Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 474/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Agata Pyjas - Luty (spr.)

Sędziowie:

SSA Monika Kowalska

SSA Ewa Drzymała

Protokolant:

st.prot.sąd. Anna Baran

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy R. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 lutego 2012 r. sygn. akt VII U 1039/11

I. z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego
i przyznaje R. M. emeryturę od dnia 1 kwietnia 2011r.,

II. stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz R. M. kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt. III AUa 474/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie R. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 14 czerwca 2011 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury.

Bezsporne w sprawie było, że staż pracy R. M., urodzonego dnia (...), wynosił 44 lata 8 miesięcy i 8 dni. W okresie od 1 listopada 2000 r. do 31 marca 2011 r. wymieniony podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu społeczno-emerytalnemu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 4 października 2000 r. R. M. zawarł z (...) prowadzącym działalność jako M. z siedzibą w (...), H., N. umowę, na mocy której został zatrudniony w charakterze majstra oprzyrządowania. Miejscem wykonywania pracy był oddział przedsiębiorcy na terytorium L. Pracodawca zobowiązał się zapewnić mu ochronę ubezpieczeniową na kwotę (...)na okoliczność zgonu lub trwałego inwalidztwa, zmniejszone świadczenia miały być przewidziane za trwałe częściowe inwalidztwo. Przedmiotowa umowa nie przewidywała ubezpieczenia i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne pracownika przez pracodawcę, ani też strony nie ustaliły, że składki te będzie opłacał sam pracownik. Umowa miała obowiązywać i być interpretowana zgodnie z prawem angielskim. R. M. rozpoczął pracę na terenie L. w dniu 24 października 2000 r. W związku z trudną sytuacją polityczną i toczącymi się zamieszkami został ewakuowany do Polski w dniu 5 marca 2011 r.

Sąd pierwszej instancji, powołując się na treść art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205 poz.1585 ze zm.) uznał odwołanie za niezasadne. Stwierdził, że pracownikiem w rozumieniu tego przepisu zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest osoba fizyczna, która pozostaje w stosunku pracy oraz podlega z tego tytułu obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy emerytalno-rentowej jako pochodne od pracowniczego ubezpieczenia społecznego, przysługuje wyłącznie ubezpieczonym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Zawarta przez wnioskodawcę umowa nie może więc być oceniona według polskich przepisów emerytalnych jako stosunek pracy, o którym mowa w art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto, brak jest podstaw do stosowania w niniejszej sprawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i Rozporządzenia zmieniającego nr 988/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego koordynacji systemów zabezpieczeń lub Rozporządzenia Rady EWG nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, gdyż nie przewidują możliwości zaliczenia okresu ubezpieczenia, któremu wnioskodawca podlegał w innym kraju niż należący do Unii Europejskiej na potrzeby świadczenia z polskiego systemu ubezpieczeń. Wnioskodawca nie spełnił także warunków uprawniających do świadczenia, określonych w art. 29 ust. 3 cytowanej ustawy, bowiem nie wykazał 35-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Z tych względów, uznając zaskarżoną decyzję za prawidłową, oddalił odwołanie na zasadzie art. 477 14 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca, zaskarżając go w całości.

Nie precyzując zarzutów ani wniosków apelacji, podniósł, że umowa o pracę z pracodawcą zagranicznym z W.trwająca od 1 listopada 2000 r. do 31 marca 2011 r. posiada wszystkie cechy stosunku pracy, zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Okres ten został mu zaliczony do stażu pracy przez organ rentowy. Przepis art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych gwarantuje możliwość dobrowolnego ubezpieczenia rentowo - emerytalnego i osobistego opłacania składek. Odmowa przyznania mu wnioskowanego świadczenia stanowi w świetle prawa unijnego nierówne traktowanie go względem innych pracowników.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawca przed złożeniem wniosku o wcześniejszą emeryturę był pracownikiem w rozumieniu art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) oraz czy w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym pozostawał przez co najmniej 6 miesięcy w stosunku pracy w rozumieniu punktu 2 powołanego przepisu, a tym samym, czy spełnia on warunki przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy. Bezsporne było ziszczenie się pozostałych przesłanek wymaganych do uzyskania przedmiotowego świadczenia. Stan faktyczny sprawy nie był kwestionowany, zaś problem dotyczył interpretacji wymienionych przepisów prawnych.

Ocenie spełnienia spornych wymagań prawa do wcześniejszej emerytury podlega ostatni okres ubezpieczenia przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. W tym czasie odwołujący był zatrudniony u przedsiębiorcy zagranicznego - (...) i samodzielnie opłacał składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Porozumienie, łączące wnioskodawcę z wymienionym przedsiębiorcą nosi wszelkie cechy stosunku pracy w rozumieniu przepisu art. 22 § 1 k.p., gdyż na jego podstawie odwołujący wykonywał pracę w charakterze majstra oprzyrządowania na rzecz spółki, za co otrzymywał wynagrodzenie. Był zatem w tym okresie pracownikiem w rozumieniu art. 2 k.p.

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zawiera definicji pracownika ani stosunku pracy. Ustawowe objaśnienie pojęcia pracownika na potrzeby regulacji prawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych zawiera art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). Określa on, że pracownikiem jest co do zasady osoba pozostająca w stosunku pracy, rozszerzając zakres tego pojęcia również na inne osoby i regulując nieco odrębnie sytuację osób współpracujących. Stosunek pracy, wobec braku odrębnego unormowania w ustawie, powinien być rozumiany według przepisów ogólnych, to jest zgodnie z art. 22 § 1 k.p.

Sąd pierwszej instancji skonstruował definicję pracownika w sposób sprzeczny z regulacjami prawnymi z zakresu ubezpieczeń społecznych. Błędnie uznał, iż przepisy te zawężają pojęcie pracownika do osoby, która - oprócz pozostawania w stosunku pracy - podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Wniosku takiego nie da się wyprowadzić z przytoczonych przez Sąd Okręgowy norm prawnych. Przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się wyłącznie do tych pracowników, którzy świadczą pracę na terytorium Polski, nakładając na nie obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. Norma ta nie modyfikuje rozumienia pojęcia pracownika w świetle art. 8 ust. 1 ustawy. Powinna ona być czytana łącznie z przepisem art. 7 pkt 3 ustawy, zgodnie z którym obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych mogą być objęci dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym. Tak więc, pracownikami w rozumieniu ustawy są zarówno osoby wykonujące pracę na terytorium Polski jak i na rzecz pracodawców zagranicznych, zaś różnica między nimi odnosi się wyłącznie do charakteru (obligatoryjnego lub dobrowolnego) podlegania ubezpieczeniom społecznym. Również przepis art. 4 pkt 13 ustawy emerytalno - rentowej nie ma zastosowania do definiowania pracownika, zawiera bowiem jedynie określenie ubezpieczonego, którym jest osoba podlegająca ubezpieczeniom zarówno obowiązkowym jak i dobrowolnym. Nie było przy tym wątpliwości, że wnioskodawca jest osobą ubezpieczoną w rozumieniu powołanej ustawy.

Z brzmienia przepisu art. 29 ust. 2 ustawy emerytalno - rentowej nie wynika, aby do jego zastosowania konieczne było podleganie przez pracownika obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Wystarczające jest, aby ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy przez okres 6 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia społecznego, w tym też dobrowolnego oraz aby przed zgłoszeniem wniosku był pracownikiem. Takie stanowisko zostało wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 12 lipca 2011 r., II UK 382/10 (niepubl.) Sąd Najwyższy wskazał, że pracownikiem w rozumieniu art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy jest nie tylko ubezpieczony, podlegający obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy, ale również ubezpieczony podlegający z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na zasadach dobrowolnych. Nie ma bowiem wątpliwości, że pozostawanie w stosunku pracy z zagranicznym przedsiębiorcą stanowi tytuł objęcia ubezpieczeniem społecznym. Podobne zapatrywanie można znaleźć w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 5/10 (niepubl.), w którym podkreślono, że przez pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze należy rozumieć także okresy zatrudnienia u zagranicznego pracodawcy pod warunkiem opłacania w Polsce składek na dobrowolne ubezpieczenie społeczne.

Wobec powyższego należy uznać, że wnioskodawca przed złożeniem wniosku o emeryturę był pracownikiem w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 22 § 1 k.p., a tym samym w rozumieniu art. 29 ustawy emerytalno - rentowej. W kwestionowanym okresie opłacał również składki na dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe, a zatem podlegał ubezpieczeniu społecznemu na podstawie art. 7 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pozostając w tym czasie jednocześnie w stosunku pracy z zagranicznym przedsiębiorcą (...) przez wymagany okres 6 miesięcy. Spełnia on zatem wszystkie przesłanki przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w punkcie I sentencji zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 kwietnia 2011 r.

Sąd Apelacyjny nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o czym orzekł w punkcie II sentencji na zasadzie art. 118 ust. 1a zd. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Uznał bowiem, że właściwa interpretacja warunków przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy nie była oczywista. Zagadnienie to powodowało rozbieżności w orzecznictwie i było przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego.

W przedmiocie kosztów postępowania orzeczono jak w punkcie III sentencji na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 30 zł tytułem zwrotu uiszczonej przez niego opłaty od apelacji.