przewidziany w § 12 aktu notarialnego został od powoda wyegzekwowany. Z chwilą wyegzekwowania obowiązku przewidzianego w tytule wykonawczym roszczenie o pozbawienie wykonalności tego tytułu wygasa. W konsekwencji uznać należało, że na chwilę zamknięcia rozprawy roszczenie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego już powodowi nie przysługiwało i w konsekwencji również żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego podlegało oddaleniu w pkt II sentencji.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Wartość przedmiotu sporu stanowiła kwotę 300 000 zł.

Powód wygrał sprawę w 25% (gdyż zostało uwzględnione jedno z czterech jego żądań), zaś strona pozwana w 75%.

Na poniesione przez powoda koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 8 856 zł.

Na poniesione przez pozwanego koszty złożyły się:

- wynagrodzenie pełnomocnika: 7200 zł.

- opłata skarbowa: 17 zł.

Łączne koszty strony pozwanej to kwota 7 217 zł.

Stosownie do wyników postępowania powodowi należny był zwrot od pozwanego S. D. kwoty 2 214 zł (8 856 zł x 25% = 2 214,00 zł), o czym orzeczono w pkt III sentencji wyroku, zaś pozwanemu należała się od powoda J. W. (1) kwota 5 345,25 zł (7217 zł x 75%), o czym orzeczono w pkt IV sentencji wyroku.

Pozostałą część wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu powoda (tj. kwotę 6 642,00 zł) przyznano w pkt V sentencji od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na zasadzie § 2 pkt 1, 2 i 3 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 z późn. zm.).

W pkt VI Sąd nakazał ścignąć od pozwanego stosownie do wyników postępowania w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przy uwzględnieniu art. 100 k.p.c. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 3 750,00 zł tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód został zwolniony. Opłata od pozwu wynosiła 15 000 zł (5% x 300 000 zł), a zatem obciążająca pozwanego część wynosiła 3 750 zł (15 000 zł x 25%).