Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 30 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Łosik

Protokolant: protokolant sądowy M. S.

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2016 r. w Poznaniu

sprawy z powództwa M. U.

przeciwko Miastu L.

o ustalenie

1.  Powództwo oddala.

2.  Zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.200zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

3.  Nakazuje ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 86,80zł tytułem zwrotu wydatków związanych ze stawiennictwem świadka.

SSO Anna Łosik

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 lipca 2014 r. powód M. U. wniósł o ustalenie nieważności umowy darowizny zawartej w dniu 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A (...) pomiędzy powodem jako darczyńcą a pozwanym Miastem L. jako obdarowanym oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a także o zwolnienie powoda od kosztów sądowych w części przekraczającej kwotę 10 000 zł (k. 1-32).

W uzasadnieniu wniesionego pozwu powód wskazał, że ubiegał się o wydanie pozwolenia na budowę budynku wielorodzinnego mieszkalnego na nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...). W celu jego uzyskania niezbędne było dokonanie z pozwanym Miastem L. niezbędnych uzgodnień dotyczących planowanej inwestycji, odnośnie m. in. lokalizacji miejsc parkingowy oraz uzyskania zgody na tymczasowe odprowadzanie wód opadowych do zbiornika bezodpływowego. Działający w imieniu pozwanego Burmistrz Miasta L. początkowo nie wyraził zgody na propozycje powoda w powyższym zakresie, a następnie w toku rozmów uzależnił zmianę swego stanowiska od wpłacenia przez powoda na rzecz Gminy L. kwoty 800 000,00 zł tytułem darowizny. Z uwagi na powyższe w dniu 10 lipca 2012 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego część darowizny w kwocie 200 000,00 zł, zaś co do pozostałej części (600 000,00 zł) w akcie notarialnym Rep. A (...) złożył oświadczenie o zobowiązaniu się do zapłaty pozostałej kwoty darowizny na rzecz pozwanego i poddał się co do wykonania tego obowiązku egzekucji wprost z tego aktu notarialnego, a nadto na zabezpieczenie wykonania powyższego zobowiązania zapłaty złożył dwa weksle. Zdaniem powoda umowa darowizny zawarta przez strony jest jednak nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), gdyż pozwany wykorzystał przymusową sytuację powoda i swoją władczą pozycję, aby wymusić od niego świadczenie pieniężne w wysokości 800 000,00 zł, stanowiące w istocie niedopuszczalny prawnie ekwiwalent za udzielenie powodowi zezwoleń i uzgodnień wymaganych w procesie budowlanym. Powód miał natomiast prawo domagać się udzielenia niezbędnych pozwoleń i uzyskania od pozwanego niezbędnych uzgodnień, gdyż spełniał wymagane warunki do ich otrzymania, a udzielenie których pozwany w sposób nieuzasadniony wstrzymał, uzależniając je od dokonania przez powoda stosownego przysporzenia finansowego, mimo że zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązany był je wydać.

Jednocześnie powód wskazał, że w podobnej sytuacji znalazł się w przeszłości jego ojciec A. U. (1), który również został zmuszony przez Gminę L. do sfinansowania budowy drogi publicznej oraz do budowy odcinka kanalizacji sanitarnej (odpowiednio w porozumieniu z dnia 9 maja 2008 r. i w porozumieniu z dnia 20 lutego 2006 r.).

W odpowiedzi na pozew pozwane Miasto L. wniosło o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania oraz zasądzenie z tego tytułu na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami ewentualnego zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 62 – 67 v).

Pozwany wskazał, że nie uzależniał przeprowadzenia jakichkolwiek procedur przewidzianych prawem, czy też wydania własnych uzgodnień, opinii itd., od dokonania przez powoda na rzecz pozwanego spornej darowizny. Pozwany dopiero bowiem w toku postępowania administracyjnego o wydanie zezwolenia na budowę prowadzonego przez Starostwo Powiatowe dla Powiatu (...), będąc zagrożonym wydaniem decyzji odmownej, zwrócił się do pozwanego o stosowne uzgodnienia. Uzgodnienia te zostały wydane w pierwszych możliwych terminach, a pozwany nie uzależniał ich wydania od dokonania przez powoda darowizny. Jednocześnie pozwany zaznaczył, że dokonanie przez przedsiębiorcę darowizny na rzecz społeczności lokalnej w celu wykonania przez gminę zadań służących zaspokajaniu potrzeb tej społeczności jest dopuszczalnie i nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (wręcz przeciwnie – odpowiada tym zasadom w pełnej rozciągłości). Zaś powód dokonał spornej darowizny w pełni dobrowolnie, co w szczególności potwierdza fakt, że już po uzyskaniu od Starosty (...) decyzją z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...), pozwolenia na budowę planowanej inwestycji, powód oświadczeniem z dnia 24 października 2012 r., złożonym również w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)), potwierdził dokonaną oświadczeniem z dnia 10 lipca 2012 r. (Rep. A (...)) darowiznę, odnawiając swe zobowiązanie w tym zakresie.

Ponadto pozwany podniósł, że wskazana przez powoda sprawa przeciwko Miastu L. z powództwa A. U. (1) została prawomocnie zakończona w ten sposób, że wniesione powództwo zostało oddalone (wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. XII C 2150/12, od którego apelacja wniesiona przez A. U. (1) została następnie oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. I ACa 472/14). Natomiast sam A. U. (1) w dniu 5 września 2014 r. zaoferował Miastu L. nieodpłatne wykonanie odcinka drogi gminnej – A. (...)

Postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2014 r. Sąd zwolnił powoda od opłaty od pozwu ponad kwotę 10 000 zł (k. 56).

Pismem z dnia 23 października 2014 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz wskazał, że składając oświadczenie o zobowiązaniu się do zapłaty pozostałej kwoty darowizny na rzecz pozwanego nie dysponował on środkami w kwocie 800 000,00 zł (o czym świadczy prowadzona wobec niego przez pozwanego egzekucja), co również świadczy o braku dobrowolności w dokonaniu przez niego takiego przysporzenia na rzecz pozwanego. Zaś pozwany wiedział, że odmowa wydania warunków (uzgodnień) spowoduje powstanie po stronie powoda znacznej szkody majątkowej, gdyż zawarł on z 26 osobami umowy deweloperskie, na mocy których zobowiązał się do wybudowania budynku wielorodzinnego, a następnie ustanowienia odrębnych własności poszczególnych lokali i przeniesienia ich własności na rzecz nabywców. Tymczasem pozwany początkowo nie wyrażał zgody na zaproponowany przez powoda sposób odprowadzania wód oraz usytuowanie indywidualnego zjazdu na planowane miejsca parkingowe, zaś niezwłocznie po złożeniu oświadczenia o darowiźnie i dokonaniu wpłaty jej części powód otrzymał od pozwanego żądane uzgodnienia (k. 91-98).

Podczas rozprawy w dniu 21 października 2015 r. powód cofnął wniosek o przesłuchanie świadków M. N. i M. W. (k. 207).

Postanowieniem wydanym podczas rozprawy w dniu 21 października 2015 r. Sąd pominął dowód z przesłuchania świadków M. N. i M. W. wobec cofnięcia wniosku o ich przesłuchanie przez powoda oraz oddalił wniosek pozwanego o przesłuchanie świadka M. W. (k. 207v), jednakże postanowieniem wydanym podczas rozprawy w dniu 4 listopada 2015 r. uchylił swe postanowienie z dnia 21 października 2015 r. o oddaleniu wniosku pozwanego o przesłuchanie świadka M. W. (k. 213).

Pismem z dnia 18 maja 2016 r. – załącznik do protokołu powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, a ponadto wskazał, że sporna umowa darowizny została dokonana także bez ważnej (prawdziwej) podstawy prawnej (causy), co również powoduje jej nieważność. Istotą darowizny jest bowiem dokonanie przez darczyńcę przysporzenia w sposób dobrowolny i nieodpłatny. Tymczasem sporna darowizna nie spełniała powyższych warunków, gdyż powód nie miał zamiaru ani celu dokonania bezpłatnego przysporzenia, nie dysponował majątkiem ani środkami niezbędnymi do dokonania darowizny, a ponadto dokonana czynność nie była czynnością nieekwiwalentną (k. 258-259).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód M. U. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) w L..

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: wydruk z (...) (k. 10 akt (...))

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej powód zamierzał zrealizować inwestycję polegającą na wybudowaniu budynku wielorodzinnego mieszkalnego na nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...). Nieruchomość powoda została objęta obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i przeznaczona w nim m.in. na cele zabudowy mieszkalnej wielorodzinnej. W celu uzyskania pozwolenia na budowę planowanej inwestycji, konieczne było uzyskanie od Burmistrza Miasta L. niezbędnych zgód odnośnie inwestycji, dotyczących m. in. usytuowania zjazdu z drogi publicznej na planowane miejsca parkingowe oraz na odprowadzanie z działek nieruchomości wód opadowych.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: wydruk księgi wieczystej numer (...) (k. 12-25 akt (...)), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 4 kwietnia 2012 r. (k. 27), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 9 lipca 2012 r. (k. 28), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 11 lipca 2012 r. (k. 30), decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 19 lipca 2012 r. (k. 32), decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31), decyzja Starosty (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...) (k. 66) oraz zeznania świadka A. U. (1) (k. 106-107), zeznania świadka R. C. (k. 181), zeznania świadka B. S. (k. 181-182), zeznania świadka M. W. (k. 231-233), zeznania świadka D. S. (k. 260), zeznania powoda (k. 207v-208)

Pismem z dnia 4 kwietnia 2012 r. pozwany poinformował powoda, że nie ma aktualnie możliwości odprowadzania wód opadowych z nieruchomości przy A. (...), dz. nr 74/9 i 3/3 poprzez podłączenie do kanalizacji deszczowej znajdującej się w ul. (...) w L.. Jako przyczynę pozwany wskazał brak możliwości zapewnienia dostatecznego odbioru wody deszczowej przez sieć kanalizacji deszczowej w ul. (...), która obecnie jest przeciążona. Jednocześnie pozwany wyjaśnił, że podłączanie będzie możliwe dopiero po wybudowaniu w tym rejonie docelowej kanalizacji deszczowej w A. w kierunku ul. (...).

dowód: pismo Urzędu Miasta L. z dnia 4 kwietnia 2012 r. (k. 27) oraz zeznania świadka A. U. (1) (k. 106-107), zeznania świadka R. C. (k. 181), zeznania świadka B. S. (k. 181-182), zeznania świadka M. W. (k. 231-233), zeznania świadka D. S. (k. 260),

W toku postępowania administracyjnego o wydanie pozwolenia na budowę prowadzonego przez Starostę (...) powód ponownie zwrócił się do pozwanego o stosowne uzgodnienia dotyczące odprowadzania wód opadowych oraz usytuowanie zjazdu na planowane miejsca parkingowe.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: pismo Urzędu Miasta L. z dnia 9 lipca 2012 r. (k. 28), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 11 lipca 2012 r. (k. 30), decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31), pismo Urzędu Miasta L. z dnia 19 lipca 2012 r. (k. 32), decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31), decyzja Starosty (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...) (k. 66) oraz zeznania świadka A. U. (1) (k. 106-107), zeznania świadka R. C. (k. 181), zeznania świadka B. S. (k. 181-182), zeznania świadka M. W. (k. 231-233), zeznania świadka D. S. (k. 260), zeznania powoda (k. 207v-208)

Pozwany początkowo nie chciał wyrazić zgody na zaproponowany przez powoda sposób odprowadzania wód opadowych albowiem nie widział możliwości wykonania przyłączenia odprowadzającego te wody z nieruchomości powoda do istniejącego urządzenia. Kanalizacja deszczowa funkcjonująca w tzw. (...) Centrum (...) była niewystarczająca nawet dla potrzeb aktualnie istniejącej zabudowy – miała ona bowiem zbyt wąski przekrój (3000 mm, a przy ul. (...) mm), a istniejący kolektor był już przepełniony. W efekcie przy każdej ulewie wody opadowe powodowały podtopienie ul. (...) i skrzyżowania ul. (...) z ul. (...). Podłączanie do kanalizacji deszczowej kolejnych budynków skutkowałoby zwiększeniem ilości odprowadzanej wody opadowej. Gmina L. miała wówczas w planach inwestycję polegającą na doprowadzeniu wody do ul. (...) oraz wybudowaniu kolektora w okolicach dworca kolejowego, a następnie wybudowaniu kanału deszczowego do strumienia J., a także przebudowie istniejącej kanalizacji deszczowej w ulicach wokół nieruchomości powoda, w celu zwiększenia jej wydajności. Inwestycja ujęta była w planach wieloletnich gminy i już wówczas przygotowywane były jej projekty tej inwestycji. Gmina nie dysponowała jednak w tym czasie środkami finansowymi by zrealizować ją w bliżej określonym terminie. Tymczasem rozwiązanie przedstawione przez powoda, polegające na wykonaniu na terenie nieruchomości zbiornika szczelnego bezodpływowego w celu odprowadzania do niego wód deszczowych, przy takiej ilości wody nie mogło zostać zaakceptowane przez pozwanego jako rozwiązanie stałe z punktu widzenia środowiskowego. Z kolei możliwość przyłączenia działek powoda do kanalizacji deszczowej pojawiłaby się dopiero po zrealizowaniu przez Miasto L. planowanej inwestycji odnośnie kanalizacji deszczowej (której koszt był szacowany przez pozwaną na kwotę około 1 mln zł). Powyższe skutkowałoby dla powoda koniecznością wstrzymania jego przedsięwzięcia budowalnego do czasu zrealizowania inwestycji dotyczącej kanalizacji deszczowej przez pozwanego. Z uwagi na fakt, że powodowi zależało na szybkiej realizacji własnej inwestycji, podjął on rozmowy z pozwanym odnośnie możliwości przyspieszenia inwestycji i w związku z tym zaproponował uczynienie na rzecz pozwanego darowizny w kwocie 800 000,00 zł, na co pozwany się zgodził. Pozwany nie uzależniał wydania zgody na podłączanie nieruchomości powoda do kanalizacji deszczowej od dokonania darowizny.

Kwestia wyrażenia przez pozwanego zezwolenia na usytuowanie zjazdu na planowane miejsca parkingowe nigdy nie była sporna - pozwany od początku wyrażał na to zgodę, zaś do rozstrzygnięcia pozostawało jedynie to, z której strony go umiejscowić, gdyż nieruchomość powoda leży przy dwóch ulicach.

dowód: oświadczenie powoda o darowiźnie i poddaniu się egzekucji z dnia 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego , Rep. A (...) (k. 13-15) oraz zeznania świadka M. W. (k. 231-233), zeznania świadka D. S. (k. 260), zeznania Burmistrza Miasta L. w charakterze pozwanego (k. 260-260v)oraz decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31)

Pismem z dnia 9 lipca 2012 r. pozwany poinformował powoda, że jako rozwiązanie tymczasowe dopuszcza możliwość wykonania przez powoda, jako inwestora, zbiornika szczelnego bezodpływowego zlokalizowanego na działce nr (...) w celu odprowadzania wód opadowych. Jednocześnie wskazał, że po realizacji przez pozwanego kanalizacji deszczowej przy ul. (...) należało będzie wykonać włączenia wód opadowych do tej kanalizacji, zgodnie z warunkami technicznymi, o które należy wystąpić do pozwanego. W sytuacji bowiem, gdy powód uczynił darowiznę na rzecz pozwanego (co dało mu możliwości finansowe na realizowanie inwestycji dotyczącej kanalizacji deszczowej w bliskim okresie czasu) rozwiązanie w zakresie odprowadzania wód zaproponowane przez powoda stało się dla pozwanego akceptowalne jako rozwiązanie tymczasowe tj. do czasu realizacji przez pozwanego kanalizacji deszczowej przy ul. (...).

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: pismo Urzędu Miasta L. z dnia 9 lipca 2012 r. (k. 28), zeznania świadka M. W. (k. 231-233), zeznania świadka D. S. (k. 260)

W dniu 10 lipca 2012 r. powód złożył w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) oświadczenie o dokonaniu powyższej darowizny, przy czym rzeczywiście przekazał wówczas pozwanemu jedynie jej część w kwocie 200 000 zł, zaś pozostałą jej część (600 000,00 zł) zobowiązał się wpłacić pozwanemu w terminach określonych w tym akcie i poddał się co do wykonania tego obowiązku egzekucji wprost z tego aktu notarialnego (§ 1), a nadto na zabezpieczenie wykonania powyższego zobowiązania zapłaty złożył dwa weksle. Oświadczeniem złożonym tego samego dnia pozwany przyjął uczynioną na jego rzecz darowiznę.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: oświadczenie powoda o darowiźnie i poddaniu się egzekucji z dnia 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego, Rep. A (...) (k. 13-15), dwa weksle wystawione przez powoda w dniu 10 lipca 2012 r. wraz z deklaracjami wekslowymi (k. 19-22), oświadczenie pozwanego o przyjęciu darowizny (k. 17-18), potwierdzenie przelewu z dnia 10 lipca 2012 r. (k. 16)

Pismem z dnia 11 lipca 2012 r. pozwany poinformował powoda o wyrażeniu zgody na usytuowanie budynków mieszkalnych wielorodzinnych na działkach nr (...) w granicy wskazanych działek pasa drogowego.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: pismo Urzędu Miasta L. z dnia 11 lipca 2012 r. (k. 30)

Decyzją z dnia 11 lipca 2012 r. Burmistrz Miasta L. zezwolił powodowi na lokalizację zjazdu indywidualnego z Al. (...) II, działki nr (...), na działkę nr (...).

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: decyzja Burmistrza Miasta L. z dnia 18 lipca 2012 r. (k. 31)

Pismem z dnia 19 lipca 2012 r. pozwany poinformował powoda o wyrażeniu zgody na odprowadzanie wód deszczowych z działek nr (...) projektowanym wówczas kolektorem kanalizacji deszczowej w ul. (...) oraz kolektorem, który zostanie zaprojektowany w A.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: pismo Urzędu Miasta L. z dnia 19 lipca 2012 r. (k. 32)

Decyzją Starosty (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...), powód uzyskał pozwolenia na budowę planowanej inwestycji.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: decyzja Starosty (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...) (k. 66)

Aktem notarialnym z dnia 24 października 2012 r., Rep. A (...), powód zmienił swoje oświadczenie z dnia 10 lipca 2012 r. zawarte w akcie notarialnym numer Rep. A (...) w ten sposób, że dokonał zmiany terminu, w jakim zobowiązuje się wpłacić pozwanemu pozostałą część darowizny w kwocie 600 000,00 zł (§ 2 pkt 1) oraz poddał się co do wykonania tego obowiązku egzekucji wprost z tego aktu notarialnego (§ 2 pkt 2). Pozostałe postanowienia oświadczenia z dnia 10 lipca 2012 r., Rep. A (...), pozostały niezmienione (§ 3).

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: zmiana oświadczenia o darowiźnie i poddaniu się egzekucji z dnia 24 października 2012 r. w formie aktu notarialnego, Rep. A (...) (k. 23-24v )

Powód przed podpisaniem powyższego aktu notarialnego nie podnosił kwestii nieważności umowy darowizny ani też nie domagał się zmniejszenia jej wysokości – rozmowy z pozwanym dotyczyły wówczas jedynie przedłużenia terminu zapłaty pozostałej kwoty darowizny, gdyż powód bał się zajęcia w toku egzekucji nieruchomości, na której prowadził inwestycję i co do której pozawierane były umowy z klientami

dowód: zeznania powoda (k. 207v-208)

Z uwagi na brak wpłaty całości kwoty darowizny w ustalonym terminie pozwany wszczął wobec powoda postępowanie egzekucyjne na podstawie aktu notarialnego z dnia 24 października 2012 r., Rep. A (...)

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: akta komornicze Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu R. L. o sygn. KM (...) (dołączone do akt niniejszej sprawy )

W dniu 2 lutego 2014 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego kolejną część darowizny w kwocie 200 000 zł.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: potwierdzenie przelewu z dnia 10 lipca 2012 r. (k. 26)

Po dokonaniu powyższej wpłaty pozwany zwolnił spod egzekucji nieruchomość powoda, zajętą w toku prowadzonej egzekucji.

dowód: zeznania powoda (k. 207v-208)

Z kolei pozwany mimo braku wpłaty przez powoda całości kwoty darowizny realizuje sporną inwestycję dotyczącą kanalizacji deszczowej – w 2011 r. pozwany zlecił wykonanie projektów dotyczących tej inwestycji, na początku jesieni w 2012 r. trwały jeszcze prace projektowe całej inwestycji, zaś w 2013 r. uzyskał stosowne pozwolenie na budowę. W październiku 2013 r. został ogłoszony jeden z przetargów na realizację inwestycji, jednak wykonawca nie był jeszcze wówczas wyłoniony, a inwestycja rozpoczęta. Jednakże następnie została wykonana kanalizacja sanitarna w ul. (...) oraz wbudowany kanał deszczowy w ul. (...), który po jego zakończeniu będzie się wpinał w ul. (...), zaś w 2016 r. gotowa będzie już droga. Planowany jest także kanał w ul. (...) o przekroju 1200mm (obecnie projektowany) do strumienia J.. Ponadto wydano inwestorowi warunki przyłączenia się do kanału deszczowego po zakończeniu budowy przez wykonawcę i jego oddaniu, co jest planowane na jesieni – będzie mógł on wówczas włączyć do niego swoją kanalizację deszczową i odwodnić swój budynek.

dowód: zeznania Burmistrza Miasta L. w charakterze pozwanego (k. 260-260v)

Na terenie Miasta L. zdarzały się w przeszłości także inne przypadki finansowania lub współfinansowania przez inwestorów inwestycji publicznych (m.in. odnośnie dwóch ulic przez I., odnośnie ul. (...) przez innego inny dewelopera oraz przez Netto).

dowód: zeznania świadka D. S. (k. 260), zeznania Burmistrza Miasta L. w charakterze pozwanego (k. 260-260v)

Weksle wystawione przez powoda na zabezpieczenie wykonania przez niego zobowiązania z tytułu umowy darowizny nie zostały mu dotąd zwrócone przez pozwanego.

dowód: zeznania powoda (k. 207v-208)

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. (...), Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo A. U. (1) wniesione przeciwko Miastu L. o ustalenie nieistnienia wierzytelności oraz pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, zaś wyrokiem z dnia 17 lipca 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. (...), Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił apelację wniesioną przez A. U. (1) od powyższego wyroku.

dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. (...) i wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. (...) (k. 114-134v).

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. (...), Prokuratura Rejonowa Poznań – Wilda w Poznaniu umorzyła śledztwo w sprawie przekroczenia w okresie od 15 maja 2012 r. do 24 października 2012 r. w L. uprawnień przez władze Miasta L. poprze zawarciez z A. U. (2) w dniu 15 maja 2012 r. w formie aktu notarialnego umowy odnowienia zobowiązania i oświadczenia o poddaniu się egzekucji, zmienionej następnie aktami notarialnymi z dnia 11 lipca 2012 r. i 24 października 2012 r,. zobowiązującej A. U. (1) do zapłaty na rzecz tej jednostki samorządu terytorialnego kwoty 1 150 000,00 zł w celu umorzenia zobowiązania do wybudowania odcinka ulicy (...), tj. świadczenia niewspółmiernego do świadczenia wzajemnego, wyzyskując przymusowe położenie jego syna – M. U., oczekującego na uzgodnienia budowlane dotyczące prowadzonej przez niego inwestycji, a przez to działając na szkodę interesu prywatnego A. U. (3), tj. o czyn z art. 304 k.k. i art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a to wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

dowód: postanowienie Prokuratury Rejonowej Poznań – Wilda w Poznaniu z dnia 10 listopada 2014 r., sygn. (...) (k. 149-153)

Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. (...) Sąd Okręgowy w Poznaniu, udzielił wnioskodawcy M. U. zabezpieczenia jego roszczenia wobec Miasta L. o ustalenie nieważności umowy darowizny zawartej w dniu 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego, Rep. A (...) Kancelarii Notarialnej notariusza T. K., poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko M. U. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu R. L. o sygn. KM (...)(punkt 1), jednocześnie zobowiązując M. U. do wytoczenia powództwa o ustalenie nieważności umowy opisanej w punkcie 1 postanowienia w terminie 14 dni od daty doręczenia postanowienia, pod rygorem upadku udzielonego zabezpieczenia.

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2014 r., sygn. (...) wraz z potwierdzeniem jego odbioru przez powoda (w aktach (...))

W dniu 14 lipca 2014 r. powód wniósł pozew w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie wskazanych wyżej dowodów w postaci kopii dokumentów urzędowych i prywatnych, a częściowo także na podstawie zeznań świadków i stron.

Istnienie oryginałów powyższych dokumentów, a także autentyczność oryginałów dokumentów prywatnych i urzędowych oraz prawdziwość treści oryginałów dokumentów urzędowych nie była kwestionowana przez żadną ze stron, zaś Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby uczynić to z urzędu. Okoliczność, że strony nie kwestionowały treści kserokopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, pozwoliła więc na potraktowanie tych kopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej. Z treści tych kopii wynika, że dokumenty urzędowe zawarte aktach sprawy zostały sporządzone w odpowiedniej formie, przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji, odpowiadając tym samym dyspozycji art. 244 § 1 k.p.c., zgodnie z którym dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z uwagi na powyższe Sąd uznał je za wiarygodne w całości. Za w pełni wiarygodne Sąd uznał także niekwestionowane kopie dokumentów prywatnych, które zgodnie z art. 245 k.p.c. stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w takim dokumencie.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków D. S. i M. W., a także przesłuchanej w charakterze pozwanego M. M. - Burmistrza Miasta L.. Zeznania te były bowiem logiczne i wzajemnie spójne, a także znajdowały potwierdzenie w treści kopii dokumentów zgromadzonych w niniejszej sprawie, uznanych za wiarygodne. Świadkowie w spornym okresie pracowali bowiem w Urzędzie Miasta L. (odpowiednio jako Burmistrz i Zastępca Burmistrza) i brali udział w spotkaniach z przedstawicielami powoda - R. C. i B. S. odnośnie wyrażenia przez Burmistrza Miasta L. zgody na podłączanie nieruchomości powoda do kanalizacji deszczowej oraz bezpośrednio zajmowali się tą sprawą w ramach posiadanych wówczas kompetencji. Świadkowie ci przekonująco wyjaśnili dlaczego początkowo Burmistrz Miasta L. odmówił powodowi zgody na zaproponowany sposób odprowadzania wód opadowych (nie było bowiem wówczas możliwości wykonania przyłączenia odprowadzającego te wody z nieruchomości powoda do istniejącego urządzenia, gdyż istniejąca wówczas kanalizacja deszczowa była już przeciążona - co potwierdziła także przesłuchana w charakterze pozwanego obecna Burmistrza Miasta L. M. M., podając szczegółowe dane w tym przedmiocie - zaś rozwiązanie przedstawione przez powoda nie mogło zostać zaakceptowane przez pozwanego jako rozwiązanie stałe z punktu widzenia środowiskowego). Świadkowie ci logicznie wyjaśnili również, dlaczego następnie powodowi została udzielona stosowna zgoda na zaproponowane rozwiązanie w zakresie odprowadzania wód (rozwiązanie to zostało zaakceptowane jedynie jako rozwiązanie tymczasowe – do czasu realizacji przez pozwanego kanalizacji deszczowej przy ul. (...), co w związku z uczynieniem przez powoda darowizny na rzecz pozwanego stało się realne w dość krótkim czasie). Jednocześnie świadkowie wyjaśnili, że powodowi, jako inwestorowi, zależało na czasie, gdyż chciał jak najszybciej zrealizować swe przedsięwzięcie budowlane i w efekcie szybkie zrealizowanie przez pozwanego inwestycji dotyczącej kanalizacji deszczowej leżało także w jego interesie, co czyni przekonującymi zeznania świadków co do zaproponowania przez powoda uczynienia w tym celu stosownej darowizny na rzecz gminy, by przyspieszyć wybudowanie niezbędnej do realizacji jego własnej inwestycji kanalizacji deszczowej i dokonania jej w pełni dobrowolnie. Przy czym wskazać należy, że D. S. sprostował swoją wypowiedź, że powód otrzymał propozycję darowizny (co mogłoby wskazywać na jej dokonanie przez pozwanego) i wskazał, że propozycję mógł złożyć powód, czego dokładnie nie pamiętał, natomiast świadek M. W. jednoznacznie wskazał, że propozycja dołożenia się do inwestycji Miasta i dokonania tego w formie darowizny pochodziła od powoda.

Jednocześnie zauważyć należy także, że powód po uzyskaniu od Starosty (...) decyzją z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...), pozwolenia na budowę planowanej inwestycji, oświadczeniem z dnia 24 października 2012 r., złożonym również w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)), potwierdził darowiznę dokonaną oświadczeniem z dnia 10 lipca 2012 r. (Rep. A (...)), dokonując jedynie zmiany terminu płatności pozostałej części darowizny (600 000 zł) i nie podnosił wówczas w ogóle kwestii jej nieważności, co wynika z jego własnych zeznań. Z uwagi na powyższe także z tego powodu zeznania świadków D. S. i M. W. co do tego, że powód dokonał spornej darowizny w pełni dobrowolnie, zasługiwały na uznanie za wiarygodne.

Natomiast zeznania przesłuchanej w charakterze pozwanego M. M. - Burmistrza Miasta L. okazały się przydatne zwłaszcza do ustalenia aktualnego stanu realizacji inwestycji prowadzonej przez pozwanego oraz faktu wydania inwestorowi warunków przyłączenia się do kanału deszczowego po zakończeniu budowy przez wykonawcę i jego oddaniu i uznać należy je za wiarygodne w całości, gdyż były logiczne i spójne, zaś powód nie zakwestionował ich wiarygodności. Wyjątkiem jest jedynie brak wiarygodności zeznań M. M. w zakresie, w jakim podała ona, że powód nie zwracał się przez wystąpieniem o wydanie pozwolenia na budowę do Starosty (...) do gminy o zgodę na zaproponowane rozwiązanie w zakresie odprowadzania wód – pozostaje to bowiem w sprzeczności z treścią pisma Urzędu Miasta L. z dnia 4 kwietnia 2012 r. (k. 27) oraz zeznaniami świadków M. W. i D. S., co jednak nie wpływa na ocenę wiarygodności zeznań M. M. w pozostałym zakresie. Fakt wcześniejszego zwrócenia się przez powoda do pozwanego w tej kwestii i uzyskanie negatywnej odpowiedzi jest bowiem okolicznością niekorzystną dla powoda, którego pozwana nie miała powodu zatajać i mógł zostać przeoczony przez M. M. z uwagi na to, że nie pełniła ona jeszcze wówczas funkcji Burmistrza Miasta L..

Zeznania świadków R. C., B. S. i powoda Sąd uznał za wiarygodne jedynie w części. Sąd dał wiarę ich zeznaniom odnośnie tego, że powód zamierzał zrealizować inwestycję polegającą na wybudowaniu budynku wielorodzinnego mieszkalnego na nieruchomości położonej w L. przy ul. (...) oraz że brali oni udział w imieniu powoda w spotkaniach z pozwanym odnośnie zgody na zaproponowane przez powoda rozwiązanie w zakresie odprowadzania wód, że pozwany początkowo nie wyraził zgody na takie rozwiązanie, jako rozwiązanie stałe, a także że świadek B. S. odbierał niektóre pisma (zgody) z Urzędu Miasta L. (k. 25, 26, 28 i 30) i musiał wówczas okazać dowód wpłaty części darowizny 200 000 zł, przy czym dowód ten okazywał w księgowości, zaś zgody odbierał od innego pracownika pozwanego. Zeznania powoda okazały się wiarygodne także w zakresie tego, że przed podpisaniem w dniu 24 października 2012 r. aktu notarialnego Rep. A (...), powód nie podnosił kwestii nieważności umowy darowizny ani też nie domagał się zmniejszenia jej wysokości, że po dokonaniu w dniu 2 lutego 2014 r. wpłaty kolejnej części darowizny w kwocie 200 000 zł pozwany zwolnił spod egzekucji nieruchomość powoda oraz że weksle wystawione przez powoda na zabezpieczenie wykonania przez niego zobowiązania z tytułu umowy darowizny nie zostały mu dotąd zwrócone przez pozwanego, gdyż pozwany zeznań tych nie zakwestionował i pozostają one zgodne z pozostałym materiałem odwodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dał jednak wiary zeznaniom tych świadków i powoda odnośnie tego, że jeszcze przed zwróceniem się do pozwanego o stosowne uzgodnienia i otrzymali informację, że wszystkie zgody zostaną udzielone (albowiem przeczy temu całkowicie treść pisma Urzędu Miasta L. z dnia 4 kwietnia 2012 r., sporządzonego w odpowiedzi na wniosek złożony przez powoda jeszcze przed wszczęciem postępowania o pozwolenie na budowę), a także, że w toku rozmów prowadzonych przez strony odnośnie zgody w zakresie odprowadzania wód pozwany uzależniał wydanie tej zgody od uiszczenia na jego rzecz przez powoda darowizny, albowiem pozostają one w sprzeczności z logicznymi i spójnymi zeznaniami świadków D. S. i M. W., a także przesłuchanej w charakterze pozwanego M. M. - Burmistrza Miasta L., co wyjaśniono powyżej. Ponadto zauważyć należy, że B. S. był generalnym wykonawcą inwestycji powoda, zaś R. C. jego pracownikiem, zatem do ich zeznań należało podejść z dużą ostrożnością. Zaś okoliczność, że przy wcześniejszych inwestycjach nie było problemów z uzyskaniem pozwoleń i zgód, było bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Ponadto Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków R. C. i B. S. oraz powoda odnośnie tego, że powód w sytuacji nie zrealizowania inwestycji poniósłby znaczne straty ani że nie miał on środków na wykonanie dokonanej darowizny, gdyż nie przedstawiono na tą okoliczność stosownych dowodów (w postaci umów z wykonawcami, dostawcami i klientami, które faktycznie potwierdzałyby ich zawarcie i zawierały postanowienia o karach umownych czy też rzekomych umów pożyczek, które miał zaciągnąć powód na zapłatę połowy darowizny). Niemniej jednak okoliczność, czy powód posiadał stosowne środki na wykonanie umowy darowizny oraz czy niezrealizowanie planowanej inwestycji w planowanym terminie naraziłoby go na szkodę pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, co zostanie szczegółowo wyjaśnienie poniżej.

Z kolei zeznania świadka A. U. (1) Sąd uznał za w przeważającej części niewiarygodne. Świadek A. U. (1) nie brał bowiem bezpośredniego udziału w rozmowach prowadzonych z pozwanym, ani w innych czynnościach, a więc jego wiedza o sprawie była jedynie pośrednia. Ponadto jest on ojcem powoda i sam w przeszłości prowadził wobec Miasta L. postępowania sądowe w podobnej sprawie. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. (...), sprawa przeciwko Miastu L. z powództwa A. U. (1) o ustalenie nieistnienia wierzytelności oraz pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego została prawomocnie zakończona w ten sposób, że wniesione powództwo zostało prawomocnie oddalone (k. 114-134v), jak wynika zaś z niekwestionowanych twierdzeń pozwanego, A. U. (1) zaoferował Miastu L. w dniu 5 września 2014 r. nieodpłatne wykonanie odcinka drogi gminnej – A.. Zatem do jego zeznań należało podejść z dużą ostrożnością. W konsekwencji Sąd uznał je za wiarygodne jedynie w zakresie tego, że powód zamierzał zrealizować inwestycję polegającą na wybudowaniu budynku wielorodzinnego mieszkalnego na nieruchomości położonej w L. przy ul. (...) oraz że pozwany początkowo nie wyraził zgody na rozwiązanie zaproponowane przez powoda rozwiązanie w zakresie odprowadzania wód.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności rozważyć należało, czy powód M. U. miał interes prawny w ustaleniu w niniejszej sprawie nieważności umowy darowizny zawartej w dniu 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A (...) pomiędzy powodem jako darczyńcą a pozwanym Miastem L. jako obdarowanym. Zgodnie bowiem z treścią art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi zaś wtedy, jeśli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, tj. definitywnie zakończy spór lub zapobiegnie zaistnieniu takiego sporu w przyszłości (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2012 r., sygn. I CSK 325/11). Niemniej, co należy podkreślić, zawsze konieczna jest ocena jego istnienia interesu na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Na gruncie niniejszej sprawy stwierdzić należało, że powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia przez Sąd nieważności spornej umowy darowizny (mimo że przysługiwało mu także oparte na art. 840 k.p.c., powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego darowizny, na podstawie prowadzona jest przez pozwanego egzekucja), albowiem uwzględnić należy że na zabezpieczenie wykonania powyższego zobowiązania zapłaty wystawił dwa weksle. Zaś wykazanie nieważności lub unieważnienie umowy będącej źródłem zobowiązania wekslowego jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieistnienia tego zobowiązania (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2004 r., sygn. IV CK 712/03).

Biorąc pod uwagę powyższe należało ocenić, czy sporna umowa darowizny zawarta w dniu 10 lipca 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A (...) jest zgodna z zasadami współżycia społecznego oraz czy została dokonana na podstawie ważnej (prawdziwej) podstawy prawnej (causy), co powoduje jej nieważność. Powód wywodził bowiem, że sporna umowa darowizny jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), gdyż pozwany wykorzystał przymusową sytuację powoda i swoją władczą pozycję, aby wymusić od niego świadczenie pieniężne w wysokości 800 000,00 zł, stanowiące w istocie niedopuszczalny prawnie ekwiwalent za udzielenie powodowi zezwoleń i uzgodnień wymaganych w procesie budowlanym. Z kolei nieważność spornej umowy darowizny z uwagi brak ważnej (prawdziwej) podstawy prawnej (causy) jej dokonania powód wywodził z niespełnienia warunku dokonania przez niego jako darczyńcę przysporzenia w sposób dobrowolny i nieodpłatny, co w świetle art. 888 k.c. jest istotą darowizny. Powód wskazywał bowiem, że nie miał zamiaru ani celu dokonania bezpłatnego przysporzenia, nie dysponował majątkiem ani środkami niezbędnymi do dokonania darowizny, a ponadto dokonana czynność nie była czynnością nieekwiwalentną.

W celu dokonania oceny ważności spornej umowy darowizny pod kątem wskazanych wyżej przyczyn, należy w pierwszej kolejności dokonać analizy sytuacji, w jakiej została ona zawarta. Na gruncie niniejszej sprawy bezsporne było bowiem, że powód nabył nieruchomość położoną w L. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...) i która w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego została przeznaczona m. in. na cele zabudowy mieszkalnej wielorodzinnej oraz planował zrealizowanie na tej nieruchomości inwestycji w postaci budowy budynku wielorodzinnego mieszkalnego. W tym miejscu zauważyć należy, że z treści art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wynika, że istnienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zwalnia inwestora jedynie z obowiązku uzyskania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (tj. decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy). Zgodnie jednak z treścią art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane inwestor w dalszym ciągu obowiązany jest do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę od właściwego organ (którym w niniejszej sprawie był Starosta (...)). Organ ten jest z kolei obowiązany do sprawdzenia przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę nie tylko zgodności projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ale także kompletność projektu budowlanego i posiadania przez inwestora m.in. wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń (art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane). W szczególności do wymaganych uzgodnień należy uzgodnienie dotyczące odprowadzania z terenu nieruchomości wód opadowych. Zgodnie bowiem z § 28 rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., Nr 75 poz. 690 ze zm.) działka budowlana, na której sytuowane są budynki, powinna być wyposażona w kanalizację umożliwiającą odprowadzenie wód opadowych do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej. W razie braku możliwości przyłączenia do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej, dopuszcza się odprowadzanie wód opadowych na własny teren nieutwardzony, do dołów chłonnych lub do zbiorników retencyjnych. Jednocześnie wskazać należy, że art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne stanowi, że jedynie w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub inne rozwiązania zapewniające ten sam co systemy kanalizacji zbiorczej poziom ochrony środowiska. Z kolei zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy – Prawo wodne budowę urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę realizuje się jednocześnie z rozwiązaniem spraw gospodarki ściekowej, w szczególności przez budowę systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków. Natomiast obiekt budowlany lub zespół takich obiektów, których użytkowanie jest związane z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi, nie może zostać oddany do użytkowania, jeżeli nie zostały spełnione wymagania, o których mowa w art. 76 ustawy - Prawo ochrony środowiska (art. 42 ust. 3 ustawy – Prawo wodne), to jest wykonanie wymaganych przepisami lub określonych w decyzjach administracyjnych środków technicznych chroniących środowisko, zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych, wynikających z ustaw lub decyzji oraz uzyskanie wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska (art. 76 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska). Z powyższego wynika więc, że w pierwszej kolejności w zakresie odprowadzania wód opadowych należy korzystać z systemów kanalizacji zbiorczej, a jedynie jeżeli jej budowa nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub inne rozwiązania zapewniające ten sam co systemy kanalizacji zbiorczej poziom ochrony środowiska. Zatem zgoda na system indywidualnego odprowadzania wód opadowych może zostać wyrażona tylko w powyższych przypadkach i winna uwzględniać zapewnienie właściwego poziomu ochrony środowiska. Takimi przesłankami winny kierować się organy administracji w zakresie gospodarowania wodami (którymi zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy – Prawo wodne są w szczególności organy jednostek samorządu terytorialnego, którymi są w szczególności wójt, burmistrz i prezydent miasta), wydając w tym zakresie stosowne uzgodnienia niezbędne do uzyskania pozwolenia na budowę, a następnie warunki techniczne dotyczące przyłączenia nieruchomości do sieci kanalizacji deszczowej.

Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie wynika zaś, że Burmistrz Miasta L. początkowo nie chciał dokonać wnioskowanych przez powoda uzgodnień dotyczących odprowadzania wód opadowych, gdyż nie było możliwości wykonania przyłączenia odprowadzającego te wody z nieruchomości powoda do istniejącego urządzenia z uwagi na jego przeciążenie, przy czym jednocześnie od wielu lat pozwany dostrzegał potrzebę i konieczność rozbudowy i przebudowy istniejącej kanalizacji deszczowej w celu doprowadzenia jej do właściwego poziomu, uwzględniając potrzeby istniejące w tzw. (...). Zaś rozwiązanie przedstawione przez powoda, polegające na wykonaniu na terenie nieruchomości zbiornika szczelnego bezodpływowego w celu odprowadzania do niego wód deszczowych, przy takiej ilości wody nie mogło zostać zaakceptowane jako rozwiązanie stałe z punktu widzenia środowiskowego . W tych okolicznościach w świetle treści powyższych przepisów odmowę Burmistrza Miasta L. dokonania takich uzgodnień należy uznać za usprawiedliwioną. Zaś wykazanie, że odmowa ta była niezasadna zgodnie z art. 6 k.c. obciążało powoda, który z faktu tego wywodził korzystne dla siebie skutki prawne, czego stwierdzenie wymagałoby jednak wiadomości specjalnych w tym zakresie i w efekcie powołania w tym celu zgodnie z treścią art. 278 § 1 k.p.c. dowodu z opinii biegłego o odpowiedniej specjalności. Jednakże powód w toku postępowania dowodu takiego nie zaoferował, z uwagi na co brak jest podstaw do stwierdzenia zgodnie z jego żądaniami, że pozwany wstrzymał bezpodstawnie wydanie powodowi stosowny uzgodnień w zakresie odprowadzania wód deszczowych, mimo że spełniał on wszelkie warunki do jego uzyskania. W szczególności – jak wskazano już powyżej – o spełnianiu tych warunków przez powoda nie przesądza sam fakt, że jego nieruchomość została ujęta w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i przeznaczona m.in. na cele zabudowy mieszkalnej wielorodzinnej.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, możliwość przyłączenia działek powoda do zbiorczej kanalizacji deszczowej pojawiłaby się dopiero po zrealizowaniu przez Miasto L. planowanej inwestycji odnośnie kanalizacji deszczowej.

W tym miejscu zauważyć należy, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej, do których należą w szczególności sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych (a więc w szczególności budowa zbiorczej kanalizacji deszczowej), zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, należy do zadań własnych gminy. Jednakże gmina samodzielnie decyduje o zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym o konieczności budowy określonych kanalizacji, a z samego faktu, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w powyższym zakresie należy do obowiązkowych zadań własnych gminy nie wynika obowiązek gminy budowy takiej kanalizacji w terminie i miejscu preferowanym przez stronę domagającą się takiej budowy. Zatem stwierdzić należy, że nałożenie przez powołane przepisy na gminę obowiązku budowy kanalizacji nie prowadzi do powstania po stronie mieszkańca gminy ani żadnego innego podmiotu uprawnienia na podstawie, którego przysługiwałoby mu żądanie o budowę przez gminę danej kanalizacji (por. m.in. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2014 r., sygn. I OSK 771/14). Z powyższego wynika więc, że w sytuacji faktycznej, w której gmina nie dysponowała środkami finansowymi by zrealizować niezbędną inwestycję odnośnie kanalizacji deszczowej, do której mogłaby zostać przyłączona nieruchomość powoda, powód musiałby wstrzymać się z planowaną inwestycją do czasu zrealizowania inwestycji dotyczącej kanalizacji deszczowej przez pozwanego (której termin realizacji nie był wówczas znany z uwagi na brak środków finansowych) i nie musiałby w takiej sytuacji ponosić żadnych kosztów związanych z jej budową.

Jednakże z ustalonego stanu faktycznego wynika, że powodowi zależało na szybkiej realizacji własnej inwestycji i dlatego zaczął on szukać możliwości przyspieszenia inwestycji Miasta L. dotyczącej niezbędnej kanalizacji deszczowej i w związku z tym zaproponował uczynienie na rzecz pozwanego darowizny w kwocie 800 000,00 zł, na co pozwany się zgodził.

W tym miejscu wskazać należy, że nie ma przeszkód dokonania na rzecz gminy na zasadach prawa cywilnego darowizny na cele zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej, albowiem żaden przepis prawa nie ustanawia takiego zakazu. Zaś w świetle art. 888 § 1 k.c. cechą istotnie wyróżniającą umowę darowizny jest jej nieodpłatność, przez którą należy rozumieć brak ekwiwalentu ekonomicznego jako odpowiednika świadczenia darczyńcy. Nie ma jednak znaczenia dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny konkretny, zindywidualizowany motyw dokonanego nieodpłatnie przysporzenia - przyczyna prawna (causa donandi) jest bowiem stypizowana i identyczna dla wszystkich wchodzących w grę przypadków (tj. zamiar nieodpłatnego przysporzenia korzyści majątkowej). Motywy indywidualne dokonywanego przysporzenia bywają natomiast mocno zróżnicowane: czysto altruistyczne, wynikające z powinności natury moralnej czy wreszcie uzasadnione określonymi racjami gospodarczymi, co niewątpliwie wystąpiło w niniejszej sprawie. Jednocześnie zauważyć należy, pozwany - mimo braku wpłaty przez powoda całości kwoty darowizny - realizuje sporną inwestycję dotyczącą kanalizacji, a powodowi wydano warunki przyłączenia się do kanału deszczowego po zakończeniu budowy przez wykonawcę i jego oddaniu, co również świadczy o tym że brak jest w niniejszej sprawie brak jest po stornie pozwanego ekwiwalentu jako odpowiednika świadczenia darczyńcy. Jak szczegółowo wyjaśniono zaś już powyżej, rozwiązanie przedstawione przez powoda, polegające na wykonaniu na terenie nieruchomości zbiornika szczelnego bezodpływowego w celu odprowadzania do niego wód deszczowych, nie mogło zostać zaakceptowane przez pozwanego jako rozwiązanie stałe z punktu widzenia środowiskowego, a jedynie jako rozwiązanie tymczasowe – do czasu realizacji przez pozwanego kanalizacji deszczowej przy ul. (...) (co w sytuacji, gdy powód uczynił na rzecz pozwanego darowiznę, dało mu możliwości finansowe na realizowanie inwestycji dotyczącej kanalizacji deszczowej w bliskim okresie czasu).

Stwierdzić należy także, że brak jest podstaw do uznania, że darowizna dokonana przez powoda została przez niego uczyniona względem pozwanego pod przymusem (niedobrowolnie). Wskazać należy bowiem, że powód wywodził istnienie tego przymusu z faktu, iż pozwany wiedział, że odmowa wydania warunków (uzgodnień) spowoduje powstanie po stronie powoda znacznej szkody majątkowej, gdyż zawarł on z 26 osobami umowy deweloperskie, na mocy których zobowiązał się do wybudowania budynku wielorodzinnego, a następnie ustanowienia odrębnych własności poszczególnych lokali i przeniesienia ich własności na rzecz nabywców. Jednakże wskazać należy, że powód po pierwsze w żaden sposób nie udowodnił w niniejszej sprawie, że w sytuacji nie zrealizowania inwestycji poniósłby znaczne straty, co wyjaśniono już powyżej. Ponadto zauważyć należy, że sytuacja grożenia powodowi ewentualnych strat wywołana została przez niego samego – powód, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, winien bowiem wykazać się bowiem w zakresie prowadzenia swej działalności podwyższonym miernikiem staranności (tj. z uwzględnienie zawodowego charakteru prowadzonej działalności – art. 355 § 2 k.c.) i w sytuacji nie posiadania jeszcze wszystkich niezbędnych pozwoleń, uzgodnień i decyzji itp. dotyczących planowanej inwestycji, w taki sposób układać swoje stosunki umowne z pozostałymi członkami obrotu gospodarczego (wykonawcami, dostawcami i klientami), by w razie nie wydania przez stosowne organy wymaganych pozwoleń, uzgodnień i decyzji itp. (co może stanowić okoliczność niezależną od powoda), nie ponosił on z tego tytułu wysokich szkód (np. wyłączyć w takim przypadku obowiązek zapłaty kary umownej za opóźnienie lub też przewidzieć możliwość zakończenia obowiązywania umów). Prowadzenie swojej działalności gospodarczej w taki sposób, że w takim przypadku powód naraża się na poniesienie strat, stanowi jego własne ryzyko i nie może ono zostać ono przerzucane na organ administracji. Zauważyć należy też, że powód mógł się wstrzymać z zawieraniem powyższych umów do czasu uzyskania wszystkich niezbędnych pozwoleń, uzgodnień i decyzji itp., czego jednak nie uczynił. Ponadto – wbrew swoim twierdzeniom – powód miał możliwość sprawdzenia rzeczywistych możliwości realizacji planowanej inwestycji jeszcze przed nabyciem nieruchomości – wskazać należy bowiem, że zgodnie z art. 32 ust. 4 pkt 2 w zw. z art. 4 ustawy - Prawo budowlane, pozwolenie na budowę może być wydane temu, kto posiada prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, które zgodnie z art. 3 pkt 11 tej ustawy wynikać może nie tylko z prawa własności, ale także np. ze stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienia do wykonywania robót budowlanych.

Natomiast pozwany nigdy nie uzależniał wydania zgody na podłączanie nieruchomości powoda do kanalizacji deszczowej od dokonania darowizny.

Z uwagi na powyższe brak jest podstaw do przyjęcia, że darowizna dokonana przez powoda nie była dobrowolna. Ocena ta jest tym bardziej uzasadniona, że powód już po uzyskaniu od Starosty (...) decyzją z dnia 9 sierpnia 2012 r., nr (...), pozwolenia na budowę planowanej inwestycji, w dniu 24 października 2012 r. zmienił swe oświadczenie o zobowiązaniu się do zapłaty pozostałej kwoty darowizny z dnia 10 lipca 2012 r., Rep. A (...), w ten tylko sposób, że zmianie uległ jedynie termin wykonania tego zobowiązania i co do wykonania tego obowiązku poddał się egzekucji wprost z tego aktu notarialnego. Natomiast w pozostałym zakresie powód potwierdził złożone uprzednio oświadczenie i przed podpisaniem powyższego aktu notarialnego nie podnosił on kwestii nieważności umowy darowizny ani też nie domagał się zmniejszenia jej wysokości. W świetle powyższego brak jest również podstaw do przyjęcia braku zamiaru dokonania przez powoda spornej darowizny.

Zaś okoliczność, czy powód posiadał stosowne środki na wykonanie umowy darowizny było bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, albowiem w świetle art. 888 § 1 k.c. w zw. z art. 890 § 1 k.c. umowa darowizny, w której oświadczenie darczyńcy zostało złożone w formie aktu notarialnego (co miało miejsce w niniejszej sprawie) ma charakter obligacyjny (a nie realny) co sprawia, że rodzi ona obowiązek wypełnienia przez darczyńcę świadczenia na rzecz obdarowanego, jednak dla jej ważności bez znaczenia jest faktyczne spełnienie zobowiązania, a także rzeczywista możliwość spełnienia przez darczyńcę swego zobowiązania. Zgodnie bowiem z art. 891 § 1 k.c. jeżeli darczyńca nie wykona swego zobowiązania (lub wykona je nienależycie) jest on obowiązany do naprawienia szkody wynikłej z tego tytułu, jeżeli została ona wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Reasumując stwierdzić należy, że sporna umowa darowizny została zawarta z ważną causą (została bowiem dokonana przez powoda w sposób dobrowolny i nieodpłatny, z zamiarem i w celu dokonania bezpłatnego przysporzenia, za które nie uzyskał ekwiwalentu od pozwanego), a także w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), gdyż dopuszczalna i wręcz zgodna z tymi zasadami jest darowizna na cele zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. W konsekwencji brak był podstaw do uznania spornej umowy darowizny za nieważną, co skutkowało oddaleniem powództwa w punkcie 1 wyroku.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1180). Zasądzona kwota stanowi zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu w I instancji wygrywającemu spór pozwanemu od przegrywającego spór powodowa w wysokości 7 200 zł i uwzględnia nakład pracy pełnomocnika pozwanego, który nie był większy, niż w podobnych sprawach. Zaś orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 3 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

SSO Anna Łosik