Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2016r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie następującym

Przewodniczący SSR Magdalena Glinkiewicz

Protokolant st. sekr. sąd. Bożena Czajkowska

Po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2016 r. w Toruniu.

sprawy z powództwa

(...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty – Subfundusz KI 1 w W.

przeciwko:

M. J.

o:

zapłatę

orzeka:

I.  zasądza od pozwanej M. J. na rzecz powoda (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty – Subfundusz KI 1 w W. kwotę 11.556,25 zł (jedenaście tysięcy pięćset pięćdziesiąt sześć złotych dwadzieścia pięć groszy) wraz z odsetkami maksymalnymi od kwoty 2.961,14 zł (dwa tysiące dziewięćset sześćdziesiąt jeden złotych czternaście groszy) i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 8.595,11 zł (osiem tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych jedenaście groszy) od dnia 24 lutego 2016r. do dnia 29 czerwca 2016r.;

II.  rozkłada należność główną zasądzoną w pkt. I wyroku na pięćdziesiąt dziewięć rat, przy czym pierwsze pięćdziesiąt siedem rat po 200 zł (dwieście złotych), pięćdziesiąta ósma rata w kwocie 156,25 zł (sto pięćdziesiąt sześć złotych dwadzieścia pięć groszy) i ostatnia rata równa sumie odsetek zasądzonych w pkt. I wyroku, płatne do 25-go dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca lipca 2016r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat;

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  nie obciąża pozwanej kosztami procesu.

Sygn. akt: I C 623/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 lutego 2016r. (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty – Subfundusz KI 1 w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. J. kwoty 11.556,25 zł z odsetkami umownymi w wysokości 29,99% od kwoty 2.961,14 zł od dnia 24 lutego 2016r. do dnia zapłaty oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 8.595,11 zł od dnia 24 lutego 2016r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł zasądzenie zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że wierzytelność dochodzona przez powoda od pozwanej wynika z braku zapłaty przez pozwaną z tytułu kredytu gotówkowego z dnia 6 października 2005r. zawartego pomiędzy pozwaną a (...) Bank S.A. Pierwotna kwota kredytu wynosiła 3.893,08 zł. Umowa została wypowiedziana. Poprzedni wierzyciel wystawił przeciwko pozwanej bankowy tytuł egzekucyjny, a następnie złożył wniosek do komornika o wszczęcie przeciwko pozwanej egzekucji. Na podstawie umowy z dnia 22 kwietnia 2015r. powód nabył od poprzedniego wierzyciela wierzytelność przeciwko pozwanej wraz z prawem do naliczania odsetek. Umowa została zawarta przed dniem 20 lutego 2006r., dlatego przepis art. 359 § 2 ¹ k.c. nie ma zastosowania.

Postanowieniem z dnia 23 marca 2016r. sprawa została przekazana do Sądu Rejonowego w Toruniu wg właściwości.

Na rozprawie w dniu 27 czerwca 2016r. pozwana oświadczyła, że chce spłacić zadłużenie w ratach, nie stać jej na jednorazową spłatę. Mieszka z trójką dzieci. Utrzymuje się z alimentów na kwotę 1.800 zł, pracuje na 1/8 etatu, zarabia 250 zł miesięcznie. Z rządowego programu przyznano jej na dzieci kwotę 1.000 zł. Najstarszy syn ma 19 lat, jest chory, ma zaburzenia zachowania (...). Młodsze dzieci chorują na serce. Pozwana oświadczyła, że byłaby w stanie spłacać zadłużenie po 200 zł miesięcznie. Wniosła również o umorzenie odsetek.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 października 2005 r. M. J. zawarła (...) Bank S.A. w K. umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) na kwotę 3.893,08 zł., pożyczka została udzielona na okres od 6 października 2005r. do 15 października 2009r., pożyczkobiorca zobowiązał się spłacić pożyczkę wraz z należnymi odsetkami w ratach miesięcznych, płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca, określonych w planie spłaty, będącym integralną częścią umowy.

Kredyt oprocentowany był wg zmiennej stopy procentowej, która na dzień zawarcia umowy kredytowej wynosiła 23,90% w stosunku rocznym. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień zawarcia umowy wynosiła 47,37%. W przypadku opóźnienia w terminowym regulowaniu rat kredytu ustalonych w harmonogramie spłat Bank miał pobierać od niespłacanego w terminie kredytu podwyższone odsetki naliczane wg stopy procentowej w wysokości średniego oprocentowania WIBOR dla 3-miesięcznych lokat na rynku międzybankowym z 10 ostatnich dni roboczych ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału, powiększonej o 25 punktów procentowych. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie podwyższone wynosiło 29,48%.

/Okoliczność bezsporna/

W dniu 10 sierpnia 2009r. (...) Bank S.A. w K. wystawił przeciwko M. J. bankowy tytuł egzekucyjny nr (...). Wysokość niespłaconego kapitału wynosiła 2.961,14 zł.

Postanowieniem z dnia 15 września 2009r. Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie I Co 4474/09 nadał bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności.

Na wniosek (...) Bank S.A. w, na podstawie ww. tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w dla Ł. P. P. prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko M. J., sygn. akt Km 3019/09. Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2010r. komornik umorzył postępowanie wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Postanowieniem z dnia 27 września 2010r. wydanym w sprawie I Co 6418/10 Sąd Rejonowy w Toruniu nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z dnia 10 sierpnia 2009r. na rzecz nowego wierzyciela (...) Bank S.A. w W..

Na wniosek (...) Bank S.A. w W., na podstawie ww. tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Toruniu D. Z. prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko M. J., sygn. akt Km 6059/10. Postanowieniem z dnia 19 maja 2014r. komornik umorzył postępowanie wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

/Okoliczność bezsporna/

Z dniem 1 czerwca 2012r. nastąpiło przeniesienie całego majątku spółki (...) S.A. w W. na (...) Bank S.A. w W.. Z dniem 1 czerwca 2012r. (...) Bank S.A. mienił nazwę na (...) Bank S.A.

Na podstawie umowy z dnia 22 kwietnia 2015r. powód nabył od (...) Bank S.A. w W. wierzytelność przeciwko M. J. wynikającą z kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) z dnia 6 czerwca 2005r.

/Okoliczność bezsporna/

Pismem z dnia 5 maja 2015r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 10.755 zł.

/Okoliczność bezsporna/

M. J. mieszka z trójką dzieci. Utrzymuje się z alimentów na kwotę 1.800 zł, pracuje na 1/8 etatu, zarabia 250 zł miesięcznie. Z rządowego programu przyznano jej na dzieci kwotę 1.000 zł. Najstarszy syn ma 19 lat, jest chory, ma zaburzenia zachowania (...). Młodsze dzieci chorują na serce.

/Okoliczność bezsporna/

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności faktyczne istotne dla niniejszego postępowania były bezsporne, Sąd ustalił je na podstawie zgodnych oświadczeń stron oraz na podstawie art. 230 k.p.c.

Sąd w pełni dał wiarę dowodom w postaci dokumentów zgromadzonych w toku procesu, albowiem były kompletne i jasne, wraz ze zgodnymi oświadczeniami stron tworzyły dokładny stan faktyczny sprawy. Ich prawdziwość nie budziła w ocenie Sądu jakichkolwiek wątpliwości. Co więcej wiarygodność przedłożonych dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Bezsporne jest to, że w dniu 6 października 2005 r. pozwana zawarła poprzednikiem prawnym powoda umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego, kredyt nie został spłacony. Pozwana nie kwestionowała zasadności ani wysokości dochodzonego roszczenia. Wniosła jedynie o umorzenie odsetek i rozłożenie należności na raty.

W tym stanie rzeczy zobowiązanie pozwanej w przedmiocie obowiązku spłaty pozostałej części udzielonej pożyczki, która wraz ze skapitalizowanymi odsetkami oraz kosztami na dzień wniesienia pozwu wynosiła 11.556,25 zł - nie może budzić wątpliwości.

Niezależnie od twierdzeń stron, Sąd dokonał materialnoprawnej oceny żądania pozwu. Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.c., biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić dającemu tę samą ilość pieniędzy, którą od niego otrzymał. W umowie zawartej miedzy poprzednikiem prawnym powoda a pożyczkobiorcą zostały precyzyjnie określone warunki zwroty rzeczonej pożyczki. Pozwana nie dotrzymała warunków umowy.

Powód zgłosił roszczenie o zasądzenie na jej rzecz kwoty 11.556,25 zł z odsetkami umownymi w wysokości 29,99% od kwoty 2.961,14 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 8.595,11 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Sąd nie miał wątpliwości co do zasadności dochodzenia przez powoda wskazanej w pozwie kwoty należności głównej oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 8.595,11 zł. W niniejszej sprawie należało rozważyć zasadność dochodzenia przez powoda odsetek umownych w wysokości 29,99 % od kwoty 2.961,14 zł. Sąd stanął na stanowisku, iż postanowienie umowy określające wysokość odsetek pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Bez wątpienia swoboda kreowania umownego stosunku prawnego pozwala na kształtowanie wysokości odsetek z wolą stron umowy. Niemniej jednak treść zawartej umowy pożyczki należy ocenić poprzez pryzmat art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. ze względu na zawarte w nich odwołanie do zasad współżycia społecznego, ograniczających swobodę kontraktowania oraz wyznaczających granice dopuszczalnej treści czynności prawnej. W niniejszej sprawie Sąd stwierdził, że doszło do naruszenia klauzuli generalnej w postaci zakazu lichwy tj. zastrzegania rażąco wygórowanych odsetek, przysparzających nadmiernych i nieusprawiedliwionych zysków dla jednej strony umowy. Tak bowiem postrzegać należy postanowienie umowy, w myśl którego niezależnie od kapitalizacji odsetek w wysokości 29,99 %, a należnych pożyczkodawcy w przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki, który zastrzega sobie prawo dochodzenia odsetek w ww. wysokości w okresie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Na gruncie przedmiotowego stanu faktycznego należało przyjąć, że wysokość skapitalizowanych w pozwie odsetek w pełni rekompensuje powodowi fakt korzystania przez pozwaną z pieniędzy powoda. Dalsze zaś żądanie odsetek w wysokości 29,99 % nie tylko daleko wykracza poza funkcję dyscyplinującą niesumiennego dłużnika, ale również nie znajduje oparcia w wysokości inflacji oraz zyskach osiąganych w ramach normalnej i rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej. (wyrok SN z dnia 27.07.2000 r., IV CKN 85/00, OSP 3/01, poz. 48). Zwrócić należy również uwagę na to, że poprzednik prawny powoda, będący profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego wykorzystał swoją dużo silniejszą pozycję ekonomiczną w stosunku do pożyczkobiorcy, co należy postrzegać jako sprzeczne z punktu widzenia zasad uczciwości i obowiązku lojalności wobec partnera umowy.

W tej sytuacji, w ocenie Sądu doszło do rażącego zachwiania ekwiwalentności świadczeń obu stron zawartej umowy, co w konsekwencji w myśl art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 3 k.c. prowadziło do uznania zawartej umowy za częściowo bezwzględnie nieważną w części przewidującej rażąco wysokie odsetki żądane w okresie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego sankcją za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, jest prawo wierzyciela do żądania odsetek, którą to kwestię reguluje art. 481 k.c. i art. 359 k.c.

W myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. § 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. § 2 ¹. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). § 2 ². Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. § 2 ³. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Na dzień wniesienia pozwu i dzień wyrokowania wysokość odsetek ustawowych wynosiła 5% w stosunku rocznym, tym samym odsetki maksymalne wynoszą 10% w stosunku rocznym. (obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 stycznia 2016r. w sprawie odsetek ustawowych - MP.2016.46)

Mając powyższe na uwadze Sąd mimo stwierdzenia nieważności postanowienia umowy odnośnie wysokości żądanych odsetek, uznał, że ze względu na opóźnienie pozwanej w spełnieni w spełnieniu świadczenia pieniężnego, powódce od kwoty 2.961,14 zł należą się odsetki maksymalne od daty wniesienia pozwu (24 lutego 2016r.) do dnia zapłaty (wyrok SN z dnia 30.10.1969 r., II CR 430/69, OSNCP 1970/9/152). Nie sposób bowiem kwestionować tego, iż ustawodawca określając odsetek maksymalnych, brał pod uwagę zarówno ich funkcje, jak i uzasadniony interes wszystkich podmiotów obrotu gospodarczego.

Dokonanie takiej oceny jest możliwe również z urzędu, bez zarzutu strony przeciwnej – zob. 2003.11.27 wyrok SN III CK 152/02 LEX nr 157288:

„1. Sąd Apelacyjny może dokonać oceny skuteczności prawnej postanowień umowy pożyczki w zakresie odsetek za opóźnienie w świetle przepisu art. 58 § 2 k.c. nawet wówczas, gdy pożyczkobiorca nie powoływała się na ten przepis w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

2. De lege lata nie można wykluczyć uprawnienia sądu do oceny tego, czy klauzula umowna dotycząca wysokości odsetek za opóźnienie pozostaje zgodna z przepisami art. 58 § 2 k.c. Chodzi mianowicie o możliwość dokonania z punktu widzenia tego przepisu oceny tego, czy zastrzeżone odsetki za opóźnienie (zwłokę) nie są odsetkami zastrzeżonymi w wysokości nadmiernej w ramach wiążącego strony stosunku umownego i w świetle dokonanych ustaleń faktycznych w danej sprawie.”

W myśl art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Przepis zawiera szczególną zasadę wyrokowania, określaną jako "moratorium sędziego". Obok charakteru procesowego ma także cechy normy materialnoprawnej. Podstawą zastosowania przepisu jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. W ocenie Sądu niezwykle trudna sytuacja materialna i zdrowotna pozwanej uzasadnia skorzystanie z uprawnień danych Sądowi przez ustawodawcę i rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty. Rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenia pieniężne na raty, sąd nie może - na podstawie tego przepisu - odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie; rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 22.09.1970r. III PZP 11/70, OSNC 1971/4/61).

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 11.556,25 zł wraz z odsetkami maksymalnymi od kwoty 2.961,14 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 8.595,11 zł od dnia 24 lutego 2016r. do dnia 29 czerwca 2016r.

Należność główną zasądzoną w pkt. I wyroku rozłożył na pięćdziesiąt dziewięć rat, przy czym pierwsze pięćdziesiąt siedem rat po 200 zł, pięćdziesiąta ósma rata w kwocie 156,25 zł i ostatnia rata równa sumie odsetek zasądzonych w pkt. I wyroku, płatne do 25-go dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca lipca 2016r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat;

W pozostałej części powództwo oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł w myśl art. 102 k.p.c. Pozwana jest osobą samotna matką, ma troje dzieci, w tym dwoje małoletnich, pozostaje w bardzo trudnej sytuacji materialnej, która uniemożliwia jej jednorazowe spłacenie zadłużenia. Utrzymuje się z alimentów na kwotę 1.800 zł, pracuje na 1/8 etatu, zarabia 250 zł miesięcznie. Z rządowego programu przyznano jej na dzieci kwotę 1.000 zł. Najstarszy syn ma 19 lat, jest chory, ma zaburzenia zachowania (...). Młodsze dzieci chorują na serce. Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu zasadnym było nieobciążanie jej w ogóle kosztami procesu.