Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Małgorzata Bańkowska

Sędziowie: SO Marek Wojnar (spr.)

SO Agnieszka Wojciechowska-Langda

Protokolant asystent sędziego Jakub Nasiłowski

przy udziale prokuratora Mariusza Ejflera

po rozpoznaniu dnia 28 czerwca 2016 r.

sprawy B. G., c. C. i H., ur. (...) w miejscowości B.-P.

oskarżonej o przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie

z dnia 21 października 2015 r. sygn. akt III K 46/15

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżoną B. G. uniewinnia od popełnienia przypisanego jej czynu; kosztami sądowymi w sprawie obciąża Skarb Państwa; zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. K. kwotę 516,60 zł obejmującą wynagrodzenie za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczym oraz podatek VAT.

SSO Marek Wojnar SSO Małgorzata Bańkowska SSO Agnieszka Wojciechowska - Langda

Sygn. akt VI Ka 167/15

UZASADNIENIE

B. G. została oskarżona o to, że w okresie czasu od 13.09.2012 r. do 06.11.2012 r. w W. przy ul. (...), działając czynem ciągłym, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła M. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 1.585 zł, w ten sposób, że będąc sprzedawcą w kiosku ruchu nie dokonywała stosownych procesów rejestracyjnych prowadzonych transakcji polegających na nie nabijaniu na kasę fiskalną sprzedanych biletów komunikacji miejskiej, na szkodę w/w pokrzywdzonego, tj. o czyn z art. 286 § 1 w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi Południe w Warszawie wyrokiem z dnia 21 października 2015 r., sygn. akt III K 46/15:

1.  zmienił opis i kwalifikację prawną czynu zarzucanego oskarżonej w punkcie 1. aktu oskarżenia w ten sposób, że przyjął, że oskarżona w okresie od 1 do 31 października 2012 r. będąc sprzedawcą w kiosku przy ul. (...) w W., działając czynem ciągłym, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, przywłaszczyła powierzone jej mienie w kwocie 1.585 zł nie rejestrując w tym celu na kasie fiskalnej sprzedaży biletów komunikacji miejskiej, czym działała na szkodę M. R. i przyjął, że czyn ten wyczerpuje dyspozycję art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

2.  B. G. uznał za winną popełnienia czynu opisanego i zakwalifikowanego w punkcie 1. wyroku i za jego popełnienie, na podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art.12 k.k. skazał ją, a na podstawie art. 284 § 1 k.k. wymierzył jej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

3.  na podstawie art. 69 § l i 2 k.k. i art. 70 § l pkt l k.k. (w brzmieniach obowiązujących przed wejściem w życie ustawy z dnia 20.02.2015 r.) wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby;

4.  na podstawie art.72 § 2 k.k. (w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 20.02.2015 r.) zobowiązał oskarżoną do częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez wpłatę na rzecz M. R. kwoty 360 zł;

5.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. dowód rzeczowy w postaci zeszytu, w którym odnotowano dni pracy pracowników kiosku ujawniony w wykazie dowodów rzeczowych nr Drz (...) pod pozycją 1. pozostawił w aktach sprawy;

6.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżoną od opłaty i ponoszenia pozostałych kosztów sądowych, w całości przejmując je na rachunek Skarbu Państwa; zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. K. kwotę 1.236 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonej. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., które mogło mieć wpływ na treść wydanego orzeczenia, poprzez całkowicie dowolną, w miejsce swobodnej, ocenę materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień oskarżonej i przyjęcie, iż oskarżona działając w sposób świadomy, umyślny, nie dokonywała rejestracji transakcji sprzedaży okresowych biletów (...) na kasie (...), podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że brak takich rejestracji mógł być wynikiem pomyłki bądź zapomnienia oskarżonej;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na treść wydanego orzeczenia, w szczególności art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. polegające na całkowicie dowolnym ustaleniu, że kwota gotówki nienabita na kasę (...), przyjętej od klientów dokonujących zakupu okresowych biletów (...), choć nieuwzględniona w raportach kasowych, nie trafiała fizycznie do szuflady kasy fiskalnej, kasetki w podłodze czy koperty na zapleczu, w których przechowywano w kiosku gotówkę, podczas gdy okoliczność taka nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym;

3.  naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., które mogło mieć wpływ na treść wydanego orzeczenia, polegające na przyjęciu, że B. G. postąpiła z powierzoną jej do rozliczenia kwotą 1585,00 złotych jak właściciel, podczas gdy ustalenia takie nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowymi i są całkowicie dowolne.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od czynu zarzucanego jej w pkt I aktu oskarżenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja obrońcy oskarżonej nie jest pozbawiona słuszności i jej wniosek zasługuje na uwzględnienie.

Apelacja podnosi trafne zarzuty obrazy przepisów postępowania dotyczących oceny dowodów i będącego ich pochodną błędu w ustaleniach faktycznych, co miało wpływ na treść wyroku.

Na wstępie rozważań podnieść należy, że przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k., jeśli tylko: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy; stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego; jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego; a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1998 r., sygn. V KKN 104/98, Prok. i Pr. 1999, z. 2, poz. 6, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. III KK 298/12, LEX nr 1232292).

Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku wykazała, że Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie sprostał tym wymogom, bowiem sprzecznie z regułą wynikającą z art. 410 k.p.k. nie uwzględnił całokształtu okoliczności wynikających z ujawnionych na rozprawie dowodów. Taka fragmentaryczna i wyrywkowa analiza materiału dowodowego jest oceną dowolną, dokonaną z obrazą art. 7 k.p.k. Poczynione oparciu o taką ocenę dowodów ustalenia faktyczne są wadliwe.

Zauważyć przy tym należy, iż zaskarżony wyrok jest wewnętrznie sprzeczny co do oceny prawnej czynu przypisanego oskarżonej. Akt oskarżenia w pkt I zarzucał oskarżonej popełnienie czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. Sąd Rejonowy w ramach tego zarzutu przypisał oskarżonej dopuszczenie się sprzeniewierzenia mienia, a więc kwalifikowanego typu przywłaszczenia określonego w art. 284 § 2 k.k. popełnionego w warunkach art. 12 k.k., natomiast wymierzył karę na podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., a więc statuującego podstawowy typ przywłaszczenia, który zagrożony jest łagodniejszą sankcją, natomiast w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdził, że oskarżona swoim zachowaniem wypełniła znamiona oszustwa w czynie ciągłym - z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. Ta ostatnia kwalifikacja prawna nie mogła wchodzić w grę, bowiem już podczas pierwszego rozpoznania sprawy w tym zakresie zostało przypisane oskarżonej przestępstwo o łagodniejszej kwalifikacji - z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., przy czym również wymierzono jej karę na podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., a wyrok Sądu I instancji w odniesieniu do tego czynu został uchylony i sprawa przekazana do ponownego rozpoznania, na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę na korzyść oskarżonej, bowiem apelacja prokuratora dotyczyła jedynie obrazy prawa materialnego, polegającej na niepełnym wskazaniu znamion art. 12 k.k. w czynie przypisanym oskarżonej. Niemożliwe było zatem przy ponownym rozpoznaniu sprawy orzeczenie na niekorzyść oskarżonej. Niezależnie jednak od powyższego, jak wskazano, Sąd meriti przy ponownym rozpoznaniu sprawy dokonał rozbieżnych ocen prawnych zachowania oskarżonej, przy czym w sytuacji sprzeczności między częścią dyspozytywną i motywacyjną prymat należy przyznać rozstrzygnięciu, zawartemu w tej pierwszej, choć i ta kwalifikacja prawna zawiera dychotomiczną ocenę.

Powyższe mankamenty nie są jednak kluczowe dla uznania wadliwości zaskarżonego wyroku, jednakże dla pełności wywodu nie można było o nich nie wspomnieć.

Jak już podniesiono na wstępie apelacja stawia zasadne zarzuty obrazy prawa procesowego, dotyczącego oceny dowodów, które skutkowały błędnymi ustaleniami faktycznymi, mającymi wpływ na treść wyroku. Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku wykazała, że Sąd I instancji naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów, ocenił je bez uwzględnienia całokształtu wynikających z nich okoliczności i w konsekwencji poczynił nie tylko błędne, ale i wewnętrznie sprzeczne ustalenia co do winy oskarżonej. Stwierdził bowiem, że oskarżona nie rejestrując na terminalu kasy fiskalnej części sprzedaży doładowań kart miejskich spowodowała stratę w wysokości 1585 zł na szkodę pokrzywdzonego M. R., a jednocześnie uznał, że oskarżona tą kwotę przywłaszczyła. Sąd meriti fakt spowodowania niedoboru i to w sferze dokumentacyjnej zupełnie opatrznie utożsamia z przywłaszczeniem mienia, nie wskazując jakie dowody za tym przemawiają. Bezspornym jest bowiem, że istniała rozbieżność między raportem z systemu (...) połączonego z kasą fiskalną, a raportem z terminala Mennicy. Wynika z niej, iż nie wszystkie transakcje wykazane w raporcie terminala Mennicy o doładowaniu kart miejskich (zakupie biletów elektronicznych) były rejestrowane w systemie (...) i na kasie fiskalnej, co skutkowało tym, iż kwota nabita na terminalu Mennicy przewyższała w sumie kwotę nabitą na kasie fiskalnej o 1585 zł oraz ilość transakcji w systemie (...) i na kasie fiskalnej była mniejsza niż na terminalu Mennicy. Sąd Rejonowy nie poczynił jednak ustaleń czy kwota, której brak stwierdzono w wyniku porównania raportów w terminala Mennicy i sytemu (...) rzeczywiście nie znalazła się w kasie, a więc czy mimo różnicy dokumentacyjnej w kasie brakowało gotówki. Jak bowiem wynika z wyjaśnień oskarżonej i zeznań pracującej z nią w tym samym kiosku – świadka Z. Ż., każdorazowo, po skończonej pracy dokonywały zliczenia gotówki w kasie oraz dokonywały wydruku z kasy fiskalnej, jednakże nie porównywały wydruku z rzeczywistym stanem kasy. Z zeznań pokrzywdzonego M. R. oraz z zeznań jego brata – świadka R. S. wynika, że nie dokonywali systematycznie sprawdzenia gotówki w kasie, pochodzącej ze sprzedaży biletów elektronicznych (doładowań kart miejskich) i porównania jej stanu z raportami kasowymi. Z ich zeznań, podobnie jak z wyjaśnień oskarżonej, wynika, że możliwe było otworzenie kasy, bez uprzedniej rejestracji transakcji sprzedaży na kasie fiskalnej. Przeprowadzone ponownie postępowanie dowodowe nie dostarczyło dowodów, na podstawie których można by stwierdzić, że brak rejestracji w/w transakcji w systemie (...) i na kasie fiskalnej równoznaczny był z brakiem wpłaty uzyskanej za nią gotówki do kasy. Innymi słowy żaden z przeprowadzonych dowodów nie wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, że w kasie brakowało gotówki z tytułu sprzedaży biletów, których sprzedaż mimo zarejestrowania na terminalu Mennicy nie została zarejestrowana w systemie (...) i na kasie fiskalnej. Przedmiotem przywłaszczenia mógł być jedynie realny pieniądz, a nie różnica dokumentacyjna. Skoro nie sprawdzano systematycznie stanu gotówki w kasie i nie porównywano go z codziennymi wydrukami z kasy fiskalnej to brak było podstaw do przyjęcia, że w kasie brakowało gotówki i tą brakującą kwotę przywłaszczyła oskarżona. Podkreślić w tym miejscu należy, że oskarżona została już wcześniej prawomocnie uniewinniona od zarzutu przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 3234,99 zł, przy czym jak wynika z poczynionych przez Sąd meriti ustaleń kwota ta dotyczyła różnicy w stanie towarowym i nie była związana z transakcjami z tytułu sprzedawanych w kiosku doładowań kart miejskich. Nie można ponadto wykluczyć, że ów niedobór w pewnej części wynikał z nieprawidłowej praktyki drugiej sprzedawczyni – Z. Ż., polegającej na przyjmowaniu zapłaty za sprzedany towar przy użyciu karty płatniczej i wpisywaniu do sytemu przyjęcia gotówki, co skutkowało w zakresie tych transakcji brakiem gotówki w kasie.

Podnieść również należy, że Sąd Rejonowy w sposób dowolny uznał, oceniając wyjaśnienia oskarżonej, iż świadomie nie dokonywała rejestracji w systemie (...) i na kasie fiskalnej transakcji sprzedaży doładowań kart miejskich, rejestrowanych na terminalu Mennicy, podczas gdy stwierdzona sporadyczność takich sytuacji w dniach pracy oskarżonej, w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, przy uwzględnieniu wieku oskarżonej i związanej z tym naturalnej, mimo przeszkolenia, ograniczonej swobody w posługiwaniu się systemami informatycznymi, nie pozwalała na wykluczenie pomyłki w tym zakresie. Gdyby jednak nawet założyć umyślność działania oskarżonej w tej mierze to można by jedynie domniemywać, że nie rejestrowała ona w systemie (...) transakcji sprzedaży biletów elektronicznych wykazywanych na terminalu Mennicy po to, aby otrzymaną z tego tytułu należność przywłaszczyć. Domniemanie to wobec braku jakichkolwiek dowodów na to, że w kasie rzeczywiście brakowało gotówki i jej zaboru dokonała oskarżona, nie może być w żadnym razie postawą uznania jej winy w tym zakresie. Spowodowanie niedoboru wynikającego z porównania raportów z terminalu Mennicy z wydrukami z kasy fiskalnej nie skutkuje odpowiedzialnością karną oskarżonej i może co najwyżej rodzić z jej strony odpowiedzialność cywilną, jako pracownika, który nie dopełnił swoich obowiązków zawodowych.

Przedstawione wyżej okoliczności prowadzą do wniosku, iż rację ma apelacja podnosząc zarzut błędnego ustalenia przez Sąd Rejonowy co do winy oskarżonej w zakresie przypisanego jej czynu i skutkują zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnieniem oskarżonej od popełnienia tego czynu.

O kosztach sądowych w sprawie orzeczono na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k.

Jednocześnie na podstawie § 17 ust. 2 pkt 4 oraz § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2015.1801) orzeczono
o wynagrodzeniu za obronę urzędu oskarżonej w postępowaniu odwoławczym obejmującym podatek VAT.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł, jak w dyspozytywnej części wyroku.

SSO Małgorzata Bańkowska SSO Marek Wojnar SSO Agnieszka Wojciechowska-Langda