Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. P. i R. P.

przeciwko(...) Spółki z o.o. w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 19 października 2015 r. sygn. akt IX GC 709/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Regina Kurek SSA Wojciech Kościołek SSA Barbara Górzanowska

Sygn. akt I A Ca 23/16

UZASADNIENIE

Powodowie J. P. i R. P. prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej domagali się od strony pozwanej (...)sp. z o.o. w S. zapłaty kwoty 84 200,87 zł z ustawowymi odsetkami od 5 kwot składowych powyższej sumy liczonymi od różnych dat, a nadto zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu żądania wskazali, że strony łączyła umowa o dzieło, której przedmiotem było wykonanie mebli w salonie oddziału wskazanego banku. Zgodnie z § (...)umowy wynagrodzenie za wykonanie mebli zostało ustalone na kwotę 170 758,07 zł.

Pomimo wykonania przez powodów, strona pozwana nie wypłaciła pełnego wynagrodzenia, a jedynie 160 858,06 zł.

Do zapłaty pozostaje zatem kwota 10 000 zł, co wynika z różnicy między kwotą ustaloną w umowie, a wpłatami dokonanymi przez stronę pozwaną.

Nadto wskazała, że stosownie do § (...) pkt.(...) umowy stron strona pozwana jest zobowiązana do zapłaty powodom kwoty 18 564,14 zł, a to wobec faktu niezłożenia powodom kolejnych zamówień w terminie do końca I kwartału 2013r. – a to tytułem rekompensaty za specjalnie wykonane w związku z umową o dzieło matryce . Pomimo doręczenia stronie pozwanej faktury z wezwaniem do zapłaty powyższej sumy kwota ta nie została zapłacona od dnia 10 maja 2013r.

Oba powyższe roszczenia wynikały bezpośrednio z łączącej strony umowy.

Na dochodzoną kwotę składało się także dodatkowe wynagrodzenie w nieuregulowanej obecnie wysokości 55 636,73 zł zł za dodatkowe prace (a nie objęte kontraktem), a polegające na wykonaniu : zestawu giętych mebli dziecinnych, krzeseł dziecinnych, środków wzmacniających do krzeseł i wsporników tabletów.

W ocenie powodów wynagrodzenie za dodatkowe prace powodów zostało uznane przez stronę pozwaną.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów.

Zarzuciła, że wykonała swoje zobowiązanie w pełnej wysokości tj. w kwocie 170 858,07 zł, nie wyrażała zgody na wykonanie „ponad projektowych prac” oraz dostarczonych mebli i nie uznała, by usprawiedliwionym było żądanie zapłaty dodatkowych sum, a nadto, że prace nie zostały wykonane terminowo.

W uzasadnieniu wskazała, że pierwszy termin odbioru prac z 27 stycznia 2013r. dokonywany był 27 stycznia 2013r., a jego efektem było sporządzenie protokołu wraz z planem naprawczym, gdyż powodowie nie wykonali umowy zgodnie z jej treścią, co doprowadziło do przesunięcia terminu odbioru ponad okres wyznaczony umową (6-7 tygodni) na dzień 17 lutego 2013r Wyklucza to zasadność roszczenia powoda wynikającego z faktury VAT (...)z dnia 8 maja 2013r.

W ocenie strony pozwanej żądanie zapłaty kwot 15 784,59 zł z tytułu konstrukcji stalowych i 5 680,14 zł z tytułu należności za „dodatkowe kontenery do wyspy” nie jest uzasadnione, gdyż zostało wkalkulowane w wartość pierwotnej umowy.

Zarzuciła, że z tytułu wynagrodzenia zestawu giętych mebli dziecinnych, krzeseł dziecinnych, środków wzmacniających do krzeseł i wsporników tabletów w dniu 7 lutego 2013r. wypłaciła powodom kwotę 10 000 zł.

W ocenie pozwanej zapłata kwoty 18 564,14 zł jest roszczeniem przedwczesnym, skoro strona pozwana widzi nadal perspektywę współpracy w zakresie tworzenia i wyposażania wysp w oparciu o już wyprodukowane przez powodów matryce.

Zarzuciła, ze treść korespondencji mailowej stron wyklucza tezę o uznaniu roszczenia powodów.

Na rozprawie z dnia 16 grudnia 2014r. (k.119 akt) powodowie oświadczyli, że stosownie do postanowień umowy stron należne im wynagrodzenie wynosi 255 058,94 zł z czego uzyskał 170 858,06 zł.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i zasądził od solidarnie od powodów na rzecz strony pozwanej koszty procesu w kwocie 3 617 zł .

W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że w dniu 17 grudnia 2012 r. strony sporządziły dokument potwierdzający ich zgodną wolę zobowiązania się przedsiębiorców J. P. i R. P. do wykonania umeblowania placówki bankowej w G. w sposób wynikający z projektu technicznego za wzajemnym zobowiązaniem (...)sp. z oo do zapłaty wynagrodzenia w wysokości 170 858,07 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego – stosownie do art. 642 k.c. wierzytelność o zapłatę powstaje dopiero w chwili oddania zamawiającemu dzieła, co następuje jednorazowo, a częściami tylko wtedy, gdy strony uzgodniły wysokość wynagrodzenia za każdą część z osobna. Strony w par. (...) umowy uzgodniły odbiór jednorazowy, a w par.(...) wynagrodzenie za całe dzieło w wysokości 170 858,07 zł., płatne po odbiorze na podstawie jednej faktury vat.

Wystawienie przez powodów więcej niż jednej faktury, w tym wymienionych w pozwie faktur obejmujących uznane przez zamawiającego obciążenia, nie mogło – zdaniem Sądu Okręgowego - zatem wywołać skutku prawnego polegającego na powstaniu długu, a to oznacza, że częściowo spełnione na ich podstawie zapłaty były dobrowolne (zaliczki). Po zawarciu umowy i przystąpieniu do jej realizacji doszło do uzgodnienia zmian w projekcie. Powyższe wskutek zmiany przedmiotu świadczenia wywołało skutek prawny polegający na zmianie umowy.

W ocenie Sądu Okręgowego modyfikacja dzieła, w świetle zasady ekwiwalentności świadczeń wzajemnych, wywołała skutek w postaci uchylenia postanowienia o wysokości wynagrodzenia, przy czym ani wyjaśnienia stron, ani dowody nie potwierdziły wynegocjowania w tym przedmiocie zmiany.

Zatem – zdaniem Sądu Okręgowego - na podstawie art. 628 par. 1 zd. 2 kc należało stwierdzić, że zgodnym zamiarem stron było określenie wysokości świadczenia pieniężnego jako zwykłej za dzieło tego rodzaju zapłaty. Ustalenie w taki sposób wynagrodzenia wymaga jednak wiedzy specjalnej, czyli dowodu z biegłego na jaki nie zgodziła się żadna ze stron. Negatywna konsekwencja procesowa nieprzeprowadzenia tego dowodu, a co za tym idzie niemożność ustalenia, czy za zgodne ze zmienioną umową wykonanie dzieła, które co jest bezsporne zostało odebrane, należy się przyjmującym zamówienie wynagrodzenie wyższe od uzyskanej kwoty 170 858,07 zł., obciąża zgodnie z regułą z art. 6 kc powodów.

Apelację od wyroku złożyli powodowie zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucili;

- naruszenie art. 325 k.p.c. przez doręczenie stronie sentencji wyroku, która nie odpowiada w swej treści sentencji orzeczenia ogłoszonego i dotyczy innego przedmiotu i innych stron postepowania sądowego niż uczestniczące w niniejszej sprawie;

- naruszenie przepisów prawa procesowego przez nierozpoznanie istoty sprawy polegające na nie odniesieniu się do jednego z roszczeń powodów związanych z zapłata kwoty 18 564,14 zł;

-naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 328 § 2 k.p.c. przez zaniechanie oceny dowodów przedstawionych przez powodów w postaci faktur, korespondencji mailowej, umowy oraz zeznań powoda i przesłuchanego w sprawie świadka;

- naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu przez sąd nieprawidłowego stanu faktycznego nie mającego oparcia w materiale dowodowym to jest przez :

* przyjęcie, że strony umowy z 17 grudnia 2012r. dokonały zmiany umowy, podczas gdy w żaden sposób nie manifestowały zamiaru zmiany treści umowy;

* przyjęcie, ze ustalenia ustne stron w zakresie wynagrodzenia doprowadziły do uchylenia postanowień umowy w zakresie przysługującego powodom wynagrodzenia, podczas gdy strony w żaden sposób nie manifestowały woli zmiany umowy między stronami korespondencji mailowej, w której wyraźnie określiły wysokość wynagrodzenia za prace dodatkowe w sposób ryczałtowy;

* przyjęcie, ze strony nie ustaliły częściowej zapłaty za wykonanie dzieła, co usprawiedliwiało zastosowanie art. 642 k.c., w sytuacji w której z umowy pisemnej (§ (...)pkt.(...) wynika, że strony przewidziały zapłatę wynagrodzenia w częściach;

* przyjęcie, ze powodom należy się wynagrodzenie na podstawie art. 628 § 1 k.p.c. w sytuacji w której wysokość świadczenia głównego wynikająca z umowy wynosiła 170 858,07 zł (§ (...) pkt. (...)umowy) wartość wyprodukowanych matryc wynosiła 18 564,14 zł zaś świadczenie za prace i meble dostarczone dodatkowo wynosiła 65 636,73 zł (k.21,22 i 209 akt) w kontekście prowadzonej przez strony korespondencji mailowej oraz ustnych ustaleń stron;

- naruszenie przepisu art. 227, 278 § 1 i 233 k.p.c. przez przyjęcie, że dla wykazania wysokości należności niezbędne było wykazanie tej okoliczności dowodem z opinii biegłego.

Na tych podstawach domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ewentualnie zmiany tego orzeczenia i uwzględnienia powództwa w całości.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Rozpoznając apelacje zważył Sąd Apelacyjny co następuje;

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, jakkolwiek nie wszystkie z jej zarzutów zasługują na uwzględnienie i to tak z racji wskazanej podstawy jak i treści.

Nie poszerzając ponad potrzebę rozważań w ostatniej z kwestii, stwierdzić należy, ze doręczenie stronie odpisu uzasadnionego orzeczenia z innej sprawy nie jest prawnie skuteczne i fakt ów jedynie wyklucza rozpoczęcie biegu terminu do zaskarżenia orzeczenia. Upatrywanie zatem w tej czynności uchybienia procesowego ze skutkami dla wydanego w sprawie rozstrzygnięcia nie znajduje prawnego uzasadnienia. Sąd Apelacyjny zauważa, że wniesiona przez powodów apelacja złożona została w terminie, a jej treść odnosi się do treści rozstrzygnięcia wydanego w sprawie.

Nie są trafne zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa procesowego w zakresie w jakim dotykają celowości przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z wyłączeniem treści art. 278 § 1 k.p.c. , którego naruszenie należało połączyć z treścią art.6 k.c. i art.627 k.c., skoro jak twierdzą powodowie wynagrodzenie wynika z umów (umowy) łączących (łączącej) strony. W szczególności niewątpliwie nie wymagają wiadomości specjalnych kwestie dotyczące ustalenia wynagrodzenia, które wynikać ma (mają) z umowy bądź umów łączących strony. W tym ostatnim aspekcie należy zauważyć, że stanowisko powodów nie jest do końca konsekwentne. W szczególności z konstrukcji pisma powodów zawierającego ostatecznie sprecyzowane żądanie wydaje się wynikać, że podstawą ustalenia wynagrodzenia za wykonane prace w ramach umowy i innej czynności związanych z wykonaniem dzieła były dwie czynności , a to : wynikająca z umowy łączącej strony oraz z korespondencji stron, która prowadzić miała do uznania długu przez stronę pozwaną w zakresie tzw. prac dodatkowych . Podczas gdy z twierdzeń pozwu wynika, ze to strona pozwana zleciła powodom wykonanie specjalnej konstrukcji, a także dodatkowych kontenerów, które pierwotnie nie zostały ujęte w przedmiocie umowy o dzieło. Z kolei z twierdzeń pozwanej strony wynika, że część świadczenia za tzw. roboty dodatkowe została uregulowana w wysokości 10 000 zł.

Okoliczność ta posiada znaczenie w kontekście ryczałtowego charakteru wynagrodzenia powodów jakie określono w umowie, a to z uwagi na treść art.632 k.c. a także prawnego charakteru oświadczenia strony pozwanej o uznaniu długu, przy braku podstaw w twierdzeniach faktycznych powodów, by wynagrodzenie należne powodom posiadało zwykły charakter (co w istocie wyklucza możliwość zastosowani art. 628 k.c.).

Z kolei w kontekście zagadnienia związanego z uznaniem długu zauważenia wymaga, że uznanie może występować w formie tzw. uznania właściwego i uznania niewłaściwego. Pierwsza forma uznania stanowi nieuregulowaną odrębną umowę ustalającą co do zasady i zakresu istnienie albo nieistnienie jakiegoś stosunku prawnego. Uznanie niewłaściwe jest natomiast określane jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Natura prawna tzw. uznania niewłaściwego wywołuje spory, ale w orzecznictwie przeważył pogląd, że jest ono jedynie oświadczeniem wiedzy, a nie oświadczeniem woli dłużnika (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1997 r., II CKN 46/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 143).

W świetle powyższego rozważenie kwestii, jaki charakter miało uznanie długu przez pozwanego może mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Przenosząc powyższe na określony wyżej przedmiot postępowania podzielić należy zarzuty apelacji, co do naruszenia przez Sąd I instancji art. 328 § 2 k.p.c. przez brak w motywach orzeczenia Sądu I instancji ustaleń faktycznych w zakresie złożonego przez stronę pozwaną oświadczenia o mającym mieć miejsce uznaniu, a także brak oceny prawnej tego oświadczenia na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów. Zauważenia także wymaga brak ustaleń faktycznych, co do okoliczności, w jakich doszło do dookreślenia nowego zakresu dzieła, a także jego przedmiotowego zakresu i to w kontekście treści umowy łączącej strony a zwłaszcza jej § (...) i (...) w relacji do treści art.632 § 2 k.c.. Brak także wskazania w motywach zaskarżonego orzeczenia sposobu zaliczania kwot przez strony w warunkach, w których zdaniem pozwanego świadczenie 10 000 zł nie łączyło się z zapłatą należności mającej wynikać z § 3 umowy (wobec braku ku temu podstaw faktycznych), co właśnie z wykonaniem części prac dodatkowych.

Niezależnie od powyższego umknęła uwadze Sądu I instancji okoliczność dotycząca żądania zapłaty przez stronę pozwaną kwoty 18 564,14 zł w aspekcie treści § (...) pkt.(...)umowy.

Brak ustaleń faktycznych w powyższym zakresie przez Sąd Okręgowy prowadzi Sąd Apelacyjny do wniosku, ze motywy rozstrzygnięcia poddanego kontroli instancyjnej są tak wadliwe, ze nie pozwalają dokonać oceny przedmiotu postępowania.

W swej istocie w realiach niniejszej sprawy niezbędne byłoby dokonanie w ramach postępowania apelacyjnego ustaleń faktycznych po raz pierwszy w sprawie, co pozbawiałoby strony możliwości kontroli instancyjnej sprawy. Wszystko to upoważnia Sąd Apelacyjny do sformułowania wniosku, że istota sprawy nie została wyjaśniona przez Sąd I instancji. W realiach niniejszej sprawy zachodzi bowiem wadliwość rozstrzygnięcia polegająca na wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy i na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania i merytorycznych zarzutów strony, a wynikająca z bezpodstawnego przyjęcia przez Sąd I instancji (art.628 i 6 k.c.), że istnieje przesłanka materialnoprawna wykluczająca roszczenie (por. postanowienie SN z dnia 5 marca 2015 r., V CZ 126/14, nie publ.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy powinnością Sądu I instancji będzie wyjaśnienie okoliczności związanej ze źródłem roszczenia powodów o zapłatę o wynagrodzenia z tytułu dodatkowych prac ( po uprzednim ustaleniu ich zakresu) oraz przeprowadzenia na tę okoliczność ( w wypadku sporności faktów) dowodów zaoferowanych w tym zakresie przez strony ( w tym wyjaśnienia sposobu zaliczania z uwagi na określany cel wpłat określonych kwot dokonanych przez stronę pozwana na rzecz powodów), a następnie ocena prawna tych okoliczności przez pryzmat charakteru prawnego mającego mieć miejsce uznania, treści umowy łączącej strony, a nadto przepisów regulujących umowę o dzieło ze szczególnym uwzględnieniem tej ich części ( w wypadku takowego ustalenia), która dotyczy zapłaty wynagrodzenia ryczałtowego. Ponadto wyjaśnienia wymaga okoliczność, czy fakt zamiaru strony pozwanej kontynuowania współpracy z powodami jest istotny z punktu widzenia treści umowy stron dla uznania przedwczesności żądania zapłaty kwoty 18 564,14 zł., a także czy zasadne było zaniechanie przez stronę pozwaną wypłaty powodom kwoty 10 000 zł (w ramach zobowiązań określonych § (...) umowy).

W warunkach, w których nie ma podstaw faktycznych dla oceny niniejszej sprawy przez pryzmat art.628 k.c. uznać należy, że istota sprawy nie została wyjaśniona przez Sąd I instancji, co usprawiedliwia rozstrzygniecie Sądu Apelacyjnego przez pryzmat art. 386 § 4 k.p.c.

SSA Barbara Górzanowska SSA Wojciech Kościołek SSA Regina Kurek