Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2016 r. w Gdańsku

sprawy W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji W. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 maja 2015 r., sygn. akt VII U 1676/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu W. M. prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2014 roku;

2.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonego W. M. kwotę 210,00 (dwieście dziesięć 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

SSO del. Maria Ołtarzewska SSA Bożena Grubba SSA Michał Bober

Sygn. akt: III AUa 1373/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu W. M. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach z uwagi na nielegitymowanie się przez wnioskodawcę wymaganym przez prawo 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł ubezpieczony, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji oraz przyznanie ubezpieczonemu prawa do świadczenia od dnia złożenia wniosku

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 8 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony J. M., urodzony w dniu (...), w dniu 6 czerwca 2014 r. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę.

Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, a wymagany prawem wiek 60 lat ukończył w dniu (...)

W toku postępowania przed organem rentowym, na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił 25 lat, 2 miesiące i 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

W okresie od 2 stycznia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Stoczni (...) S. A. zajmując kolejno następujące stanowiska:

- od 2 stycznia 1976 r. do 15 maja 1976 r. – montera maszyn

- od 16 maja 1976 r. do 30 czerwca 1976 r. – kierownika budowy statku

- od 1 lipca 1976 r. do 31 sierpnia 1978 r. – samodzielnego budowniczego statku

- od 1 września 1978 r. do 31 marca 1985 r. – starszy budowniczy statku

- od 1 kwietnia 1985 r. do 31 grudnia 1992 r. – kierownika oddziału ciepłowniczego

W okresie od 8 sierpnia 1988 r. do 31 grudnia 1992 r. skarżący korzystał z urlopu bezpłatnego.

We wskazanych powyżej okresach Stocznia (...) zatrudniała od 10 tysięcy do 13 tysięcy pracowników.

Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy zaliczanej do pierwszej kategorii zatrudnienia, wskazując, że w okresie od 2 stycznia 1976 r. do 15 maja 1976 r. skarżący świadczył prace określone pod poz. 90 działu III wykazu A stanowiącego znacznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1983 r., w okresie od 16 maja 1976 r. do 31 marca 1985 r. wnioskodawca świadczył prace określone pod poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1983 r. zaś w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 7 sierpnia 1988 r. ubezpieczony świadczył prace określone pod poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do przywołanego powyżej rozporządzenia.

Świadcząc pracę w charakterze montera maszyn, kierownika budowy statku, starszego budowniczego statku oraz samodzielnego budowniczego statku wnioskodawca wykonywał prace zaliczone do prac szczególnych w wykazie A. Ubezpieczony zajmował się montowaniem instalacji na nowobudowanych statkach jako monter i nadzorowaniem wszystkich robotników wykonujących prace na statku jako budowniczy.

Ubezpieczony wykonywał przypisane do niego zadania bezpośrednio na terenie statku, na pochylni lub nabrzeżu. Do obowiązków skarżącego jako budowniczego należało kontrolowanie wykonywanych zadań produkcyjnych, zgodnie z dostępną dokumentacją techniczną i technologiczną.

Wykonując powyższe zadania ubezpieczony stale przebywał na pochylniach i w dokach, w których budowano statki, spawano ich kadłuby i grodzie, piaskowano, malowano.

Po zwodowaniu statku miejscem pracy ubezpieczonego był budowany statek, który należało wyposażyć.

W okresie od 1 kwietnia 1985 do 7 sierpnia 1988 ubezpieczony świadczył prace w charakterze kierownika Oddziału Ciepłowniczego na Wydziale Energetycznym. Ubezpieczonemu podlegali bezpośrednio zatrudnieni w wydziale mistrzowie oraz brygadziści.

Oddział ciepłownicy zajmował się wytwarzaniem energii cieplnej w postaci pary, gorącej wody i kondensatu oraz przesyłaniem tych mediów do odbiorców.

Wnioskodawca posiadał uprawnianie niezbędne do nadzorowania kotłów poniżej 40 barów i nadzorował jeden 35- barowy kocioł oraz dwa kotły niskociśnieniowe.

W trakcie pełnienia funkcji kierowniczej skarżącemu podlegało około 80 osób. Z uwagi na posiadane uprawnienia oraz kwalifikacje skarżący koordynował prace wykonywane przez podległych mu pracowników, będąc obecnym oraz bezpośrednio uczestnicząc przy wykonywanych przez nich zadaniach związanych z obsługa kotłów i ciągów ciepłowniczych na terenie stoczni.

Wnioskodawca był odpowiedzialny za utrzymanie urządzeń ciepłowniczych w ciągłym ruchu. W związku z powyższym brał udział w dokonywaniu ich konserwacji, usuwał pojawiające się awarie. Do zakresu obowiązków skarżącego należało zarówno koordynowanie tych prac oraz sprawowanie dozoru inżynieryjno – technicznego. W przypadku awarii kotła ubezpieczony ustawiał parametry zgodnie z dokumentacją.

Ubezpieczony posiadał oddzielne wyodrębnione pomieszczenia znajdujące się na terenie kotłowni. Mimo powyższego praktycznie przez cały okres czasu przebywał wraz z pracownikami.

Sprawami administracyjnymi zajmował się kierownik wydziału energetycznego, a nie ubezpieczony.

Wnioskodawca uczestniczył w codziennym przydzieleniu prac oraz zadań poszczególnym pracownikom.

Od 8.08.1988 r. do 31.12.1992 roku ubezpieczony otrzymał ze Stoczni urlop bezpłatny.

W okresie od dnia 14 sierpnia 1988 r. do 4 września 1991 r. wnioskodawca przebywał za pośrednictwem przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. na kontrakcie eksportowym zawartym z przedsiębiorstwem włoskim – platformą wiertniczo – wydobywczą ropy naftowej u wybrzeży Libii w charakterze mechanika w ramach Uchwały z dnia Rady Ministrów nr 280/81 z dnia 31 grudnia, a następnie nr 177/88 z dnia 3 października 1988 i 71 z 03 maja 1989 r. oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 1974 z późniejszymi zmianami.

Następnie wnioskodawca był zatrudniony za pośrednictwem (...) z siedzibą w Z. na platformie wiertniczej na Morzu Ś. od dnia 22 września 1991 r.

Zakład Usługowo – Handlowym (...) Sp. z o.o. G. (przedstawiciel przedsiębiorstwa (...) z siedziba w Z.) nie zgłosiło wnioskodawcy w okresie od 22 września 1991 r. do 31 marca 1993 r. do ubezpieczenia społecznego, od marca 1993 r. w/w przedsiębiorstwo rozliczało się na deklaracjach bezimiennych.

W okresie od 1 maja 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r., to jest przez jeden rok, ubezpieczony opłacał dobrowolnie składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Wnioskodawca pracował na platformach wiertniczych w charakterze mechanika, który świadczył prace w grupie utrzymania ruchu. Do jego obowiązków należało utrzymywanie sprawności urządzeń takich jak zawory, turbina gazowa, łodzie ratunkowe, kompresory, pompy, silniki diesel. Wskazane powyżej urządzenia znajdowały się na wyposażeniu platformy wiertniczej.

Platformy wiertnicze, na których prace świadczył skarżący, zajmowały się zarówno wierceniem jak i produkcją – wydobywaniem ropy naftowej. Warunki pracy wnioskodawcy były trudne oraz wysoce uciążliwe. Pracujące na platformie osoby miały styczność z ulatniającym się gazem, który napędzał turbiny. Pracownicy wykonujący przypisane im zadania na zewnątrz (tak jak ubezpieczony) musieli nosić na sobie maski gazowe, specjalne buty, hełm.

Na platformie wiertniczej na Morzu Ś. w latach od czerwca 1989 r. do lutego 1995 w charakterze elektronika pracował także J. G..

Zatrudnionym na platformie wiertniczej był także K. K., który świadczył prace w latach 1992-1994 i zajmował się obsługą zabezpieczeń gazowych i parowych.

Zatrudnionym na platformie wiertniczej na Morzu Ś. był także R. M., który pełnił funkcje bezpośredniego przełożonego wnioskodawcy.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, w tym aktach osobowych wnioskodawcy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu emerytalnego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania świadków: J. G., K. K., R. M. oraz samego ubezpieczonego, bowiem korespondowały z pozostałym uznanym za wiarygodny materiałem dowodowym. W ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w tym zeznania wzajemnie się uzupełniały i stworzyły spójną całość.

Sąd I instancji przypomniał, iż przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, że stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury jest słuszne.

Sąd Okręgowy przywołał treść przepisów art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4, § 2 ust 1 i 2 i § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wskazał, iż w wykazie A rozporządzenia w dziale III (w hutnictwie i przemyśle metalowym) pod poz. 90 wymieniono prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach, w dziale XIV. ( prace różne) pod poz. 24 wskazano kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, natomiast w dziale I (w górnictwie) pod. poz. 4 wymieniono wydobywanie, obróbkę i przeróbkę surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu a pod poz. 4 prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody.

Sąd I instancji podkreślił, iż bezspornym jest, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze przekraczającym 25 lat, w dniu 28 lipca 2011 r. ukończył wymagany prawem wiek 60 lat. Nie udokumentował natomiast na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach,

W ocenie Sądu Okręgowego, wynik przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego nie daje podstaw do stwierdzenia, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym przez prawo 15- letnim okresem pracy w warunkach szczególnych

Odnosząc się na wstępie do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Stoczni (...) S. A., Sąd Okręgowy wskazał, iż całokształt zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego w szczególności w postaci akt osobowych ubezpieczonego oraz zeznań samego skarżącego wykazał ponad wszelką wątpliwość, że w okresie od 2 stycznia 1976 r. do 31 marca 1985 r. ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach polegającą na uczestnictwie w procesie budowy statku – która winna zostać zakwalifikowana jako praca o której mowa pod poz. 90 działu III wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia.

W ocenie Sądu, ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach także w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 7 sierpnia 1988 ( tj. do dnia poprzedzającego korzystanie przez wnioskodawcę z urlopu bezpłatnego), w trakcie którego pełnił funkcje kierownika oddziału ciepłowniczego – tj. wykonywał prace określoną pod poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia.

Orzekając w tym zakresie, Sąd wziął pod uwagę zeznania skarżącego, które były szczere, spójne oraz spontaniczne oraz w pełni korelowały z dokumentacją zawartą w jego aktach osobowych. Wnioskodawca zdołał wiarygodnie wyjaśnić, że wykonując różne prace w okresie od 2 stycznia 1976 r. do 31 marca 1985 w istocie wykonywał tożsame czynności związane z budową statków, które odbywały się zarówno na terenie statku jak i na pochylniach.

Z kolei rola jaką wnioskodawca pełnił w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 7 sierpnia 1988 r., zajmując stanowisko kierownika oddziału ciepłowniczego nie sprowadzała się do pełnienia przez skarżącego funkcji administracyjnej (bowiem te zadania były sprawowane przez kierownika wydziału elektrycznego), lecz polegała na bezpośrednim nadzorowaniu osób świadczących prace w kotłowni, przy obsłudze kotłów. Z racji posiadanych kwalifikacji skarżący brał bezpośredni udział zarówno w konserwacji urządzeń ciepłowniczych jak również w usuwaniu awarii, decydując o sposobie ich usunięcia. W związku z powyższym, bez wątpienia wnioskodawca miał codzienną styczność ze szkodliwymi warunkami.

W pozostałym okresie, którego zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach domagał się ubezpieczony, skarżący świadczył prace na platformach wiertniczych na Morzu Ś..

Sąd I instancji wyjaśnił, że obowiązujące przed dniem 1 stycznia 1990 r. przepisy tj. Uchwała Nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M.P, Nr 23, poz. 157 ze zm.) nie przewidywały możliwości korzystania przez pracowników polskich zatrudnionych za granicą z uprawnień w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Z uwagi na powyższe nie ma możliwości zaliczenia okresów pracy u pracodawców zagranicznych przypadających przed dniem 1 stycznia 1990 r. do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Dopiero art. 26 i art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.) – a następnie art. 42 i art. 44 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 ze zm.) ustalił, iż okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą jest traktowany jak okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz na Fundusz Pracy (art. 28 i 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 o zatrudnieniu). Z kolei tryb dokonywania wpłat na Funduszu Pracy został uregulowany Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 marca 1990 r. w sprawie dokonywania wpłat na Fundusz Pracy z tytuły zatrudnienia za granic oraz tryb uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr 18, poz. 111).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej, Sąd Okręgowy podkreślił, że skarżący przebywał za pośrednictwem przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. na kontrakcie eksportowym zawartym z przedsiębiorstwem włoskim – platformą wiertniczo – wydobywczą ropy naftowej u wybrzeży Libii w charakterze mechanika w ramach Uchwały z dnia Rady Ministrów nr 280/81 z dnia 31 grudnia, a następnie nr 177/88 z dnia 03 października 1988 i 71 z 03 maja 1989 r. oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 1974 z późniejszymi zmianami w okresie od 14 sierpnia 1988 r. do 4 września 1991 r.

W ocenie Sądu Okręgowego, zeznania powołanych w sprawie świadków potwierdziły fakt, że ubezpieczony świadczył prace na platformie wiertniczej, która zajmował się zarówno wierceniem jak i wydobyciem ropy naftowej - a jego praca polegała na naprawie różnego typu urządzeń, znajdujących się na platformie (takich jak np. turbiny).

Sąd I instancji podkreślił, że świadkowie J. G., K. K. oraz R. M. stanowią dla Sądu wiarygodne osobowe źródło dowodowe, bowiem jako współpracownicy ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia niewątpliwie posiadają wiedzę w zakresie prac przez niego wykonywanych

Zważywszy jednakże, że zgodnie z przywołaną powyżej regulacją zaliczeniu do stażu pracy szczególnych warunkach okresów świadczenia pracy na rzecz zagranicznych pracodawców przypadających przed dniem 1 stycznia 1990 r. jest niemożliwa – Sąd zaliczył ubezpieczonemu do stażu prac w szczególnych warunkach wyłącznie okres od 1 stycznia 1990 r. do 4 września 1991 r. /8 miesięcy i 4 dni/ - uznając, że we wskazanym powyżej okresie skarżący świadczył prace określona pod poz. 4 działu I wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia.

Pozostałe okresy, w których ubezpieczony świadczył prace na platformie wiertniczej, nie podlegają uwzględnieniu.

Nie uszło uwadze Sądu, że w okresie od 1 maja 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r. skarżący opłacał dobrowolne składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Jednakże wnioskodawca nie przedstawił Sądowi miarodajnych dokumentów potwierdzających pracowniczy charakter zatrudnienia wnioskodawcy w tym okresie. Stąd nie sposób jest przyjąć, że we wskazanym powyżej czasie ubezpieczony faktycznie posiadał status pracownika, a nie wykonywał pracę np. na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Na marginesie powyższych rozważań Sąd Okręgowy wskazał, że nawet ewentualne zaliczenie wskazanego powyżej okresu, po zsumowaniu z pozostałymi uwzględnionymi w toku przedmiotowego postępowania (tj. okresy zatrudnienia w Stoczni (...) – 12 lat, 7 miesięcy i 6 dni oraz okresem od 1 stycznia 1990 r. do 04 września 1991 r. w którym ubezpieczony świadczył prace na platformie wiertniczej – 8 miesięcy i 4 dni) w dalszym ciągu nie sprawi, że ubezpieczony będzie się legitymował wymaganym przez prawo 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Z kolei za pozostałe okresy zatrudnienia skarżącego u pracodawców zagranicznych nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu I instancji, nie istnieje możliwość ich uwzględnienia przy obliczeniu staży pracy w szczególnych warunkach jaki posiada skarżący.

Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawca nie spełnił wymogu przepracowania 15 lat w warunkach szczególnych na dzień 1.01.1999 r. r. , co jest jedną z wymaganych przesłanek, niezbędnych do nabycia wnioskowanego świadczenia.

W konkluzji, z wyżej przytoczonych względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami oddalił odwołanie skarżącego.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca W. M., zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że:

a) w toku postępowania Wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach;

b) Wnioskodawca w okresie od dnia 05 września 1991 roku do dnia 12 października 1994 roku nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;

c) w okresie dobrowolnego ubezpieczenia społecznego Wnioskodawca nie był pracownikiem w związku czym okresy te nie mogą zostać wliczone do stażu pracy w szczególnych warunkach;

d) Wnioskodawca nie przedstawił Sądowi miarodajnych dokumentów potwierdzających pracowniczy charakter zatrudnienia Wnioskodawcy w okresie od dnia 1 maja 1992 r. do dnia 30 kwietnia 1993 r.

2. sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: naruszenie art. 233 § l k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny bowiem:

- sąd nie wskazał przyczyn, na podstawie których odmówił wiarygodności konkretnym dowodom przedstawionym przez Wnioskodawcę oraz nie wyjaśnił dlaczego określone dowody, mimo że zostały przeprowadzone, sąd pominął, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku przez sąd w oparciu o jednostronne rozważenie materiału dowodowego na korzyść organu rentowego;

- sąd nie odniósł się do całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz nie skonfrontował poszczególnych dowodów z innymi dowodami w sprawie oraz nie przedstawił logicznie spójnych wniosków.

3. naruszenie prawa materialnego tj.:

a) art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze przez jego błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż wnioskodawca w okresie od dnia 5 września 1991 roku do dnia 12 października 1994 nie wykonywał prac w szczególnych warunkach, a także poprzez uznanie, iż nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat, tj. wymienionej w wykazie A Rozporządzenia.

Powołując się na powyższe, skarżący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie W. M. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach, poczynając od dnia złożenia wniosku oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania (w tym kosztów zastępstwa procesowego) za I i II instancję według norm przepisanych, ewentualnie - w przypadku niemożności zmiany wyroku – uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu apelacji skarżący szczegółowo umotywował podniesione zarzuty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem mu prawa do emerytury od dnia 1 czerwca 2014 r.

Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności podstaw zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd I instancji sprostał tym wymogom. Sąd odwoławczy orzeka przy tym w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych
w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny może nadto czynić ustalenia i to odmienne od ustaleń Sądu pierwszej instancji, bazując
na tym samym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1752/00, LEX nr 78279, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
09 maja 2002 r., sygn. akt II CKN 615/00, LEX nr 55097). Prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał częściowo błędnej oceny materiału dowodowego, a przez to w konsekwencji - poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego i niewłaściwą subsumcją ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

Przedmiotem niniejszej sprawy było przyznanie wnioskodawcy W. M. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Podstawę prawną przyznania emerytury w wieku niższym niż wymagany wiek jest przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1997 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna), zgodnie z którym ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej: rozporządzenie), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym (co najmniej 15 lat) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25-letni).

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 1 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 cyt. ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury
w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których uprawnionym osobom przysługuje prawo do emerytury w wieku obniżonym, ustala się natomiast –
jak stanowi ust. 4 art. 32 cyt. ustawy - na podstawie przepisów dotychczasowych,
tj. na podstawie rozporządzenia.

W przedmiotowej sprawie spór stron sprowadzał się do spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki co najmniej 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez niego przesłanek wieku 60 lat oraz 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd I instancji po przeprowadzeniu postępowania dowodowego zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy zatrudnienia w Stoczni (...) od 2 stycznia 1976 r. do 31 marca 1985 r. (Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach - wykaz A rozporządzenia dział III poz. 90), od 1 kwietnia 1985 r. do 7 sierpnia 1988 r. na stanowisku kierownika oddziału ciepłowniczego (wykaz A dział XIV poz. 24 rozporządzenia) oraz od 1 stycznia 1990 r. do 4 września 1991 r. kiedy wnioskodawca przebywał za pośrednictwem przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. na kontrakcie eksportowym zawartym z przedsiębiorstwem włoskim – platformą wiertniczo – wydobywczą ropy naftowej u wybrzeży Libii.

W rezultacie Sąd I instancji ustalił, iż wnioskodawca nie posiada 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem 12 lat 7 miesięcy i 5 dni stażu w Stoczni (...) oraz 8 miesięcy i 4 dni świadczenia pracy na platformie wiertniczej nie dają łącznie takiego stażu.

Na etapie postępowania apelacyjnego wnioskodawca domagał się doliczenia mu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów od 5 września 1991 r. do 12 października 1994 r., kiedy świadczył pracę na platformie wiertniczej za granicą.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu I instancji co do zaliczenia wnioskodawcy okres pracy na platformie wiertniczej od dnia 1 stycznia 1990 r., od której to daty przepisy Uchwały Nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych przewidywały możliwości korzystania przez pracowników polskich zatrudnionych za granicą z uprawnień w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Sąd I instancji błędnie jednak wskazał, iż z tytułu tego wnioskodawcy należy zaliczyć tylko 8 miesięcy i 4 dni, bowiem okres ten w rzeczywistości wynosił 1 rok 8 miesięcy i 4 dni. Podkreślenia wymaga, iż z uzasadnienia Sądu Okręgowego wynika, iż zamiarem jego było zaliczenie całego okresu od 1 stycznia 1990 r. do 4 września 1991 r., ale prawdopodobnie na skutek omyłki błędnie obliczył na jego podstawie staż i tal też go dalej opisywał w uzasadnieniu.

W związku z powyższym, Sąd I instancji de facto zaliczył wnioskodawcy 14 lat, 3 miesiące i 9 dni stażu pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu II instancji, Sąd Okręgowy w sposób dowolny ocenił jednak materiał dowodowy, w rezultacie błędnie uznając, iż wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych nie powinien zostać zaliczony okres od 1 maja 1992 r. do 30 kwietnia 1993 1994 r. Po uzupełnieniu materiału dowodowego o przesłuchanie wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny doszedł bowiem do przekonania, że także i ten okres powinien zostać wnioskodawcy zaliczony.

Jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji, w okresie od maja 1992 r. do 30 kwietnia 1993 1994 r. wnioskodawca, będąc nadal zatrudnionym na platformie wiertniczej za granicą, dobrowolnie opłacał składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce. Nie ma jednak racji Sąd Okręgowy, że ubezpieczony nie wykazał pracowniczego charakteru swojego zatrudnienia w tym okresie. Pracowniczy charakter jego zatrudnienia wynika bowiem z zaświadczenia z dnia 25 września 1994 r. wystawionego przez (...). Także z zeznań wnioskodawcy oraz świadków J. G. i K. K. jednoznacznie wynika, że skarżący wykonywał te same prace, które wykonywał, będąc na kontrakcie do 1991 r. Wnioskodawca pracował na platformach wiertniczych w charakterze mechanika, świadcząc prace w grupie utrzymania ruchu. Do jego obowiązków należało utrzymywanie sprawności urządzeń takich jak zawory, turbina gazowa, łodzie ratunkowe, kompresory, pompy, silniki diesel. Platformy wiertnicze, na których prace świadczył skarżący, zajmowały się zarówno wierceniem jak i produkcją, tj. wydobywaniem ropy naftowej. Warunki pracy wnioskodawcy były trudne oraz wysoce uciążliwe.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 13 stycznia 2016 r. wnioskodawca zeznał także, że początkowo był zatrudniony przez spółkę (...), a następnie do 1994 r. był na umowie bezpośredniej z firmą, która prowadziła platformę. Uczestniczył w pracach sekcji utrzymania ruchu, a jego praca polegała na remoncie instalacji i maszyn na platformach. Z zeznań skarżącego wynika także, iż spełniał kryteria pracowniczego podporządkowania, bowiem podlegał osobie nadzorującej, szefowi platformy oraz dyspozytorowi ruchu.

Sąd Apelacyjny uznał więc, że okres wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych należy doliczyć okres pracy za granicą od 1 maja 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r.

Tym samym, łącznie z zaliczonymi przed Sąd I instancji okresami, ubezpieczony wykazał więc 15 lat 3 miesiące i 9 dni pracy w warunkach szczególnych.

Uznając zatem, iż skarżący wykazał spełnienie spornej przesłanki, Sąd Apelacyjny w pkt I wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1 czerwca 2014 r., czyli od 1 dnia miesiąca, w którym ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, zgodnie z dyspozycją art. 129 ustawy emerytalnej.

W pkt 2 wyroku Sąd II instancji na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego, gdyż na etapie wydawania decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym, aby uznać że wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres 15 lat. Dopiero postępowanie dowodowe z udziałem świadków przeprowadzone przed Sądem Okręgowym oraz uzupełniające przesłuchanie ubezpieczonego przed Sądem Apelacyjnym pozwoliły na ustalenie spornej przesłanki.

Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszeniu przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu Sąd Apelacyjny w pkt III sentencji zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji, 30 zł tytułem opłaty za apelację i 120 tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji.

SSA Bożena Grubba SSA Michał Bober SSO del. Maria Ołtarzewska