Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2016r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący-Sędzia SSO Hanna Morejska (spr.)

Sędziowie SSO Leszek Mazur

SSR del. Michał Nawrocki

Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Cieślak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2016r.

sprawy z wniosku W. P. (1) , D. P.

z udziałem Z. H.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 29 marca 2016r.

sygn. akt II Ns 2167/15

postanawia :

1.  oddalić apelację;

2.  ustalić, że każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

VICa 420/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem wstępnym z dnia 29 marca 2016 roku Sąd Rejonowy w Częstochowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku W. P. (1), D. P. z udziałem Z. H. o dział spadku i zniesienie współwłasności ustalił że przedmiotem zapisu na rzecz W. P. (2) syna J. i S. zawartego w testamencie alograficznym z dnia 12 sierpnia 2005 spadkodawczynię S. P., córkę I. i M., ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Częstochowie w dniu 29 sierpnia 2013 roku sygn.. akt II Ns 2027/13 jest nieruchomość oznaczona jako działka numerem (...) k.m. 5 położona w P. przy ul. (...), gmina J. o powierzchni 0,1300 ha, zabudowana budynkiem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym z o borą, stodołą i „ szopogarażem, „ stanowiąca własność S. P., córki gnącego i M., na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 20 marca 1997 roku sygnatura akt II Ns 3140/96; zobowiązać Z. H. do złożenia oświadczenia woli tej treści, iż tytułem wykonania zapisu opisanego w punkcie 1 przenosi nieodpłatnie na rzecz W. P. (1) i D. P. jako spadkobierców W. P. (2) na podstawie aktu )oświadczenia dziedziczenia sporządzonego przed notariuszem L. K. poradzącą Kancelarię Notarialną w R. w dniu 25 września 2012 roku Rep. A Nr (...) po ¼ (jednej czwartej) części na rzecz każdego z nich udział w ½ (jednej drugiej) części we własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), gmina J. o powierzchni 0,1300 ha. :zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym z oborą, stodołą i „szopogarażem „, który nabyła na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 14 kwietnia 2014 roku sygnatura akt II Ns 2027/13.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył co następuje;

Postanowieniem z dnia 14 kwietnia 20 14 roku sygn.. akt II Ns 2027/13 Sąd Rejonowy w Częstochowie stwierdził, że spadek po S. P. na podstawie ustawy nabyły dzieci: W. P. (2), Z. H. w Yi fiednej drugiej) części każda z tych osób; W. P. (2) zmarł w dniu 22 lipca 2012 r. spadek po nim nabyły jego małoletnie dzieci: W. P. (1) oraz D. P., każde w ½ części z dobrodziejstwem inwentarza na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego w dniu 25 września 2012 roku w Kancelarii Notarialnej w R. notariusz L. K. rep A (...) w dniu 12 sierpnia 2005 roku spadkodawczyni S. P. sporządziła testament w Urzędzie Gminy J. w jednoczesnej obecności M. S. – sekretarza Gminy J. oraz świadków – W. S. i P. G.. W testamencie tym swojemu synowi W. P. (2) zapisała gospodarstwa w P., przy ulicy (...) w całości razem z zabudowaniami. W dacie 12 sierpnia 2005 roku spadkodawczyni była właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 6,0600 ha, położonego w miejscowości P. oznaczonego jako działki numer (...) (...) oraz właścicielką nieruchomości o powierzchni 0,7956 ha, położnej w miejscowości C. oznaczonej jako działki numer (...). Ponadto spadkodawczyni była współwłaścicielką w 1/3 części nieruchomości leśnych położonych w miejscowości P. o powierzchni 1,75 ha oznaczonych jako działki numer (...).. Umową darowizny sporządzoną aktem notarialnym z dnia 4 listopada 2005 )ku Rep. A Nr (...), spadkodawczyni S. P. darowała swojej córce Z. H. nieruchomości położone w miejscowości C. oznaczone jako działki numer (...) o powierzchni 0,6860 ha oraz numer (...) o powierzchni 0,1096 ha. Działka oznaczona (...) k.m. 5 położona w P. przy ul. (...), gmina J. o powierzchni 0,1300 ha jest zabudowana budynkiem nieszkalnym, budynkiem gospodarczym z oborą, stodołą i szopogarażem o wartości 168000 złotych w tym wartość składnika budowlanego 132000 złotych. Pozostałe działki nie przylegają do działki siedliskowej. Bezsprzecznym jest, iż rozrządzenie dokonane w/w testamentem dotyczy tylko gospodarstwa położonego w miejscowości P., 3rzy ul. (...) i nie obejmuje pozostałych działek położonych w miejscowości P., których spadkodawczyni była właścicielką. Sporządzone przez spadkodawczynię rozrządzenie testamentowe jest zapisem, a W. P. (2) est jedynie zapisobiercą, a nie spadkobiercą powołanym do całości spadku. Przedmiotem sporu jest ustalenie czy zapis obejmuje całe gospodarstwo rolne położone w P. o powierzchni 6,0600 ha wraz z zabudowaniami czy tylko działkę numer (...) położoną w miejscowości P. przy ulicy (...)’. Wraz z zabudowaniami. Zgodnie z brzmieniem art. 948 § 1 k.c. testament należy tak tłumaczyć. ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Użycie przez spadkodawczynię w testamencie z dnia 12 sierpnia 2005 roku określenia, że zapisuje synowi gospodarstwo w P. przy ulicy (...) w całości razem z zabudowaniami oznacza, że zapis dotyczy wyłącznie działki numer (...) w miejscowości P. przy ulicy (...). Gdyby wolą spadkodawczyni było dokonanie zapisu na rzecz syna całego gospodarstwa olnego położone w P. o powierzchni 6,0600 ha wraz z zabudowaniami to nie zamieszczałaby nazwy ulicy (...) poprzestając na wskazaniu miejscowości P.. Żadna z pozostałych działek położonych w P. nie przylega do działki numer (...). Użycie określenia „zapisuję gospodarstwo położone w P. przy ulicy (...) w całości „ nie daje podstaw do przyjęcia że przedmiotem zapisu jest całe gospodarstwo rolne położone w P. o 30wierzchni 6,0600 ha v w postępowaniu o dział spadku, w którym jeden ze spadkobierców jest jednocześnie zapisobiercą, sąd może na podstawie art. 318 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. wydać postanowienie wstępne co do istnienia zapisu- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2007 r. III CZP 17/07

Apelację od postanowienia złożyli wnioskodawcy zarzucając ;

Naruszenie przepisów prawa procesowego a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, iż użyte przez spadkodawczynię S. P. stwierdzenie „zapisuję gospodarstwo położone w P. przy ulicy (...)” nie daje podstaw do przyjęcia, iż intencją spadkodawczyni było uczynienie na rzecz syna W. P. (2) zapisu obejmującego całe gospodarstwo rolne, a nie jedynie działkę siedliskową oznaczoną numerem ‘ ewidencyjnym (...) przy ulicy (...), podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego dokonana zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego prowadzi do wniosku odmiennego, a mianowicie, iż spadkodawczyni używając stwierdzenia „gospodarstwo” miała na myśli gospodarstwo rolne jako zorganizowaną całość obejmujące wszystkie działki usytuowane w miejscowości P., zgodnie z definicją zawartą w art. 55 (3 )k.c; , uznanie, iż posłużenie się przez spadkodawczynię dokładnym wskazaniem adresu ul. (...) przesądza jej wolę napisania na rzecz syna jedynie działki siedliskowej, podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku odmiennego „a w’ szczególności posłużenie się stwierdzeniem „gospodarstwo” przesądza, iż intencją spadkodawczyni było zapisanie gospodarstwa jako zorganizowanej całości wraz z zabudowania, urządzeniami, bowiem w przeciwnym spadku nie posłużyłaby się takim opisem, a gdyby jej intencją było zapisanie jedynie działki siedliskowej numer (...) to użyła by innego określenia aniżeli gospodarstwo” lub wprost zapisała synowi np. dom, budynki, zabudowania, bądź wprost działki w P. przy ul. (...), przyjęcie, iż w chwili sporządzania testamentu spadkodawczyni posiadała dwa gospodarstwa rolne a mianowicie w miejscowości P. oraz C. , podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż spadkodawczyni posiadała jedno gospodarstwo rolne wyłącznie w miejscowości P., a ewentualne grunty położone w miejscowości C. a także nieruchomości leśne nie tworzyły odrębnego gospodarstwa rolnego bądź wchodziły także w skład gospodarstwa rolnego którego działką siedliskową działka przy ulicy (...) w P. , odmowę przyznania waloru zeznaniom R. K. co do faktu, iż spadkodawczyni mówiła, iż „wszystkie działki położone w P. będą W. P. (2)’ z uwagi na fakt, iż zapewnienie to nie znajduje potwierdzenia w ważnym podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego a w szczególności posłużenie się nazwą „gospodarstwo” prowadzi do wniosku odmiennego, ukazującego intencję zapisu całego gospodarstwa rolnego obejmującego wszystkie grunty położone w –miejscowości P.. Ponadto o woli zapisania całego ^gospodarstwa rolnego świadczy także treść nieważnego testamentu sporządzonego^ w dniu 06.07.1998 roku z którego treści wynika wprost wola zapisania całego gospodarstwa rolnego w zamian za dozgonną opiekę, a która to wola spadkodawczyni nie uległa zmianie aż do śmierci, a sporządzenie drugiego testamentu przez sekretarzem gminy J. miało na celu potwierdzenie w sposób ważny i wiążący tej woli.

Dlatego wnioskodawcy wnosili o zmianę zaskrzonego postanowienia

W punkcie 1 że przedmiotem zapisu na rzecz W. P. (2) syna J. i S. zawartego w testamencie alograficznym z dnia 12 sierpnia 2005 spadkodawczynię S. P., córkę I. i M., ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Częstochowie w dniu 29 sierpnia 2013 roku sygn.. akt II Ns 2027/13 jest gospodarstwo rolne powierzchni 6,0600 ha, położonego w miejscowości P. oznaczonego jako działki numer (...) (...) przy czym działka oznaczona (...) (...) położona w P. przy ul. (...), gmina J. o powierzchni 0,1300 ha, zabudowana budynkiem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym z o borą, stodołą i „szopogarażem „, stanowiąca własność S. P., córki gnącego i M., na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 20 marca 1997 roku sygnatura akt II Ns 3140/96;

W punkcie 2 zobowiązać Z. H. do złożenia oświadczenia woli tej treści, iż tytułem wykonania zapisu opisanego w punkcie 1 przenosi nieodpłatnie na rzecz W. P. (1) i D. P. jako spadkobierców W. P. (2) na podstawie aktu )oświadczenia dziedziczenia sporządzonego przed notariuszem L. K. prowadzącą Kancelarię Notarialną w R. w dniu 25 września 2012 roku Rep. A Nr (...) po ¼ (jednej czwartej) części na rzecz każdego z nich udział w ½ (jednej drugiej) części we własności nieruchomości jako działki numer (...) (...) oraz działki oznaczonej (...) (...) wraz z zabudowaniami to jest budynkiem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym z o borą, stodołą i „ szopogarażem, „stanowiąca własność S. P., córki gnącego i M., na podstawie postanowienia położonej który nabyła na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 14 kwietnia 2014 roku sygnatura akt II Ns 2027/13.

Sąd Okręgowy stwierdza że apelacja nie jest zasadna z przyczyn następujących .

Sąd Rejonowy w przedmiotowej sprawie przeprowadził bardzo szczegółowe postępowanie dowodowe, następnie dokonał wnikliwej i logicznej oceny zebranego materiału dowodowego dlatego ustalenia Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Istota sporu w przedmiotowej sprawie na obecnym etapie postępowania sprowadza się do dokonania wykładni oświadczenia woli spadkodawczyni w testamencie z dnia 12 sierpnia 2005 roku. :

W pierwszej kolejności językowa dyrektywa wykładni za punkt wyjścia przyjmuje domniemanie języka potocznego. Zgodnie z nią interpretowanym zwrotom nie można bez dostatecznych powodów przypisywać znaczenia odbiegającego od ich znaczenia z języka potocznego. ( tak Logika dla prawników – pod red. A. Malinowskiego - LexisNexis W-wa 2010 str.265 ) W sprawie IVCSK 489/14 Sad Najwyższy przypomina że wykładnia testamentu przeprowadzona według reguł wykładni subiektywno-indywidualnej, przewidziana w art. 948 § 1 k.c., zakłada dążenie do jak najwierniejszego odtworzenia woli testatora. Zastosowanie znajdą w tym wypadku również ogólne dyrektywy interpretacji oświadczenia woli z art. 65 k.c.. Aczkolwiek w utrwalonych poglądach doktryny przeważa pogląd że nakaz dążenia do ustalenia rzeczywistej woli spadkodawcy oznacza odejście od ogólnej zasady, przyjętej w art. 65 kc zgodnie z którą przy tłumaczem oświadczeń woli powinny być brane pod uwagę elementy obiektywne. Art. 948 1 zaś podkreśla konieczność sięgnięcia do elementów subiektywnych. Stanowi to przejaw przyjęcia w odniesieniu do testamentu tzw. teorii woli, co uzasadnione jest szczególnym charakterem tej czynności. (tak komentarz do KC pod redakcją J. Gudowskiego tom IV LexisNexis w-wa 2013 str.130 ) W procesie wykładni należy zatem uwzględniając wszystkie okoliczności ustalone w toku postępowania, w tym także osobiste cechy i kwalifikacje spadkodawczyni, istotne przy ocenie stopnia rozumienia przez nią używanych terminów w tym prawnych. Spadkodawczyni była starszą osobą, rolniczką . nie potrafiącą pisać zatem używane przez nią określenia „ gospodarstwo rolne „ nie może być interpretowane w rozumieniu art. 55 (3 ) kc czyli jako grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Spadkodawczyni sporządził dwa testamenty w pierwszym z 6.07.1998 wyraźnie sprecyzowała że przepisuje synowi „ całe gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami oraz ze wszystkim nieruchomościami „ w testamencie z 20.08. 2005 natomiast użyła zupełnie innego określenia zapisuje synowi „ gospodarstwo rolne w P. przy ulicy (...) razem z zabudowaniami „. Zatem dla spadkodawczyni gospodarstwo rolne to nie ogół gruntów rolnych czy leśnych do niej należących. Spadkodawczyni wyraźnie do używanego przez siebie wyrażenia „ gospodarstwo rolne „ przywiązuje inne znaczenie niż wynikające z ustawowej definicji z artt. 55 (3 ) kc. Zresztą okoliczność ta jest w zasadzie bezsporna między stronami . Przedstawicielka ustawowa wnioskodawców R. K. zeznaje że spadkodawczyni używała określenia „ dom i ziemie które są w P. będą syna „ czyli nie używała w tym określenia „ gospodarstwo rolne w P. „ lecz dom i ziemie w P. „. Zatem pojęcie gospodarstwo rolne nie był dla niej tożsame z pojęciem wszystkie posiadane grunty rolne i leśne i zbudowania , a nawet wszystkie posiadane grunty rolne i leśne i zbudowania ale tylko w P.. Nadto fakt że spadkodawczyni kiedyś miała zamiar przekazać cały majątek synowi nie może wpłynąć na wykładnie jej oświadczenia woli w ostatnim testamencie , gdyż stosunki spadkodawczyni w różnych latach z synem i córką zmieniały się. W sprawie o zniesienie współwłasności IINs 3140/96 spadkodawczyni czuje się zaniedbywana przez dzieci . Zapowiada nawet że ma zamiar przekazać posiadany majątek osobie trzeciej w zamian za opiekę, dlatego wnosi sprawę o dział spadku i zniesienie współwłasności . W kolejnych latach te kontakty ulegały poprawie ., co ostatecznie przejawiło się dokonaniu darowizny na rzecz córki odnośnie zabudowanej działki w C. i zapisaniu synowi nieruchomości w P. przy ulicy (...) . Z tych wszystkich względów z mocy art. 385 kpc apelację oddalono.